S. Luarasi dhe Migjeni

[Brari]

eshte kenaqsi e fat i madh te lexosh cdo shkrim per skender luarasin.
e sidomos kur keto i sjell i biri.
thx o petro..

[petrol]

Që të vazhdoj temën po jap një fragment interesant nga polemika e Skënder Luarasit me Dhimitër Shuteriqin në lidhje me veprën e Migjenit. Ne temen mbi ''Trajtat e Mbinjeriut''
S.Luarasi shkruan:
Migjeni filloi më 1935 luftën e një gjigandi kundër gjëndjes së trishtuar të epokës dhe kërkoi drejtësi shoqërore, politike dhe me të vërtetë kombëtare. Migjeni e shikoi realitetin në sy dhe shpjegoi gjendjen ashtu si qe, i vuri gishtin plagës. Në shkrimet e tij ndjejmë luftën kundër kapitullimit ekonomik e politik, moral e material, kundër letërsisë së oportunizmit e të kompromisit, kundër indiferentëve e neutralëve…
Për botimin e veprës së Migjenit iu afrova Lidhjes së Shkrimtarëve që më 1948; por ata vendosën që Skënder Luarasit të mos i lëshohet vënd në ‘’Literatura Jonë‘’.
Por nuk mund të pushoja pa thënë dy fjalë për një nga poemat më të bukura të Migjenit: ''Të lindë një njeri’’.
Dhimitër Shuteriqi thotë:’’Migjeni s’është i qartë kur shkruan të lindë një njeri që të shpëtojë popullin, të ngjallë epopenë e popullit tonë’’.
Unë nuk jam i zoti t’i bëj apollogjinë kësaj poeme madhështore…ja që ia bënë qindra e mijra bij dëshmorë të nënës Shqipëri, shokët e tij heronj: Qemali dhe Vojua...
E ç’gjë të mbinjerëzishme kërkoi Migjeni kur shkroi?
Të lindë një njeri!
Pa hyll në ball’-por që me fjalë të pushton
……………………………………
‘’Të lindet një njeri
I madh si madhni
Dhe ndërgjegjet tona t’i ndezë në dashni
Për një ide të re, ideal bujar,
Për një agim të lum e të drejtë kombëtar.’’

Shuteriqi me këtë kritikë që i bën kësaj poeme, i mohon zemrës së Migjenit një dëshirë të flaktë që ishte e të gjithë shqiptarëve patriotë…
Pastaj, a nuk e ka kënduar edhe vetë Shuteriqi këtë motiv, bile i influencuar prej Migjenit?
(Poema ‘’Enverit)
‘’…Të ngresh një popull nga balta
Të çelësh rrugën e shpëtimit
T’i thuash natës:’’Ndal!’’
‘’Çohu!’’ agimit
……………………….
Po je njeriu ngadhnues mbi të gjitha
Andaj dhe je gjithçka
…………………………….

Po toka e lirë
Që punon njeriu sot
Nuk mund të mbyllë gojë
E të mos thotë
Hymnin e jot
Dhe as agimi mund të çohet
Përmbi grunaja e misra
Pa buzagazin e jot,
As ujët e dlirë që rrjedh në arat e reja
As deti i lirë që rref anët e reja
Pa buzagazin e jot etj.etj

(Shënim: Poema ‘’Enverit’’ eshte redaktuar disa here nga varianti i parë në rev.Bota e Re,1945 ,libër poem ‘’Enverit'',viti,1949 deri tek përfundimtari,Vepra 1 f.185.v.1982, por pa e humbur asnjëherë shkëlqimin si kurorëzim i kultit të individit në letërsinë e re shqiptare .)

