Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

**ribaldi** · 16-03-2016, 06:05

KAPITULLI I NJËMBËDHJETË

NXITJA E PAQES

I. ASPEKTE BIBLIKE

488 Para se të jetë një dhuratë e Hyjit për njeriun dhe një projekt njerëzor në përputhje me planin hyjnor, paqja është para së gjithash një atribut thelbësor i Hyjit: “Zoti-Paqe” (Gjq 6, 24). Krijimi, që është një pasqyrim i lavdisë hyjnore, na frymëzon për paqe. Hyji krijon çdo gjë dhe krejt krijimi formon një tërësi harmonike, të mirë në çdo pjesë të tij (krh. Zan 1, 4.10.12.18.21.25.31).

Paqja themelohet në marrëdhënien parësore mes çdo qenieje njerëzore dhe vetë Hyjit, një marrëdhënie që është e bazuar dhe që zhvillohet në ndershmëri49* (krh. Zan 17, 1). Në vijim të aktit të vullnetshëm me të cilin njeriu prish rendin hyjnor, bota njeh derdhje gjaku dhe ndarje: dhuna shfaqet në marrëdhëniet ndërpersonale (krh. Zan 4, 1-16) dhe në ato shoqërore (krh. Zan 11, 1-9). Paqja dhe dhuna nuk mund të banojnë nën të njëjtën çati, aty ku ka dhunë nuk mund të jetë Hyji (krh. 1 Kor 22, 8-9).

489 Në Zbulimin biblik, paqja është shumë më tepër se thjesht mungesa e luftës: ajo paraqet plotësinë e jetës (krh. Mal 2, 5); larg nga të qenët një prodhim njerëzor, paqja është një dhuratë shumë e madhe hyjnore që u është bërë të gjithë njerëzve dhe kjo bashkëmbart dëgjesën ndaj planit të Hyjit. Paqja është efekti i bekimit që Hyji i bën popullit e vet: “E sjelltë Zoti fytyrën e Vet drejt teje e ta dhëntë paqen” (Nr 6, 26). Kjo paqe përfton begati (krh. Is 48, 19), mirëqenie (krh. Is 48, 18), begati (krh. Is 54, 13), mungesë frike (krh. Lev 26, 6) dhe gëzim të thellë (krh. Fu 12, 20).

490 Paqja është pikarritja e bashkëjetesës shoqërore, siç duket në mënyrë të jashtëzakonshme në vizionin mesianik të paqes: kur të gjithë popujt do të shkojnë në shtëpinë e Zotit dhe Ati do t’u tregojnë atyre udhët e Tij, ata do të mund të ecin përgjatë shtigjeve të paqes (krh. Is 2, 2-5). Një botë e re paqeje, që përqafon krejt natyrën, është premtuar për erën mesianike (krh. Is 11, 6-9) dhe vetë Mesia është përcaktuar “Princ i paqes” (Is 9, 5). Aty ku mbretëron paqja e Tij, aty ku ajo hershohet edhe pjesërisht, askush më nuk mund t’ia fusë frikën popullit të Hyjit (krh. Sof 3, 13). Paqja do të jetë e qëndrueshme, pasi kur mbreti qeveris në përputhje me drejtësinë e Hyjit, drejtësia mbin dhe paqja është me bollëk “derisa të jetë hëna” (Ps 72, 7). Hyji dëshiron me zjarr që t’ia japë paqen popullit të Vet “Ai premton paqe për popullin e Vet, për të dashurit e Vet, për ata që me gjithë zemër kthehen” (Ps 85, 9). Psalmisti duke dëgjuar atë që Hyji ka për t’i thënë popullit të Vet mbi paqen, dëgjon këto fjalë: “Mëshira dhe e vërteta do të përpiqen, drejtësia e paqja do të merren ngrykë” (Ps 85, 11).

491 Premtimi i paqes, që përshkon krejt Besëlidhjen e Vjetër, e gjen plotësimin e vet në Personin e Jezusit. Paqja, në fakt, është e mira mesianike në shkallën e vet më të lartë, në të cilën kuptohen të gjithë të mirat e tjera shpëtimtare. Fjala hebreje “shalom”, në domethënien e vet etimologjike të “plotësisë”, shpreh konceptin e “paqes” në plotësinë e domethënies së saj (krh. Is 9, 5 e vijim; Mik 5, 1-4). Mbretëria e Mesisë është pikërisht mbretëria e paqes (krh. Job 25, 2; Ps 29, 11; 37, 11; 72, 3.7; 85, 9.11; 119, 165; 125, 5; 128, 6; 147, 14; Kk 8, 10; Is 26, 3.12; 32, 17 vijim; 52, 7; 54, 10; 57, 19; 60, 17; 66, 12; Agj 2, 9; Zak 9, 10). Jezusi “është Paqja jonë” (Ef 2, 14), Ai që ka rrëzuar murin ndarës të armiqësisë mes njerëzve, duke i pajtuar ata me Hyjin (krh. Ef 2, 14-16): kështu Shën Pali, me një thjeshtësi shumë të efektshme, tregon arsyen rrënjësore që i shtyn të krishterët për një jetë dhe një mision paqeje.

Në prag të vdekjes së Tij, Jezusi flet për marrëdhënien e Vet të dashurisë me Atin dhe për forcën njësuese që rrezaton kjo dashuri mbi nxënësit; është një bisedë lamtumire që tregon domethënien e thellë të jetës së Tij dhe që mund të konsiderohet si përmbledhja e krejt mësimit të Tij. Besëlidhjen e Tij shpirtërore e vulos dhurata e paqes: “Po ju lë paqen, po ju jap paqen time! Nuk po jua jap siç e jep bota” (Gjn 14, 27). Fjalët e të Ngjallurit nuk do të ritingëllojnë ndryshe; sa herë Ai do t’i takojë të Vetët, ata do të marrin prej Tij përshëndetjen dhe dhuratën e paqes: “Paqja me ju!” (Lk 24, 36; Gjn 20, 19.21.26).

492 Paqja e Krishtit është para së gjithash pajtimi me Atin, që vihet në jetë nëpërmjet misionit apostolik që Jezusi u ka besuar apostujve; ky mision fillon me një kumtim paqeje: «Në cilëndo shtëpi të hyni, më parë thoni: “Paqja me këtë shtëpi!”» (Lk 10, 5; krh. Rom 1, 7). Paqja pastaj, është pajtim me vëllezërit, sepse Jezusi, në lutjen që na ka mësuar, “Ati ynë”, e lidh faljen që i kërkohet Hyjit me atë që u jepet vëllezërve: “na i fal fajet tona, sikurse ua falëm ne fajtorëve tanë!” (Mt 6, 12). Me këtë pajtim të dyfishtë i krishteri mund të bëhet krijues paqeje dhe pra, pjesëmarrës i Mbretërisë së Hyjit, sipas asaj që Jezusi vetë shpall: “Lum pajtuesit, sepse do të quhen bijtë e Hyjit” (Mt 5, 9).

493 Veprimi për paqen nuk është shkëputur kurrë nga kumtimi i Ungjillit, që është pikërisht “lajmi i mirë i paqes” (krh. Vap 10, 36; krh. Ef 6, 15), drejtuar të gjithë njerëzve. Në qendër të “Ungjillit të paqes” (Ef 6, 15) qëndron misteri i Kryqit, sepse paqja është e lidhur ngushtë dhe është e rrënjosur thellësisht në flijimin e Krishtit (krh. Is 53, 5: “Ndëshkimi, peng paqeje për ne, peshoi mbi Të: me vërragën e tij ne u shëruam”): Jezusi i kryqëzuar ka shfuqizuar ndarjen, duke vendosur paqen dhe pajtimin pikërisht “me anë të kryqit duke e asgjësuar në vetvete armiqësinë” (Ef 2, 16) dhe duke u dhuruar njerëzve shpëtimin e Ngjalljes.

**ribaldi** · 29-03-2016, 05:08

KAPITULLI I NJËMBËDHJETË

NXITJA E PAQES

II. PAQJA: FRYT I DREJTËSISË DHE I DASHURISË

494 Paqja është një vlerë1015 dhe një detyrë universale1016 dhe e gjen themelin e vet në rendin racional dhe moral të shoqërisë që i ka rrënjët e veta në vetë Hyjin, “burimi parësor i qenies, e vërteta thelbësore dhe e mira më e lartë”.1017 Paqja nuk është thjesht mungesa e luftës dhe as një ekuilibër i qëndrueshëm mes forcave kundërshtare,1018 por bazohet mbi një konceptim të saktë të personit njerëzor1019 dhe kërkon ndërtimin e një rendi në përputhje me drejtësinë dhe paqen.

Paqja është fryt i drejtësisë (krh. Is 32, 17),1020 të kuptuar në domethënien e vet të gjerë si respektimi i ekuilibrit të të gjitha përmasave të personit njerëzor. Paqja është në rrezik kur njeriut nuk i njihet ajo që i përket si njeri, kur nuk respektohet dinjiteti i tij dhe kur bashkëjetesa nuk është e orientuar drejt të mirës së përbashkët. Për ndërtimin e një shoqërie të paqtë dhe për zhvillimin tërësor të individëve, popujve dhe Kombeve, rezulton thelbësore mbrojtja dhe nxitja e të drejtave njerëzore.1021

Paqja është fryt edhe i dashurisë: “paqja e vërtetë është diçka që vjen më shumë prej dashurisë sesa prej drejtësisë, pasi drejtësia ka për detyrë të heqë vetëm pengesat e paqes: fyerjen dhe dëmin; por vetë paqja është akti vetjak dhe specifik i dashurisë”.1022

495 Paqja ndërtohet ditë për ditë në kërkimin e rendit të dashur prej Hyjit1023 dhe mund të lulëzojë vetëm kur të gjithë do t’i njohin përgjegjësitë e veta në nxitjen e saj.1024 Për të parandaluar konfliktet dhe dhunën, është absolutisht e nevojshme që paqja të fillohet të jetohet si një vlerë e thellë në brendësinë e çdo personi: kështu mund të zgjerohet në familjet dhe në format e ndryshme të agregimit shoqëror, deri në përfshirjen e krejt bashkësisë politike.1025 Në një klimë të përhapur harmonie dhe respektimi të drejtësisë, mund të piqet një kulturë autentike paqeje,1026 e aftë për t’u përhapur edhe në Bashkësinë ndërkombëtare. Paqja është, për këtë, “fryti i rendit të vendosur në shoqërinë njerëzore nga Themeluesi i saj dhe që duhet të vihet në jetë nga njerëzit e etur për një drejtësi gjithnjë e më të përsosur”.1027 Ky ideal paqeje: nuk mund të arrihet nëse nuk është siguruar e mira e personave dhe nëse njerëzit me besim nuk shkëmbejnë në mënyrë të vetvetishme pasuritë e shpirtit dhe të zgjuarsisë së tyre”.1028

496 Dhuna nuk përbën kurrë një përgjigje të drejtë. Kisha shpall, me bindjen e fesë së vet në Krishtin dhe me vetëdijen e misionit të vet, “se dhuna është e keqe, se dhuna si zgjidhje e problemeve është e papranueshme, se dhuna s’është e denjë për njeriun”. Dhuna është një gënjeshtër, pasi është kundër të vërtetës së fesë sonë, kundër të vërtetës së njerëzores sonë. Dhuna shkatërron atë që mendon se po mbron: dinjitetin, jetën, lirinë e qenieve njerëzore”.1029

Edhe bota e sotme ka nevojë për dëshminë e profetëve të paarmatosur, për fat të keq objekt talljeje në çdo epokë:1030 “Ata që, për të mbrojtur të drejtat e njeriut, heqin dorë nga veprimi i dhunshëm dhe i përgjakshëm dhe përdorin mjete mbrojtëse, të cilat mund të përdoren edhe nga më të dobëtit, dëshmojnë dashurinë ungjillore, me kusht që kjo të bëhet pa cenuar të drejtat dhe detyrat e njerëzve të tjerë dhe të shoqërive. Ata në mënyrë të ligjshme vërtetojnë rrezikun e rreziqeve fizike dhe morale të përdorimit të dhunës, që shkakton gërmadha dhe të vdekur”.1031

**ribaldi** · 04-04-2016, 10:11

KAPITULLI I NJËMBËDHJETË

NXITJA E PAQES

III. DËSHTIMI I PAQES: LUFTA

497 Magjisteri dënon “çnjerëzimin e luftës”1032 dhe kërkon që të konsiderohet me një përçapje krejtësisht të re:1033 në fakt, “është gati e pamundur të mendohet se në erën atomike lufta të mund të përdoret si mjet drejtësie”.1034 Lufta është një “kamxhik”1035 dhe nuk paraqitet kurrë si një mjet i përshtatshëm për zgjidhjen e problemeve që lindin mes Kombeve: “Nuk ka qenë kurrë dhe kurrë nuk do të jetë”,1036 sepse lind konflikte të reja dhe më të ndërlikuara.1037 Kur shpërthen, lufta bëhet një “kërdi e kotë”,1038 një “aventurë pa kthim”,1039 që kompromenton të pranishmen dhe vë në rrezik të ardhmen e njerëzimit: “Asgjë s’është e humbur me paqen. Gjithçka mund të humbet me luftën”.1040 Dëmet e shkaktuara nga një konflikt i armatosur nuk janë vetëm materiale, por edhe morale.1041 “Lufta është, si përfundim, “dështimi i çdo humanizmi të përnjëmendtë”,1042 “është gjithmonë një disfatë e njerëzimit”:1043 “jo më njëri kundër tjetrit, jo më, kurrë!… jo më luftë, jo më luftë!”.1044

498 Kërkimi i zgjidhjeve alternative, përveç luftës, për zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare ka marrë sot një karakter urgjence dramatike, meqë “fuqia tmerruese e mjeteve të shkatërrimit, të mundshme për t’u përdorur deri me fuqi të mesme dhe të vogël, dhe lidhja gjithnjë e më e ngushtë që ekziston mes popujve të mbarë tokës, e bëjnë shumë të vështirë apo praktikisht të pamundur kufizimin e rrjedhojave të një konflikti”.1045 Pra, është thelbësor kërkimi i shkaqeve që lindin një konflikt të armatosur, para së gjithash ato të lidhura me situata strukturore padrejtësie, mjerimi, shfrytëzimi, mbi të cilat duhet të ndërhyhet me qëllim që të nxiten: “Për këtë, emri tjetër i paqes është zhvillimi. Ashtu siç ekzistojnë përgjegjësi kolektive për të shmangur luftën, ashtu ekziston edhe përgjegjësia kolektive e nxitjes së zhvillimit”.1046

499 Shtetet jo gjithmonë zotërojnë mjetet e përshtatshme për të siguruar efektshmërisht mbrojtjen e tyre: prej këtu lind nevoja dhe rëndësia e Organizatave ndërkombëtare dhe rajonale, të cilat duhet të jenë në gjendje të bashkëpunojnë për t’u bërë ballë konflikteve dhe për të favorizuar paqen, duke krijuar marrëdhënie besimi të ndërsjellë, të afta për ta bërë të pamendueshme nevojën për luftë:1047 “Është e ligjshme… të shpresosh që njerëzit, duke u takuar dhe duke bërë marrëveshje, të zbulojnë më mirë detyrimet që i lidhin ato, të cilat vijnë prej njerëzores së përbashkët të tyre, domethënë prej faktit se të gjithë janë njerëz, si edhe të zbulojnë se njëra prej kërkesave më të thella të faktit se janë njerëz është se mes tyre dhe popujve përkatës të mbretërojë jo frika, por dashuria: e cila priret të shprehet në bashkëpunimin e ndershëm, shumëformësh, prurës të shumë të mirave”.1048

a) Mbrojtja e ligjshme

500 Një luftë agresioni është thellësisht imorale. Në rastin tragjik kur ajo shpërthen, përgjegjësit e Shtetit të sulmuar kanë të drejtën dhe detyrën që të organizojnë mbrojtjen edhe duke përdorur forcën e armëve.1049 Përdorimi i forcës, për të qenë i lejueshëm, duhet t’i përgjigjet disa kushteve të rrepta: “ - dëmi që agresori i shkakton kombit apo bashkësisë së kombeve duhet të jetë i qëndrueshëm, i rëndë dhe i sigurt; - të gjitha mjetet e tjera për t’i dhënë fund janë paraqitur të papraktikueshme apo të paefektshme; - kur janë krijuar kushte suksesi; - përdorimi i armëve të mos provokojë të këqija dhe çrregullime më të rënda se e keqja për t’u zhdukur. Në vlerësimin e këtyre kushteve ka një peshë shumë të madhe fuqia e mjeteve moderne të shkatërrimit. Këto janë elementet tradicionale të listuara në doktrinën e ashtuquajtur “luftë e drejtë”. Vlerësimi i këtyre kushteve morali i ligjshëm i përket gjykimit të matur të atyre që kanë përgjegjësinë e të mirës së përbashkët”.1050

Nëse kjo përgjegjësi justifikon zotërimin e mjeteve të mjaftueshme për ushtrimin e të drejtës për mbrojtje, mbetet detyrimi që Shtetet të bëjnë gjithçka është e mundur “për të garantuar kushtet e paqes jo vetëm në territorin e tyre, por në mbarë botën”.1051 Nuk duhet të harrojmë se “tjetër është përdorimi i armëve me qëllim që popujt të mbrohen në mënyrë të ligjshme, tjetër është të duash të nënshtrosh kombe të tjera. As fuqia e luftës nuk e bën të ligjshëm çdo angazhim të saj ushtarak apo politik. As nuk bëhet gjithçka e ligjshme mes palëve ndërluftuese, kur lufta tashmë për fat të keq ka shpërthyer”.1052

501 Karta e Kombeve të Bashkuara, që buron nga tragjedia e Luftës së Dytë Botërore dhe e drejtuar për t’i ruajtur brezat e rinj nga kamzhiku i luftës, bazohet në ndalimin e përgjithësuar të përdorimit të forcës për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes Kombeve, përjashto dy raste: mbrojtjen e ligjshme dhe masat e marra nga Këshilli i Sigurimit në rrethin e përgjegjësive të veta për të ruajtur paqen. Në çdo rast, ushtrimi i të drejtës për t’u mbrojtur duhet të respektojë “kufijtë tradicionalë të nevojës dhe të përpjestueshmërisë”.1053

Pastaj, për sa i përket një veprimi luftarak parandalues, të hedhur pa prova të qarta që një agresion është duke nisur, ai nuk mund të mos ngrejë pyetje të rënda nën profilin moral dhe juridik. Për këtë, vetëm një vendim i organizmave kompetentë, mbi bazën e vërtetimeve të përpikta dhe motivimeve të bazuara, mund t’u japë ligjësim ndërkombëtar përdorimit të forcës së armatosur, duke identifikuar situata të përcaktuara si një kërcënim për paqen dhe duke autorizuar një ndërhyrje në sferën e zotërimit që i rezervohet një Shteti.

b) Mbrojtja e paqes

502 Kërkesat e mbrojtjes së ligjshme justifikojnë ekzistencën, në Shtete, të forcave të armatosura, veprimi i të cilave duhet të vihet në shërbim të paqes: ata të cilët e ruajnë me këtë shpirt sigurinë dhe lirinë e një Vendi japin një ndihmesë të përnjëmendtë për paqen.1054 Çdo person që shërben në forcat e armatosura është konkretisht i thirrur që të mbrojë të mirën, të vërtetën dhe drejtësinë në botë; jo të paktë janë ata që në këtë kontekst kanë flijuar jetën e tyre për këto vlera dhe për të mbrojtur jetë të pafajshme. Numri në rritje i ushtarakëve që veprojnë në gjirin e forcave shumëkombëshe, në rrethin e “misioneve humanitare dhe të paqes”, të nxitura nga Kombet e Bashkuara, është një fakt domethënës.1055

503 Çdo anëtar i forcave të armatosura është moralisht i detyruar që t’u kundërvihet urdhrave që nxisin kryerjen e krimeve kundër të drejtës së popujve dhe të parimeve të tyre universale.1056 Ushtarakët mbesin plotësisht përgjegjës të akteve që kryejnë në dhunim të të drejtave të personave dhe të popujve apo të normave të së drejtës ndërkombëtare humanitare. Akte të tilla nuk mund të justifikohen me motivin e dëgjesës ndaj urdhrave të eprorëve.

