S. Luarasi dhe Migjeni

[monikal]

Skènder Luarasi ka shkruar:


Ndërsa materialin e plotë të mbledhur prej meje, Kryesia e Lidhjes, për fat të keq, gjetën e ia dorëzuan Gjovalin Lukës duke na futur në sherr...
Nè kètè botim tè Gjovalin Lukès janè botuar tè shtatè prozat e panjohura ( dy prej tè cilave i pèrmendèm mè sipèr).
Botimi i tij nè vitin 1954 kèto proza i ka tè pakorrektuara, tè botuara me shumè gabime. Ndèrsa nè botimin e Skènder Luarasit nè vitin 1957 ato janè tè korrektuara sipas origjinaleve qè i dispononte ai dhe èshtè e shpallur publikisht.
Pyetja shtrohet thjesht : Ku i gjeti Gjovalin Luka shtatè prozat e panjohura tè Migjenit , dhe nè rast se i gjeti " me frymèn e shenjtè" pèrse nuk i botoi tè korrektuara, por ia kèrkonte familjes sè Migjenit " qè kishte detyrè tia jepte" ato?!
Nè shkrimin e Petro Luarasit "Vepra e Migjenit dhe vetdemaskimi i Agron Lukës"
bèhen disa citime :
"Që në krye e kam këshilluar Agron Lukën, të matet kur përmend Migjenin, madje më mirë të mos ndihet, meqë babai i tij e ka një peng ‘’huazimi’’ dhe ‘’sakatimi’’ të veprës së Migjenit më 1954. Këtë dëshmon edhe i preferuari i tij si shahit, Dhimitër Shuteriqi: ‘’Migjeni ka një botim të keq të veprave të tij më 1954 (nga Gj.Luka); ka edhe një të mirë, nga Skënder Luarasi, më 1961. (Dh.Shuteriqi, Marin Beçikemi dhe shkrime, f.305, v.1986)."


"Në shkrimin e tij ’’Zbulohen diskutim-kritika origjinale e Skënder Luarasit më 1954 dhe përgjigja e Gjovalin Lukës’’,(Shqiperia etnike, nëntor 2005 dhe internet) ai për herë të parë publikoi dy dokumente, tepër të rëndësishme, me të cilat padashur zbardhi të vërtetën dhe sterrosi veten. Atje shkruhen qartë që në Arkivin e Institutit të Shkencave ndodheshin 6 poezi, origjinale të Migjenit, të shitura nga familja, ndërsa 7 novelat ‘’e gjata’’ gjendeshin ende tek familja e Skënder Luarasit. Këtë fakt e pranon dhe vetë Gjovalin Luka të cilit i kishte mbetur kopja e daktilografuar e prozave në dorë( material i Skënder Luarasit i vitit 1948) e s’po dinte si t’a justifikonte burimin nga i kishin ‘’mbire ne dore’’.
Ndaj dridhej e përdridhet Agron Luka tek përpiqej që një kritikë të redaksisë së revistës ‘’Nëntorit ‘’ ta serverte si ‘’Kritika origjinale e Skënder Luarasit’’ dhe në artikullin vijues, kur ia kapa kokën hilesë e pranoi që edhe ai e mendonte se mund të mos ishte kritika e Skënder Luarasit, por megjithatë…(?!)
Në përgjigjen time (‘’Shakaja e radhës me Migjenin’’, Korieri, 23.11.2005) sqarova:
Për dijeni të lexuesit, i ashtuquajturi zbulim arkivor i Agron Lukës, mund të lexohet gërmë për gërmë nga kushdo, edhe në organin e Lidhjes së Shkrimtarëve (Nëntori, nr.5, 1954, f.125-130, pa autor, ’’Vepra e Migjenit''. Kritikë e bibliografi).
Citojmë: ‘’ Gj.Luka në botimin e ‘’Veprave’’ të Migjenit është përpjekur të na japë tekstin original, duke korigjuar vetëm ndonjë gabim shtypi t’origjinalit duke përdorur për saktësimin e tekstit, edhe një dorëshkrim - për fat të keq, redaktonjësi nuk na thotë se ç’qe ky dorëshkrim- qëatij i ka rënë në dorë Veçse redaktonjësi mundi të ketë vetëm një kopje të daktilografuar të këtyre dorëshkrimeve e nuk mundi të bëjë korrektimin e kësaj kopje në bazë t’origjinalit.(1)
Po kështu, ai nuk pati parasysh edhe dorëshkrimin e 6‘’këngëve të fundit ‘’ që u botuan më 1944, si shtojcë e ‘’Vargjeve të Lira’’ e që i bleu këto kohët efundit, nga familja e poetit Arkivi Historik i Institutit të ShkencaveRedaktori nuk pat mundësinë të përdorë origjinalin që bleu tani vonë A.Historik.
(Pra provohet se familja e Migjenit kishte shitur dorëshkrimet e 6 ‘’ këngëve të fundit’’ dhe jo 7 ‘’prozat e gjata’’ siç pretendonte Shuteriqi’’ Shën. i P.Luarasit)
…Gjëja më e re e më me rëndës që sjell ky redaktim i veprave të Migjenit, është botimi i 5 nga 7 ( familja thotë se janë 8 prozat epanjohura t’auktorit). Dy prej këtyre i botoi në gusht1953, revista ‘’Letërsia jonë'': ‘’Të çelen arkapiat’’dhe ‘’Studenti në shtëpi’’
( Pra theksohet që këto dy proza nuk janë nga ato që iu shitën A.Historik siç pretendon Dhimitër Shuteriqi . Shën. i P.L.).
Po me sa duket, edhe këto tregime u botuan me gabime të shumta. Ne nuk mund të flasim për këto gabime, sepse nuk e njohimorigjinalin. Po këto gabime mund t’ishin evituar,sikur familja të vinte në dispozicion të redaktonjësitorigjinalin.(2)
Për tekstet e pabotuara duheshin përdorë dorëshkrimet origjinale që ekzistojnë, dorëshkrime qëfamilja e ka për detyrë morale t’i verë në dispoziciontë studjonjësve (3)

