S. Luarasi dhe Migjeni

[petrol]

Skënder Luarasi
Në Gjimnazin e Shkodrës (1934-1935)
Qe e shtunë kur arrita në Shkodër. Më treguan dhomën e gjumit dhe ngjitur zyrën e kujdestarit, të dyja në ndërtesën e gjimnazit ballë për ballë zyrave të drejtorisë. Në anën lindore, nga dritaret e dhomës sime, shikoja oborrin dhe përtej mbanë tij, sallën e bukës dhe kuzhinën përdhese. Më të djathtë ngrihej ndërtesa e konviktit ‘’Malet tona’’.
Atë ditë e kalova duke shëtitur e takuar të njohur shkodranë…
Ndarjen e Shkodrës në dy gjysma esencialisht të ndryshme e vura re që kur hyra në qytet prej urës së Bahçallëkut: më të djathtë ngriheshin kambanaret e katedrales e të kishave, më të mëngjër minaretë e xhamive, me varrezat rreth tyre. Në kafehanen e Sahatit, në perëndim të diellit sahati binte gjithmonë 12, sipas Stambollit; në kafe Park-për ditë sipas Romës, modës allafrënga.
Me këtë ndarje u përballa edhe në gjimnazin e shtetit.
Të dielën, zilja e mëngjezit për studentët më çoi edhe mua herët. Nga dritarja vura re me kureshtje lëvizjet e tyre, kur hynë në sallën e bukës e kur dolën sandejmi. Në oborr, Balltoja, kujdestari i konviktit, i thirri nxënësit tok, disa duke i vënë në rradhë dy-nga dy dhe të tjerët duke i larguar. Zbrita në oborr.
‘’Po i përcjell në kishë,‘’ më tha.
‘’Po ata të tjerët? ‘’
‘’Ata janë muslimanë‘’.
Si më therrën veshin këto fjalë, si një kamë e ndezur me gjakun e zemrës së rinisë shqiptare.
‘’A i kini shpënë pardje në xhami?’’e pyeta.
‘’S’ka kush t’i shpjerë‘’.
Atë mëngjez kuptova punën e shëmtuar që bënin armiqtë e shkollës kombëtare në konviktin ''Malet tona'' dhe ç’detyra i binin për barrë një pedagogu patriot.
Në krye të kopesë së lumtur, Balltoja u nis për në katedrale:
Ata kapërcyen pragun, unë mbeta buzë Stiksit, duke pritur Akeronin.
U ktheva nga dhëntë e humbura të grigjës shqiptare dhe i pyeta se ç’mendonin të bënin? A do të dëshironin të bënin shëtitje gjer në Rozafë? Me sa gëzim që m’u përgjegjën se po!… Vendosëm të shkojmë javën tjetër meqë atë mëngjes pata caktuar takim me një mik shkodran i cili më njohu me Millosh Gjergj Nikollën-Migjenin.(*)
(Shiko ne forum: Skender Luarasi, Takimet e mija me Migjenin
Artikull në 50-vjetorin e lindjes së Migjenit, S.Luarasi, Takimet e mija me Migjenin Drita, 24.9.1961 f. Shën. i red.P.L..)
Të dielën e shumëpritur u nisëm për eskursion me nxënësit. Dhe unë, me shapkën në kokë e në shoqërinë e tyre, vizitova kalanë e Shkodrës për të parën herë!
Një ditë, po rrija vetëm në verandën e kafesë ‘’Park’’ e po mendoja i përhëndur se ku më pati sjellë rasa, kur një burrë simpatik, mesatar nga mosha, vjen drejt meje dhe më përshëndet miqësisht: ’’Selim Shpuza’’.
S’kish intelektual revolucionar në vendin tonë, besoj, që të mos e dinte se nën pseudonimin ‘’Harbuti’’fshihej emri i Selim Shpuzës i cili sapo kishte ardhur nga atdheu i Leninit. U gëzova që u njoha personalisht me Selimin, por meqënëse nuk e pata hasur ndonjë herë, e pyeta se mos më mori për ndonjë tjetër.
‘’Të njoha nga shapka!” më tha Selimi.
Unë ia dëftova mikut tim të ri shkodran ç’më panë sytë mëngjezin e së dielës së parë në oborrin e konviktit dhe ai më ndihmoi, si në shumë raste më vonë, të zgjidhnim këtë më të parin problem që më doli në kryeqytetin e Teutës.
Të shtunën, porositëm nxënësit e jashtëm e të internatit të organizonin një mbrëmje artistike në sallën e madhe të gjimnastikës. Atje u drodhën valle dhe u kënduan këngë nga më të bukurat që kisha parë e dëgjuar gjer atëhere. Më pëlqeu veçanërisht ajo vallja ‘’e faikoit dhe e thëllënxës’’. E porosita Ballton që të djelën në mëngjez t’i binte ziles më vonë se nxënësit qenë të lodhur dhe nuk mund të ngriheshin herët për në kishë. Pastaj me nxënësit duke kënduar e duke i rënë mandolinës shkuam për shëtitje në Shirokë.