Kundërshtuesit për arsye të ndërgjegjes, të cilët nuk pranojnë në parim kryerjen e shërbimit ushtarak kur ai është i detyruar, pasi ndërgjegjja e tyre i çon të mos pranojnë çdo përdorim të forcës apo të pjesëmarrjes në një konflikt të caktuar, duhet të jenë të gatshëm që të bëjnë shërbime të tjera: “Duket… e drejtë që ligjet të mendojnë me mirëkuptim rastin e atij që për arsye të ndërgjegjes kundërshton të përdorë armë, ndërsa pranon një formë tjetër shërbimi ndaj bashkësisë njerëzore”.1057

c) Detyra për të mbrojtur të pafajshmit

504 E drejta e përdorimit të forcës për qëllime mbrojtjeje të ligjshme lidhet me detyrën për të mbrojtur dhe për të ndihmuar viktimat e pafajshme që nuk mund ta mbrojnë veten nga agresori. Në konfliktet e erës moderne, shpesh brenda të njëjtit Shtet, dispozitat e të drejtave ndërkombëtare humanitare duhet të përmbushen plotësisht. Në shumë e shumë rrethana popullata civile goditet, ndonjëherë edhe si objektiv luftarak. Në disa raste ajo masakrohet brutalisht apo dëbohet nga shtëpitë dhe nga toka e vet me shpërngulje të detyruar, nën pretekstin e një “pastrimi etnik”1058 të papranueshëm. Në këto rrethana tragjike, është e nevojshme që ndihmat humanitare të arrijnë tek popullatat civile dhe të mos përdoren kurrë për të kushtëzuar përfituesit e këtyre të mirave: e mira e personit njerëzor duhet të ketë përparësinë mbi interesat e palëve në konflikt.

505 Parimi i humanizmit, domethënë i të qenët i njerëzishëm, i shkruar në ndërgjegjen e çdo personi dhe populli, bashkëmbart detyrimin e mbrojtjes së popullatës civile nga efektet e luftës: “Ai minimum i mbrojtjes së dinjitetit të çdo qenieje njerëzore, të garantuar nga e drejta ndërkombëtare humanitare, tepër shpesh dhunohet në emër të kërkesave ushtarake apo politike, që kurrë nuk do të duhej të kishin epërsinë mbi vlerat e personit njerëzor. Sot ndihet nevoja për të gjetur një miratim të ri rreth parimeve humanitare dhe përforcimit të themeleve për të penguar përsëritjen e mizorive dhe të abuzimeve”.1059

Një kategori e veçantë e viktimave të luftës është ajo e refugjatëve, të shtrënguar nga luftimet për të ikur nga vendet ku jetojnë zakonisht, deri në gjetjen e një strehimi në vende të ndryshme prej atyre ku ata kanë lindur. Kisha është afër tyre, jo vetëm me praninë baritore dhe me ndihmën materiale, por edhe me angazhimin për të mbrojtur dinjitetin e tyre njerëzor: Përkujdesi për refugjatët duhet të shtyhet që të përforcojë dhe të theksojë të drejtat njerëzore, të njohura universalisht dhe të kërkojë që edhe për ta të realizohen efektivisht”.1060

506 Tentativat për të zhdukur grupe të tëra kombëtare, etnike, fetare apo gjuhësore janë krime kundër Hyjit e kundër vetë njerëzimit dhe përgjegjësit e këtyre krimeve duhet të thirren që të përgjigjen përpara drejtësisë.1061 Shekulli XX është shënuar tragjikisht nga disa genocide: prej atyre armene tek ato ukrainase, nga ato kamboxhiane tek ato të zhvilluara në Afrikë dhe Ballkan. Mes atyre dallohet holokausti i popullit hebre, Shoah-u: “ditët e Shoah-ut kanë shënuar një natë të vërtetë në histori, duke regjistruar krime të padëgjuara kundër Hyjit dhe kundër njeriut”.1062

Bashkësia ndërkombëtare në tërësinë e vet ka detyrimin moral që të ndërhyjë në dobi të atyre grupeve mbijetesa e të cilëve kërcënohet apo të cilëve u dhunohen në përmasa të mëdha të drejtat themelore. Shtetet, si pjesë e një Bashkësie ndërkombëtare, nuk mund të qëndrojnë shpërfillës: përkundrazi, nëse të gjitha mjetet e tjera në dispozicion do të shfaqeshin të paefektshme, është “e ligjshme dhe madje me vend të angazhohemi me nisma konkrete për të çarmatosur agresorin”.1063 Parimi i sovranitetit kombëtar nuk mund të parashtrohet si motiv për të penguar ndërhyrjen në mbrojtje të viktimave.1064 Masat që përdoren duhet të zbatohen në respetimin e plotë të së drejtës ndërkombëtare dhe parimit themelor të barazisë mes Shteteve.

Bashkësia ndërkombëtare është pajisur edhe me një Gjykatë Penale Ndërkombëtare për ndëshkimin e përgjegjësve të akteve veçanërisht të rënda: krime genocidi, krime kundër njerëzimit, krime kundër luftës, krime agresioni. Magjisteri nuk ka munguar të mbështesë vazhdimisht nisma të tilla.1065

d) Masa kundër atij që kërcënon paqen

507 Sanksionet, në format e parashikuara nga rendi ndërkombëtar bashkëkohor, kanë për qëllim të korrigjojnë sjelljen e qeverisë së një Vendi që dhunon rregullat e bashkëjetesës ndërkombëtare paqësore dhe të rregulluar e të orientuar kah një qëllim apo që vë në praktikë forma të rënda shtypjeje ndaj popullatave.

Qëllimi i sanksioneve duhet të saktësohet në mënyrë të qartë dhe masat që merren duhet të verifikohen periodikisht nga organizma kompetentë të Bashkësisë ndërkombëtare, për një vlerësim objektiv të efektshmërisë dhe të ndikimit të tyre real mbi popullatat civile. Qëllimi i vërtetë i këtyre masave është ai i hapjes së rrugës së bisedimeve dhe të dialogut. Sanksionet nuk duhet të zëvendësojnë kurrë një mjet ndëshkimi të drejtpërdrejtë kundër një popullate të tërë: nuk është e ligjshme që për këto sanksione të vuajnë popullata të tëra dhe sidomos anëtarët e tyre më të prekshëm. Sanksionet ekonomike, në veçanti, janë një mjet që duhet të përdoren me shumë maturi dhe që duhet t’u nënshtrohen kritereve të rrepta juridike dhe etike.1066 Embargoja50* ekonomike duhet të kufizohet në kohë dhe nuk mund të justifikohet kur efektet që prodhojnë bien mbi të gjithë pa përjashtim.

e) Çarmatimi

508 Doktrina shoqërore propozon pikësynimin e një “çarmatimi të përgjithshëm, të ekuilibruar dhe të kontrolluar”.1067 Shtimi i stërmadh i armëve paraqet një kërcënim të rëndë për qëndrueshmërinë dhe paqen. Parimi i mjaftueshmërisë, në fuqi të të cilit një Shtet mund të zotërojë vetëm mjetet e nevojshme për mbrojtjen e vet të ligjshme, duhet të zbatohet si nga Shtetet që blejnë armë, ashtu edhe nga ata që i prodhojnë dhe furnizojnë me armë.1068 Çdo grumbullim i tepërt i armëve, apo çdo tregtim i përgjithësuar i tyre, nuk mund të justifikohen moralisht; këto dukuri duhet të vlerësohen edhe në dritën e normativës ndërkombëtare në lëndën e mos-shtimit, të prodhimit, të tregtimit dhe të përdorimit të llojeve të ndryshme të armatimeve. Armët kurrë nuk duhet të konsiderohen njëlloj me të mirat e tjera të shkëmbyeshme në nivel botëror apo tregjet e brendshme.1069

Magjisteri, përveç kësaj, ka shprehur një vlerësim moral për dukurinë e frikësimit51*: “Grumbullimi i armëve shumë vetëve u duket një mënyrë paradoksale për të prapësuar nga lufta kundërshtarë të mundshëm. Këta shohin në këtë grumbullim mjetin më të efektshëm që ka për qëllim të sigurojë paqen mes kombeve. Gara e armatimeve nuk e siguron paqen. Larg nga zhdukja e shkaqeve të luftës, ajo rrezikon t’i rëndojë ato”.1070 Politikat e frikësimit bërthamor, tipike për periudhën e ashtuquajtur Lufta e Ftohtë, duhet të zëvendësohen me masa konkrete çarmatimi, të bazuara në dialogun dhe bisedimet shumëpalëshe.

509 Armët e shkatërrimit në masë biologjike, kimike dhe bërthamore paraqesin një kërcënim veçanërisht të rëndë; ata që i zotërojnë kanë një përgjegjësi të stërmadhe përpara Hyjit dhe krejt njerëzimit.1071 Parimi i mos-përhapjes së armëve bërthamore, së bashku me masat për çarmatimin bërthamor, ashtu si edhe ndalimi i testeve bërthamore, janë objektiva të lidhura shumë mes tyre, që duhet të arrihen sa më shpejt nëpërmjet kontrollesh të efektshme në nivel ndërkombëtar.1072 Ndalimi i zhvillimit, i prodhimit, i grumbullimit dhe i përdorimit të armëve kimike dhe biologjike, si edhe masat paraprake që diktojnë shkatërrimin e tyre, plotësojnë kuadrin normativ ndërkombëtar për të ndaluar këto armë të kobshme,1073 përdorimi i të cilave është riprovuar në mënyrë eksplicite nga Magjisteri: “Çdo veprim luftarak që, në mënyrë të padallimtë, synon shkatërrimin e qyteteve të tëra apo të rajoneve të gjera bashkë me banorët e tyre është një krim kundër Hyjit dhe kundër njeriut, që duhet të dënohet me vendosmëri dhe pa ngurrim”.1074

510 Çarmatimi duhet të shtrihet në ndalimin e armëve që shkaktojnë efekte traumatike të tepërta apo që godasin të gjithë pa përjashtim, si edhe minat antinjeri, një lloj armësh të vogla, në mënyrë çnjerëzore tinëzare, pasi vazhdojnë të godasin edhe shumë kohë pas përfundimit të veprimeve luftarake: Shtetet që i prodhojnë, që i tregtojnë apo që ende i përdorin, marrin përsipër përgjegjësinë e vonimit të rëndë të zhdukjes së plotë të këtyre mjeteve vdekjeprurëse.1075 Bashkësia ndërkombëtare duhet të vazhdojë që të angazhohet në veprimtarinë e çminimit, duke nxitur një bashkëveprim të efektshëm, përfshirë formimin teknik, me Vendet që nuk i kanë këto mjete të përshtatshme për të bërë bonifikimin shumë urgjent të territoreve të tyre dhe që nuk janë në gjendje t’u japin një asistencë të përshtatshme viktimave të luftës.

511 Masa të përshtatshme janë të nevojshme që të ndërmerren me kontrollin e prodhimit, të shitjes, të importimit dhe të eksportimit të armëve të lehta dhe individuale, që lehtësojnë shumë shfaqje të dhunës. Shitja dhe trafikimi i këtyre armëve përbën një kërcënim serioz për paqen: ato vrasin më shumë dhe përdoren më së shumti në konfliktet jo-ndërkombëtare; mundësia e tyre e përdorimit e shton rrezikun e konflikteve të reja dhe intensitetin e atyre në zhvillim e sipër. Qëndrimi i Shteteve që zbatojnë kontrolle të rrepta në transferimin ndërkombëtar të armëve të rënda, ndërsa nuk parashikojnë kurrë, ose vetëm në raste të rralla, kufizime për tregun e armëve të lehta dhe individuale, është një kontradiktë e papranueshme. Është e domosdoshme dhe urgjente që Qeveritë të përdorin rregulla të përshtatshme për të kontrolluar prodhimin, grumbullimin, shitjen dhe trafikimin e këtyre armëve,1076 që të kundërshtojë kështu përhapjen në rritje, në pjesën më të madhe mes grupe luftëtarësh që nuk i përkasin forcave ushtarake të një Shteti.

512 Përdorimi i fëmijëve dhe i adoleshentëve si ushtarë në konfliktet e armatosura me gjithë faktin se mosha e tyre shumë e njomë nuk do të duhej ta lejonte rekrutimin e tyre duhet të denoncohet. Ata janë të detyruar me forcë që të luftojnë, ose e zgjedhin me nismë të tyre pa qenë plotësisht të vetëdijshëm për rrjedhojat. Bëhet fjalë për fëmijë të privuar jo vetëm nga arsimimi, që do të duhej të kishin marrë, dhe nga një fëmijëri normale, por edhe të stërvitur për të vrarë: e gjithë kjo përbën një krim të patolerueshëm. Angazhimi i tyre në forcat luftarake të çfarëdo lloji duhet të ndalohet; njëkohësisht, duhet t’u jepet gjithë ndihma e duhur për përkujdesjen, edukimin dhe riaftësimin e atyre që përfshihen në luftime.1077

f) Dënimi i terrorizmit

513 Terrorizmi është njëra prej formave më brutale të dhunës që sot përfshin Bashkësinë ndërkombëtare: ai mbjell urrejtje, vdekje, dëshirë për hakmarrje dhe raprezalje.1078 Nga strategji armiqësore tipike vetëm për disa organizata ekstremiste, që kanë për qëllim shkatërrimin e objekteve dhe vrasjen e personave, terrorizmi është shndërruar në një rrjet të errët bashkëfajësie politike, përdor edhe mjete të sofistikuara teknike, përdor shpesh shfrytëzon burime financiare dhe përpunon strategji në shkallë të gjerë, duke goditur persona krejt të pafajshëm, viktima të rastësishme të veprimeve terroristike.1079 Shenjë e goditjeve terroristike janë, në përgjithësi, vendet e jetës së përditshme dhe jo objektivat ushtarake në kontekstin e një lufte të shpallur. Terrorizmi vepron dhe godet në errësirë, jashtë rregullave me të cilat njerëzit kanë kërkuar të disiplinojnë, për shembull nëpërmjet të drejtës ndërkombëtare humanitare, konfliktet e tyre: “Në shumë raste përdorimi i metodave të terrorizmit është konsideruar si një sistem i ri lufte”.1080 Nuk duhet të lihen në harresë shkaqet që mund ta motivojnë këtë formë të papranueshme rivendikimi. Lufta kundër terrorizmit supozon detyrën morale që të ndihmojë krijimin e kushteve me qëllim që ai të mos lindë apo të mos zhvillohet.