Nga teksti i mësipërm korsiv shihet që:
1. Gjovalin Luka zotëronte vetëm një material të pakorrektuar të novelave të panjohura e më gjerë që nuk ishte në gjendje t’ia tregonte burimin dhekuptohet që pa burimin origjinal nuk mund të bënte korrektimin e duhur.
2. Shkrimi ‘’kritik’’ nuk mund të jetë i SkënderLuarasit pasi ai ishte pjesëtar i familjes Migjeni (ikunati) dhe që i dispononte origjinalet mbi bazën e tëcilave bëri krahasimet e korigjimet e botimit të Gj.Lukës.
Ato janë pasqyruar edhe në kritikën e Skënder Luarasit, një kopje të saj ia kam dorëzuar që më 2003 Agron Lukës.
Atje provohen jo vetëm qindra gabimet ortografike por edhe çapëlimi i tekstit original nga Gjovalini.
Ndërsa për kritkën e Gjovalinit shkrova:
E quaj të tepërt të zgjatem në komentimin e kritikës së Gjovalin Lukës që e marr të mirëqënë, ku pohon katërcipërisht: Se devijimet nga vepra e Migjenit me disa nga komentete papërshtatshme ''ishin puna e tij origjinale''; seGjovalini nuk e kishte parë ndonjëherë me sy origjinalin ( e te 8 novelave të pabotuara etj. Pa sqaruar se kopjen ku e gjeti?); supozonte, me të drejtë e largpamësi se ai origjinali ''mund tëgjendej'' në sëndukun ''misterioz'' të SkënderLuarasit ( pika 12). Dhe vërtet atje u gjend e upërdor nga Skënder Luarasi për korrekturën e botimin esaktë të veprës së Migjenit më 1957 dhe më pas shkrimet origjinale të Migjenit ia dhuroishtëpisë-muze në Shkodër që të shiheshin e përdoreshinnga të gjithë studjuesit, fjala vjen nga Moikom Zeqo e Rinush Idrizi, që në punimet e tyre ua kanë bërë edhendonjë koment a foto.
I çuditshëm është fakti që Agron Luka nuk e ka lexuar me ''vëmendje'' ( apo s'ka dashur dashur t'ia kapë mendja) kritikën e të atit. Ajo u referohet qartë (siç duket nga termat e materialit) tezave zyrtare të kritikës së redaksisë së botimeve ( që s'kanë të bëjnë fare me ato të S.Luarasit, as në formë, as në përmbajtje). Sidomos kuptimplotë është fjalia e Gjovalinit: ''Si mund të më kërkohet mua që duheshin përdorë dorëshkrimet origjinale që ekzistojnë, dorëshkrime që familja ( e Migjenit) e kapër detyrë morale t'I verë në dispozicion. Mua më duket se as sot e kësaj dite ne nuk dimë sa dorëshkrime ka i mistershmi Skënder Luarasi. As unëdhe asnjë shok s'ka mundë t'i sigurojë këto dorëshkrime deri më sot PLOTESISHT''.

Siç duket Gjovalini ''e shet'', por i biri Agron se jep, provën e së vërtetës.

"Agron Luka me shpifjet e tejskajshme ndaj Migjenit, familjes sè tij dhe Skènder Luarasit, mikut e kunatit tè Migjenit, me tè vetmin qèllim pèr tè pèrligjur pèrvetèsimin e babait tè tij Gjovalin Luka, tashmè e ka kaluar pragun e mèshirès kristiane dhe do tè pèrballet me pasojat pèrkatèse" kèshtu shprehen anètarèt e familjes Luarasi.

[monikal]

Përvetësimi nga ana e Gjovalin Lukës i veprës së Migjenit të përgatitur nga Skënder Luarasi u njoh zyrtarisht dhe u publikua nga shumë studjues edhe në Kosovë. Në të gjitha rastet Xhovalin Luka nuk përmendej më ( ky është një rregull që zbatohet kudo në raste plagjiature dhe shkeljes të së të drejtës së autorit).
Si shembull po i referohemi botimit:
Vehbi Bala, Musa Kraja. Migjeni.Portret -Monografi. Vol.3.Prishtinë, Rilindja, 1977

ku citohet :


“Për tu vlerësuar , në mënyrë të veçantë , është kujdesi i Skënder Luarasit, i cili duke qenë dikur shok i Milloshit dhe, më vonë, i afërm i familjes së tyij, ka ruajtur dhe ka çmuar me pasion disa materiale të vyera të krijimtarisë migjeniane.”(f.111)


Në kërkim të zbulimit dhe të botimit të veprës së plotë:


’’Në gusht të vitit 1953, me rastin e 15- vjetorit të vdekjes së Migjenit, e përkohëshmja ‘’Litërsia jonë‘’, organ i Lidhjes së Shkrimtarëce të Shqipërisë, botoi 2 nga të 8 prozat e panjohura, të ruajtura nga familja e autorit ”Të çelen arkapijat’’dhe‘’Studenti në shtëpi’’.
Një vit më vonë, më 1954, Ndërmarja Shtetërore e Botimeve nxorri librin’’Migjeni-Vepra“ që përfshinte pjesën më të madhe të lëndës së mbledhur dhe të përgatitur nga Skënder Luarasi që në gusht të vitit 1948 për ta botuar nën kujdesin e Lidhjes së Shkrimtarëve , mbi bazën e dorëshkrimeve të ruajtura nga familja“ (f.108)

Në citimin e fundit nuk përmendet Gjovalin Luka si përmbledhës i veprës së Migjenit në vitin 1954 dhe theksohet që dorëshkrimet kanë qenë ruajtur nga familja e Migjenit.
Pra Agron Luka, i biri i Gjovalinit, nuk mund të errësojë të vërtetën me trillimet e tij mbi Migjenin, Skënder Luarasin e familjet e tyre.
Në vend të fjalëve të kota drejtësia kërkon prova.

[Brari]

mir ben qe debaton e diskuton o monikal.. por nuk vlejne si fakt e argument.. ato cfar thone librat e botuara ne vitet 60 e 70 e 80 ta..ne tiran apo prishtine ne lidhje me migjenin.. sepse ju mir e dini se cdo botim i atyre viteve kishte.. dhe "porosite" nga lart se cfar duhej then e cfar jo e kush duhej permendur e kush jo..

nuk duhet harruar se ishte porosi nga lart.. te zhdukej cdo gjurme "gjovalini" neper libra apo filma e shkrime.. sepse i ndjeri gjovalin.. besoj ta kan thene.. se ne kto vite ishte familjarisht i izoluar ne gulaget stalinoiste envero ramizoiste.. e konkretisht.. ne gulagun e keqnjhohur te Roskovec Kurjanit..

Pra rinushat e moikomat ishin te kujdeshem qe cdo "migjen" qe del te mos kete brenda "gjovalin".. sepse Gjovalini me gjith Marien-gruan e bashkshorten e shoqen e luftes.. e me gjith femije ishte i gulago-internuar e i shpallur armik partie..

pra ska nevoj per gjith kte mllef ndaj nje personi qe ska mundur te shprehet.. ne vitet e PPSH-se..

..

[monikal]

