Gjuha e arbëneshëve të Kroacisë

[DYDRINAS]

Gjuha e arbëneshëve të Kroacisë.

Verën e kaluar ndjenja dy javë në bregdetin kroat dhe kryesisht ne qytetin Zadar, në rrethinat e të cilit jeton një komunitet shqiptar, të cilët e quajnë veten arbënesh dhe nga koratët ata thirren si arbanashki.

Ishte më të vërtetë një emocion i veçantë që të komunikoje me shqiptarë të shpërngulur nga pushtimi otoman dhe të vendsour në atë zonë dhe qe flasin sot e kësaj dite të folmen shqiptare të para 300 viteve.

Ngaqë jam folës i dialektit gegë, nuk kisha veshtirësi për t'u marr vesh dhe për të folur me ta për çdo temë.

Në vijim do të sjell pjesë nga fjalori i së folmes së tyre dhe shpresoj që do të ketë dhe anëtarë të këtij forumi që ndoshta e kanë përjetuar vetë bashkëbisedimin me ta.

[DYDRINAS]

Ret e kan she anën - Retë e kanë fshehur Hënën.

Ko mbet me goj të apum - Ka mbetur me gojë të hapur.

Benkuom kjosh! - Qofsh i bekuar!

Breshni më ko vro vëneshtën - Breshëri më ka shkatërruar vreshtin.

Në notje zogjët zojn me këndua - Në mëngjez zogjtë nisin dhe kêndojnë

[dielli1]

...DYDRYNAS,edhe une kam patur fatin ti takoj ne ZARE,kete pjese fatkeqe te popullit tone.Edhe kjo pjese e popullit tone(paraardhesit e tyre),ashtu si edhe shume te tjere ne kohet turke(Ukraine,Vojvodine,Itali e Jugut_e prej aty edhe ne Argjentine e Amerike veriore)per ti shpetuar dhunes dhe tjetersimit,"zgjodhen"ikjen...Ne Zare,kam qendruar dy here,aty kam miq,dhe permes miqve kam takuar edhe Arberesh te Zares.Ka qene nje ndjenje shume e mire,dhe ne te njejten kohe edhe jam prekur shume kur ne nje ast takova nje te moshuar(Mark_o,emri i Tij) i cili me ka befasuar me nje te folme te cilen pothuajse tersisht kuptoheshim bashk.Ishte njeri interesant,kronist i vertete.Nga miku im,e edhe nga Aj mesova se Ai kishte vizituar Shqiperine dy here dhe,interesi i Tij kishte qene ta vizitonte Malesine e mbi Shkodres,prej nga thoshte se kishte prejardhjen,gje qe tregonte edhe e folmja e Tij.
....per kete teme vlejne edhe vargjet e Zef Serembes:

Shqiperija matan detit na kujton,
se Ne te huaj jemi te'k Ky Dhe
sa vjet shkuan e zemra nuk harron,
se Ne turku na la pa Memedhe.

[MaqoKorca]

DYDRINAS

Shum interesante kjo eksperienca qe ke patur me nje kominiteti per te cilin nuk dime shum gjera. Kam dy pyetje per ty nqs ke informacione.

1) Cilit besim i perkasin njerzit e atij komuniteti ?

2) Me ato qe ke pare, kan rruajtur edhe traditat apo vetem gjuhen? Beson se jane drejt asimilimit ?

[DYDRINAS]

DYDRINAS

Shum interesante kjo eksperienca qe ke patur me nje kominiteti per te cilin nuk dime shum gjera. Kam dy pyetje per ty nqs ke informacione.

1) Cilit besim i perkasin njerzit e atij komuniteti ?

2) Me ato qe ke pare, kan rruajtur edhe traditat apo vetem gjuhen? Beson se jane drejt asimilimit ?

Arbeneshet e Kroacise jane besimtare te krishtere katolik. Kane kishen e tyre po meshat mbahen ne gjuhen kroate. Gjuhen shqipe e flet mire brezi me i vjeter se 50 vjec. Ndersa moshat e reja kuptojne pak por nuk dijne te flasin dhe nuk duan te flasin.
Sapo hyn ne zonen e tyre banuese e kupton menjehere se ke hyre ne nje mjedis shqiptar. Edhe pse kane 3 shekuj qe jane ngulitur aty, te ta ka mbet ora. Nevoja per mbijetese i ka nxitur qe te jetojne bashke, qe te ndajne te miren dhe te keq en bashke, qe ta trajtojne zonen e tyre si te padepertueshme dhe te papushtueshme dhe nga forcat e rendit. Policia nuk shkon aty kurre, sepse ata praktikojne kodet e vjetra shqiptare te zgjidhjes se konflikteve.
Nuk e njohin gjakmarrjen dhe bile per kete m'u shprehen me notat me negative, sepse degjojne dhe lexojne shume per situaten ne Shqiperi, Kosove etj.
Shume prej tyre ndjekin televizionet shqiptare ne satelit dhe informohen per cfare ndodh, ndonese kane shume veshtiresi per te kuptuar gjuhen letrare shqipe. Mungesa e media ne dialektin gege ka qene dhe mbetet per ta nje pengese dhe nje shkak per bjerrjen e gjuhes shqipe. Nuk kane shkolle ne gjuhen shqipe. Koheve te fundit kane nisur qe te shprehin me shume interes per gjuhen dhe kulturen shqiptare.
Ne mbremje ulesha ne tavoline per te biseduar. Ne krah kisha njerin qe fliste dhe kuptonte shqip, ndersa ne krahun tjeter dikend qe vetem kuptonte ndonje fjale shqip dhe per hir te tij detyroheshim te flisnim anglisht. Per cdo mbremje i thoja se duhet qe te ndjehet krenar qe eshte shqiptar.
Kenaqesi e vertete ishte qe te degjoje grate e vjetra shqiptare te cilat dilnin ne plazh te parat qe ne ora 7 dhe largoheshin aty nga ora 11. Laheshin ne det dhe flisnin shqip per hallet dhe problemet e tyre. Me ta mund te flisje dhe te merreshe vesh shume mire, sepse grate e ruajne gjuhen dhe e transmetojne tek femijet dhe niperit.
Mirepo kishte shume burra qe ishin martuar me gra kroate, nga mungesa e femrave shqiptare. Kishte nga ato qe kishin mesuar shqip, sepse vjehrra u kishte thene se: "Ketu flitet shqip". Mirepo aty ku mungonte vjehrra flitej vetem kroatisht nga femijet.
Arbeneshet jane njerez te kenges dhe te humorit. Jane sportiste te talentuar ne te gjitha sportet. Kane krijuar histori ne Zadar dhe ne mbare Kroacine.
Kane botuar ne gjuhen kroate historikun e sportit arbenesh dhe nese ai botim do te perkthehej ne gjuhen shqipe, atehere ju siguroj se kjo do te ishte nje pasuri e vertete per historikun e sportit tone kombetar.

Kryetari i bashkise se qytetit Zadar eshte arbeneshi Bozhidar Kallmeta.

Ne vijimesi do te shkruaj me hollesisht per arbeneshet e Kroacise.

[DYDRINAS]

[DYDRINAS]

Disa kengetare arbenesh te njohur ne Kroaci:

[DYDRINAS]

[DYDRINAS]

[DYDRINAS]