514 Terrorizmi duhet të dënohet në mënyrën më absolute. Ai shfaq një përçmim total ndaj jetës njerëzore dhe asnjë motivim s’mund ta justifikojë atë, meqë njeriu është gjithmonë qëllim dhe kurrë mjet. Aktet e terrorizmit godasin thellësisht dinjitetin njerëzor dhe përbëjnë një fyerje ndaj krejt njerëzimit: “Për këtë ekziston e drejta që të mbrohemi nga terrorizmi”.1081 Kjo e drejtë megjithatë nuk mund të ushtrohet në boshllëkun e rregullave morale dhe juridike, pasi lufta kundër terroristëve bëhet duke respektuar të drejtat e njeriut dhe parimet e një Shteti të së drejtës.1082 Identifikimi i fajtorit duhet të provohet siç i takon, pasi përgjegjësia penale është gjithmonë personale dhe pra, nuk mund t’u shtrihet feve, Kombeve dhe etnive, të cilave u përkasin terroristët. Bashkëpunimi ndërkombëtar kundër veprimtarisë terroristike “nuk mund të kufizohet vetëm në veprimet shtypëse dhe ndëshkuese. Është thelbësore që, edhe atëherë kur përdorimi i forcës është i nevojshëm, ky duhet të shoqërohet me një analizë të guximshme dhe të kthjellët të motiveve që qëndrojnë nën sulmet terroristike”.1083 Është i nevojshëm edhe një angazhim i posaçëm në planin “politik dhe pedagogjik”1084 për të zgjidhur, me guxim dhe vendosmëri, problemet që, në disa situata dramatike, mund ta ushqejnë terrorizmin: “Rekrutimi i terroristëve, në fakt, është më i lehtë në kontekstet shoqërore në të cilat mbillet urrejtje, të drejtat shkelen dhe situatat e padrejtësisë janë toleruar tepër gjatë”.1085

515 Është përdhosje dhe blasfemi vetëshpallja terroristë në emër të Hyjit:1086 sepse në këtë mënyrë një njeri i tillë instrumentalizon edhe Hyjin dhe jo vetëm njeriun, sepse një njeri si ai hiqet sikur e zotëron krejtësisht të vërtetën e Tij, në vend që të kërkojë të jetë i zotëruar prej vetë të vërtetës. Të përkufizosh “martirë” ata që vdesin duke kryer akte terroriste do të thotë ta përmbysësh konceptin e martirizimit, që është dëshmia e atij që vritet për të mos hequr dorë prej Hyjit dhe prej dashurisë së Tij dhe jo ai që vret në emër të Hyjit.

Asnjë fe nuk mund ta tolerojë terrorizmin dhe, aq më pak, ta predikojë atë.1087 Fetë janë të angazhuara të bashkëpunojnë për të hequr shkaqet e terrorizmit dhe për të nxitur miqësinë mes popujve.1088

**ribaldi** · 05-04-2016, 08:03

KAPITULLI I NJËMBËDHJETË

NXITJA E PAQES

IV. NDIHMESA E KISHËS PËR PAQEN

516 Nxitja e paqes në botë është pjesë integruese e misionit me të cilin Kisha vazhdon veprën shëlbuese të Krishtit në tokë. Kisha, në fakt, është, në Krishtin, «”sakrament” domethënë shenjë dhe një vegël paqeje në botë dhe për botën».1089 Nxitja e paqes së vërtetë është një shprehje e fesë së krishterë në dashurinë që Hyji ushqen për çdo qenie njerëzore. Nga feja liruese në dashurinë e Hyjit rrjedh një vizion i ri për botën dhe një mënyrë e re për t’iu afruar tjetrit, si në qoftë ai një person i vetëm apo një popull i tërë: është një fe që ndryshon dhe ripërtërin jetën, e frymëzuar nga paqja që Krishti u ka lënë apostujve të Vet (krh. Gjn 14, 27). E shtyrë vetëm nga kjo fe, Kisha dëshiron ta nxisë njësinë e të krishterëve dhe një bashkëpunim të frytshëm me besimtarët e feve të tjera. Diferencat fetare nuk mund dhe nuk duhet të përbëjnë një shkak për konflikt: kërkimi i përbashkët i paqes nga ana e të gjithë besimtarëve është një faktor i fortë njësie mes popujve.1090 Kisha fton persona, popuj, Shtete dhe Kombe që të bëhen pjesëmarrës të shqetësimit të saj për rivendosjen dhe konsolidimin e paqes duke theksuar, në veçanti, funksionin e rëndësishëm të së drejtës ndërkombëtare.1091

517 Kisha mëson se një paqe e vërtetë është e mundshme vetëm nga falja dhe pajtimi.1092 Nuk është e lehtë të falësh përpara rrjedhojave të luftës dhe të konflikteve, sepse dhuna, sidomos kur të çon “deri në humnerat e çnjerëzimit dhe të pikëllimit”,1093 lë gjithmonë në trashëgimi një barrë të rëndë dhimbjesh, që mund të lehtësohet vetëm nga një reflektim i thelluar, i ndershëm dhe i guximshëm, që bëhet nga palët kundërshtare dhe që duhet të jetë i aftë për t’i trajtuar vështirësitë e sotme me një qëndrim të pastruar nga pendimi. Pesha e të kaluarës, që nuk mund të harrohet, mund të pranohet vetëm në prani të një falje të ndërsjellë të dhënë e të marrë: bëhet fjalë për një itinerar të gjatë dhe të vështirë, por jo të pamundur.1094

518 Falja e ndërsjellë nuk duhet t’i shfuqizojë kërkesat e drejtësisë as, aq më pak, të pengojë ecjen që të çon tek e vërteta: drejtësia dhe e vërteta përfaqësojnë, përkundrazi, kushtet paraprake konkrete të pajtimit. Rezultojnë të përshtatshme nismat që kanë për qëllim krijimin e Organizmave gjyqësore ndërkombëtare. Organizma të tilla, duke përfituar nga parimi i juridiksionit universal dhe i mbajtur nga procedura të përshtatshme, që respektojnë të drejtat e të pandehurve dhe të viktimave, mund të vërtetojnë të vërtetën mbi krimet e kryera gjatë konflikteve të armatosura.1095 Është e nevojshme, megjithatë, të shkohet përtej përcaktimit të sjelljeve kriminale, qoftë të atyre që bashkëmbartin një veprim aktiv, qoftë të atyre që bashkëmbartin moskryerjen e një veprimi që duhej bërë dhe përtej vendimeve në lidhje me procedurat e dëmshpërblimit, për të arritur vendosjen e marrëdhënieve të mirëpritjes së ndërsjellë mes popujve të ndarë, me vulën e pajtimit.1096 Është e nevojshme, gjithashtu, të nxitet respektimi i të drejtës së paqes: kjo e drejtë “favorizon krijimin e një shoqërie brenda së cilës vendi i marrëdhënieve të forcës zëvendësohet nga marrëdhëniet e bashkëpunimit, duke pasur parasysh të mirën e përbashkët”.1097

519 Kisha lufton për paqen me lutje. Lutja hap zemrën jo vetëm për një marrëdhënie të thellë me Hyjin, por edhe në takimin me të afërmin nën shenjën e respektit, të besimit, të mirëkuptimit, të vlerësimit dhe të dashurisë.1098 Lutja përhap guxim dhe mbështet të gjithë “miqtë e vërtetë të paqes”,1099 të cilët kërkojnë ta nxisin atë në rrethana të ndryshme në të cilat jetojnë. Lutja liturgjike është “kulmi drejt të cilës priret veprimi i Kishës dhe njëherazi edhe burimi prej së cilës rrjedh krejt forca e saj”;1100 në veçanti kremtimi eukaristik, “burim dhe kulm i krejt jetës së krishterë”,1101 është burimi i pashtershëm i çdo angazhimi autentik të krishterë për paqen.1102

520 Ditët Botërore të Paqes janë kremtime me intensitet të veçantë për lutjen e kërkimit të paqes dhe për angazhimin e ndërtimit të një bote paqeje.

Papa Pali VI i themeloi këto ditë me qëllim që “t’ua kushtonte mendimeve dhe qëllimeve të paqes një kremtim të veçantë ditën e parë të vitit shoqëror”.1103 Mesazhet papnore për këtë rast të përvitshëm përbëjnë një burim të pasur përditësimi dhe zhvillimi të doktrinës shoqërore dhe tregojnë veprimin e vazhdueshëm baritor të Kishës në dobi të paqes: “Paqja rrënjoset vetëm nëpërmjet paqes, asaj paqeje që s’është e shkëputur nga detyrat e drejtësisë, por që ushqehet nga flijimi vetjak, zemërbutësia, mëshira, dashuria”.1104

**ninoenina** · 31-01-2021, 12:59

PËRMBLEDHJE E DOKTRINËS SHOQËRORE E KISHËS

PJESA E TRETË

"Për Kishën mesazhi shoqëror i Ungjillit

nuk duhet të konsiderohet si një teori,

por para së gjithash si një themel

dhe një motivim për veprim".

(Centesimus annus, 57)

KAPITULLI I DYMBËDHJETË

DOKTRINA SHOQËRORE DHE VEPRIMI KISHTAR

I. VEPRIMI BARITOR NË RRETHIN SHOQËROR

a) Doktrina shoqërore dhe inkulturimi52* i fesë

521 E vetëdijshme për forcën ripërtëritëse të krishterimit edhe përballë kulturave e realiteteve shoqërore,1105 Kisha jep ndihmesën e mësimit të vet për ndërtimin e bashkësisë së njerëzve, duke treguar domethënien shoqërore të Ungjillit.1106 Në fund të Tetëqindës, Magjisteri i Kishës i trajtoi në mënyrë organike çështjet e rënda shoqërore të kësaj epoke, duke vendosur “një paradigmë të përhershme për Kishën. Kjo e fundit, në fakt, ka për të thënë fjalën e vet përpara disa situatave të caktuara njerëzore, individuale dhe bashkësiore, kombëtare dhe ndërkombëtare, për të cilat formulon një doktrinë të vërtetë, një corpus, që i mundëson të analizojë realitetet shoqërore, të shprehet për to dhe të tregojë orientime për zgjidhjen e drejtë të problemeve që rrjedhin prej këtyre situatave”.1107 Ndërhyrja e Papa Leonit XIII mbi realitetin shoqëroro-politik të kohës së vet me enciklikën “Rerum novarum” «i dha Kishës gati një “statut qytetarie” për realitetet e ndryshueshme të jetës publike dhe kjo do të rrënjosej edhe më shumë në vijim».1108

522 Kisha, me doktrinën e vet shoqërore, ofron sidomos një vizion tërësor dhe një kuptim të plotë të njeriut, në përmasën e vet vetjake dhe shoqërore. Antropologjia e krishterë, duke zbuluar dinjitetin e padhunueshëm të çdo personi, i fut realitetet e punës, të ekonomisë, të politikës në një perspektivë origjinale, që ndriçon vlerat autentike njerëzore dhe që frymëzon e mban angazhimin e dëshmisë së krishterë në rrethet e jetës personale, kulturore dhe shoqërore. Falë “fryteve të para të Shpirtit Shenjt” (Rom 8, 23), i krishteri «bëhet i aftë për të përmbushur ligjin e ri të dashurisë (krh. Rom 8, 1-11). Nga ky Shpirt Shenjt, që është “pengu i trashëgimit tonë” (Ef 1, 14), krejt njeriu ripërtërihet së brendshmi, deri në “shpërblimin e trupit tonë” (Rom 8, 23)».1109 Në këtë kuptim, doktrina shoqërore vë në dukje se si themeli i moralitetit të çdo të vepruari shoqëror qëndron në zhvillimin njerëzor të personit dhe përcakton normën e veprimit shoqëror në përkim me të mirën e vërtetë të njerëzimit dhe në angazhimin e orientuar për të krijuar kushte që i mundësojnë çdo njeriu të vërë në jetë thirrjen e vet tërësore.

523 Antropologjia e krishterë gjallëron dhe mbështet veprën baritore të inkulturimit të fesë, të orientuar që t’i ripërtërijë nga brenda, me forcën e Ungjillit, kriteret e gjykimit, vlerat e përcaktuara, vijat e mendimit dhe modelet e jetës së njeriut bashkëkohor: “me inkulturim Kisha bëhet shenjë më e kuptueshme e asaj që është dhe vegël më e përshtatshme e misionit”.1110 Bota bashkëkohore është e shënuar nga një frakturë mes Ungjillit dhe kulturës; një vizion i shekullarizuar i shpëtimit priret ta ulë edhe krishterimin në një nivel “dijesh thjesht njerëzore, gati në një shkencë të të jetuarit mirë”.1111 Kisha është e vetëdijshme se duhet të bëjë “një hap të madh përpara në ungjillëzimin e saj, duhet të hyjë në një etapë të re historike të dinamizmit të saj misionar”.1112 Në këtë perspektivë baritore vendoset mësimi shoqëror: «”Ungjillëzimi i ri”, për të cilin bota moderne ka nevojë të ngutshme… duhet të numërojë mes përbërësve të vet thelbësorë kumtimin e doktrinës shoqërore të Kishës».1113) Doktrina shoqërore dhe inkulturimi52* i fesë

521 E vetëdijshme për forcën ripërtëritëse të krishterimit edhe përballë kulturave e realiteteve shoqërore,1105 Kisha jep ndihmesën e mësimit të vet për ndërtimin e bashkësisë së njerëzve, duke treguar domethënien shoqërore të Ungjillit.1106 Në fund të Tetëqindës, Magjisteri i Kishës i trajtoi në mënyrë organike çështjet e rënda shoqërore të kësaj epoke, duke vendosur “një paradigmë të përhershme për Kishën. Kjo e fundit, në fakt, ka për të thënë fjalën e vet përpara disa situatave të caktuara njerëzore, individuale dhe bashkësiore, kombëtare dhe ndërkombëtare, për të cilat formulon një doktrinë të vërtetë, një corpus, që i mundëson të analizojë realitetet shoqërore, të shprehet për to dhe të tregojë orientime për zgjidhjen e drejtë të problemeve që rrjedhin prej këtyre situatave”.1107 Ndërhyrja e Papa Leonit XIII mbi realitetin shoqëroro-politik të kohës së vet me enciklikën “Rerum novarum” «i dha Kishës gati një “statut qytetarie” për realitetet e ndryshueshme të jetës publike dhe kjo do të rrënjosej edhe më shumë në vijim».1108

522 Kisha, me doktrinën e vet shoqërore, ofron sidomos një vizion tërësor dhe një kuptim të plotë të njeriut, në përmasën e vet vetjake dhe shoqërore. Antropologjia e krishterë, duke zbuluar dinjitetin e padhunueshëm të çdo personi, i fut realitetet e punës, të ekonomisë, të politikës në një perspektivë origjinale, që ndriçon vlerat autentike njerëzore dhe që frymëzon e mban angazhimin e dëshmisë së krishterë në rrethet e jetës personale, kulturore dhe shoqërore. Falë “fryteve të para të Shpirtit Shenjt” (Rom 8, 23), i krishteri «bëhet i aftë për të përmbushur ligjin e ri të dashurisë (krh. Rom 8, 1-11). Nga ky Shpirt Shenjt, që është “pengu i trashëgimit tonë” (Ef 1, 14), krejt njeriu ripërtërihet së brendshmi, deri në “shpërblimin e trupit tonë” (Rom 8, 23)».1109 Në këtë kuptim, doktrina shoqërore vë në dukje se si themeli i moralitetit të çdo të vepruari shoqëror qëndron në zhvillimin njerëzor të personit dhe përcakton normën e veprimit shoqëror në përkim me të mirën e vërtetë të njerëzimit dhe në angazhimin e orientuar për të krijuar kushte që i mundësojnë çdo njeriu të vërë në jetë thirrjen e vet tërësore.

523 Antropologjia e krishterë gjallëron dhe mbështet veprën baritore të inkulturimit të fesë, të orientuar që t’i ripërtërijë nga brenda, me forcën e Ungjillit, kriteret e gjykimit, vlerat e përcaktuara, vijat e mendimit dhe modelet e jetës së njeriut bashkëkohor: “me inkulturim Kisha bëhet shenjë më e kuptueshme e asaj që është dhe vegël më e përshtatshme e misionit”.1110 Bota bashkëkohore është e shënuar nga një frakturë mes Ungjillit dhe kulturës; një vizion i shekullarizuar i shpëtimit priret ta ulë edhe krishterimin në një nivel “dijesh thjesht njerëzore, gati në një shkencë të të jetuarit mirë”.1111 Kisha është e vetëdijshme se duhet të bëjë “një hap të madh përpara në ungjillëzimin e saj, duhet të hyjë në një etapë të re historike të dinamizmit të saj misionar”.1112 Në këtë perspektivë baritore vendoset mësimi shoqëror: «”Ungjillëzimi i ri”, për të cilin bota moderne ka nevojë të ngutshme… duhet të numërojë mes përbërësve të vet thelbësorë kumtimin e doktrinës shoqërore të Kishës».1113

**ninoenina** · 01-02-2021, 08:14

KAPITULLI I DYMBËDHJETË

DOKTRINA SHOQËRORE DHE VEPRIMI KISHTAR

b) Doktrina shoqërore dhe baritorja shoqërore

524 Referimi thelbësor që i bëhet doktrinës shoqërore vendos për natyrën, hedhjen e bazave, nyjëzimin dhe zhvillimet e baritores shoqërore. Ajo është shprehje e mbarështimit të ungjillëzimit shoqëror, të orientuar për të ndriçuar, për të stimuluar dhe për të asistuar nxitjen tërësore të njeriut nëpërmjet veprimtarisë praktike të lirimit të krishterë, në perspektivën e vet tokësore dhe transhendente. Kisha jeton dhe vepron në histori, duke ndërvepruar me shoqërinë dhe kulturën e kohës së vet, për ta përmbushur misionin e vet që t’u komunikojë të gjithë njerëzve risinë e kumtimit të krishterë, në konkretësinë e vështirësive të tyre, të luftërave dhe të sfidave, kështu që feja i ndriçon për t’i kuptuar ato në të vërtetën se “hapja ndaj dashurisë së Krishtit është lirimi i vërtetë”.1114 Baritorja shoqërore është shprehja e gjallë dhe konkrete e një Kishe plotësisht të vetëdijshme për misionin e saj ungjillëzues të realiteteve shoqërore, ekonomike, kulturore dhe politike të botës.