Nuk kam patur prirje dhe sy për punëra administrative, veçse do të isha fare qorr po të mos kisha vënë re se nga tollumbi i kuzhinës dilnin krimba. Kanali i tij i ngrënë prej ndryshkut, qe çarë dhe lëtyra prej ullukut përzihej me ujin e pastër. Drejtori nuk paskish patur buxhet për ta rregulluar! ’’Kam unë!’’i thashë. Ujin për të gatuar e prumë në kasa nga burimi ato ditë që punëtorët e ndreqën tullumbin!
Ajo godinë që pati shërbyer si xhephane për asqerët turq, e tani qe shndërruar në internat për djemtë e gjimnazit, aspak nuk e meritonte emrin ‘’Malet tona’’. Nxënësit e rritur ishin rregulluar disi mirë në odat e katit të sipërm, porse qenë mos më keq të vegjëlit në kthinat përdhese, pa ajër e dritë të mjaftë nga frëngjitë e ngushta. Edhe këtë herë duhej të grindesha me superiorin gjersa i vendosëm të vegjëlit në katin e sipërm dhe qilarët i kthyem në banja e magazinë.
Filloristët ua rekomandova studentëve të rritur që të kujdeseshin për ta si për vëllezërit e tyre më të vegjël.
Por gjendja në klasat e gjimnazit ishte më e pahijshme dhe më e vështirë për ta rregulluar. Dasinë midis kristianëve dhe myslimanëve, e vura re, në formën e saj më të shëmtuar, në klasën e shtatë të maturës, që në orën e parë të mësimit shqip.
Nxënësit kishin zënë vend në bangot sipas parimit fetar. Në klasën maturante, për shembull, më të djathtë të katedrës shikoje ndënjur Hajredinin e Vasilin - shumë mirë. Porse në dy-tri bangot e tjera, në të dy rrjeshtat e kësaj ane, rrinin bashkë vetëm djem myslimanë - shumë keq. Me përjashtim të Myzaferit dhe të Pjerinit, që rrinin tok, në bangat e tjera të të dy rrjeshtave, më të mëngjër të katedrës, rrinin vetëm katolikë, përzjerë me ta ndonjë orthodhoks. Dy nxënës, Mark Ndoja më të djathtë dhe Alfred Ashiku më të mëngjër, rrinin në fund në karrige, të mbërthyer në fund midis dy palë rrjeshtave.
I kqyra të gjithë një nga një, i pyeta nga vinin dhe për mjeshtërinë e prindërve të tyre. Gati të gjithë qenë shkodranë, bënin nënshtypje shumë më të mirë nga jashtë dhe u gëzova për këtë.
Në fillim nuk u rashë në sy nxënësve për këtë gjendje antipatriotike në klasën e tyre, por u bë çështje gjatë orës kur u dhashë për hartim temën ’’Bashkimi bën fuqinë‘’. Myzaferi, kryetari i shoqërisë studentore ‘’Besa Shqiptare’’u ngrit e tha se bashkimi qe akt i kryer në Shqipëri, nënë egjiden e Naltmadhnisë së Tij dhe se një temë e tillë qe anakronike.
‘’Pohimi i studentit,'' thashë unë, ''do të më gëzonte po të përkonte me të vërtetën. Që prej urës së Bahçallëkut e gjer te Fusha e Shtoit, zemrën e Shkodrës e çan përmes një thikë helmi. Më të djathtë të udhës kryesore qëndrojnë sogjë lagjet e të krishterëve, më të mëngjër mëhalla muslimane. Nga të dy anët ngrehin ushtat e tyre kishat e xhamitë. Armiqtë e Shqipërisë mjafton të hedhin për provokim një kokë derri në xhami, të pëgërët në kungatë dhe befas përbindëshi shpërthen në vëllavrasje.''
Porse nuk munda pa u thënë: ”Po mësojmë e po edukoheni në shkollë kombëtare.
Këtë farë fanatizmi të kohës medjevale, të cilës ne shqiptarët duhet t'ia shkulim rrënjët kudo që ta hasim, ta shfarrosim sidomos nëpër qytete ku e rritin sheshit e fshehur armiqtë tanë. Ne duhet të mbjellim kulturën e shëndoshë në truallin shqiptar dhe shkolla kombëtare është selishtja e kësaj kulture... Ju lutem, do të gëzohem shumë që në klasë marrëdhëniet tuaja intelektuale të bashkohen më shumë sipas interesave e simpathisë kombëtare e njerëzore!
Dhe shkruani në ballin e murit parrullën e poetit patriot Pashko Vasë Shkodranit:

Edhe mos shikoni kisha e xhamija,
Besa e shqiptarit,është shqiptarija.’’




Deklarata e Qemal Stafës në hetuesi:
"Përse me cilesojne komunist"
Deklaratë.
Elbasan 21.VII.1938. I nëshkruemi Qemal Stafa, maturant i Gjimnazit shtetnuer të Tiranës, përshkuej si vijon, rrjedhimin e emnit komunist me të cilin më cillësojnë informatat zyrtare.
I lindun në Elbasan në 1920 jam rritun në Shkodër ku kam vazhdue studimet në kolegjën e etënve Jezuitë për 8 (tetë) vjet. Në kohën e shtetëzimit të arsimit botor, u regjistrova në gjimnazin shtetënor të Shkodrës. I shikuem me sy të mirë nga profesorat, dhe tue pasun gjithëhere përfundime të pëlqyeshme, vazhdova rregullisht mësimet në atë institut që nga mbarimi i klasës së III (tretë) gjer në mbarimin e klasit të gjashtë, d.m.th. gjer në fund të vitit shkollor 1935-36. Gjatë kësaj periudhe të fundit disa incidente të jetës shkollore shkakëtojnë që të cillësohem si komunist. Incidentet janë këto: Në vitin shkollor 1934-35, Ministrija e Arsimit na çon si professor të gjuhës shqipe, prof. Skënder Luarasin, i cili këshillon disa nxënës që të hjekin festën e zezë, mbasi kjo ishte një shenjë e shpirtit oriental, dhe ta zëvëndësojnë me kapelë, shenjë që diftonte se afroheshim në botën oksidentale. I nëshkruemi qe një nga ata që e përkrahën kët mejtim dhe që u munduem të vehej në zbatim për të gjithë Gjimnazin e Shkodrës. Por kjo frymë përparim-dashëse, nuk u pëlqente rretheve prapanike të qytetit të Shkodrës. Prandaj një kundër-lëvizje reakcionare fillon të shënohet në disa rrethe studenteske, të frymëzueme nga kleri katolik. Një valë çpifjesh dhe kërcënimesh të çdo lloji, u drejtohen atyre djelvet që përkrahin zëvëndësimin e festes me kapelë. Në fillim na quajtën afetarë. Më vonë atheista. Në fund filluan të na paraqesin përpara opinionit publik si komunista. Njëkohësisht Drejtorisë së Gjimnazit shtetënor të Shkodrës, i shkojnë në vesh këto zane, nga organet informonjëse të varuna prej saj. Prandaj zoti Anton Deda, drejtor i Gjimnazit e thërret të nënshkruemin (Qemal Stafën, shënim i im, D.K.) në zyrën e tij dhe e këshillon të largohet nga prof. Skënder Luarasi, i cili akuzohej për mejtime komuniste. I nëshkruemi i përgjigjet se nuk kam asnjë mardhënie jashtëshkollore me profesorin e lartë-përmëndur. Në vitin shkollor 1935-36 u regjistrova në klasën e VI (gjashtë) të gjimnazit të Shkodrës. Dukej se viti shkollor do të mbyllej pa asnjë incident. Por kjo ishte e vërtetë vetëm në dukëje. Disa njerëz të shtuem nga një ambicje personale vazhdojshin akuzat e tyne pranë drejtorisë së Gjimnazit dhe pranë institutesh të tjera. Çështja merr përpjestime të mëdha gjer sa zgjon interesimin e Ministrisë kompetente e cila pyet në mënyrë rezervate Drejtorinë e Gjimnazit. Drejtori përgjigjet tuj akuzue të nënshkruemin si komunist. I nënshkruemi porsa merr vesht këtë veprim, paraqitet në Drejtori për me e kundërshtue këtë gjest dhe merr sigurinë nga titullari se raporti i dërguem në Ministri ishte në favor t'im. Atëhere isha 16 (gjashtëmbëdhjetë) vjetësh. Në korrikun e vitit 1936, bashkë me familjen time shkova me banim në Tiranë. Në fillim të vitit shkollor 1936-37 u regjistrova në Gjimnazin Shtetënor të Tiranës. Zoti Anton Deda tue mos harru mëninë personale kundrejt një djaloçi gjashtëmbëdhjet vjeçar, dërgon një shkresë Drejtorisë së Gjimnazit të Tiranës tue më cillësuem si komunist, pa pasë asnjë dokument provues. Në vitin 1936-37 i nëshkruemi zgjidhet drejtor i degës letrare në shoqninë "Fryma e Re" të studentave të gjimnazit të Tiranës. Drejtori i atëhershëm i gjimnazit z. Beniamin Dashi, për arsye që nuk u kuptuen, anuloi zgjedhjet e këshillës. Edhe këtë herë i nënshkruemi akuzohet si komunist, megjithëse nuk ekziston asnjë dokument provues. Kur në Gjimnazin e Tiranës u dogjën regjistrat, drejtoria e atij Instituti, paraqet të nëshkruemin si të dyshimtë. Më vonë me zbulimin e fajtorit, u pa qartë se një nxanës që ka përfundime të pëlqyeshme në mësimet dhe sjellja e të cillit aprovohet nga të gjithë profesorat, nuk ka aspak nevojë të humbi gjurmat e përfundimevet të mundimit të tij, të shënuem në regjistrat e shkollës. I vetmi vit shkollor në të cilin nuk më është drejtuem akuza si komunist, asht viti 1937-38.
I pandehuni Qemal Stafa (firma)