O Brari,
Këto fakte po i shpallim për të shprehur të vërtetën mbi përvetësimin që Gjovalin Luka i bëri materialit të Skënder Luarasit mbi Migjenin dhe që i biri, Agron Luka, tenton për ta përligjur me trillime e shpifje ndaj Migjenit, familjes së tij dhe Prof. Skënder Luarasit.
Në rast se të dhimbsen të përndjekurit dhe kërkon diskutim mbi këtë temë po të sqaroj se këtu nuk diskutohet thjesht një opinion, por e vërteta, drejtësia dhe nderi.
Në rast se i ke lexuar materialet besoj se ke kuptuar që në vitin 1948 e në vijim i përndjekur realisht ka qenë Skënder Luarasi të cilit jo vetë i përvetësuan punën e tij , por e përjashtuan edhe nga Lidhja e Shkrimtarëve. (Mos ishte ai personalitet qe ishte, do ta kishin varur me dhjetra here në kohën e Zogut dhe të Hoxhes). Ndërkohë që përvetësuesi i punës së Skënder Luarasit qe në klanin e persekutoreve, ne kryesinë e Lidhjes së Shkrimtarëve, më pas anëtar i presidiumit të Kuvendit Popullor dhe me plot privilegje të tjera. Ky Gjovalini, nëse dëshëron ta dish mirë, ka qenë informatori potencial i Enver Hoxhës i cili i i bëri një shërbim të jashtëzakonshëm atij në vitin 1948 në lidhje me letrat e InformByrosë duke shkelur madje edhe detyrën si “korier sekret” (s’po zgjatem se është temë e gjatë). Menjëherë i erdhën
edhe shpërmblimet e gradimet e radhës deri në korrrik 1956 kur u grind me Fatmir Gjatën për çështje pune burokratike e xhelozi personale.
E vërteta është që Gjovalin Luka bëri autokritikë me shkrim e gojë, kërkoi takim me Enver Hoxhën dhe i lypi falje për gabimet e tij. Këtë gjë e ka publikuar , për gomarllëkun e tij, vetë djali i Gjovalinit, Agron Luka në librin “Agron Luka. Rreth të vërtetës për botimin “Migjeni”, vepra, 1954’’, vëllimi I, Camaj-Pipa, 2011, f.15.
Këtu botohet një fragment nga ky dokument dhe diskutimi mes Enver Hoxhës e Gjovalin Lukës të cilin po e citojmë:
“Shoku Enver: Sigurisht , ndarja që ka ardhur në kokën tënde nuk ka të bëjë vetëm me çështjen e Fatmirit këtu , ti sigurisht do të kesh menduar edhe për më lart.
Gjovalin Luka: Seriozisht, as për një moment nuk kam menduar për më lart se po të ish ashtu nuk do të vija t’u thoshja. Unë kështu mendoja e kam drejt apo jo, kështu mendoja edhe për artikullin dhe doja të vija dhe të më kritikonit”
(Fotoskanim i botuar ne liber, i nxjerrë nga “Proces verbali” i stenografuar dt.18 qershor 1955, f.5)
Këtë marterial Agron Gjovalin Luka na e servir si kulmin e disidencës së Gjovalinit kundër Enver Hoxhës dhe diktaturës së tij për të përligjur shpifjet ndaj Skënder Luarasit, i cili sipas tij ishte “informator” i Enver Hoxhës”!!!
Më pas Gjovalin Luka pasoi fatin e shumë të tjerëve që edhe pse i kishin shërbyer Enver Hoxhës me devotshmëri, ai i asgjesoi për të zhdukur gjurmët e fajit. (shembut i ke me qindra)
U zgjata paksa që ti o Brari ta kuptosh realitetin dhe mundësisht të më përgjigjesh për disa pyetje:
A e quan të drejtë përvetësimin e punës së tjetrit dhe shkeljen e të drejtës së autorit?
A kërkon të njohësh apo fshehësh të vërtetën e një krimi letrar ( por edhe me pasoja shtrembëruese mbi jetën e veprën e Migjenit)?
A je me Agron Lukën që mbron gabimin e të atit dhe për hir të këtij qëllimi trillon e shpif pa hesap apo për mbrojtjen e të vërtetës dhe nderit të Skënder Luarasit e familjes së tij?
Kujt i jep ti të drejtë Agron Gjovalin Lukës ( i cili botoi së fundmi “ studimin e cituar” me gjithë veprën e Migjenit) apo Petro Skënder Luarasit e familjarëve të tjerë që e akuzojnë atë për shpifje dhe shkelje të së drejtës së autorit kundrejt Migjenit ( pasi Agron Luka nuk ka marrë leje dhe duhet të përgjigjet në gjykatë)

Kë quan ti të përndjekur të mirëfilltë e disident Gjovalin Lukën apo Skënder Luarasin, njëri u dënua duke kërkuar falje, ndërsa tjetri u përndoq deri në varr duke e sfiduar dhe ia përplasur diktatorit të vërtetat në sy
Ti Brari , kam përshtypje se duhet te dish jetën dhe kontributet e të dyja palëve dhe di ta bësh krahasimin si duhet. Sa për vete të krahasosh Gjovalin Lukën me Skënder Luarasin për nga personaliteti, kontributi kombëtar e kulturor dhe ndershmëria e korrektësia qytetare është një marrëzi e madhe. Edhe nga idealet po ta gjykosh, mësoje se Gjovalin Luka ka qenë një nga adoleshentët që është mëkuar me mësimet e idealet e Skënder Luarasit në Shkodër dhe i ka dëgjuar bëmat e tij nga goja e nxënësve të Prof. Luarasit si Qemal Stafa, Vojo Kushi, Vasil Llazari, Xhemal Broja, etj.
Ndërsa në lidhje me veprën e Migjenit dhe mbrojtjen e tij , nuk e kuproj se si mund të krahasohet një studjues dinjitoz dhe i kunati i Migjenit, me një që kish dëgjuar për Migjenin si çilimi. A do bëhemi ndopak seriozë apo të dërdëllisim për të kaluar kohën kot.

(O Brari, ajo ikona e arushit filozof meriton gjykim të pjekur, ndryshe zëvendësoje me nje dhelpërushe apo çakall)

[monikal]

Të nderuar anëtarë të forumit,
Ju bëjmë me dije që disa muaj më parë Agron Gjovalin Luka ka botuar e promovuar me shoqatën "Dukagjini" një libër të quajtur "studim" i cili përmban një hyrje rreth 20 faqe, me trillime e shpifje ndaj Migjenit, Skënder Luarasit e familjeve të tyre dhe 180 faqe ku përmblidhet e gjithë vepra e Migjenit. Këtë shkelje ai përpiqet ta justifikojë si krijimin e babait të tij dhe se përmbledhja e veprës së Migjenit e botuar nga Gjovalin Luka’’ nuk gjendet“ . Në të dyja rastet Agron Gj.Luka mashtron pasi:
- Vepra e Migjenit nuk mund të konsiderohet ligjërisht e moralisht si krijimtari e autorit Gjovalin Luka, pra për botimin duhej të merrej leje nga trashëgimtarët e Migjenit
- Botimi i përmbledhjes së Gjovalin Lukës gjendet në shumë kopje në Bibliotekën Kombëtare dhe në biblioteka të tjera në rrethe

Ndaj e denoncojmë këtë botim, krahas shkeljes penale për shpifje ndaj Skënder Luarasit edhe si një akt i pastër i shkeljes së të drejtave të autorit kundrejt Migjenit dhe familjes së tij i cili është i dënueshëm ligjërisht dhe moralisht në bazë të ligjeve në fuqi.

[monikal]

O Brari,
Po të ofroj një dëshmi të re, të viteve të demokracisë.

Shkrimtari Naum Prifti dëshmon:

PËRMBLEDHJA “MIGJENI”

Përjashtimi nga Lidhja e Shkrimtarëve, nuk e pengoi Skënder Luarasin të merrej me aktivitetet letrare që i pëlqenin. Ai qe shquar si përkthyes dhe si publicist, me artikujt e tij nëpër gazeta e revista, duke filluar që nga revista e studentëve shqiptarë në Austri, te “Vullnetari i Lirisë” në Spanjë dhe te botimet periodike shqiptare.

Deri në atë kohë Migjeni njihej nga vëllimi i hollë me poezitë e tij. Skënder Luarasi iu kushtua seriozisht përmbledhjes së plotë të veprës së Migjenit, duke futur atje skicat në prozë dhe novelat pak të njohura e të shpërndara në botimet periodike. Disa prej tyre, si “A don qymyr zotni,?” “Të hapen arkapijat,” “Studenti në shtëpi” trajtojnë realisht aspekte nga jeta e qytetit të veriut në vitet 30, të cilat meritonin të njiheshin nga brezi i ri.