525 Mesazhi shoqëror i Ungjillit duhet ta orientojë Kishën që të zhvillojë një detyrë të dyfishtë: t’i ndihmojë njerëzit që të zbulojnë të vërtetën dhe të zgjedhin udhën për ta ndjekur atë; të nxisë angazhimin e të krishterëve që ta dëshmojnë, me zell shërbimi, Ungjillin në fushën shoqërore: “Sot më shumë se kurrë fjala e Hyjit nuk mund të kumtohet dhe të dëgjohet nëse ajo nuk shoqërohet me dëshminë e fuqisë së Shpirtit Shenjt që vepron në të vepruarin e të krishterëve të vënë në shërbim të vëllezërve, tamam mbi ato pika ku është në lojë ekzistenca dhe e ardhmja e tyre”.1115 Nevoja e një ungjillëzimi të ri bën që Kisha të kuptojë “se mesazhi i saj shoqëror do të gjejë besueshmëri në dëshminë e veprave, më parë se në koherencën dhe logjikën e saj të brendshme”.1116

526 Doktrina shoqërore dikton kriteret themelore të veprimit baritor në fushën shoqërore: kumtimi i Ungjillit; ballafaqimi i mesazhit ungjillor me realitetet shoqërore; projektimi i veprimeve që kanë për qëllim ripërtëritjen e këtyre realiteteve, duke i bërë në përputhje me kërkesat e moralit të krishterë. Një ungjillëzim i ri i shoqërores kërkon para së gjithash kumtimin e Ungjillit: Hyji në Jezu Krishtin shpëton çdo njeri dhe krejt njeriun. Ky kumtim ia zbulon njeriun vetvetes dhe duhet të bëhet parim për interpretimin e realiteteve shoqërore. Në kumtimin e Ungjillit, përmasa shoqërore është thelbësore dhe e pashmangshme, megjithëse nuk është e vetmja. Ajo duhet të tregojë begatinë e pashtershme të shpëtimit të krishterë, edhe nëse një realizim i përsosur dhe përfundimtar i realiteteve shoqërore sipas Ungjillit nuk mund të sendërtohet në histori: asnjë rezultat, edhe ai më i arriri, nuk mund t’u ikë caqeve të lirisë njerëzore dhe tensioneve eskatologjike të çdo realiteti të krijuar.1117

527 Veprimi baritor i Kishës në rrethin shoqëror duhet të dëshmojë para së gjithash të vërtetën mbi njeriun. Antropologjia e krishterë mundëson një shoshitje të problemeve shoqërore, për të cilat nuk mund të gjendet një zgjidhje e mirë nëse nuk mbrohet karakteri trashendent i personit njerëzor, plotësisht të zbuluar në fe.1118 Veprimi shoqëror i të krishterëve duhet të frymëzohet nga parimi themelor i qendërsisë së njeriut.1119 Nga kërkesa për të nxitur identitetin tërësor të njeriut buron propozimi i atyre vlerave të mëdha që të rregullojnë drejt dhe mirë një bashkëjetesë të renditur dhe të begatë: e vërteta, drejtësia, dashuria, liria.1120 Baritorja shoqërore përpiqet me qëllim që ripërtëritja e jetës publike të jetë e lidhur me një respektim të njëmendtë të këtyre vlerave. Në këtë mënyrë, Kisha, nëpërmjet dëshmisë së vet shumëformëshe ungjillore, synon të nxisë vetëdijen e të mirës së të gjithëve dhe të secilit si burim i pashtershëm për zhvillimin e krejt jetës shoqërore.

**ninoenina** · 01-02-2021, 13:03

KAPITULLI I DYMBËDHJETË

DOKTRINA SHOQËRORE DHE VEPRIMI KISHTAR

c) Doktrina shoqërore dhe formimi.

528 Doktrina shoqërore është një pikë referimi e domosdoshme për një formim të plotë të krishterë. Këmbëngulja e Magjisterit në propozimin e kësaj doktrine si burim frymëzues për apostullimin dhe veprimin shoqëror lind nga bindja se ajo përbën një burim të jashtëzakonshëm formativ: “sidomos për besimtarët laikë të angazhuar në mënyra të ndryshme në fushën shoqërore dhe politike, është krejtësisht e domosdoshme një njohje më e saktë e doktrinës shoqërore të Kishës”.1121 Kjo pasuri doktrinore nuk mësohet dhe nuk njihet në mënyrë të përshtatshme: edhe për këtë arsye ajo nuk kthehet ashtu siç duhet në sjellje konkrete.

529 Vlera formative e doktrinës shoqërore njihet dhe pranohet më mirë në veprimtarinë katekistike.1122 Katekeza është mësimi organik dhe sistematik i doktrinës së krishterë, që bëhet me qëllim që t’i fusë të krishterët në plotësinë e jetës ungjillore.1123 Qëllimi i fundit i katekezës “është që të vërë dikë jo vetëm në kontrakt, por në bashkësi, në intimitet me Jezu Krishtin”,1124 në këtë mënyrë mund ta njohë dhe ta pranojë veprimin e Shpirtit Shenjt, nga i cili vjen dhurata e jetës së re në Krishtin.1125 Në këtë perspektivë bazë, në shërbimin e saj të edukimit në fe, katekeza nuk duhet të lërë jashtë, por “të sqarojë, ashtu siç duhet … disa realitete, siç është veprimi i njeriut për lirimin e tij tërësor, kërkimin e një shoqërie më solidare dhe vëllazërore, luftërat për drejtësi dhe ndërtimin e paqes”.1126 Për këtë qëllim është e nevojshme që të parapërgatitet një paraqitje tërësore e Magjisterit shoqëror, në historinë e tij, në përmbajtjet e tij dhe në metodologjinë e tij. Një lexim i drejtpërdrejtë i enciklikave shoqërore, i bërë në kontekstin kishtar, pasuron marrjen dhe vënien e tyre në jetë, falë ndihmesës së kompetencave dhe profesionalizmave të ndryshme të pranishme në bashkësi.

530 Sidomos në kontekstin e katekezës, është e rëndësishme që mësimi i doktrinës shoqërore të orientohet për të motivuar veprime për ungjillëzimin dhe njerëzorizimin e realiteteve tokësore. Me këtë doktrinë, në fakt, Kisha shpreh një dije teoriko-praktike që mbështet angazhimin e shndërrimit të jetës shoqërore, për ta bërë gjithnjë e më në përputhje me planin hyjnor. Katekeza shoqërore synon formimin e njerëzve që, duke respektuar rendin moral, ta duan lirinë e vërtetë, njerëz që “me kriter personal t’i gjykojnë gjërat në dritën e të vërtetës, t’i kryejnë veprimtaritë e tyre me ndjenjë përgjegjësie dhe të përpiqen të ndjekin gjithçka është e vërtetë dhe e drejtë, duke bashkëpunuar me gjithë qejf me të tjerët”.1127 Fiton një vlerë të jashtëzakonshme formative dëshmia e ofruar nga krishterimi i jetuar: “është jeta e shenjtërisë, që rishkëlqen në shumë gjymtyrë të Popullit të Hyjit, të përvuajtura dhe shpesh të fshehura për sytë e njerëzve, që përbën udhën më të thjeshtë dhe tërheqëse në të cilën mund të përceptohet menjëherë bukuria e të vërtetës, forca liruese e dashurisë së Hyjit, vlera e besnikërisë së pakushtëzuar ndaj të gjitha kërkesave të ligjit të Zotit, edhe në rrethanat më të vështira”.1128

531 Doktrina shoqërore duhet të vihet në bazë të një vepre të dendur dhe të vazhdueshme formimi, sidomos të asaj që u drejtohet të krishterëve laikë. Ky formim duhet të mbajë parasysh angazhimin e tyre në jetën civile: “u takon atyre, nëpërmjet nismës së tyre të lirë dhe pa pritur në mënyrë pasive urdhra apo direktiva, që ta depërtojnë me shpirt të krishterë mendësinë dhe zakonet, ligjet dhe strukturat e bashkësive të tyre të jetës”.1129 Niveli i parë i veprës formative drejtuar të krishterëve laikë duhet t’i bëjë të aftë që t’u bëjnë ballë në mënyrë të efektshme detyrave të përditshme në rrethin kulturor, shoqëror, ekonomik dhe politik, duke zhvilluar në ta ndjenjën e detyrës së praktikuar në shërbim të së mirës së përbashkët.1130 Një nivel i dytë ka të bëjë me formimin e ndërgjegjes politike për t’i përgatitur të krishterët laikë në ushtrimin e pushtetit politik: “Ata që janë apo që mund të bëhen të përshtatshëm për karrierën politike, të vështirë por njëkohësisht shumë të fisshme, duhet të përgatiten dhe të kërkojnë ta ndjekin atë pa u kujdesur për interesat vetjake dhe dobitë materiale”.1131

532 Institucionet edukative katolike mund dhe duhet të zhvillojnë një shërbim të çmueshëm formativ, duke u angazhuar me zell të veçantë për inkulturimin e mesazhit të krishterë, apo për takimin e frytshëm mes Ungjillit dhe dijeve të ndryshme. Doktrina shoqërore është mjet i nevojshëm për një edukim të efektshëm të krishterë për dashuri, drejtësi, paqe, si edhe për të pjekur vetëdijen e detyrave morale në rrethin e kompetencave të ndryshme kulturore dhe profesionale.

Një shembull i rëndësishëm institucioni formativ paraqitet nga “Javët Shoqërore” të katolikëve që Magjisteri gjithmonë ka nxitur. Ato përbëjnë një vend cilësor për shprehjen dhe rritjen e besimtarëve laikë, të aftë për të nxitur, në një nivel tjetër, ndihmesën e tyre specifike për ripërtëritjen e rendit tokësor. Nisma, e eksperimentuar prej shumë vitesh në Vende të ndryshme, është një punishte e vërtetë kulturore në të cilën komunikohen dhe ballafaqohen reflektime dhe përvoja, studiohen problemet që dalin dhe dallohen orientimet e reja vepruese.

533 Jo më pak i rëndësishëm duhet të jetë angazhimi për ta përdorur doktrinën shoqërore për formimin e presbitërve dhe të kandidatëve për meshtari, të cilët, në horizontin e përgatitjes mbarështimore, duhet të pjekin një njohje cilësore të mësimit dhe të veprimit baritor të Kishës në rrethin shoqëror dhe me një interes të ndier ndaj çështjeve shoqërore të kohës së tyre. Dokumenti i Kongregatës për Edukimin Katolik, “Orientime për studimin dhe mësimin e doktrinës shoqërore të Kishës në formimin meshtarak”,1132 ofron udhëzime të qarta dhe dispozita për një hedhje korrekte dhe të përshtatshme të bazave të studimeve.

**ninoenina** · 02-02-2021, 12:11

KAPITULLI I DYMBËDHJETË

DOKTRINA SHOQËRORE DHE VEPRIMI KISHTAR

d) Nxitja e dialogut

534 Doktrina shoqërore është një mjet i efektshëm dialogu mes bashkësive të krishtera dhe bashkësisë civile e politike, një mjet i përshtatshëm për të nxitur dhe për të frymëzuar qëndrime korrekte dhe të frytshme bashkëpunimi, sipas modaliteteve që u përshtaten rrethanave. Angazhimi i autoriteteve civile dhe politike, të thirrura për t’i shërbyer thirrjes personale dhe shoqërore të njeriut, sipas kompetencës së saj dhe me mjetet e veta, mund të gjejë në doktrinën shoqërore të Kishës një mbështetje të rëndësishme dhe një burim të pasur frymëzimi.

535 Doktrina shoqërore është një terren i begatë për kultivimin e dialogut dhe të bashkëpunimit në fushën ekumenike, që realizohet në rrethe të ndryshme, tashmë në shkallë të gjerë: në mbrojtjen e dinjitetit të personave njerëzorë; në nxitjen e paqes; në luftën konkrete dhe të efektshme kundër mjerimeve të kohës sonë, si uria dhe varfëria, analfabetizmi, mosshpërndarja e drejtë e të mirave dhe mungesa e banesave. Ky bashkëveprim shumëformësh shton vetëdijen e vëllazërisë në Krishtin dhe lehtëson ecjen ekumenike.

536 Në traditën e përbashkët të Besëlidhjes së Vjetër, Kisha Katolike e di se mund të dialogojë me vëllezërit hebrenj edhe nëpërmjet doktrinës së saj shoqërore, për të ndërtuar së bashku një të ardhme drejtësie dhe paqeje për të gjithë njerëzit, bij të të vetmit Hyj. Pasuria e përbashkët shpirtërore favorizon njohjen e shoqishoqme dhe vlerësimin e ndërsjellë,1133 bazën mbi të cilën mund të rritet marrëveshja për kapërcimin e çdo diskriminimi dhe për mbrojtjen e dinjitetit njerëzor.

537 Doktrina shoqërore karakterizohet edhe për një apel të vazhdueshëm për dialog mes të gjithë besimtarëve të feve të botës, me qëllim që të dinë të bashkëndajnë kërkimin e formave më të përshtatshme të bashkëpunimit: fetë kanë një rol të rëndësishëm për arritjen e paqes, e cila varet nga angazhimi i përbashkët për zhvillimin tërësor të njeriut.1134 Në shpirtin e Takimeve të lutjes që janë mbajtur në Asizi,1135 Kisha vazhdon t’i ftojë besimtarët e feve të tjera për dialog dhe për të favorizuar, në çdo vend, një dëshmi të efektshme të vlerave të përbashkëta për mbarë familjen njerëzore.

**ninoenina** · 03-02-2021, 11:28

KAPITULLI I DYMBËDHJETË

DOKTRINA SHOQËRORE DHE VEPRIMI KISHTAR

e) Subjektet e baritores shoqërore

538 Kisha, në përmbushjen e misionit të vet, e angazhon mbarë popullin e Hyjit. Në nyjëzimet e ndryshme dhe në secilën prej gjymtyrëve të saj, sipas dhuratave dhe formave të ushtrimit, tipike për çdo thirrje, populli i Hyjit duhet t’i përgjigjet detyrës për të kumtuar dhe për të dëshmuar Ungjillin (krh. 1 Kor 9, 16), me vetëdijen se “misioni i përket të gjithë të krishterëve”.1136

Edhe vepra baritore në rrethin shoqëror është për të gjithë të krishterët, të thirrur për t’u bërë subjekte aktive në dëshmimin e doktrinës shoqërore dhe për t’u futur plotësisht në traditën e konsoliduar të “zellshmërisë së begatë të mijëra e mijëra njerëzve, që, të stimuluar nga Magjisteri shoqëror, janë përpjekur të frymëzohen prej tyre për angazhimin e tyre në botë”.1137 Të krishterët e sotëm, duke vepruar në mënyrë individuale, duhet të dinë të paraqiten si “një lëvizje e madhe për mbrojtjen e personit njerëzor dhe për ruajtjen e dinjitetit të tij”.1138

539 Në Kishën e veçantë, përgjegjësi i parë i angazhimit baritor të ungjillëzimit të shoqërores është Ipeshkvi, i ndihmuar nga meshtarët, nga rregulltarët dhe rregulltaret, nga besimtarët laikë. Me një referim të veçantë ndaj realiteteve lokale, Ipeshkvi ka përgjegjësinë që ta nxisë mësimin dhe përhapjen e doktrinës shoqërore, për të cilën ai kujdeset nëpërmjet institucioneve të përshtatshme.

Veprimi baritor i Ipeshkvit duhet të gjejë zbatim në mbarështimin e presbitërve që marrin pjesë në misionin e tij të mësimit, të shenjtërimit dhe të drejtimit të bashkësisë së krishterë. Me programimin e itinerareve të përshtatshme formative, presbiteri duhet ta bëjë të njohur doktrinën shoqërore dhe të nxitë tek gjymtyrët e bashkësisë së vet vetëdijen e të drejtës dhe të detyrës së të qenët subjekte vepruese të kësaj doktrine. Nëpërmjet kremtimeve sakramentale, në veçanti të Eukaristisë dhe të Pajtimit, meshtari ndihmon që angazhimi shoqëror të jetohet si fryt i Misterit shpëtimtar. Ai duhet të gjallërojë veprimin baritor në rrethin shoqëror, duke u kujdesur me një përkujdesje të veçantë për formimin dhe shoqërimin shpirtëror të besimtarëve të angazhuar në jetën shoqërore dhe politike. Presbiteri që kryen shërbimin baritor në agregime të ndryshme kishtare, sidomos në ato të apostullimit shoqëror, ka për detyrë që ta favorizojë rritjen me mësimin e nevojshëm të doktrinës shoqërore.

540 Veprimi baritor në rrethin shoqëror ndihmohet edhe nga vepra e personave të kushtuar, në përputhje me karizmën e tyre; dëshmitë e tyre ndriçuese, veçanërisht në kushtet e një varfërie të madhe, përbëjnë për të gjithë një thirrje për vlerat e shenjtërisë dhe të shërbimit bujar të të afërmit.

Dhurimi total i vetvetes që bëjnë rregulltarët i ofrohet reflektimit të përbashkët edhe si një shenjë emblematike dhe profetike e doktrinës shoqërore: duke u vënë totalisht në shërbim të misterit të dashurisë së Krishtit ndaj njeriut dhe ndaj botës, rregulltarët hershojnë dhe tregojnë me jetën e tyre disa tipare të njerëzimit të ri që doktrina shoqërore dëshiron të favorizojë. Personat e kushtuar në dëlirësi, varfëri dhe dëgjesë vihen në shërbim të dashurisë baritore sidomos me lutje, gjatë së cilës sodisin projektin e Hyjit për botën, i luten Zotit me qëllim që zemra e çdo njeriu të mirëpresë në vetvete dhuratën e njerëzimit të ri, çmim i flijimit të Krishtit.