Dua të bëj një vërejtje e cila mund të ndihmojë t’a kuptojmë me më pak antipati atë vjershë të cilën e dënojmë për trajtat e mbinjeriut që përmban.Poezia e ka titullin:’’Të lindë njeriu’’apo atë ‘’Të lindë një njeri’’?
Shuqteriqi ka qëlluar më qartë kur thotë për trajtat e mbinjeriut:’’Fakti është që Migjeni ka besuar te e ardhmja’’.Që ka besuar, është e sigurtë, dhe më me siguri nga ç’e ka bërë të shprehet në tre strofat e fundit:
‘’Por…diç due me thanë
Ndoshta ka me ardhë…
Ndoshta ka me zbardhë…
Një agim i pritun, dit e parathanun.

Tek e mbramja, poezia e Migjenit është shkruar aqë qartë në zëmrat e rinisë shqiptare sa edhe kritika më e keqe nuk mund t'i fshijë e t’i errësojë asnjë jotë të saj.

[petrol]

O Brari,
Para disa vitesh më 12.5.2003, në këtë forum të nderuar keni publikuar një artikull-polemikë nga ‘’Gazeta Shqiptare’’ e cila siç më tha Dashnor K. që ju ma përmendët diku, ‘’me urdhër nga lart’’, nuk pranonte përgjigje. Këtë përgjigje e botova tek gazeta ‘’Albania’’ (‘’Dritëhijet e Shuteriqit dhe qitapi i babës’’, Albania, 29-30-31.5.2003)

POLEMIKA
Ish-Kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë dhe studjuesi e publicisti i njohur Dhimitër Shuteriqi, i përgjigjet akuzave të profesor Luarasit, të botuara para pak ditësh në faqet e "Gazetës"

Shuteriqi: "Ja e vërteta e akuzave të Luarasit"
Para pak ditësh në faqet speciale të gazetës sonë, në shtatë numra rradhazi botuam një cikël shkrimesh të marra nga libri i pabotuar i profesor Skënder Luarasit i titulluar "Ç'kam parë e dëgjuar", ku në mes të tjerash, atakohej edhe professor Dhimitër Shuteriqi. Nisur nga fakti se "Gazeta" ka qenë dhe do të mbetet e hapur për këdo, në shkrimin e sotëm ne po botojmë replikën e plotë të zotit Shuteriqi, pa marrë përsipër të bëhemi palë me asnjë, gjë të cilën ia lëmë në dorë lexuesit.
Mbi çoroditjen e Luarasit
Shumë njerëz kureshtarë më kanë pyetur se kur do të mund ta lexonin përgjigjen pasi nuk e gjenin gazetën dhe ndaj mendoj se ia vlen ta publikoj. Me këtë rast do të dallohet më mirë e vërteta dhe mund te behet rishikim opinionesh e komentesh.

Dritë-hijet e Shuteriqit dhe qitapi i babës
Sqarim i detyruar për disa fakte ''të cunguara ’’ nga polemika e Shuteriqita e vërteta e akuzave të Luarasit

Gazeta Shqiptare , dt.15.4-20.4.2003, botoi disa fragmente nga libri
i prof.Skënder Luarasit ‘’Ç’kam pare e ç’kam dëgjuar’’ – kujtime, ku, ndër të tjera, mbi bazën e dokumentave , tregoheshin shkurtimisht peripecitë e botimit të librit të tij për jetën e veprën e Migjenit Atje përmendej edhe prof. Dh.Shuteriqi i cili ka bërë një polemikë në ''Gazeta Shqiptare'',17 .5.2003