Te birte e shekullit te ri

Na te birte e shekullit te ri,
qe plakun e lame ne "shejtnin" e tij
e cuem grushtin per me luftue
nder lufta te reja
dhe me fitue...
Na te birte e shekullit te ri
filizat e nje toke se rimun me lot,
ku djerse e ballit u dikonte kot --
se dheu yne qe kafshate e huej
dhe ne marrzi duhej shume shtrejte tu paguhej...
Na te birte e shekullit te ri,
vllazen te lindun e te rritun ne zi,
kur tinglloi cast' i yne i mbrame
edhe fatlume
ditem me thane
S'duem me humbe
ne loje te pergjakte te historis njerzore,
jo! jo! s'i duem humbjet prore --
duem ngadhnim!
ngadhnim, ndergjegje dhe mendimi te lire!
S'duem per hir
te kalbsinave te vjetra, qe kerkojne "shejtnim",
te zhytemi prap ne pellgun e mjerimit
qe te vajtojme prap kangen e treishtimit,
kangen monotone, pa shpirt te skllavnis --
te jem' nje thumb i ngulun nder trute te njerzis.
Na te birte e shekullit te ri,
me hovin tone e te ndezun peshe,
nder lufta te reja kemi m'u ndeshe
dhe per fitore kem' me ra fli.

[Brari]

Flmn o petrol per gjith keto thesare historike e kulturore qe sjell..

Na thuaj dicka ne lidhje me qendrimet e Prof Skenderit ndaj figures se Haxhi qamilit dhe ndaj atyre qe e hymnizuan haxhi qamilin.. sikurse Shpuza etj.. kuptohet dhe ai Tjatri atje ne Biro i madhi fare..

[petrol]

Flmn o petrol per gjith keto thesare historike e kulturore qe sjell.. Na thuaj dicka ne lidhje me qendrimet e Prof Skenderit ndaj figures se Haxhi qamilit dhe ndaj atyre qe e hymnizuan haxhi qamilin.. sikurse Shpuza etj.. kuptohet dhe ai Tjatri atje ne Biro i madhi fare..