**ninoenina** · 04-02-2021, 12:47

II. DOKTRINA SHOQËRORE DHE ANGAZHIMI I BESIMTARËVE LAIKË

a) Besimtari laik

541 Bashkëpërcaktimi thelbësor i besimtarëve laikë që veprojnë në vreshtin e Zotit (krh. Mt 20, 1-16), është natyra shekullare e ndjekjes së tyre të Krishtit, që realizohet pikërisht në botë: “është tamam e laikëve që ta kërkojnë mbretërinë e Hyjit duke i trajtuar dhe duke i orientuar në mënyrë të renditur drejt një qëllimi gjërat tokësore në përputhje me Hyjin”.1139 Me Pagëzim laikët janë futur në Krishtin, janë bërë pjesëmarrës të jetës së Tij dhe të misionit të Tij në përputhje me identitetin e tyre të veçantë: “Me emrin laikë kuptohen… të gjithë besimtarët me përjashtim të gjymtyrëve të Urdhrit të Shenjtë dhe të gjendjes rregulltare të njohur dhe të pranuar nga Kisha, domethënë besimtarët që, meqë janë të trupëzuar në Krishtin nëpërmjet sakramentit të Pagëzimit, janë bërë Popull i Hyjit dhe sipas mënyrës së tyre janë bërë pjesëmarrës të dinjitetit meshtarak, profetik dhe mbretëror të Krishtit, për sa u përket atyre përmbushin misionin e mbarë popullit të krishterë në Kishë dhe në botë”.1140

542 Identiteti i besimtarit laik lind dhe ushqehet nga sakramentet: Pagëzimi, Krezmimi dhe Eukaristia. Pagëzimi na bën në përputhje me Krishtin, Birin e Atit, të parëlindurin e çdo krijese, të dërguar si Mësues dhe Shëlbues të të gjithë njerëzve. Krezmimi apo Përforcimi na bën në shëmbëlltyrë të Krishtit, të dërguar për të gjallëruar krijimin dhe çdo qenie me derdhjen e Shpirtit të Vet. Eukaristia e bën besimtarin pjesëmarrës së të vetmit dhe të të përsosurit flijim që Krishti i ka ofruar Atit, në mishin e Vet, për shpëtimin e Botës.

Besimtari laik është nxënës i Krishtit duke u nisur nga sakramentet dhe me fuqi të tyre, domethënë për hir të të gjithë asaj që Hyji ka vepruar në të duke i ngulitur vetë shëmbëlltyrën e Birit të Vet, Jezu Krishtit. Nga kjo dhuratë hyjnore hiri, dhe jo nga lidhje njerëzore, lind treshja “munus” (dhuratë dhe detyrë), që e cilëson laikun si profet, meshtar dhe mbret, sipas natyrës të tij shekullare.

543 Është detyrë pikërisht e besimtarit laik që ta kumtojë Ungjillin me një dëshmi shembullore jete, të rrënjëzuar në Krishtin dhe të jetuar në realitetet tokësore: familja, angazhimi profesional në rrethin e punës, të kulturës, të shkencës dhe të kërkimit; ushtrimi i përgjegjësive shoqërore, ekonomike, politike. Të gjitha realitetet shekullare, vetjake dhe shoqërore, mjedise dhe gjendje historike, strukturore dhe institucione, janë tamam vendi i duhur i të jetuarit dhe i të vepruarit të të krishterëve laikë. Këto realitete janë marrëse të dashurisë së Hyjit, angazhimi i besimtarëve laikë duhet t’i përgjigjet këtij vizioni dhe të cilësohet si shprehje e dashurisë ungjillore: “të qenët dhe të vepruarit në botë është për besimtarët laikë një realitet jo vetëm antropologjik dhe sociologjik, por edhe dhe specifikisht një realitet teologjik e kishtar”.1141

544 Dëshmia e besimtarit laik lind nga një dhuratë hiri, të njohur dhe të pranuar, të kultivuar dhe të pjekur.1142 Ky është motivimi që e bën domethënës angazhimin e tij në botë dhe e vë në antipodet e mistikës së veprimit, tipike e humanizmit ateist, të privuar nga themeli i fundit dhe të kufizuar në perspektiva thjesht tokësore. Horizonti eskatologjik është çelësi që mundëson kuptimin në mënyrë korrekte të realiteteve njerëzore: në perspektivën e të mirave përfundimtare, besimtari laik është në gjendje që me autenticitet të hedhë bazat e veprimtarisë së vet tokësore. Niveli i jetesës dhe prodhimtaria më e madhe ekonomike nuk janë treguesit e vetëm të vlefshëm për të matur realizimin e plotë të njeriut në këtë jetë dhe vlejnë edhe më pak nëse i referohen asaj të ardhmes: “Njeriu nuk është i kufizuar vetëm në rendin tokësor por, duke jetuar në historinë njerëzore, të ruajë në mënyrë tërësore thirrjen e vet të amshuar”.1143

**ninoenina** · 04-02-2021, 16:00

II. DOKTRINA SHOQËRORE DHE ANGAZHIMI I BESIMTARËVE LAIKË

b) Përshpirtëria e besimtarit laik

545 Besimtarët laikë janë të thirrur që të kultivojnë një përshpirtëri autentike laikale, që t’i rilindë si burra dhe gra të rinj, të zhytur në misterin e Hyjit dhe të futur në shoqëri, të shenjtë dhe shenjtërues. Një përshpirtëri e tillë e ndërton botën sipas Shpirtit të Jezusit: e bën njeriun të aftë që të shikojë përtej historisë, pa u larguar prej saj; të kultivojë një dashuri plot pasion për Hyjin, pa e larguar shikimin prej vëllezërve, të cilët madje arrin t’i shohë siç i sheh Zoti dhe t’i dojë siç i do Ai. Është një përshpirtëri që i shmanget si spiritualizmit intimist53*, ashtu edhe aktivizmit shoqëror dhe di të shprehet në një përmbledhje jetësore që i jep njësi, domethënie dhe shpresë ekzistencës, për arsye të shumta e të ndryshme kontradiktore dhe të fragmentuara. Të gjallëruar nga kjo përshpirtëri, besimtarët laikë mund ta japin ndihmesën e tyre, “si një tharm për shenjtërimin e botës gati nga përbrenda, duke përmbushur detyrat që i përkasin atyre të drejtuar nga shpirti ungjillor, dhe kështu… t’ia paraqesin Krishtin të tjerëve para së gjithash me dëshminë e jetës së tyre”.1144

546 Besimtarët laikë duhet ta përforcojnë jetën e tyre shpirtërore dhe morale, duke pjekur kompetencat e kërkuara për zhvillimin e detyrave të tyre shoqërore. Thellimi i motivimeve të brendshme dhe marrja e stilit të përshtatshëm për angazhimin në fushën shoqërore dhe politike janë fryti i një itinerari dinamik dhe të përhershëm formimi, të orientuar para së gjithash për të arritur një harmoni mes jetës, në gërshetueshmërinë e saj, dhe fesë. Në përvojën e besimtarit, në fakt, «nuk mund të ketë dy rrugë paralele: nga njëra anë rruga e ashtuquajtur “shpirtërore”, me vlerat dhe kërkesat e saj; dhe nga ana tjetër, rruga e ashtuquajtur “shekullare”, apo jeta e familjes, e punës, e marrëdhënieve shoqërore, e angazhimit politik dhe e kulturës».1145

Përmbledhja mes fesë dhe jetës kërkon një ecje të etapëzuar me urti nga elementet cilësues të itinerarit të krishterë: referimi ndaj Fjalës së Hyjit; kremtimi liturgjik i Misterit të krishterë; lutja vetjake; përvoja kishtare autentike, e pasuruar nga shërbimi i veçantë formativ i udhëheqësve të urtë shpirtëror; ushtrimi i virtyteve shoqërore dhe angazhimi ngulmues për një formim kulturor e profesional.

c) Të vepruarit me maturi

547 Besimtari laik duhet të veprojë sipas kërkesave të diktuara nga maturia: ky është virtyti që zotëron për të shoshitur në çdo rrethanë të mirën e vërtetë dhe për të zgjedhur mjetet e përshtatshme që ta bëjë atë. Falë këtij virtyti parimet morale zbatohen në mënyrë korrekte për çdo rast të veçantë. Maturia nyjëzohet në tre momente: sqaron situatën dhe e vlerëson atë, frymëzon vendimin dhe i jep impuls veprimit. Momenti i parë cilësohet nga reflektimi dhe nga konsultimi për të studiuar argumentin duke kërkuar mendimet e nevojshme; i dyti është momenti vlerësues i analizës dhe i gjykimit mbi realitetin në dritën e projektit të Hyjit; momenti i tretë, ai i vendimmarrjes, bazohet në fazat e mëparshme, që e bëjnë të mundur shoshitjen në lidhje me veprimet për të bërë.

548 Maturia na bën të aftë për të marrë vendime koherente, me realizëm dhe ndjenjë përgjegjësie në lidhje me veprimet tona. Vizioni shumë i përhapur që identifikon maturinë me dinakërinë, me llogaritjen utilitaristike, me mos të pasurit e besimit, apo me frikacakshmërinë dhe pavendosmërinë, është shumë larg nga konceptimi i drejtë i këtij virtyti, tipike e arsyes praktike, e cila ndihmon për të vendosur me mend në kokë dhe me guxim për veprimet që duhen bërë, duke u bërë masa e virtyteve të tjera. Maturia thekson të mirën si detyrë dhe tregon mënyrën me të cilën personi përcaktohet për ta bërë atë.1146 Ajo është, si përfundim, një virtyt që kërkon ushtrimin e pjekur të mendimit dhe të përgjegjësisë, në njohjen objektive të situatës dhe në vullnetin e drejtë që udhëheq në vendimmarrje.1147

**ninoenina** · 05-02-2021, 09:54

II. DOKTRINA SHOQËRORE DHE ANGAZHIMI I BESIMTARËVE LAIKË

d) Doktrina shoqërore dhe përvoja e të qenët i organizuar

549 Doktrina shoqërore e Kishës duhet të hyjë, si pjesë integruese, në ecjen formative të besimtarit laik. Përvoja tregon se puna e formimit është e mundur, normalisht, brenda agregimeve laikale kishtare, që i përgjigjen kritereve të qarta të kishtarshmërisë:1148 “Edhe grupet, shoqatat dhe lëvizjet kanë një vend të tyre në formimin e besimtarëve laikë: kanë, në fakt, mundësinë, secili me metodat e veta, që të ofrojnë një formim thellësisht të futur në vetë përvojën e jetës apostolike, ashtu siç kanë edhe mundësinë për të integruar, konkretisht dhe të specifikojnë formimin që anëtarët e tyre marrin nga persona dhe bashkësi të tjera”.1149 Doktrina shoqërore e Kishës mbështet dhe ndriçon rolin e shoqatave, të lëvizjeve dhe të grupeve laikale të angazhuara për të gjallëruar në mënyrë të krishterë sektorët e ndryshëm të rendit tokësor:1150 “Bashkësia kishtare, tashmë e pranishme dhe vepruese në veprimin e personave të veçantë, gjen një shprehje specifike të veten në të vepruarit e organizuar të besimtarëve laikë, apo në veprimin solidar që ata bëjnë me pjesëmarrjen në mënyrë të përgjegjshme në jetën dhe në misionin e Kishës”.1151

550 Doktrina shoqërore e Kishës është shumë e rëndësishme për agregimet kishtare që kanë si objektiv të angazhimit të tyre veprimin baritor në rrethin shoqëror. Ata përbëjnë një pikë referimi të privilegjuar meqë veprojnë në jetën shoqërore në përputhje me fizionominë e tyre kishtare dhe tregojnë, në këtë mënyrë, se sa e rëndësishme është vlera e lutjes, e reflektimit dhe e dialogut për t’u bërë ballë realiteteve shoqërore dhe për t’i përmirësuar ato. Në çdo rast, vlen dallimi “mes asaj që besimtarët veprojnë në emër të vet, si vetëm, ashtu edhe të organizuar, si qytetarë të udhëhequr nga ndërgjegjja e krishterë, dhe asaj që bëjnë në emër të Kishës së bashku me barinjtë e tyre”.1152

Edhe shoqatat sipas kategorive përkatëse54*, që bashkojnë anëtarët në emër të thirrjes dhe të misionit të krishterë brenda një mjedisi të caktuar profesional apo kulturor, mund të bëjnë një punë të çmueshme për arritjen e një pjekurie të krishterë. Kështu për shembull një shoqatë katolike mjekësh i formon anëtarët e vet nëpëmjet ushtrimit të shoshitjes përpara shumë problemeve që shkenca mjekësore, biologjia dhe shkenca të tjera i paraqesin kompetencës profesionale të mjekut, por edhe ndërgjegjes dhe fesë së tij. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për shoqatat e mësuesve katolikë, të juristëve, të sipërmarrësve, të punëtorëve, por edhe të sportistëve, të ekologjistëve… Në këtë kontekst doktrina shoqërore zbulon efektshmërinë e vet formative në lidhje me ndërgjegjen e çdo personi dhe të kulturës së një Vendi.

**ninoenina** · 08-02-2021, 15:33

II. DOKTRINA SHOQËRORE DHE ANGAZHIMI I BESIMTARËVE LAIKË

e) Shërbimi në rrethe të ndryshme të jetës shoqërore

551 Prania e besimtarit laik në fushën shoqërore karakterizohet nga shërbimi, shenjë dhe shprehje e dashurisë, që shprehet në jetën familjare, kulturore, të punës, ekonomike, politike, sipas profileve specifike: duke vepruar në përputhje me kërkesat e ndryshme të rrethit të tyre të caktuar të angazhimit, besimtarët laikë shprehin të vërtetën e fesë së tyre dhe, në të njëjtën kohë, të vërtetën e doktrinës shoqërore të Kishës, që gjen realizimin e vet të plotë kur ajo jetohet në terma konkretë për zgjidhjen e problemeve shoqërore. E njëjta besueshmëri e doktrinës shoqërore gjendet në fakt, në dëshminë e veprave, më parë se në koherencën dhe në logjikën e saj të brendshme.1153

Duke hyrë në mijëvjeçarin e tretë të erës së krishterë, besimtarët laikë do t’u hapen me dëshminë e tyre të gjithë njerëzve me të cilët do të marrin përsipër thirrjet më të ngutshme të kohës sonë: “Ajo që propozohet nga ky Koncil i Shenjtë prej visareve të doktrinës së Kishës ka për qëllim t’i ndihmojë të gjithë njerëzit e kohëve tona, si ata që besojnë në Hyjin, ashtu edhe ata që nuk e njohin në mënyrë eksplicite Atë, me qëllim që, duke perceptuar më qartësisht thirrjen e tyre tërësore, ta bëjnë botën më në përputhje me dinjitetin më të lartë të njeriut, të aspirojnë për një vëllazëri universale dhe të motivuar më thellësisht e, nën impulsin e dashurisë, t’u përgjigjen me një përpjekje bujare dhe të përbashkët thirrjeve më të ngutshme të epokës sonë”.1154

1. Shërbimi që i bëhet personit njerëzor

552 Mes rretheve të angazhimit shoqëror të besimtarëve laikë spikat sidomos shërbimi që i bëhet personit njerëzor: nxitja e dinjitetit të çdo personi, e mira më e çmueshme që njeriu zotëron, është detyra “thelbësore, madje, në njëfarë kuptimi, detyra qendrore dhe njësuese e shërbimit që Kisha dhe, në të, besimtarët laikë janë të thirrur për t’i bërë familjes së njerëzve”.1155

Forma e parë në të cilën zhvillohet një detyrë e tillë ka të bëjë me angazhimin dhe me përpjekjen për ripërtëritjen vetjake të brendshme, sepse historia e njerëzimit nuk lëvizet prej një determinizmi impersonal, por prej një yjësie subjektesh, nga aktet e lira të të cilëve varet rendi shoqëror. Institucionet shoqërore nuk garantojnë vetë, gati në mënyrë mekanike, të mirën e të gjithëve: “ripërtëritja e brendshme e shpirtit të krishterë”1156 duhet t’i paraprijë angazhimit për ta përmirësuar shoqërinë “sipas shpirtit të Kishës, duke fuqizuar drejtësinë dhe dashurinë shoqërore”.1157

Nga kthimi i zemrës buron përkujdesja për njeriun të dashur si vëlla. Kjo përkujdesje bën që angazhimi për të rishëruar institucionet, strukturat dhe kushtet e jetesës që shkojnë kundër dinjitetit njerëzor të kuptohet si një detyrë. Për këtë besimtarët laikë duhet të përpiqen njëkohësisht për kthimin e zemrave dhe për përmirësimin e strukturave, duke pasur parasysh situatën historike dhe duke përdorur mjete të drejta, me qëllim që të përftojnë institucione në të cilat dinjiteti i të gjithë njerëzve respektohet dhe nxitet me të vërtetë.