Bashkëshortja e Skënder Luarasit, Ollga, ishte e motra e Migjenit, por jam i sigurt se ai iu përvesh asaj pune jo thjesht për anë miqësore, por sepse te Migjeni shihte vlera të shëndosha letrare. Pasi e kompletoi dorëshkrimin e dorëzoi për botim. Sipas rregullit, veprat para se të botoheshin duhet të miratoheshin nga një komison ekspertësh në Lidhjen e Shkrimtarëve, ndaj edhe ai e dorëzoi atje.
Sikurse më ka thënë vetë Skënderi...ai u befasua kur e pa librin “MIGJENI” në vetrinat e librarive me autor Gjovalin Luka. “Mund të kishim punuar paralelisht, më tha Skënderi, pavarësisht nga njëri-tjetri, prandaj e shfletova përmbledhjen me kujdes....Atëherë protestova në Lidhje dhe në Ministrinë e Arsimit, e quajta përvetësim letrar, vjedhje, por pa asnjë rezultat. Me sa duket Gjovalin Luka kishte marrë miratimin e tyre për të vënë emrin e tij, me që emri im u vriste sytë, ose ndoshta ma kishin hequr të drejtën e autorit pa më vënë në dijeni,” e përfundoi komentin Skënderi.

Skandali për librin “Migjeni” u mbyll pa u ndjerë, sikurse gjykoj tani, për shkak të marrëveshjes në rang zyrtar, që vepra të mos botohej me emrin e tij.

Ky përvetësim nuk ia theu aspak vullnetin Skënderit. Me energjinë e tij të pa shtershme, iu vu punës për një përmbledhje më të plotë se e para të veprave të Migjenit, të cilën e botoi disa vite më vonë. (1)

(1) Cituar nga botimi: Naum Prifti: Midis dy kohèsh: Shènime udhètimi. Kujtime. Portrete. Ese. Prishtinè, Buzuku, 2005, f.511

[Brari]

kur ke hyre ne kte forum o monikal.. besoj qe ke pare se para teje dikush kishte shkruar e komentuar e postuar tema per prof Skender Luarasin..

i ke ne forum te gjitha..

e ky dikush sic e ke lexuar..eshte brari.. qe pa asnji interes ka shkruar e mbledhur shkrime per Profesorin e madh.. pra per baban tuaj..



pra spo hy ne debat..


por un mendoj se lexuesi eshte me i interesuar per krijimtarine e profesorit.. e nuk besoj se ka ndonji kuriozitet per grindjen mes jush e agron lukes..

[monikal]

O Brari,
Gaboheni si nè adresim, edhe nè konceptimin e problemit.
Ky debat nuk èshtè vetèm "i babait" dhe "birit" tè tij dhe as problemi im personal.Ky èshtè njè problem midis njerèzve tè ndershèm qè mbrojnè tè vèrtetèn dhe atyre qè spekulojnè me trillime e mashtrime.
Petroli (Petro Luarasi) dhe unè po pèrpiqemi tè tregojmè tè vèrtetèn pikèrisht pèr tè mbrojtur nderin dhe veprèn e prof.Skènder Luarasit pèrkundèr pèrvetèsimit, trillimeve e shpifjeve tè Lukajve at e bir.
Unè sqarova ngjarjet dhe tè vèrtetèn, por nuk e kuptoj se pèrse jeni ju i shqetèsuar nga kjo, pèr mè tepèr kur shpalleni si dashamirès e vlerèsues i prof. Luarasit.Ai nuk ishte i madh vetèm si krijues por mbi tè gjitha si njeri i ndershèm qè nuk i hynte nè hak njeriu.

[monikal]

Me rastin e 100-vjetorit te lindjes se Migjenit po publikohet ky artikull qe deshmon se si falsifikohet e verteta dhe amplifikohen spekulimet e mashtrimet me jeten dhe vepren e tij.

Petro Luarasi
Migjeni “i panjohur”: padituri apo sfidë së vërtetës?!
Në pragun e 100- vjetorit të lindjes së Millosh Gj. Nikollës, Migjenit (13 tetor 1911-26 gusht 1938) shumëkush dëshëron të dijë fakte të reja, ngjarje, opinione e studime rreth jetës dhe veprës së tij.
Mjedisi migjenian i lakmueshëm, me një spektër të gjerë fenomenesh e nuancash rrezatimi letrar, politik, historik, botëkuptimor, ka ndjellë ndjesi “bletësh, grerash dhe mizash”, që ballafaqohen ashpër për interesat e tyre duke krijuar tematika voluminoze, mijra herë më të mëdha se shkrimet e Migjenit, por të painventarizuara e seleksionuara si duhet, me apo pa qëllim.
Ndër shkrime e opinione mjeshtrish, spekulantësh apo diletantësh, hasen teza realiste, të gabuara, e madje spekulime skandaloze që të përkrahura e amplifikuara edhe nga media të etura sensacionesh, shkaktojnë qëndrime të egra ndaj jetës, veprës e personalitetit të Migjenit (me pseudoincest, tjetërsim etnik, përdhosje varri, heqje nga programet shkollore) por edhe ndaj nderit të familjes dhe rrethit të miqve e dashamirëve të tij.
Në kolanën e gazetës “Shqip” për kujtimin e Migjenit, me shkrime të botuara mbi bazën e lirisë së shprehjes dhe ballafaqimit demokratik të pikëpamjeve, si migjenolog dhe djali i Prof.Skënder Petro Luarasit, detyrohem të ballafaqohem dhe të analizoj tre shkrime të një migjenologu, një spekulanti të xhindosur dhe një gazetareje të keqinformuar (apo të keqpërdorur?). Argumentet do ti shoqëroj edhe me dokumenta e pikëpamje të tim eti, të ndjerit Skënder Luarasi, mik, kunat dhe studjues i mirënjohur i Migjenit, meqë së bashku jemi bërë vend e pavend objekt dhe subjekt i atyre shkrimeve. Shpresoj që kështu japet edhe një kontribut modest në studimet migjeniane.
---------
(Moikom Zeqo, Migjeni i panjohur, Shqip, 5. 10.2011)
- Migjeni i Panjohur? Tingëllon paradoksale? Aspak. Është e vërtetë që ka një popullarizim të pazakontë për të, për emrin e tij. Por studimi i veprës së tij epokale është ende sipërfaqësor, sidomos në rrafshin estetik.
- Në 100-vjetorin e lindjes së Migjenit, akademizmi zyrtar është flu-indiferent, dekorativ, krejtësisht i kotë dhe i panevojshëm. Migjeni nuk ka asnjë lidhje me këtë akademizëm, as me instrumentet klienteliste të shkrimorëve mediokër, që as e kanë kuptuar ndonjëherë, dhe as do ta kuptojnë, padyshim.
- Migjeni është shkrimtari ynë më konceptual i modernitetit letrar. Ata që nuk e kuptojnë këtë të vërtetë sot, do ta kuptojnë nesër, ose s’do ta kuptojnë asnjëherë. Aq me keq për ta...
- Migjeni tingëllon jashtëzakonisht aktual sot...Për të gjykuar vetë lexuesi po botojmë tekstin e kësaj letre, e cila gjendet në librin “Krijimtaria e Migjenit”, e studiueses Gentruda Entrej, botuar shumë vite më parë. ...
Për fat të keq, ne nuk dimë se ç'u bë dhe ku ndodhet origjinali shqip.Në librin e letrave origjinale, si dhe të ditarëve të Migjenit, për fat të keq këto citime jepen të përkthyera në rusisht dhe jo sipas faksimileve në shqip...unë po shpalos tani fragmentet e pesë letrave të Migjenit, që citohen në librin e Entrejt. Letrat i dërgohen në harkun kohor 1936‑1937, mikut të ngushtë të Migjenit, dëshmorit të ardhshëm të Luftës Antifashiste, Jordan Misjes.