Po ku je o Brari, se me dogji malli!
Paske qene indikator katalitik i rralle, iu referova tek nje pasazhi qe shkrove per at Pllumin, e me fute ne debate disa ditore me lloj-lloj tipash e mendesish.
Por ja qe nuk ta prish dot...Mendoj se per Haxhi Qametin nuk ia vlen se behem bajat, por per Shpuzen besoj se kam dicka interesante. Skender Luarasi me gjithe hesapet e pambyllura qe ka pasur me te, e ka vleresuar per periudhen 1934-35, ne kohen kur bashkepunuan per hir te unitetit intelektual e shkolles kombetare. Por kur u sqaruan disa gjera me mire, ata i ndane shkarpat. (Per analogji bashkimi i forcave progresive rreth frontit antifashist dhe ndarja ne fundin e luftes e me pas)
Shpuza jo vetm ishte i lidhur politikisht me orientime nga jashte, por filloi t’i englendisej hesapi personal, mireqenia ekonomike dhe nuk e di ne cfare rrethanash filloi te shperndante informacione per ata intelektuale qe njihte.Skender Luarasiqe nuk ishte i grupuar, ne janar 1936 erdhi nga Shkodra ne Tirane e nuk pati me lidhje me te. Mbas clirimit te vendit ata i paten marredheniet te tensionuara per ceshtje parimore politike e historike, jo vetem per shkak te qendrimit te kundert ndaj Haxhi Qamilit. Ndersa Shpuza u be elastik dhe diktatori ia kishte gjetur pengun, Luarasi pa pengje u tregua oponent “kokeforte” ndaj metodave diktatoriale e shtremberimeve ne histori Gezuar festat, Brari, me shendet e miresi!

[petrol]

Skënder Luarasi
Në Gjimnazin e Shkodrës (1934-1935)

(Vazhdim i temës: Pse na cilësojnë “komunistë”)

Lufta e kapellave
Një nga komeditë e kohës që u luajt atë mot në Shkodër qe ‘’lufta e kapellave’’. Drejtori thirri pedagogët në konferencë dhe ndër të tjera, kërkoi që të dënoheshin nxënësit e konviktit meqë një plakë, e cila kishte shtëpinë nga Fusha e Shtoit, qenkësh ankuar se i kishin thyer xhamin. Që studentët e konviktit patën shkuar atë të dielë andej për të luajtur futbollish qe e vërtetë, por që ata ia thyen xhamin të gjorës plakë, nuk vërtetohej.
Inxhinier Z., që shpesh herë pati bërë insinuata për konviktorët e gjimnazit, si më i zellshmi shpifarak kundër shkollës së shtetit, i thashë se xhamin mund ta kishin thyer edhe rrugaçët e lagjes së tij. Ndaj propozova në konferencë që, ashtu si studentët e liceut të Korçës e të normales së Elbasanit, edhe studentët e gjimnazit të Shkodrës të mbanin kapellë për tu dalluar prej rrugaçëve. Ky propozim gjeti një përkrahje të gjerë sepse kishte si qëllim kryesor të forconte unitetin midis nxënësve ndonëse binte ndesh me opinionet prapanike e dasinë fetare. Shumë nga të rinjtë muslimanë, vinin në gjimnaz me fes të zi, shprehje e fanatizmit oriental. Po për çudi nuk ishin aq të shumtë muslimanët që ndalonin fëmijët e tyre të vinin kapellë sa qenë fanatikët katolikë që nuk donin që djemtë muslimanë të vinin kapellë.
Ndaj me diskutime brenda e jashtë ambjenteve shkollore, u arrit të bindeshin nxënësit myslimanë që fesin e zi ta zëvendësoj me kapelën (kasketën) e studentit.
Edhe punën e kapellave klerikët e quajtën ngatërresë të atij ‘’mësuesit toskë‘’ që donte t'i bënte bollshevikë të rinjtë e Shkodrës.
Nxënësi Qemal Stafa e sqaron këtë farsë dhe shkakun ‘’Pse na cilësojnë komunistë?’’ :
‘’Në vitin shkollor 1934-1935, Ministrija e Arsimit na çon si profesor të gjuhës shqipe Prof.Skënder Luarasin, i cili këshillon disa nxënës, që të hjekin festen e zezë mbasi kjo ishte një shenjë e shpirtit oriental,dhe t'a zëvendësonjnë me kapelë,shenjë që diftonte se afroheshin me botën okcidentale.
I nënshkruemi qe një nga ata që e përkrahën kët mejtim dhe që u munduem të vehej në zbatim për të gjithë Gjimnazin e Shkodrës. Por, kjo frymë përparim-dashëse, nuk u pëlqente rrethevet prapanike të qytetit të Shkodrës. Prandaj një kundër -lëvizje reakcionare fillon të shënohet në disa rrethe studenteske, të frymëzueme nga Kleri Katholik. Një valë çpifjesh dhe kërcënimesh të çdo lloji, u drejtohen atyre djelvet që përkrahëshin zëvendësimin e festes me kapelë.
Në fillim na quejtën afetarë.Më vonë atheista. Në fund filluen të na paraqesin përpara opinionit publik si komunista…(*)
(*) Qemal Stafa, Deklaratë në hetuesi, Elbasan, 21.VII.1938