Kryetari i L.Shkrimtarëve në vitet 1952-1973 , akademiku Dh.Shuteriqi dhe lexuesi i nderuar, të m’i falin ‘’hovet djaloshare’’për t’u sqaruar, për hir të së vërtetës dhe fjalës së lire. Kodet morale e ligjore, krahas privilegjeve, më ngarkojnë edhe barrën atërore, më detyrojnë të hap publikisht ‘’qitapet’’ e babait Skënder Luarasi ''Nder i Kombit''(nr.i dekr.1497,dt.22.5.1996) për mirë a keq…Shpresoj që tashmë e kemi fituar të drejtën demokratike të lirisë së fjalës e të shtypit.
1.U thellova në polemikën e akademiku të shquar Shuteriqi, mbi ‘’çoroditjen ’’ e Luarasit, i krahasova argumentat e tij me ‘’qitapin’’ e babait dhe zbulova disa cungime në gjarje e fakte thelbësore.., që si bërtiste dikur S.Luarasi kur s’e dëgjonin,‘’duhen sqaruar dhe ndrequr mire.’’
Në polemikë Shuteriqi renditi që në gjenezë kontributin e tij letraro-historik edhe për Migjenin...faqe për faqe. E fillon me disa faqe më 1938 në revistën ‘’Përpjekja shqiptare’’,(artikulli ‘’Arti i Migjenit’’f.398 , ku që në krye shkruan: ‘’Ndoshta është turp të thom se nuk di të flas për jetën e Migjenit.Nuk e kam takuar kurrë…’’);Shuteriqi përmendi edhe shkrimin me 14 faqe te revista ‘’Literatura Jonë’’, tetor 1948që është cituar e analizuar nga S.Luarasi , për vlerën e pasojat e së cilës le të gjykojë publiku. (Atje midis të tjerash shkruhet se ‘’gjuha e shtëpisë së Migjenit ishte sërbishtja, Migjeni shkruante për vuajtjet e veta,Migjeni nuk e njihte gjuhën shqipe,etj)(Shih S.Luarasi’’Migjeni në shtratine Prokrustit).
Sigurisht , si një krijim të pa rëndësishëm e të hershëm të tij, Dh.Shuteriqi nuk përmend vjershën ‘’Migjenit’’ ( shkruar në Grenoblë,Francë ,më 9 shtator 1938, e publikuar më 1961 në vëllimin ‘’Këngë‘’, vepra.1 bot.1982). ‘’shoku-vëllait Migjen/që e ka dashur njerinë-të zinë/,siç e kemi dashur të dy/; njëlloj edhe si vjersha’’Gjak’’- Teni Konomit ,etj,e shkruar po në Grenobël, më 1937).
Lexuesi pyet se si mund të thurren në të njëjtë kohë vargje me dedikime ndaj “filo fashistëve” E.Koliqi , M.Kruja,etj. dhe kushtime ndaj ‘’atdhetarëve antifashistë ‘’(Migjeni,T.Konomi,P.Xhuvani,etj) dhe sa interesante do të qe të botoheshin bashkarisht më 1938, më1940 ose në përmbledhjen ‘’Kangë‘’, në vitin 1961e më vonë.?!
Edhe Shuteriqi , po ashtu , ‘’dyshon’’që S.Luarasi t’ia ketë dorëzuar Komitetit Drejtonjës të Lidhjes së shkrimtarëve materialet e tij për Migjenin në vitin 1948 por pohon se vetëm ’’më 1957,kur kisha 7 vjet që drejtoja Lidhjen, S.Luarasi më solli veprat e plota të Migjenit, që kishte vendosur t’i botonte(më në fund!… Shtesë e S.P.)…Vëllimi u botua , si dihet edhe me përkujdesjen e Lidhjes…’’
Në botimin e S.Luarasit të vitit 1957 dhe ribotimin e 1961 në f.43, në historikun e botimit të veprës së Migjenit, shkruhet:
Më 1954,N.Sh.Botimeve botoi librin Migjeni-Vepra-mbledhë e shpjegue nga Gjovalin Luka….Në fakt ky vëllim pushton pjesën më të madhe të lëndës që S.Luarasi ja pat dorëzuar për botim Komitetit drejtonjës të Lidhjes së shkrimtarëve në gusht 1948 për ta botuar me rastin e 10 vjetorit të vdekjes së Migjenit…(në të përfshiheshin edhe novelat e pa botuara të Qytetit të Veriut që ruheshin nga familja e Migjenit në dorëshkrim ).
Si u lejua të botohej më 1957 e 1961( nga L.Sh e N.Botimeve) kjo ‘’sajesë’’e përsëritur e ‘’të çoroditurit’’S.Luarasi, i cili meritonte të burgosej bashkë me përgjegjësit e tjerë të këtij skandali : Dh.Shuteriqi e kryesia e Lidhjes që e ndihmuan këtë botim e që nuk e kanë përgënjeshtruar ndonjëherë , privatisht apo zyrtarisht?! Le t’ia pastronin kështu përbaltjen që në të gjallë Gj.Lukës., atë baltë që ia hodhën me të tepërt , jo S.Luarasi , por ‘’shokët e halleve ’’të Gj.Lukës.
Apo tani pas 5 dekadash u kujtuan të sqarohen?
Në lidhje me kontributin e të ndjerin Gj.Luka., në botimin e veprës së Migjenit më1954, citojmë se edhe Dh.Shuteriqi shkruan ( ‘’Marin Biçikemi dhe shkrime’’f.305 , artikull i bot më 1986 ):’’Migjeni ka një botim të keq të veprave të tij më 1954(nga Gj.Luka-shën.P.L.), ka edhe një të mirë (nga S.Luarasi)më 1961’’