Migjeni i Panjohur në rrafshin estetik.
Prof Moikom Zeqo vlerësohet si një migjenolog i shquar për dhjetra artikujt me prurje të reja dhe për përmbledhjen e tij cilësore të veprës së Migjenit (Vepra/Migjeni.; Tiranë : Shtëpia Botuese Naim Frashëri, 1988)
Në shkrimin ai vlerëson popullaritetin dhe personalitetin e Migjenit, kritikon ata që e përshfaqin Migjenin sipërfaqësor, “të panjohur”, sidomos në rrafshin estetik dhe i referohet 5 letrave të përkthyera prej librit “Krijimtaria e Migjenit”, të botuar më 1973 prej studiueses sovjetike Gentruda Entrej. Këto letra shprehet se Migjeni ia ka dërguar mikut të tij Jordan Misjes në vitet 1936‑1937 dhe janë botuar në rusisht, pa asnjë indikacin apo faksimile në shqip. Sipas tij autenticiteti i këtyre letrave supozohet mbi bazën e miqësisë së Migjenit me Jordan Misjen, nga ngjashmëria e pikëpamjeve krahasuar me një letër të botuar në revistën “Bota e Re”. Ndërsa në lidhje me komentet e librit që i referohet një ditari të panjohur të Migjenit, ai e cilëson Ollga Nikolla - Luarasin, motrën e Migjenit , si “mikja intime” e studjueses Gertruda Entrej dhe pa dashje nxit hamendësime spekulantësh mbi “poseduesin e parë dhe trafikuesin ilegal‘’
Sigurisht, edhe trashëgimtarët e Migjenit kanë kërkuar e kërkojnë t’i gjejnë këto materiale origjinale, t’i posedojnë sipas ligjit dhe t’i përdorin si tua dojë dëshira, por përkundër spekulimeve, ato (pesë letrat dhe ditaret e Migjenit) dëshmohet se i ka patur familja e dëshmorit Jordan Misja në Shkodër. Nga ana tjetër, nga sa kam pyetur anëtarët e familjes së Migjenit dhe miq e farefis të tij, nuk rezulton që Ollga Luarasi, motra e Migjenit, të ketë qenë “mikja intime” e Gertruda Entrejt. As për materialet në fjalë nuk kam gjetur ndonjë indikacion nga studjuesi dhe kunati i Migjenit, Skënder Luarasi, i cili po ti kishte parë me sy, të paktën do ti kishte kopjuar apo cituar diku shqip e shqeto. Madje ai është interesuar në forma të ndryshme për origjinalitetin e referencave të botuara nga Gertruda Entreit dhe ajo vetë i është shmangur sqarimeve. Po t’i kishte patur në posedim apo të kishte ndonjë të dhënë Ollga Nikolla-Luarasi, përse do t’ia fshihte bashkëshortit të saj Skënder Luarasi, i cili ka shkruar i pari, më 1948, përmbledhjen për veprën e Migjenit me një hyrje të rëndësishme ku shpallen shumë të vërteta të anatemuara?
Do të ishte me interes që Moikom Zeqo të sqaronte se çfarë ka biseduar për këto çështje edhe me trashëgimtarët e familjes të Jordan Misjes, të Migjenit me studjuesin Skënder Luarasi apo, edhe më mirë, me Gjovalin Lukën e djalin e tij, diturakun Agron Luka, pasi ata vetëshpallen si “personat më të mirinformuar” për Migjenin dhe veçanërisht kompetentë në lidhjet me ish-Bashkimin Sovjetik. (Sipas Agronit , Gjovalin Luka, ka qenë sekretar i shoqatës Shqipëri-BRSS, korieri sekret që ndërlidhte ambasadën sovjetike me Koçi Xoxen e Enver Hoxhën dhe me mjaft shërbime të tjera për t’i patur “fijet informative” në dorë. Prandaj nuk do e kishte të vështirë kontaktin e “mirëkuptimin” edhe me Gertruda Entrein )
Sidoqoftë, Prof.Moikom Zeqo ka meritë se është interesuar të sqarojë enigmën, për gjetjen e origjinaleve shqip dhe përkthimin e letrave nga rusishtja, ku shpallen disa nga pikëpamjet progresive te Migjenit, të cilat i ka shpallur me kohë edhe Skënder Luarasi në shkrimet e tij, paçka se nuk ia përmend njeri. Hipotezat flatrojnë, faktet mbeten.
------------
(Agron Luka. Me rastin 100-vjetorit të ditëlindjes së Migjenit, Shqip, 2011-10-07)
“Kush i dërgoi pesë “Letrat e panjohura e befasuese të Migjenit”, në BRSS, Ollga (Nikolla) Luarasi, para vitit të vdekjes më 1959? I dërgoi Skënder Luarasi vetë apo ndonjë ish-shtetase sovjetike?! Mos i mori vetë G. Entrej, mikja intime e ngushtë e Ollgës?!”
“Si dhe pse, Skënder Luarasi, që i deklarohej sh. Enver se i kishte bërë shërbime të mëdha partisë dhe atij, ia fshehu partisë dhe sh. Enver se, nga “sënduku misterioz”, i manoskriteve origjinale migjeniane kishte edhe pesë letra manoskrite dhe ndonjë copë ditar dhe se ato mungonin nga inventari?!” (Ku e bazon shpifjen e tij Agron Luka se “Skënder Luarasi, i deklarohej sh. Enver se i kishte bërë shërbime të mëdha partisë dhe atij?”)
“Këto të vërteta të katërcipta nuk mund të fshihen dot kurrë, sado që pretendenti trashëgimor, z. P.L., të shkojë te ndonjë redaksi metistësh dhe në vend që t’i çojë origjinalin e vitit 1957, nga ishin nxjerrë citimet e mia, i çon ribotimin e 1961-shit dhe meqenëse nuk i korrespondojnë faqet, unë qenkam falsifikues citimesh apo si “mashë e skuqur”, që Petri Juniori do të më paditë në Prokurori apo se do të më riinternojë edhe më zi se në Roskovec…!”
(Flitet për denoncimin që gazeta “Albania” i bën shpifjeve të tij në lidhje me Migjenin dhe Skënder Luarasit, të cilin kinse e ka cituar . Denoncimi është shpallur edhe në internet.)
----------------