Kujtim per hoxhën Elez Muzhaku, atdhetar demokrat, antifashist
Shumë nga familjet muslimane më ftonin në raste festash. Një ditë u ndodha në krye të odës, ballëpërballë Myftiut Sali Efendisë. Do t'i kem bërë përshtypjen e një memeci, si m’u mçel goja e s’fola një fjalë!
Kordignano pati gjuhë të përbashkët me Sali Efendinë. Jezuiti e vizitoi një ditë shërbëtorin e Muhametit dhe biseduan mbi punën e disa mësuesve toskë, që, ''si agjentë të huaj'' përpiqeshin që djemt e krishterë e muslimanë ''t’i bënin bollshevikë''. Myftiu thirri nxënësit e prindërit e tyre në Myftihane dhe u foli kundër ''atij mësuesit toskë që s’i dihej se nga vinte e ç’fe kishte''. Teufik Çanga i pari u ngrit kundër myftiut dhe i tha se mësuesi qe shqiptar dhe u fliste në klasë për atdhedashuri dhe bashkim kombëtar. I ati e qortoi rëndë Teufikun që guxoi t’i kthente fjalën Myftiut dhe se po të mos i lypte ndjesë, do ta mohonte për bir e nuk do ta qaste më në shtëpi.
’’As unë s’kam me ardhë‘’, i tha i biri.
Kur mbaroi mbledhja i ati vrapoi pas Teufikut: ’’Mor bir, po si mund të flisja ndryshe në sy të Myftiut’’, dhe e mori për krahu në shtëpi.
Në Shkodër takova Elez Muzhakun, mikun e halleve të burgut në vitin 1931
Ndjeva gëzim që e ndihmova të birin, Abdullahun, të pranohej bursist në konviktin ‘’Malet tona’’ ku qeshë përgjegjës internati....Abdullahun, por dhe shokun e tij të pandarë Xheladin Hana i kujtoj ndër ata internatistë nxënës të mirë e besnikë që më dhanë krahë në punë. (*)
(*) (Të dy dhanë jetën në luftë për çështjen kombëtare. Abdullah Muzhaku u vra në përpjekje me gjermanët në Metkoviç të Dalmacisë në qershor 1944, në krye të komandës së çetës interballkanike të formuar në Itali.)
Hoxhën Elez Muzhaku e kujtoj si shqiptar të kulluar, të lidhur me hallet e vendit, që besimi fetar nuk e shkëputi nga veprimtaria patriotike(*).
(*) U gëzova shumë kur e poqa përsëri Elez Muzhakun më 1946 dhe mora vesh se qe lidhur familjarisht me lëvizjen popullore antifashiste. )

[petrol]

Skënder Luarasi: Provokacioni fashist dhe “Blasfemi”