553 Nxitja e dinjitetit njerëzor bashkëpërcakton para së gjithash vendosjen e të drejtës së padhunueshme për jetë, qysh nga ngjizja deri në vdekjen natyrore, e para ndër të gjitha dhe kusht për të gjitha të drejtat e tjera të personit.1158 Respektimi i dinjitetit personal kërkon, përveç të tjerash, njohjen e përmasës fetare të njeriut, që nuk është «një kërkesë thjesht “konfesionale”, por një kërkesë që gjen rrënjën e vet të pashkulshme në vetë realitetin e njeriut».1159 Njohja efektive e të drejtës për lirinë e ndërgjegjes dhe të lirisë fetare është njëra prej të mirave më të larta dhe njëra prej detyrave më serioze të çdo populli që do me të vërtetë të sigurojë të mirën e personave dhe të shoqërisë.1160 Në kontekstin e sotëm kulturor, një ngut të veçantë merr angazhimi për të mbrojtur martesën dhe familjen, që mund të zgjidhet në mënyrë të përshtatshme vetëm në bindjen e vlerës së vetme dhe të pazëvendësueshme të këtyre realiteteve në lidhje me dhe në drejtimin e zhvillimit autentik të bashkëjetesës njerëzore.1161

2. Shërbimi që i bëhet kulturës

554 Kultura duhet të përbëjë një fushë të privilegjuar të pranisë dhe të angazhimit për Kishën dhe për çdo të krishterë. Shkëputja mes fesë së krishterë dhe jetës së përditshme gjykohet prej Koncilit II të Vatikanit si njëri prej gabimeve më të rënda të kohës sonë.1162 Përhumbja e horizontit metafizik; humbja e mallit për Hyjin në narcisizmin vetëreferues dhe në bollëkun e mjeteve të një stili jetese konsumistike; parësia që i jepet teknologjisë dhe kërkimit shkencor që ka për qëllim vetveten; emfatizimi i të dukurit, i kërkimit të imazhit, i teknikave të komunikimit: të gjitha këto dukuri duhet të kuptohen në aspektet e tyre kulturore dhe të vihen në raport me temën qendrore të personit njerëzor, të rritjes së tij tërësore, të aftësisë së tij për të komunikuar dhe për të krijuar marrëdhënie me njerëzit e tjerë, të të pyeturit të vazhdueshëm të vetvetes mbi çështjet e mëdha që përshkojnë ekzistencën. Të kihet parasysh se «kultura është, ajo prej së cilës njeriu bëhet më shumë njeri, “është” më shumë, merr pjesë më shumë në “të qenët”».1163

555 Një fushë e veçantë angazhimi për besimtarët laikë duhet të jetë kultivimi i një kulture shoqërore dhe politike të frymëzuar nga Ungjilli. Historia e kohëve të fundit ka treguar dobësinë dhe dështimin rrënjësor të perspektivave kulturore, që për një kohë të gjatë janë bashkëndarë dhe kanë qenë mbizotëruese, në veçanti në nivel shoqëror e politik. Në këtë rreth, sidomos në dhjetëvjeçarët pas Luftës së Dytë Botërore, katolikët, në Vende të ndryshme, kanë ditur të zhvillojnë një angazhim të lartë, që dëshmon, sot me qartësi gjithnjë e më të madhe, qëndrueshmërinë e frymëzimit dhe të trashëgimisë së vlerave të tyre. Angazhimi shoqëror dhe politik i katolikëve, në fakt, nuk është kurrë i kufizuar vetëm me shndërrimin e strukturave, sepse në bazë e përshkon një kulturë që mirëpret dhe vërteton kërkesat që rrjedhin nga feja e morali. Kur kjo vetëdije humb, vetë katolikët e dënojnë veten me një diasporë kulturore dhe i bëjnë të pamjaftueshme e zvogëluese propozimet e tyre. Paraqitja në terma të përditësuara kulturore e trashëgimisë së Traditës katolike, vlerat e saj, përmbajtjet e saj, krejt trashëgimia shpirtërore, intelektuale dhe morale e katolicizmit është edhe sot një urgjencë përparësore. Feja në Jezu Krishtin, i cili e ka përcaktuar vetveten: “udha, e vërteta dhe jeta” (Gjn 14, 6), i shtyn të krishterët që të angazhohen me zell gjithnjë të ripërtërirë për ndërtimin e një kulture shoqërore dhe politike të frymëzuar nga Ungjilli.1164

556 Përsosmëria tërësore e personit dhe e mira e krejt shoqërisë janë qëllimet thelbësore të kulturës:1165 përmasa etike e kulturës është pra, një përparësi në veprimin shoqëror dhe politik të laikëve. Moskujdesja ndaj kësaj përmase e shndërron lehtësisht kulturën në një vegël varfërimi të njerëzimit. Një kulturë mund të bëhet e shterpët dhe të shkojë drejt dekadencës, kur “mbyllet në vetvete dhe kërkon të përjetësojë forma jete të plakura, duke mos pranuar çdo shkëmbim dhe ballafaqim rreth të vërtetës së njeriut”.1166 Formimi i një kulture të aftë për ta pasuruar njeriun kërkon përkundrazi përfshirjen e krejt personit, i cili shpreh në të krijimtarinë e vet, inteligjencën e vet, njohjen e vet të botës e të njerëzve dhe investon, përveç kësaj, aftësinë e vet për vetëpërmbajtje, flijim vetjak, solidaritet dhe gatishmëri për të nxitur të mirën e përbashkët.1167

557 Angazhimi shoqëror dhe politik i besimtarit laik në rrethin kulturor merr sot disa drejtime të qarta. I pari është ai i kërkimit të garantimit për secilin të së drejtës së të gjithëve për një kulturë njerëzore dhe qytetare “në përputhje me dinjitetin e personit, pa dallim race, seksi, kombi, feje dhe gjendjeje shoqërore”.1168 Kjo e drejtë bashkëpërcakton të drejtën e familjeve dhe të personave për një shkollë të lirë dhe të hapur; lirinë e mundësisë për të përdorur mjetet e komunikimit shoqëror, për të cilën duhet të shmanget çdo formë monopoli dhe kontrolli ideologjik; lirinë e kërkimit, të përhapjes së mendimit, të diskutimit dhe të ballafaqimit. Në rrënjë të varfërisë së shumë popujve ka edhe forma të ndryshme privimi kulturor dhe mosnjohje e mospranim të të drejtave kulturore. Angazhimi për edukimin dhe formimin e personit ka përbërë gjithmonë përkujdesjen e parë të veprimit shoqëror të të krishterëve.

558 Sfida e dytë e angazhimit të besimtarëve laikë ka të bëjë me përmbajtjen e kulturës, apo me të vërtetën. Çështja e të vërtetës është thelbësore për kulturën, pasi qëndron gjithmonë “për çdo njeri detyra që ta mbajë konceptin e personit njerëzor tërësor, në të cilin spikasin vlerat e inteligjencës, të vullnetit, të ndërgjegjes dhe të vëllazërisë”.1169 Një antropologji korrekte është kriteri i ndriçimit dhe i verifikimit për të gjitha format kulturore historike. Angazhimi i të krishterit në rrethin kulturor i kundërvihet të gjitha vizioneve zvogëluese dhe ideologjike të njeriut dhe të jetës. Dinamizmi i hapjes ndaj të vërtetës garantohet para së gjithash nga fakti se “kulturat e Kombeve të ndryshme janë, në fund të fundit, po aq mënyra për ta trajtuar pyetjen rreth domethënies së ekzistencës vetjake”.1170

559 Të krishterët duhet të bëjnë çmos që t’i japin një vlerësim të plotë përmasës fetare të kulturës; kjo detyrë është shumë e rëndësishme dhe urgjente për cilësinë e jetës njerëzore, në nivel individual dhe shoqëror. Pyetja që vjen prej misterit të jetës dhe të çon tek misteri më i madh, ai i Hyjit, në fakt, është në qendër të çdo kulture; kur ajo eliminohet, vihet në rrezik kultura dhe jeta morale e Kombeve.1171 Përmasa autentike fetare është themeluese për njeriun dhe i mundëson atij që t’ua hapë veprimtarive të veta të larmishme horizontin në të cilin ato gjejnë domethënie dhe drejtim. Fetaria apo përshpirtëria e njeriut shfaqet në format e kulturës, të cilave u jep jetësi dhe frymëzim. Janë dëshmitare veprat e panumërta të artit të të gjitha kohërave. Kur mohohet përmasa fetare e një personi apo e një populli, lëndohet vetë kultura; nganjëherë arrihet deri në atë pikë sa edhe e zhdukin fare atë.

560 Në nxitjen e një kulture autentike, besimtarët laikë do t’i lënë një peshë të madhe mjeteve të komunikimit në masë, duke konsideruar sidomos përmbajtjet e zgjedhjeve të panumërta të bëra nga personat: këto zgjedhje, edhe pse ndryshojnë nga njëri grup tek tjetri dhe nga një individ tek tjetri, të gjitha kanë peshë morale dhe nën këtë profil duhet të vlerësohen. Për të zgjedhur në mënyrë korrekte, duhet të njihen normat e rendit moral dhe të zbatohen me besnikëri.1172 Kisha ofron një traditë të gjatë urtie, të rrënjosur në Zbulimin hyjnor dhe në reflektimin njerëzor,1173 orientimi teologjik i të cilës kryen funksionin e një ndreqësi të rëndësishëm si në lidhje me «zgjedhjen “ateiste”, që e privon njeriun nga njëri prej përbërësve themelorë, siç është ai shpirtëror, ashtu edhe në lidhje me zgjidhjet lejuese dhe konsumistike, të cilat me pretekste të ndryshme synojnë ta bindin për pavarësinë e tij nga çdo ligj e nga Hyji».1174 Më shumë se të gjykojë mjetet e komunikimit shoqëror, kjo traditë vihet në shërbim të tyre: “kultura e urtisë, tamam e Kishës, mund të shmangë që kultura e informacionit të mjeteve të komunikimit shoqëror të bëhet një grumbullim faktesh pa kuptim”.1175

561 Besimtarët laikë do t’i shikojnë mediat si mjete të mundshme dhe të fuqishme solidariteti: “Solidariteti shfaqet si rrjedhim i një komunikimi të vërtetë dhe të drejtë dhe i një qarkullimi të lirë të ideve, që favorizojnë njohjen dhe respektimin e të tjerëve”.1176 Kjo nuk ndodh nëse mjetet e komunikimit shoqëror përdoren për të ndërtuar dhe për të mbështetur sisteme ekonomike në shërbim të grykësisë dhe të lakmisë. Përballë padrejtësive të rënda, vendimi për të shpërfillur krejtësisht disa aspekte të vuajtjes njerëzore pasqyron një përzgjedhje të pambrojtshme.1177 Strukturat dhe politikat e komunikimit dhe shpërndarja e teknologjisë janë faktorë që ndihmojnë që disa persona të jenë “të pasur” me informacion dhe të tjerë “të varfër” me informacion, në një epokë në të cilën përparimi dhe madje edhe mbijetesa varen nga informacioni. Në këtë mënyrë, pra, mjetet e komunikimit shoqëror ndihmojnë në padrejtësitë dhe në çekuilibrat, që shkaktojnë po atë dhimbje të cilën më pas e sjellin si informacion. Teknologjitë e komunikimit dhe të informimit, së bashku me formimin për përdorimin e tyre, duhet të synojnë eliminimin e këtyre padrejtësive dhe të këtyre çekuilibrave.

562 Profesionistët e mjeteve të komunikimit shoqëror nuk janë të vetmit që duhet të kenë detyrime etike. Edhe përfituesit kanë detyrime. Operatorët që përpiqen të marrin përsipër përgjegjësitë meritojnë një publik të vetëdijshëm për përgjegjësitë e veta. Detyra e parë e përdoruesve të komunikimeve shoqërore ka të bëjë me shoshitjen dhe me përzgjedhjen. Prindërit, familjet dhe Kisha kanë përgjegjësi të qarta dhe prej të cilave s’mund të heqin dorë. Për ata që veprojnë me tituj të ndryshëm në fushën e komunikimeve shoqërore tingëllon e fortë dhe e qartë fjala e Shën Palit: “Prandaj flakni rrenën dhe secili le t’i thotë të vërtetën të afërmit të vet, sepse jemi gjymtyrët e njëri-tjetrit.

Asnjë llafe e ndytë të mos dalë prej gojës tuaj, por, nëse është nevoja, thoni fjalën e mirë që t’i ndërtojë e t’ju sjellë hir atyre që dëgjojnë” (Ef 4, 25.29). Shërbimi që i bëhet personit nëpërmjet krijimit të një bashkësie njerëzore të bazuar në solidaritet, drejtësi, dashuri dhe në përhapjen e të vërtetës mbi jetën njerëzore dhe mbi sendërtimin e saj përfundimtar në Hyjin janë kërkesat thelbësore etike të mjeteve të komunikimit shoqëror.1178 Në dritën e fesë, komunikimi shoqëror duhet të konsiderohet si një itinerar që nis nga Babeli dhe arrin deri tek Rrëshajët, apo angazhimi, vetjak dhe shoqëror, për të kapërcyer kolapsin e komunikimit (krh. Zan 11, 4-8) duke iu hapur dhuratës së gjuhëve (krh. Vap 2, 5-11), komunikimit të rivendosur nga forca e Shpirtit Shenjt, të dërguar nga Biri.

**ninoenina** · 09-02-2021, 11:53

II. DOKTRINA SHOQËRORE DHE ANGAZHIMI I BESIMTARËVE LAIKË

3. Shërbimi që i bëhet ekonomisë

563 Përpara gërshetueshmërisë së kontekstit ekonomik bashkëkohor, besimtari laik do të lihet të drejtohet në veprimin e vet nga parimet e Magjisterit shoqëror. Është e nevojshme që këto parime të njihen dhe të pranohen në vetë veprimtarinë ekonomike: kur këto parime nuk zbatohen, i pari ndër të gjithë qendërsia e personit njerëzor, vihet në rrezik cilësia e veprimtarisë ekonomike.1179

Angazhimi i të krishterit do të kthehet edhe në një përpjekje reflektimi kulturor që synon para së gjithash një shoshitje që ka të bëjë me modelet e sotme të zhvillimit ekonomiko-shoqëror. Shndërrimi i çështjes së zhvillimit në një problem ekskluzivisht teknik do të prodhonte një boshatisje të përmbajtjes së vërtetë, që përkundrazi ka të bëjë me “dinjitetin e njeriut dhe të popujve”.1180

564 Lëvruesit e shkencave ekonomike, operatorët e sektorit dhe përgjegjësit politikë duhet ta ndiejnë urgjencën e një rimendimi të ekonomisë, duke konsideruar, nga njëra anë, varfërinë dramatike materiale të miliarda personave dhe, nga ana tjerët, faktin se “strukturat e sotme ekonomike, shoqërore dhe kulturore e kanë të vështirë që të marrin përsipër kërkesat e një zhvillimi autentik”.1181 Kërkesat e ligjshme të efektivitetit ekonomik do të duhet të harmonizohen më mirë me ata të pjesëmarrjes politike dhe të drejtësisë shoqërore. Konkretisht, kjo do të thotë të endësh me solidaritet rrjetat e ndërvarësisë ekonomike, politike dhe shoqërore, që proceset e globalizimit në zhvillim e sipër priren të shtojnë.1182 Në këtë përpjekje rimendimi, që përvijohet i nyjëzuar dhe që do të ndikojë mbi konceptimet e realitetit ekonomik, rezultojnë të çmueshme agregimet me frymëzim të krishterë që lëvizin në rrethin ekonomik: shoqata punëtorësh, sipërmarrësish dhe ekonomistësh.

4. Shërbimi që i bëhet politikës

565 Për besimtarët laikë angazhimi politik është një shprehje e cilësuar dhe kërkuese e angazhimit të krishterë ndaj shërbimit të të tjerëve.1183 Arritja e të mirës së përbashkët në një shpirt shërbimi; zhvillimi i drejtësisë me një vëmendje të veçantë ndaj situatave të varfërisë dhe të vuajtjes; respektimi i autonomisë së realiteteve tokësore; parimi i subsidiaritetit; nxitja e dialogut dhe e paqes në horizontin e solidaritetit: këto janë orientimet me të cilët të krishterët duhet të frymëzohen në kryerjen e veprimit të tyre politik. Të gjithë besimtarët, si titullarë të drejtash dhe detyrash të qytetarisë, duhet t’i respektojnë këto orientime; ata që kanë detyra të drejtpërdrejta dhe institucionale në mbarështimin e problematikave komplekse të gjësë publike, si në administrimin lokal, ashtu edhe në institucionet kombëtare dhe ndërkombëtare, duhet t’i mbajnë parasysh në mënyrë të veçantë.

566 Detyrat me përgjegjësi në institucionet shoqërore dhe politike kërkojnë një angazhim serioz dhe të nyjëzuar, që të dijë të vërë në dukje, me ndihmesën e reflektimeve në diskutimin politik, me projektimin dhe zgjedhjet vepruese, nevojën absolute të një cilësimi moral të jetës shoqërore dhe politike. Një vëmendje e papërshtatshme ndaj përmasës morale të çon në çnjerëzorizimin e jetës së organizuar dhe të institucioneve shoqërore e politike, duke konsoliduar “strukturat e mëkatit”:1184 “Të jetosh dhe të veprosh politikisht në përputhje me ndërgjegjen vetjake nuk është të biesh në mënyrë të nënshtruar në pozicione të huaja me angazhimin politik apo në një formë konfesionalizmi, por shprehje me të cilën të krishterët ofrojnë ndihmesën e tyre koherente, që nëpërmjet politikës të vendoset një sistem më i drejtë dhe koherent me dinjitetin e personit njerëzor”.1185

567 Në kontekstin e angazhimit politik të besimtarit laik, një kujdes të veçantë kërkon përgatitja për ushtrimin e pushtetit, që besimtarët duhet të marrin përsipër, sidomos kur janë të thirrur në këto detyra nga besimi i bashkëqytetarëve, sipas rregullave demokratike. Ata duhet ta çmojnë sistemin e demokracisë “meqë siguron pjesëmarrjen e qytetarëve në zgjedhjet politike dhe u garanton të qeverisurve mundësinë si për të zgjedhur e për të kontrolluar qeveritarët e vet, ashtu edhe për t’i zëvendësuar ata në mënyrë paqësore, ku ajo rezulton e arsyeshme”,1186 dhe të sprapsin grupe të fshehta, që kanë pushtet dhe që synojnë të kushtëzojnë apo të përmbysin funksionimin e institucioneve të ligjshme. Ushtrimi i autoritetit duhet të marrë përsipër karakterin e shërbimit, që duhet të zhvillohet gjithmonë në rrethin e ligjit moral për arritjen e të mirës së përbashkët:1187 ai që ushtron autoritetin politik duhet të bëjë që të konvergojnë energjitë e të gjithë qytetarëve drejt këtyre objektivave, jo në formë autoritare, por duke përdorur forcën morale të ushqyer nga liria.