Në gazetën Albania, 22 .4.2010, f.21 nën titullin “Saktësim”, shkruhet:
SAKTËSIM : Në datat 15 e 16 prill 2010 janë botuar artikujt e zotit Agron Luka, me tituj redaktorialë ‚’Anonimi misterioz që censuroi Migjenin dhe loja e Enver Hoxhës’’ ku thuhet: "Sipas përkufizimeve e pikëpamjeve të Skënder Luarasit, më 1957, shkruhej se: “Migjeni...i shfrytëzoi modelet e ideologjisë dhe të stilit të Gorkit e Majakovskit” (f 11; f 33 etj); ishte “revolucionar internacionalist i vërtetë komunist” (f 33); “letërsia e tij ishte me përmbajtje të KONARE-s dhe tërësisht socialiste” (f 47); “Migjeni ishte një “kontribuues i pajtimit të grupeve komuniste (f 48) ”; “ishte përkrahës i vendosjes së një regjimi model stalinist edhe në Spanjë”; “Migjeni ishte një dëshmor i luftës nacional-çlirimtare dhe prandaj edhe Partia ia vendosi eshtrat pas kthimit nga Italia në Varrezat e Dëshmorëve”, duke e nderuar me “Urdhrin e Lirisë”, Klasit I, (f 32; f 44) etj. (Shih, S. Luarasi, “Migjeni, Vepra”, bot. 1957 e ribotim 1961, përgjithësisht , Hyrja, Jeta, Vepra, f 5-58.) "Ndërsa në artikullin redaktorial “Incesti i Migjenit me Bojkën dhe manipulimi me këtë histori”(Dosja e Migjenit në Muzeun Historik në Shkodër dhe roli i S.Luarasit) i botuar më datën 16 prill, zoti Agron Luka shkruan: ’’(Edhe Dh. Fullanit, pa asnjë lloj pendese, siç edhe mjaft të tjerëve, Skënder Luarasido ia rregullonte qejfin me një letër spiunimi, që pati si pasojë një internim me urdhër të protektorit, M. Shehu... Dhe ky personalitet, S. Luarasi na quhet e na mbahet si “Disident i Vjetër”, si “Nderi i Kombit”, akorduar me Dekretin, Nr. 1467 nga Sali Berisha... i cili për vete ishte i katapultuar direkt nga Ramiz Alia...)’’Sipas verifikimit të redaksisë, u konstatua se citimet e mësipërme , të marra nga autori i shkrimit, nuk ekzistojnë në librin ‘’Migjeni’’, Veprat, botim i vitit 1957 dhe botim i vitit 1961, të përgatitura nga Skënder Luarasi. Pra konstatojmë se kemi të bëjmë me një falsifikim nga e cila redaksia e gazetës Albania distancohet. Gjithashtu, edhe citimi në lidhje me zotin Dh.Fullani është i pavërtetë. Ndjejmë keqardhje që nuk kemi bërë verifikimet përkatëse tek personat e prekur në këtë shkrim, duke i kërkuar ndjesë familjes Luarasi.’’