Nga fundi i qershorit mësimet kishin mbaruar dhe në internat kishin mbetur vetëm nxënësit e maturës e mësuesit kujdestarë. Në limanin e Durrësit pat ardhur flota italiane ndërsa nga Shkodra arriu lajmi që në katedrale Shën Andou pat nisur të luante sytë. Në Tiranë bisedë e ditës qe përse pat ardhur flota në skelën tonë dhe përse kleri katolik interesohej për malësorët të zbrisnin në Shkodër që të shikonte si po lëviznin sytë e Shën Andout.
Po rrija me shokët në verandën e kafesë ‘’Kursal’’ atë mesditën e 29 qershorit, duke biseduar mbi hallet tona, kur një uturimë e fortë autobuzësh prishi qetësinë. Marinarë të flotës së huaj të paarmatosur kaluan përmes bulevardit duke thirrur parrulla fashiste dhe qëndruan përpara ambasadës italiane. Të gjithëve na shkuan të rrënqethura në trup. Edhe pse pa nxënësit e mi të gjimnazit, marshuam tok me ata të shkollës teknike, në demostratën e asaj pasdreke, kundër ndërhyrjes italiane në vendin tonë. Përse ata nuk guxuan të zbresin të armatosur, nuk u muar vesh.
Ndërsa si e pse ndodhia ''mrekullia'' në Shkodër ma tregoi me hollësi nxënësi im Teufik Gjyli.(*)
“Më 19 Qershor të vitit 1934, ora 8,30 mbas dreke, po rrinim së bashku me Milloshin në Kafen e Madhe përjashta. Një hamall na afrohet si i çmendur me sy të zgurdulluem dhe na thotë: ''Shna Ndou u njallë! Lot sytë andej e këndej! E pashë tashsa me sytë e mi.
Ne, së pari u qeshëm dhe menduem se ishte pijshëm. Por, nuk kaluen as pesë minuta e njerëzit e Kafes Park, njerëzit e Kafes së Madhe, u çuen gati që të gjithë të shqetësuem dhe muarën rrugën e Qelës për nga kisha e fretënve.
Atë mbramje deri në mesnatë e të nesërmen edhe ma shumë, s'pushuen dyert e kishës tue pritë e përcjellë njerëz, deri që Shna Ndout iu lodhën sytë e zemreku i tyne u ndal. Kjo qe mrekullia e asaj dite
Një mrekulli tjetër u shfaq po n'atë javë: për herë të parë, në një mënyrë madhështore në Xhaminë e Fushë-Çelës u festua ''Nata e Madhe'' para agjinimit. Hoxhallarë me xhybe jeshile e mjekrra të bardha, vasë e predikimit e kuran e hatme njerëz, që nga Rusi i Vogël e deri në fund të Tophanës, kishin rra n'atë vend me pa e me ndëgjue. Bile edhe gra me çarçafa e fëmijë të vegjël mirrnin pjesë. Po vall: nga se ndodhte gjithë kjo patërdi e ky rivalitet festash e mrekullinash?…Shtetëzimi i shkollave… (E pikërisht në këtë kohë Migjeni shkroi “Blasfemi”-në. Them kështu, sepse në një bllok të vogël shënimesh, gjejmë dy vargjet e para të strofës së fundit me një sigël nën ta: Mill. Data asht 25-VII-1934.)
(*)Teufik Gjyli, Migjeni: Në vitet e krijimtarisë së tij, (Kujtime), Nëntori,10,1961 f.65-68


Migjeni: BLASFEMI

Notojnë xhamiat dhe kishat nëpër kujtime tona,
e lutjet pa kuptim e shije përplasen për muret e tyne
dhe nga këto lutje zemra zotit ende s'iu thye,
por vazhdoi të rrahi ndër lodra dhe kumbona.

Xhamiat dhe kishat madhshtore ndër vende të mjerueme...
Kumbonaret dhe minaret e nalta mbi shtëpia tona përdhecke...
Zani i hoxhës dhe i priftit në një kangë të degjenerueme...
o pikturë ideale, e vjetër një mijë vjeçe!

Notojnë xhamiat dhe kishat nëpër kujtime të fetarve.
Tingujt e kumbonës ngatrrohen me zanin e kasnecit,
Shkëlqen shejtnia mbi zhguna dhe ndër mjekra të hoxhallarve
O sa engjuj të bukur përpara derës së ferrit!

Mbi kështjellat mijvjeçare qëndrojnë sorrat e smueme,
krahët i kanë varë pa shpresë-simbojt e shpresave të humbune
me klithma të dëshprueme bajnë fjalë mbi jetë të pëmdueme,
kur kështjellat mijvjeçare si xhixha shkëlqejshin të lumtuna.

[Brari]

.

Flmn Petrol per kto xhevahire kulturore e letrare qe sjell.

Vazhdoni..


Thx.

[monikal]

Skender Luarasi: Leter nga Migjeni

[monikal]

Skender Luarasi: Leter nga Migjeni (vijon)

[monikal]

Skender Luarasi me motrat e Migjenit
Me rastin e sjelljes se eshtrave te Migjenit ne Shqiperi

[monikal]

Skender Luarasi me bashkeshorten Olga Nikolla-Luarasi (motra e Migjenit) dhe femijet.