568 Besimtari laik është i thirrur që të përcaktojë, në situatat konkrete politike, hapat realisht të mundshëm për t’i dhënë jetë parimeve dhe vlerave morale që i përkasin jetës shoqërore. Kjo kërkon një metodë shoshitjeje,1188 vetjake dhe bashkësore, të nyjëzuar rreth disa nyjeve: njohja e situatave, të analizuara me ndihmën e shkencave shoqërore dhe me mjete të përshtatshme; reflektimi sistematik i realiteteve, në dritën e mesazhit të pandryshueshëm të Ungjillit dhe të mësimit shoqëror të Kishës; gjetja e zgjedhjeve të orientuara, që situata e tanishme të zhvillohet në kahun pozitiv. Nga thellësia e dëgjimit dhe e interpretimit të realitetit mund të lindin zgjedhje vepruese konkrete dhe të efektshme; atyre, megjithatë, nuk duhet t’u jepet një vlerë absolute, pasi asnjë problem nuk mund të zgjidhet në mënyrë përfundimtare: “feja nuk ka pretenduar kurrë që t’i mbajë në fre brenda një skeme të ngurtë përmbajtjet shoqëroro-politike, e vetëdijshme se përmasa historike në të cilën jeton njeriu dikton verifikimin e pranisë së situatave jo të përsosura dhe që shpesh ndryshojnë më shpejtësi”.1189

569 Një situatë emblematike për ushtrimin e shoshitjes përbëhet nga funksionimi i sistemit demokratik, sot të konceptuar nga shumë në një perspektivë agnostike dhe relativistike, që të çon të mendosh se e vërteta është produkt i përcaktuar nga shumica dhe e kushtëzuar nga ekuilibrat politikë.1190 Në një kontekst të tillë, shoshitja është veçanërisht angazhuese kur ushtrohet në rrethe si objektiviteti dhe korrektësia e informacioneve, kërkimi shkencor apo zgjedhjet ekonomike që ndikojnë në jetën e të varfërve apo në realitet që të çojnë në kërkesa morale themelore dhe prej të cilave s’mund të hiqet dorë, të tilla si shenjtëria e jetës, pazgjidhshmëria e martesës, nxitja e familjes së bazuar në martesën monogamike mes personave me seks të kundërt.

Në këtë situatë janë të nevojshme disa kritere themelore: dallimi dhe njëkohësisht lidhja mes rendit ligjor dhe rendit moral; besnikëria ndaj identitetit vetjak dhe, në të njëjtën kohë, gatishmëria për dialog me të gjithë; nevoja që në gjykimin dhe angazhimin shoqëror i krishteri t’i referohet besnikërisë së trefishtë dhe të pandashme të vlerave natyrore, duke respektuar autonominë e ligjshme të realiteteve tokësore, të vlerave morale, duke nxitur vetëdijen e përmasës vetjake (të brendshme) etike të çdo problemi shoqëror dhe politik, të vlerave mbinatyrore, duke realizuar detyrën e tij në shpirtin e Ungjillit të Jezu Krishtit.

570 Kur në rrethin dhe në realitetin që të çon te kërkesat etike themelore propozohen apo bëhen zgjedhje legjislative dhe politike të kundërta me parimet dhe vlerat e krishtera, Magjisteri mëson se “ndërgjegjja e krishterë e formuar mirë nuk i lejon askujt që të favorizojë me votën e vet zbatimin e një programi politik apo të një ligji të vetëm në të cilin përmbajtjet themelore të fesë dhe të moralit janë përmbysur nga paraqitja e propozimeve alternative apo të kundërta me këto përmbajtje”.1191

Në marrjen në konsideratë të rastit kur nuk ka qenë i mundur mënjanimi i zbatimit të këtyre programeve politike apo pengimi apo shfyqizimi i këtyre ligjeve, Magjisteri mëson se një parlamentar, kundërshtimi vetjak absolut i të cilit ndaj tyre do të ishte i qartë dhe i njohur nga të gjithë, do të mund të ofronte në mënyrë të pranueshme mbështetjen e vet për propozime që synojnë kufizimin e dëmeve të këtyre programeve dhe të këtyre ligjeve dhe zvogëlimin e efekteve negative në planin e kulturës dhe të moralitetit publik. Në lidhje me këtë, rezulton emblematik rasti i një ligji abortist.1192 Vota e tij, në çdo rast, nuk mund të interpretohet si bashkëngjitje me një ligj të padrejtë, por vetëm si një ndihmesë për të zvogëluar pasojat negative të një mase paraprake legjislative krejt përgjegjësia e të cilës shkon tek ai që e ka vënë në jetë.

Të mbahet parasysh se, përballë situatave të shumëllojshme në të cilat janë në lojë kërkesa morale themelore dhe prej të cilave s’mund të hiqet dorë, dëshmia e krishterë duhet të mbahet si një detyrë e detyrueshme që mund të arrijë deri në flijimin e jetës, në martirizim, në emër të dashurisë dhe të dinjitetit njerëzor.1193 Historia e njëzet shekujve, edhe ajo e shekullit të fundit, është e pasur me martirë të së vërtetës së krishterë, dëshmitarë të fesë, të shpresës, të dashurisë ungjillore. Martirizimi është dëshmia e të bërit të vetvetes sipas Jezusit të kryqëzuar, që shprehet deri në formën më supreme të derdhjes së gjakut të Vet, sipas mësimit ungjillor: “nëse kokrra e grurit e mbjellë në dhe nuk vdes, jet e vetme; po nëse vdes jep shumë fryt!” (Gjn 12, 24).

571 Angazhimi politik i katolikëve shpesh është vënë në marrëdhënie me “laicitetin”, apo me dallimin mes sferës politike dhe asaj fetare.1194 Ky dallim “është një vlerë e fituar dhe e njohur nga Kisha dhe i përket trashëgimisë së qytetërimit që është arritur”.1195 Doktrina morale katolike, megjithatë, përjashton qartazi perspektivën e një laiciteti të kuptuar si autonomi nga ligji moral: «”Laiciteti”, në fakt, tregon në vend të parë qëndrimin e atij që respekton të vërtetat, të cilat burojnë nga njohja natyrore mbi njeriun që jeton në shoqëri, edhe nëse këto të vërteta mësohen njëkohësisht nga një fe specifike, pasi e vërteta është një».1196 Ta kërkosh sinqerisht të vërtetën, t’i nxitësh dhe t’i mbrosh me mjete të lejueshme të vërtetat morale që kanë të bëjnë me jetën shoqërore drejtësinë, lirinë, respektimin e jetës dhe të drejtat e tjera të personit është e drejtë dhe detyrë e të gjitha gjymtyrëve të një bashkësie shoqërore dhe politike.

Kur Magjisteri i Kishës ndërhyn mbi çështje që kanë të bëjnë me jetën shoqërore dhe politike, ai nuk bie në kundërshtim me kërkesat e një interpretimi korrekt të laicitetit, pasi “nuk dëshiron të ushtrojë një pushtet politik dhe as të eliminojë lirinë e opinionit të katolikëve mbi çështje të rastit. Përkundrazi ajo ka ndër mend ashtu siç është tamam detyra e saj të mësojë dhe të ndriçojë ndërgjegjen e besimtarëve, sidomos të atyre që i kushtohen angazhimit në jetën politike, që të vepruarit e tyre të jetë gjithmonë në shërbim të nxitjes tërësore të personit dhe të së mirës së përbashkët. Mësimi shoqëror i Kishës nuk është një përzierje në qeverisjen e një Vendi. Afërmendsh vendos një detyrë morale koherence për besimtarët laikë, që është brenda ndërgjegjes së tyre, që është një e vetme dhe e njësuar”.1197

572 Parimi i laicitetit bashkëmbart respektimin e çdo konfesioni fetar nga ana e Shtetit, “që siguron ushtrimin e lirë të veprimtarisë së kultit, të veprimtarisë shpirtërore, kulturore dhe bamirëse të bashkësive të besimtarëve. Në një shoqëri pluraliste, laiciteti është një vend komunikimi mes traditave të ndryshme shpirtërore dhe kombit”.1198 Për fat të keq vazhdojnë ende, edhe në shoqëritë demokratike, shprehje laicizmi jo tolerant, që kundërshtojnë çdo formë me rëndësi politike dhe kulturore të fesë, duke kërkuar të skualifikojë angazhimin shoqëror dhe politik të të krishterëve, tamam sepse e gjejnë vetveten në të vërtetat e mësuara nga Kisha dhe sepse janë të dëgjueshëm ndaj detyrës morale të të qenët koherent me ndërgjegjen e tyre; të arrihet edhe, dhe më rrënjësisht, në mohimin e vetë etikës natyrore. Ky mohim, që në perspektivë të bën të shohësh një gjendje anarkie morale, pasoja e dukshme e së cilës është dhuna e më të fortit ndaj më të dobëtit, nuk mund të mirëpritet nga asnjë formë e ligjshme pluralizmi, sepse minon vetë bazat e bashkëjetesës njerëzore. Në dritën e kësaj gjendjeje të gjërave, “lënia mënjanë e Krishterimit… nuk do t’i ndihmonte të ardhmes projektuese të një shoqërire dhe harmonisë mes popujve, dhe madje do t’i vinte në rrezik vetë themelet shpirtërore dhe kulturore të qytetërimit”.1199

573 Një rreth i veçantë shoshitjeje për besimtarët laikë ka të bëjë me zgjedhjen e mjeteve politike, apo, me anëtarësimin në një parti dhe me shprehjet e tjera të pjesëmarrjes politike. Duhet të bëhet një zgjedhje koherente me vlerat, duke pasur parasysh rrethanat konkrete. Në çdo rast, çfarëdo zgjedhje megjithatë, duhet të rrënjoset në dashuri dhe të zgjatet drejt kërkimit të së mirës së përbashkët.1200 Instancat e fesë së krishterë me vështirësi janë të zbulueshme në një bashkëpunim të vetëm politik: të pretendosh që një parti apo një grupim politik t’u përgjigjet krejtësisht kërkesave të fesë dhe të jetës së krishterë krijon keqkuptime të rrezikshme. I krishteri nuk mund të gjejë një parti që i përgjigjet plotësisht kërkesave etike që lindin nga feja dhe nga përkatësia në Kishë: anëtarësimi i tij në një grupim politik nuk do të jetë kurrë ideologjik, por gjithmonë kritik, me qëllim që partia dhe projekti i saj politik të stimulohen për të realizuar forma gjithnjë e më të vëmendshme për arritjen e të mirës së vërtetë të përbashkët, përfshirë këtu qëllimin shpirtëror të njeriut.1201

574 Dallimi, nga njëra anë, mes instancave të fesë dhe zgjedhjeve shoqëroro-politike dhe, nga ana tjetër, mes zgjedhjeve të çdo të krishteri dhe atyre të bëra nga bashkësia e krishterë si e tillë, bashkëmbart që anëtarësimi në një parti apo në një grupim politik të konsiderohet si një vendim me titull vetjak, i ligjshëm të paktën në kufijtë e partive dhe të pozicioneve jo në përputhje me fenë dhe vlerat e krishtera.1202 Zgjedhja e partisë, e grupimit, e personave për t’i besuar jetën publike, megjithëse duke angazhuar ndëgjegjen e secilit, nuk do të mund megjithatë të jetë një zgjedhje ekskluzivisht individuale: “I përket bashkësive të krishtera të analizojnë objektivisht situatën e vendit të tyre, ta sqarojnë në dritën e fjalëve të pandryshueshme të Ungjillit, duke nxjerrë parime reflektimi, kritere gjykimi dhe direktiva veprimi nga mësimi shoqëror i Kishës”.1203 Në çdo rast, “për askënd nuk është e lejueshme të rivendikojë ekskluzivisht në favor të opinionit të vet autoritetin e Kishës”:1204 është më mirë që besimtarët të kërkojnë “të mirëkuptohen në mënyrë të ndërsjellë me një dialog të sinqertë, duke ruajtur gjithmonë dashurinë e shoqishoqme dhe përkujdesjen si fillim të të mirës së përbashkët”.1205

**ninoenina** · 12-02-2021, 11:56

PËRFUNDIM

PËR NJË QYTETËRIM TË DASHURISË

a) Ndihma e Kishës për njeriun bashkëkohor

575 Një nevojë e re për domethënie ndihet dhe jetohet gjerësisht në shoqërinë bashkëkohore: “Njeriu dëshiron gjithmonë të dijë, të paktën vagëllimthi, se cila është domethënia e jetës, e punës dhe e vdekjes së vet”.1206 Rezultojnë të rrezikshme përpjekjet për t’iu përgjigjur kërkesës për ta projektuar të ardhmen në kontekstin e ri të marrëdhënieve ndërkombëtare, gjithnjë e më komplekse dhe të ndërvarura, por edhe gjithnjë e më pak të orientuara në mënyrë të renditur dhe paqësore. Jeta dhe vdekja e personave duket se i është besuar vetëm përparimit shkencor dhe teknologjik që përparon shumë më shpejt se aftësia njerëzore për të caktuar qëllimet dhe për të vlerësuar kostot. Shumë dukuri tregojnë, përkundrazi, se “ndjenja në rritje e pakënaqësisë që po përhapet në bashkësitë kombëtare në nivelet e larta të jetesës davarit iluzionin e një parajse të ëndërruar në tokë, por që në të njëjtën kohë bëhet… gjithnjë e më e qartë vetëdija e të drejtave të padhunueshme dhe universale të personit dhe më e gjallë aspirata për marrëdhënie më të drejta dhe më njerëzore”.1207

576 Pikëpyetjeve themelore mbi domethënien dhe qëllimin e aventurës njerëzore u përgjigjet Kisha me kumtimin e Ungjillit të Krishtit, që e shpëton dinjitetin e personit njerëzor nga luhatjet e opinioneve, duke siguruar lirinë e njeriut si asnjë ligj tjetër s’mund ta bëjë. Koncili II i Vatikanit tregoi se misioni i Kishës në botën bashkëkohore ka të bëjë me ndihmesën e çdo qenieje njerëzore për të zbuluar në Hyjin domethënien e fundit të ekzistencës së vet: Kisha e di mirë se “vetëm Hyji, së cilit ajo i shërben, i përgjigjet dëshirave më të thella të zemrës së njeriut, që kurrë nuk mund të plotësohen krejtësisht nga buka tokësore”.1208 Vetëm Hyji, i cili e ka krijuar njeriun në shëmbëlltyrë të Vet dhe e ka shëlbuar nga mëkati, mund t’u ofrojë pikëpyetjeve më rrënjësore njerëzore një përgjigje plotësisht të pështatshme nëpërmjet Zbulimit të bërë nga Biri i Tij bërë njeri: Ungjilli, në fakt, “kumton dhe shpall lirinë e bijve të Hyjit, duke mos pranuar asnjë skllavëri që rrjedh nga analiza e fundit e mëkatit, respekton me shumë përpikmëri dinjitetin e ndërgjegjes dhe të lirisë së saj vendimarrëse, fton pareshtur për të dyshifuar të gjitha talentet njerëzore në shërbim të Hyjit dhe në dobi të njerëzve, në fund ua beson të gjithë dashurisë së të gjithëve”.1209

b) Të rinisemi nga feja në Krishtin

577 Feja në Hyjin dhe në Jezu Krishtin ndriçon parimet morale që janë “i vetmi dhe i pazëvendësueshmi themel i asaj qëndrueshmërie dhe qetësie, i atij rendi të brendshëm dhe të jashtëm, privat dhe publik, që vetëm ai mund të përftojë dhe të mbrojë përparimin e Shteteve”.1210 Jeta shoqërore duhet të mbërthehet me planin hyjnor: “Përmasa teologjike rezulton e nevojshme si për të interpretuar, ashtu edhe për të zgjidhur problemet aktuale të bashkëjetesës njerëzore”.1211 Përballë formave të rënda të shfrytëzimit dhe të padrejtësisë shoqërore “bëhet gjithnjë e më e përhapur dhe më e mprehtë nevoja e një ripërtëritjeje rrënjësore vetjake dhe shoqërore e aftë për të siguruar drejtësi, solidaritet, ndershmëri, transparencë. Sigurisht e gjatë dhe e lodhshme është rruga që duhet bërë; të shumta dhe shumë të mëdha janë përpjekjet për t’u bërë që të arrihet zbatimi i një ripërtëritje të tillë, edhe për larminë dhe seriozitetin e shkaqeve që përftojnë dhe ushqejnë gjendjet e padrejtësisë sot të pranishme në botë. Por, ashtu siç na mëson historia dhe përvoja e gjithsecilit, nuk është e vështirë që të gjesh në bazë të këtyre gjendjeve shkaqe vërtet “kulturore”, të lidhura domethënë me vizione të caktuara për njeriun, shoqërinë dhe botën. Në realitet, në zemër të çështjes kulturore është ndjenja morale, që nga ana e vet themelohet dhe përmbushet në ndjenjën fetare”.1212 Edhe për sa i përket “çështjes shoqërore”, nuk mund të pranohet “perspektiva naive që, përballë sfidave të mëdha të kohës sonë, të mund të ketë një formulë magjike. Jo, nuk do të na shpëtojë një formulë, por një Person, dhe siguria që Ai na jep: Unë jam me ju! Nuk bëhet fjalë, atëherë, për të sajuar një “program të ri”. Programin e kemi: është ai i gjithmonshmi, i mbledhur nga Ungjilli dhe nga Tradita e gjallë. Ai qendërzohet, në analizë të fundit, në vetë Krishtin, që duhet të njihet, të duhet, të imitohet, për të jetuar në Të jetën trinitare dhe për ta shndërruar bashkë me Të historinë deri në përmbushjen e saj në Jerusalemin qiellor”.1213

c) Një shpresë e palëkundshme

578 Kisha i mëson njeriut se Hyji i ofron mundësinë reale për të kapërcyer të keqen dhe për të arritur të mirën. Zoti e ka shëlbuar njeriun, e ka shpërblyer “me çmim të lartë” (1 Kor 6, 20). Domethënia dhe themeli i angazhimit të krishterë në botë rrjedh nga kjo siguri, e aftë për ta ndezur shpresën, me gjithë mëkatin që shënon thellësisht historinë njerëzore: premtimi hyjnor garanton se bota nuk qëndron e mbyllur në vetvete, por është e hapur ndaj Mbretërisë së Hyjit. Kisha i njeh efektet e “misterit të paudhësisë” (2 Sel 2, 7), por e di edhe se «personi njerëzor ka cilësi dhe energji të mjaftueshme, ka një “mirësi” themelore (krh. Zan 1, 31), sepse është në shëmbëlltyrë të Krijuesit, të vënë nën ndikimin shëlbues të Krishtit, “që është bashkuar në njëfarë mënyre me çdo njeri”, dhe sepse veprimi i efektshëm i Shpirtit Shenjt “e mbush gjithësinë” (Ur 1, 7)».1214