Fenomeni Agron Gjovalin Luka
Një spektër të zi mbi Migjenin na ofron Agron Luka që vazhdon me manipulimet e rradhës këto vitet e fundit që kur ka nisur të “marrë hak” ndaj Skënder Luarasin dhe trashëgimtarëve letrarë të Migjenit, në mbrojtje të “përvetësimit të ndershëm“ të të atit Gjovalin. Ai rëndom sajon citime, deformon perifrazime dhe lëmshin logjik e tematik ia servir ta zgjidhë lexuesit shqiptar. Kur dikush si unë e merr mundimin të zbardhë të vërtetën dhe i ballafaqon të thënën me të bërën ( si tek gazeta “Albania”) ai ka talentin dhe kurajon ta etiketojë denoncuesin si “mashtrues” e “dizinformim” , ndaj ftoj lexuesin të krahasojë e gjykojë.
Replikën “miqësore” me Mojkom Zeqon, kinse e nis mbi Migjenin dhe përgojon të motrën dhe kunatin e tij, përkatësisht Ollga Nikolla-Luarasin dhe Skënder Luarasin me aludime të tipit: korierë në trafikun e dokumentave të Migjenit, apo se S. Luarasi deklaronte se i ka bërë shërbime të mëdha Enver Hoxhës, por pa na sjellë ndonjë provë!
Agron Luka , për variacion tematik , “fut në thes” edhe Prof.Aurel Plasarin, “i dhuron edhe 5 copë kopje Bibliotekës Kombëtare, kinse nga ribotimi i fotoskanuar i librit, “Migjeni, Vepra, mbledhë dhe shpjegue nga Gjovalin Luka”, NSHB, Tiranë 1954.” Në fakt libri titullohet ndryshe dhe në dijeni të lexuesit për këtë ribotim të veprës së Migjenit, Agron Luka nuk ka marrë ndonjë leje nga trashëgimtarët e veprës së Migjenit. Si rrjedhim ribotimi përbën shkelje të të drejtës së autorit. Megjithëse deklaron që nuk e ka për shitje, në kapak i ka vënë çmimin e shitjes 600 lekë! Madje atje boton edhe 6 copa letrare të tjera të Migjenit, “ se ia kishin censuruar të atit”!
Ta ketë pranuar këtë libër në fondin e Bibliotekës Kombëtare drejtori i saj, Aurel Plasari, edhe pse shkelet ligji i të drejtës së autorit?!
Në rast se po, atëhere ky akt do të përligjte përsëri historinë e përvetësimin të përmbledhjes së Skënder Luarasit mbi Veprën e Migjenit nga Gjovalin Luka, madje tani edhe nga i biri kundrejt Migjenit.
Në vijim të shkrimit theksohet se Aurel Plasari e pyeti nëse kishte dijeni “për disa letra të pabotuara të Migjenit, të cilat dikush i paskej dërguar në BRSS?!” Agroni: ” Unë iu përgjigja qartë se, nuk kisha asnjë lloj dijenie për këtë rast specifik konkret.”
(Po trillimet për Olga Nikollën e Skënder Luarasin, harroi t’ia thoshte edhe Plasarit?)
Më tej vazhdon “ zbulimet” me parimin “turbullo e peshko”: Një gabim të rëndomtë shtypi tek fjala “Gutenberg” ( “Gutemberg”) e cilëson “ faksimile të falsifikuar” nga Skënder Luarasi!?
Si përfundim ai thekson “Do vijë edhe koha kur do ta shuajmë edhe kuriozitetin, se çfarë kishte bërë Gjovalin Luka, që krimineli skizofreni E. Hoxha provoi t’ia shuante komplet trutë e kokës. “Hiqni maskat”, ose ndryshe “Hiqni Bragashat apo Pantallonat e Majakovskit”...zotërinj hipokritë, Përfitues e privatizues të Migjenit” dhe migjenologë ndryshues-shtrembërues-përdhunues, kameleonë post enveristë!”
Ai “harron” që babait të tij Gjovalinit “ ia kanë hequr me kohë maskën që kur e deformoi thënien e Migjenit “ Hiqni Bragashat”, “harron” se ka shkruar që babai i tij ishte adhurues i Majakovskit dhe “korier i ” i Kominternit’’ i cili ‘’aty nga vitet 1936,1937,1938 e më pas...nga Parisi, nga Torino e nga Livorno, siguroi një literaturë të madhe komuniste. ..që përfshinte pjesën më të madhe të materialeve të Kongresit VII të Kominternit ‘’(Agron Luka. Tullën e bazamentit Evropës ia vuri kristianizmi)
Edhe “sinqeriteti” i tij kur demaskon “kameleonët postenveristë” meriton tia kujtojme me një nga deshmite e tij se “çfarë kishte bërë Gjovalin Luka, që E. Hoxha provoi t’ia shuante komplet trutë e kokës”.
Në një nga replikat me mua shkruante se babai i tij , Gjovalin Luka, me origjinë nga Lukiçi i Shestanit, qe korier sekret i ambasadës sovjetike në Tiranë që ndërlidhte titullarin e saj, Ch.. me Koçi Xoxen, Sekretar organizativ i Partisë dhe në dopjo rol materialet për Koçin ia jepte Enverit (bëhet fjalë, për dokumentat tepër të rëndësishme te InformByrosë dhe letrën e PKBS për prishjen e marrëdhënieve sovjeto-jugosllave dhe udhëzimet e ambasadorit për të preferuarin e tij K.Xoxe. Desh e pësoi keq edhe ambasadori Ch. kur i justifikohej Stalinit e Byrosë së tij Politike se ‘’proletari Xoxe’’ ishte “komunist i vendosur dhe besnik i Bashkimit Sovjetik!) Vetë Agroni na sqaron se në fund kur Koçi Xoxe e kuptoi “puçin” , një ditë të bukur feste ia zhdëpi publikisht të atin në Pallatin e Brigadave por mirë që u gjend Enveri që ia shpëtoi duarsh “hafijen”.
Mjafton fakti i mësipërm që provon se Gjovalini dinte dhe kishte bërë shumë shërbime speciale për Enverin që duheshin fshehur nga kujtesa.
Kur Agroni (apo Gjovalini) ankohej se diktatori nuk ua shpërbleu shërbimet madhore me mirënjohje i kam kujtuar fjalët e Stalinit drejtuar sekretarit të vet:’’Mirënjohje?! - Nuk e njoh këtë zakon qensh!’’ Por gjithsesi ai u shpërblye edhe për disa vjet sepse gëzoi goxha pushtet e ofiqe ( deputet, anëtar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të R. P. Sh., përfaqësues i Komitetit Shqiptar për Mbrojtjen e Paqes etj.)
Në lidhje me dënimin : Një ditë Gjovalini grindet keq me Fatmir Gjatën për unin dhe procedurat burokratike në Drejtorinë e Arsimit të Komitetit Qëndror, seç i shkau goja dhe megjithëse kërkoi ndjesë me kritikë të thellë, “shokët e Partisë” nuk e falën. Edhe Enver Hoxha nuk e mbrojti më (ndoshta kujtoi mos ia shpallte sekretet dhe një ditë mund t’ia punonte dopjorolin e Xoxes, tek krerët e rinj sovjetikë) . Sa për “përleshjen e ashpër” të Gjovalinit me diktatorin dhe “disidencën e hershme” të tij, vetë Agroni nuk po i beson më trillimit të tij, deri sa ka botuar faksimilen ku i ati lyp ndjesë nga Enver Hoxha në prezencë të Rita Markos më 18 qershor 1955. (Agron Luka, Rreth të vërtetës për botimin e Migjeni”,faksimile proces-verbali, f.15
I analizuam ngjarjet pasi ka mundësi që Agroni i ngatërron ndërsjelltazi konceptet “disidencë“ e “puthador” duke akuzuar Skënder Luarasin në këtë libër, (f.17). Madje ka botuar një letër ku Luarasi, i përjashtuar nga Lidhja e Shkrimtarëve në Konferencën e III, akuzohet si “njeri i fjalës së lirë...avukat i Sejfulla Malëshovës... intelektual borgjez “ dhe i kërkon llogari Enver Hoxhës pse e ka cilësuar kështu në veprën VI të tij. Kjo letër me shpjegimet përkatëse për akuzat, mbaron me pyetjen : Kush është arrivist?! Gjithashtu boton edhe protestën që Skënder Luarasi (më 11.7.1953) i bën Drejtorisë së Arsimit në Komitetin Qëndror, të drejtuar nga Fatmir Gjata, kundër mbrojtjes që i bëjnë ata përvetësimit të Gjovalin Lukës, të përmbledhjes së Migjenit të përgatitur prej tij.
Sa për “trajtimet” që gëzoi Skënder Luarasi nga Enver Hoxha “për shërbimet” e tij ka me qindra dëshmi personalitetesh si z.Nafiz Bezhani në librin “Mëkatarët I” , i cili ia vlerëson personalitetin e palëkundur përpara persekutimit e hafijeve që i vinte pas diktatori.
Për “hipokrizinë“, i kujtoj Agron Lukës Deklaratën e Myftinisë së Shkodrës: ‘’masha të tilla si Agron Luka dhe shokët e tij të futur nga të tjerë, gjithashtu nuk po reshtin së vepruari që të provokojnë dhe nxisin urrejtje dhe konflikte ndërfetare’’(Deklarate e Myftinise Shkoder , e shtunë, 19 gusht 2006 ‘’ ). Rolin e mashës katolike ai e kryente kur kandidonte për deputet të Partisë Demokristiane, paçka se më parë e më pas deklarohej “komunist idealist” si Gjovalini, të cilit barinjtë e perëndisë ia provuan “idealizmin” në lëkurën e tyre.
Të më ndjejë lexuesi për terminologjinë e përdorur dhe hollësitë, por vetëm kështu kuptohet e vërteta e hidhur e manipuluar rëndshëm.
Mendoj se Agron Luka (apo Lukiçi nga Shestani) përfaqëson një specie të rrallë për qytetin e traditave tregtare e kulturore. Meqë rënkon Shkodra se në diktaturë tregtarët e mendimtarët ia vranë e sakatosën, në burgje, internime e çmendina, ndaj edhe media ia përzgjidh leshkon si ikonë të gjallë të persekutimit dhe shenjtërimit të fjalës së lire! Të reklamosh banalitetet ( “visaret migjenane”) të Agron Lukës si kryevepra të pjekurisë është mëkat i madh ndaj paraardhësve dhe pasardhësve të inteligjencës shkodrane!!!
---------------
Ndersa nje gazetare shkruan:
- “Megjithëse i konsideruar si poet i privilegjuar prej shkencës letrare bolshevike, “Vargjet e lira” të Migjenit nuk njohën botim tjetër deri në vitin 1954. Ishte Gjovalin Luka...që u kujdes për këtë botim, i cili konsiderohet më i ploti deri më sot, shprehës i vullnetit të autorit vetë.
- Pas një bisede me E. Hoxhën vetëm një vit më pas Gjovalin Luka u dënua politikisht si karrierist dhe i pasinqertë. Vëllimi i poezive dhe prozave të Migjenit u hoq sërish nga qarkullimi, një fakt i mohuar përgjatë më shumë se katër dekadave. Nuk u mor vesh kurrë një arsye e vërtetë e dënimit të tij.
- Migjeni do të njihej prej shumë brezash përmes botimit të vitit 1958, përgatitur dhe realizuar nga një prej jetëshkruesve më të besueshëm të Migjenit, Skënder Luarasi, kjo edhe për shkak të lidhjeve familjare...
- Por me siguri mund të thuhet se ende shqiptarët nuk e kanë lexuar mirë Migjenin.