579 Shpresa e krishterë ngulit një hov të madh në angazhimin e fushës shoqërore, duke përhapur besim në mundësinë e ndërtimit të një bote më të mirë, në vetëdijen se nuk mund të ekzistojë një “parajsë në tokë”.1215 Të krishterët, sidomos besimtarët laikë, janë të ftuar që të sillen në atë mënyrë që “forca e Ungjillit të shkëlqejë në jetën e tyre të përditshme, familjare dhe shoqërore. Ata tregohen bij të premtimit nëse, të fortë në fe dhe në shpresë, përfitojnë prej kohës së tanishme (krh. Ef 5, 16; Kol 4, 5) dhe presin me ngulmim lavdinë e ardhshme (krh. Rom 8, 25). Dhe mos ta fshehin këtë shpresë në thellësinë e shpirtit të tyre, por me kthimin e vazhdueshëm dhe me luftën “kundër sunduesve të kësaj bote të errët, kundër shpirtrave të këqinj të hapësirës qiellore” (Ef 6, 12) ta shprehin atë edhe në strukturat e jetës shekullare”.1216 Motivimet fetare të këtij angazhimi mund të mos bashkëndahen, por bindjet morale, që rrjedhin prej tyre përbëjnë një pikë takimi mes të krishterëve dhe të gjithë njerëzve vullnetmirë.

d) Ndërtimi i “qytetërimit të dashurisë”

580 Pikësynimi i menjëhershëm i doktrinës shoqërore është ai që të propozojë parime dhe vlera që mund ta mbajnë një shoqëri të denjë për njeriun. Mes këtyre parimeve, ai i solidaritetit në njëfarë mase përfshin të gjitha parimet e tjera: ai përbën “njërin prej parimeve bazë të konceptimit të krishterë të angazhimit shoqëror dhe politik”.1217

Ky parim ndriçohet nga parësia e dashurisë “që është shenja dalluese e nxënësit të Krishtit” (krh. Gjn 13, 35)”.1218 Jezusi “na mëson se ligji themelor i përsosmërisë njerëzore, dhe pra, i shndërrimit të botës, është urdhërimi i ri i dashurisë”1219 (krh. Mt 22, 40; Gjn 15, 12; Kol 3, 14; Jak 2, 8). Sjellja e personit është plotësisht njerëzore kur lind nga dashuria, shpreh dashuri dhe është e orientuar nga dashuria. Kjo e vërtetë vlen edhe në rrethin shoqëror: duhet që të krishterët të jenë dëshmitarë thellësisht të bindur dhe të dinë të tregojnë, me jetën e tyre, se si dashuria është forca e vetme (krh. 1 Kor 12, 31-14, 1), që mund të na udhëheqë drejt përsosmërisë vetjake dhe shoqërore, si edhe ta lëvizë historinë drejt së mirës.

581 Dashuria duhet të jetë e pranishme dhe të depërtojë të gjitha marrëdhëniet shoqërore:1220sidomos ato që kanë për detyrë të përkujdesen për të mirën e popujve: “ta ushqejnë në vetvete dhe ta ndezin tek të tjerët, tek të rriturit dhe tek të vegjlit, dashurinë, zonjën dhe mbretëreshën e të gjitha virtyteve. Shpëtimi i dëshiruar duhet të jetë kryesisht fryt i një derdhjeje të dashurisë; po flasim për atë dashuri të krishterë që përmbledh në vetvete krejt Ungjillin dhe që, e gatshme që të flijohet gjithmonë për të afërmin, është kundërhelmi më i sigurt kundër mendjemadhësisë dhe egoizmit të shekullit”.1221 Kjo dashuri mund të quhet “dashuri shoqërore”1222 apo “dashuri politike”1223 dhe duhet të shtrihet brenda gjinisë njerëzore.1224 “Dashuria shoqërore”1225 gjendet në antipodet e egoizmit dhe të individualizmit: pa absolutizuar jetën shoqërore, siç ndodh në vizionet që u përshtaten leximeve ekskuzivisht sociologjike dhe që ndalen aty, nuk mund të harrohet se zhvillimi tërësor i personit dhe rritja shoqërore kushtëzohen në mënyrë të ndërsjellë. Egoizmi, për këtë, është armiku më shkatërrimtar i një shoqërie të orientuar në mënyrë të renditur drejt një qëllimi: historia tregon se çfarë shkretimi zemrash prodhohet kur njeriu nuk është i aftë të njohë dhe të pranojë një vlerë tjetër dhe një realitet tjetër të vërtetë përveç të mirave materiale, kërkimi obsesiv i të cilave mbyt dhe heq përfundimisht aftësinë për t’u dhuruar.

582 Për ta bërë shoqërinë më njerëzore, më të denjë për personin, duhet të rivlerësohet dashuria në jetën shoqërore në nivel politik, ekonomik, kulturor duke e bërë atë normë të vazhdueshme dhe supreme të të vepruarit. Nëse drejtësia «është në vetvete e përshtatshme “për të arbitruar” mes njerëzve në ndarjen e ndërsjellë të të mirave objektive sipas masës së drejtë, përkundrazi dashuria, dhe vetëm dashuria (edhe ajo dashuri dashamirëse, që e quajmë “mëshirë”), është e aftë t’ia kthejë njeriun vetvetes».1226 Nuk mund të rregullohen marrëdhëniet njerëzore vetëm me anë të masës së drejtësisë: “I krishteri e di se dashuria është motivi për të cilin Hyji hyn në marrëdhënie me njeriun. Dhe është përsëri dashuria që Ai pret si përgjigje nga njeriu. Dashuria për këtë është forma më e lartë dhe më e fisshme e marrëdhënies mes qenieve njerëzore. Dashuria pra, do të duhej të gjallëronte çdo sektor të jetës njerëzore, duke u shtrirë edhe në nivel ndërkombëtar. Vetëm një njerëzim në të cilin mbretëron “qytetërimi i dashurisë” do të mund të shijonte një paqe të njëmendtë dhe të qëndrueshme”.1227 Në këtë perspektivë, Magjisteri porosit fort solidaritetin, sepse ai është në gjendje të garantojë të mirën e përbashkët, duke ndihmuar zhvillimin tërësor të personit: dashuria “na bën që të shohim tek i afërmi një vetvete të dytë”.1228

583 Vetëm dashuria mund ta ndryshojë plotësisht njeriun.1229 Një ndryshim i tillë nuk do të thotë shfuqizim të përmasës tokësore në një përshpirtëri të pamishëruar.1230 Kush mendon të marrë formën e virtytit mbinatyror të dashurisë pa pasur parasysh themelin e vet natyror përkatës, që përfshin detyrat e drejtësisë, gënjen vetveten: «Dashuria paraqet urdhërimin më të madh shoqëror. Ajo respekton të tjerët dhe të drejtat e të tjerëve. Kërkon praktikimin e drejtësisë dhe vetëm ajo na bën të aftë për një gjë të tillë. Ajo frymëzon për një jetë që bëhet dhurim i vetvetes: “Kushdo që të mundohet ta ruajë jetën e vet, do ta humbasë, e kush ta humbasë, do ta ruajë” (Lk 17, 33)».1231 As dashuria nuk mund të kufizohet vetëm në përmasën tokësore të marrëdhënieve njerëzore dhe të raporteve shoqërore, pasi krejt efektshmëria e saj rrjedh nga fakti se i referohet Hyjit: “Në mbrëmjen e kësaj jete do të shfaqem përpara Teje me duar të zbrazura; në fakt nuk të kërkoj, o Zot, që t’i mbash parasysh veprat e mia. Të gjitha drejtësitë tona nuk janë pa njolla në sytë e Tu. Për këtë dua të vishem me drejtësinë Tënde dhe të marr nga dashuria Jote zotërimin e amshuar të Vetes Sate…”.1232

**ninoenina** · 29-10-2021, 03:14

"FRA TELLI TUTTI".- "TË GJITHË VËLLEZËRIT" LETRA ENCIKLIKE EPAPËS FRANÇSKUT.

1. "Të gjithë vëllezërit", [1] shkroi Shën Françesku i Asizit për t'iu drejtuar të gjithë vëllezërve dhe motrave

dhe për t'u ofruar atyre një formë jete me shijen e Ungjillit. Ndër këshillat e tij dua të veçoj një,

në të cilën ai fton të gjithë që të jetojnë në një dashuri që shkon përtej barrierave të gjeografisë dhe të hapësirës.

Këtu ai shpall të bekuar atë që e do tjetrin: “kur është larg prej tij, dhe kur është pranë tij”.

Me këto pak fjalë të thjeshta, ai shpjegoi gjërat thelbësore të një vëllazërie të hapur,

e cila bën të mundur njohjen, vlerësimin dhe dashurinë e çdo personi

përtej afërsisë fizike, përtej vendit të botës ku ka lindur apo ku jeton.

**ninoenina** · 29-10-2021, 10:01

TË GJITHË VËLLEZËRIT...Nr 2.

SHËN FRANÇËSKU NGA ASIZI.

2) Ky njeri, i njohur si i shenjti i dashurisë vëllazërore,

i thjeshtësisë dhe i gëzimit,

që më frymëzoi të shkruaj Enciklikën "Laudato si" ',

më motivon edhe një herë

që këtë Enciklikë të re t'ia kushtoj vëllazërisë

dhe miqësisë shoqërore. Në fakt,

Shën Françesku, i cili e ndjente veten

vëlla me diellin, detin dhe erën,

e dinte se ishte edhe

më i bashkuar me ata që ishin prej mishi të tij.

Kudo mbolli paqe

dhe ecte përkrah të varfërve,

të braktisurve, të sëmurëve,

të përjashtuarve, më të fundëve të shoqërisë.

**ninoenina** · 23-11-2021, 08:53

TË GJITHË VËLLEZËRIT...Nr 3 e 4...

Pa kufij

3. Ka një episod në jetën e tij (e shën Françeskut nga Asizi) që na tregon zemrën e tij të pakufishme,

të aftë për të kapërcyer distancat për shkak të origjinës, kombësisë, ngjyrës apo fesë.

Është vizita e tij te Sulltani Malik-al-Kamil në Egjipt, një vizitë që për të ka pasur një përpjekje të madhe

për shkak të varfërisë së tij, burimeve të pakta që zotëronte, distancës dhe dallimeve në gjuhë, kulturë dhe fe.

Ky rrugëtim, në atë moment historik të shënuar nga kryqëzatat,

tregoi edhe më shumë madhështinë e dashurisë që donte të jetonte,

i etur për të përqafuar të gjithë.

Besnikëria ndaj Zotit të tij ishte proporcionale me dashurinë e tij për vëllezërit dhe motrat.

Pa i anashkaluar vështirësitë dhe rreziqet,

Shën Françesku shkoi të takonte Sulltanin me të njëjtin qëndrim që kërkonte nga nxënësit e tij:

që, pa mohuar identitetin e tyre, duke qenë “në mesin e saraçenëve apo të pafeve të tjerë [...],

ata duhet të mos bënin grindje e mosmarrëveshje, por t'i nënshtroheshin çdo krijese njerëzore për dashurinë ndaj Zotit.”

Në këtë kontekst ishte një kërkesë e jashtëzakonshme.

Na bën përshtypje se si, tetëqind vjet më parë, Françesku rekomandoi shmangien e të gjitha formave të agresionit apo grindjes

dhe gjithashtu të jetoi një "nënshtrim" të përulur dhe vëllazëror, edhe ndaj atyre që nuk kishin besimin e tij.

4. Ai nuk bëri luftë dialektike duke imponuar doktrina,

por komunikoi dashurinë për Zotin.

Ai kuptoi se “Zoti është dashuri; kushdo që qëndron në dashuri,

mbetet në Perëndinë dhe Perëndia qëndron në të” (1 Gjonit 4:16).

Në këtë mënyrë ai ishte një baba i frytshëm që lindi ëndrrën e një shoqërie vëllazërore,

sepse "vetëm njeriu që pranon t'u afrohet njerëzve të tjerë në lëvizjen e tyre,

jo për t'i mbajtur ata në të tijën, por për t'i ndihmuar ata që të jenë më shumë vetvetja".

Ai me të vërtetë bëhet baba”.

Në atë botë plot kulla vrojtimi dhe mure mbrojtëse,

qytetet jetonin luftëra të përgjakshme midis familjeve të fuqishme,

ndërsa zonat e mjera të periferive të përjashtuara rriteshin.

Atje Françesku mori paqen e vërtetë brenda vetes,

ai u çlirua nga çdo dëshirë për dominim mbi të tjerët,

u bë një nga të fundit dhe u përpoq të jetonte në harmoni me të gjithë.

Motivimi i këtyre faqeve i takon atij.

**ninoenina** · 25-11-2021, 04:10

TË GJITHË VËLLEZËRIT...Nr 5 e 6...

5. Çështjet që lidhen me vëllazërinë dhe miqësinë shoqërore, kanë qenë gjithmonë ndër shqetësimet e mia. Vitet e fundit u jam referuar disa herë dhe në vende të ndryshme. Doja të mbledhja shumë nga këto ndërhyrje në këtë Enciklikë, duke i vendosur ato në një kontekst më të gjerë reflektimi. Për më tepër, nëse në redaksinë e Laudato si 'kam pasur burim frymëzimi tek vëllai im Bartolomeu, patriarku ortodoks i cili propozoi fuqishëm kujdesin ndaj krijimit, në këtë rast u ndjeva i stimuluar në mënyrë të veçantë nga Imami i Madh Ahmed Al- Tayyeb, me të cilin u takova në Abu Dhabi për të kujtuar se Zoti "krijoi të gjitha qeniet njerëzore të barabarta në të drejta, detyra dhe dinjitet dhe i thirri ata të jetojnë së bashku si vëllezër mes tyre". Nuk ishte një akt i thjeshtë diplomatik, por një reflektim i realizuar në dialog dhe një angazhim i përbashkët. Kjo Enciklikë mbledh dhe zhvillon temat e mëdha të përcaktuara në atë Dokument të cilin ne e nënshkruam së bashku. Dhe këtu kam marrë, me gjuhën time, dokumente dhe letra të shumta që kam marrë nga shumë njerëz dhe grupe nga e gjithë bota.

6. Faqet në vijim nuk synojnë të përmbledhin doktrinën mbi dashurinë vëllazërore, por fokusohen në dimensionin e saj universal, në hapjen e saj ndaj të gjithëve. Unë e vlerësoj këtë enciklikë shoqërore si një kontribut të përulur për reflektim, në mënyrë që, përballë mënyrave të ndryshme aktuale të eliminimit ose injorimit të të tjerëve, ne të jemi në gjendje të reagojmë me një ëndërr të re vëllazërimi dhe miqësie shoqërore që nuk kufizohet vetëm me fjalë. Ndonëse e shkrova duke u nisur nga bindjet e mia të krishtera, të cilat më gjallërojnë dhe më ushqejnë, u përpoqa ta bëja që reflektimi të hapet për dialog me të gjithë njerëzit e vullnetit të mirë.

**ninoenina** · 25-11-2021, 06:16

TË GJITHË VËLLEZËRIT...Nr 7 e 8...

7. Pikërisht kur po shkruaja këtë letër,

pandemia Covid-19 shpërtheu papritur,

duke zbuluar që siguritë tona ishin të rreme.

Përtej përgjigjeve të ndryshme të dhëna nga vende të ndryshme,

pamundësia për të vepruar së bashku u bë e dukshme.

Pavarësisht nga fakti që jemi hiper-lidhur,

pandemia ka paraqitur një fragmentim

që e ka bërë më të vështirë zgjidhjen e problemeve

që na preknin të gjithë.

Nëse dikush mendon se zgjidhja ishte thjesht

të bënim që të funsiononte më mirë ajo që po kishim,

ose se mesazhi i vetëm ishtë se ne duhet

të përmirësojmë sistemet dhe rregullat ekzistuese,

ai po e mohon realitetin.

8. Dëshiroj shumë që, në këtë kohë që na është dhënë të jetojmë,

duke njohur dinjitetin e çdo personi,

të mund të ringjallim një aspiratë mbarëbotërore për vëllazëri mes të gjithëve.

Ndër të gjitha: «Ka një sekret i bukur për të ëndërruar

dhe për ta bërë jetën tonë një aventurë të bukur.

Askush nuk mund ta përballojë jetën në vetmi […].

Ne kemi nevojë për një komunitet që na mbështet,

që na ndihmon dhe ku ndihmohemi njëri-tjetri të shikojmë përpara.

Sa e rëndësishme është të ëndërrojmë së bashku! [...]

Në qoftë se mbyllemi në vetveten, rrezikojmë të kemi mirazhe,

duke parë gjëra që nuk ekzistojnë në realitet; ëndrrat ndërtohen së bashku".

Le të ëndërrojmë si një njerëzim i vetëm,

si udhëtarë të bërë nga i njëjti mish njerëzor,

si fëmijë të po kësaj toke që na pranon të gjithë,

secili me pasurinë e besimit të vet apo me bindjet e vet,

secili me zërin e vet, të gjithë vëllezër!

Tema: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Funksionet e Temës

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Për: Përmbledje e doktrinës shoqërore të Kishës Katolike.

Ruaj Lidhjet

Ruaj Lidhjet

Regullat e Postimit

Projekti Albasoul

Komuniteti i Forumit

Rreth Nesh

Kërko

Krijoni Kontakt