Padituri apo sfidë së vërtetës?
Gazetarja me shkrimin e saj më ka befasuar me përmbajtjen dhe klasifikimin e “inventarit të magazinës” migjeniane duke servirur produkte të skaduara me etiketë “moderne sensacionale”. Në fund ajo i jep përgjigje vetes se “me siguri mund të thuhet se ende shqiptarët nuk e kanë lexuar mirë Migjenin” jetën dhe veprën e tij.
Krahas shumë pyetjeve “enigmatike për të “ por që ua ka dhënë përgjigjen me kohë, mbi bazën e fakteve, bashkëkohësi, miku, familjari dhe studjuesi më i shquar i Migjenit, Skënder Luarasi, gazetarja deklaron pa asnjë argument se “Vargjet e lira” të Migjenit “nuk njohën botim tjetër deri në vitin 1954. Ishte Gjovalin Luka, , që u kujdes për këtë botim, i cili konsiderohet më i ploti deri më sot, shprehës i vullnetit të autorit vetë. (?!)
Ajo shton se “pas një bisede me E. Hoxhën vetëm një vit më pas Gjovalin Luka u dënua politikisht si karrierist dhe i pasinqertë. Vëllimi i poezive dhe prozave të Migjenit u hoq sërish nga qarkullimi, një fakt i mohuar përgjatë më shumë se katër dekadave. Nuk u mor vesh kurrë një arsye e vërtetë e dënimit të tij.”
Këto dy citime duket sikur t’i ketë shkruar vetë dora Agron Luka!
Ky mendim i paargumentuar, që shpreh shkallën e njohurive të saj në raport me të vërtetën, i kundërvihet fakteve që botimi i Gjovalin Lukës , në pjesën më të madhe, ishte një përvetësim dhe sakatim i punës së Skënder Luarasit, të paraqitur për botim në vitin 1948!
Sikurse është publikuar, materiali, ku përfshiheshin edhe 7 novela të panjohura, Luarasi ia dorëzoi Dhimitër Shuteriqit. Ai u botua i copëzuar një pjesë edhe nga vetë Shuteriqi. Por ai të paktën në botimin e dy novelave të panjohura të Migjenit (Të çelen arkapijat dhe Studenti në shtëpi) ka vënë shënimin:
“Me rastin e 15 vjetorit të vdekjes së Migjenit, botojmë dy tregime të pabotuara të nxjerrura nga origjinalet që ndodhen pranë familjes së Migjenit ( përkatësisht në “sundukun misterioz” të Ollga Nikolla Luarasit e Skënder Luarasit.)
Shuteriqi, ndoshta me peng në zemër, si dëshmitar dhe i vetëdijshëm për ‘’huazimin’’ dhe ‘’sakatimin’ e veprës së Migjenit që ia dorëzoi Skënder Luarasi më 1948 pohon: ‘’Migjeni ka një botim të keq të veprave të tij më 1954 (nga Gj.Luka); ka edhe një të mirë, nga Skënder Luarasi, më 1961. (Dh.Shuteriqi, Marin Beçikemi dhe shkrime, f.305, v.1986).
Edhe në grupin e vlerësimeve të botimeve të veprës së Migjenit nga të tjerë, në asnjë rast nuk gjen mbështetje konkluzioni fillikat i gazetares...
Ndërkohë ajo me të drejtë pohon se “Migjeni do të njihej prej shumë brezash përmes botimit të vitit 1958, përgatitur dhe realizuar nga një prej jetëshkruesve më të besueshëm të Migjenit, Skënder Luarasi, kjo edhe për shkak të lidhjeve familjare”, por harron të përmendë edhe botimet e mëvonshme të Skënder Luarasit të përmirësuara (1961 dhe 2009). Është fakt i pamohueshëm që Skënder Luarasi përveç botimit të përvetësuar dhe të sakatuar të Gjovalin Lukës, në çdo rast ka ndihmuar dhe mirëpritur përmbledhjet e të tjerëve mbi Migjenin me gjetje të reja.
Gazetares të interesuar veçanërisht për botimin e Gjovalin Lukës i rekomandoj që pasi ta lexojë, ta krahasojë me botimet e Luarasit dhe të tjerëve deri në ditët tona, se do ta kuptojë lehtas që edhe në kohën e diktaturës, përgjithësisht dënohej plagjiatura, shkelja e të drejtës së autorit dhe sakatimi pa kriter.
Nuk duhet të ngatërrohen, pasi janë çështje të ndryshme, gabimet e Gjovalin Lukës ndaj Skënder Luarasit dhe veprës së Migjenit, dënimi nga shokët e tij komunistë dhe qëndrimi ndaj Migjenit dhe veprës së tij.
Kureshtjen e saj për dënimin e Gjovalin Lukës mund ta shuajë tek trajtimi i mësipërm i shkrimit të Agron Lukës. Mua më intereson fakti që ajo e cilëson Luarasin si më të besueshmin, por nga ana tjetër nuk e ka lexuar botimin e tij për Migjenin, ku në përballje me pikëpamje të disa studjuesve të tjerë, ka triunfuar me argumentat e tij mbi prejardhjen shqiptare të Migjenit, botëkuptimin e tij atdhetar, laik, progresiv, antifashist, e pse jo edhe me nuanca revolucionare e socialdemokrate ( sipas këndvështrimit të sotëm). Edhe pse mund të shkaktojnë debate disa pikëpamje, duhet të pranohet se i shpreh Skënder Luarasi, një bashkëkohës që e ka njohur mirë dhe ka argumentuar me fakte të cilat ndeshen edhe me shtrembërimet që i janë bërë historisë e që vazhdojnë të diktojnë deri më sot.
Ndaj Migjenit, sikurse edhe mjaft të tjerëve, gjykohet me disa standarte, sipas interesit dhe jo të vërtetës historike. Në këtë logjikë ka patur edhe shumë spekulime, që ndonëse janë zbardhur qartë nga Luarasi e të tjerë , amplifikohen vend e pa vend . Në shkrimet e tij Skënder Luarasi ka treguar për njohjen e tij me Migjenin, botëkuptimin dhe interesat e tij, për rrethin e tij familjar e shoqëror. Ai ka shpjeguar realitetin e kohës ku në mjaft raste ai dhe nxënësit, kolegët dhe shokët e tij u etiketuan “revolicionarë” se ishin kundër regjimit antidemokratik, kundër dasisë fetare, kundër agjenturave të huaja, etj. Në atë këndvështrim të realitetit ata ishin “revolicionarë” paçka se shumë nga këta në periudhën e diktaturës komuniste, për shkak të pikëpamjeve të tyre u etiketuan “reaksionarë borgjezë” dhe “antikomunistë”. Pra ka rëndësi pikëpamja, veprimtaria dhe jo etiketimi që u bëhet në kohë të ndryshme. Këtë fakt e dëshmon jeta dhe vepra e Migjenit, me oshilimet përkatëse, i pëlqente apo jo dikujt në kohën e monarkisë, diktaturës apo në të ashtuquajturën demokraci kur si asnjëherë ia shkatërruan muzeun e ia përdhosën varrin. Ndaj duhet të sqarohet nëse ka padituri apo sfidohet e vërteta?

[Brari]

mes tjerash aty lexova se.. prof S Luarasi eshte nderuar nga Berisha me titullin e lart "Nder i Kombit"..

na sqaro o monikal kte..

ne se eshte keshtu gezohem shume..