Për dije të publikut do të ishte mirë të sqarohej : Pse nuk u botua jeta e vepra e Migjenit përgatitur nga Skënder Luarasit që më 1948,qoftë edhe me kujdesin e Lidhjes e të Dh.Shuteriqit? Po për ato dhjetra vepra të tjera madhore të censuruara ndaj S.Luarasi kush vendoste ai apo disa të tjerë ''të plotfuqishëm?!
Sa për ‘’piedestalet ‘’ e tij (e Migjenit apo familjes Qiriazi, I.Qemalit, F.Nolit, I.Boletinit, P.N.Luarasit, e dhjetra ‘’favoritëve’’ të tjerë të tij ) S.Luarasi nuk e çante kokën (si i ka shkruar edhe vetë E.Hoxhës!),
mjafton që të respektoheshin si e meritonin.
Në Konferencën e 3-të L.Sh e në shumë raste të tjera, ai nuk i mbronte Rilindasit për ’’piedestalet’’, por për fallsifikimet e poshtërimet. Emblemat e ‘’miqve’’ të Shuteriqit : Janko Minxha, Haxhi Qamili e Co i ngrinin të tjerë në piedestale si baballarë: të Kombit,të Rilindjes,të gjuhës shqipe, të shkollës shqipe,etj,etj. dhe gjithnjë mbi kockat e zhuritura të atdhetarëve martirë !
Këto histori tragjike i dëshmon ''qitap babai'' –voluminoz, por i lë me kaq për hir të lexuesit…

2.’’Hapni dosjet!’’Bashkohem dhe unë i përmalluar tok me dhjetra e dhjetra drithëronjës të tjerë për hapjen e dosjeve dhe frymën ‘’liberale’’ të ish-Kryetarit të L.Sh për 20 vjet!Edhe im atë do të ringjallej nga gëzimi me hapjen e dosjeve! Urojmë që t’i gjejmë të paprekura arkivat e fondit të Partisë e më gjerë.Do të gjeja gjithë letrat e diskutimet aq të kërkuara të tim eti , denoncimet e spiunimet ndaj tij dhe çështjeve që mbronte. Një prej tyre është bie fjala:’’Marreveshja paraprake e përfaqësisë së L.Sh. (ku merrte pjesë edhe Dh.Shuteriqi) me Enverin në prag të Konferencës së Tretë dhe Raporti i Kryesise se Re të Lidhjes ne Konferencen e Tretë drejtuar K.Q. për dënimin e S.Malëshovës,Y.Dishnicës,S.Luarasit, I.Dalliut,etj’’, lidhjen familjare të Shuteriqit me Enverin dhe si i perdornin ato; me këtë rast sqarohet edhe ‘’çështja e koklavitur’’ e kunatit S.P. (kunati i pa deklaruar i Dh.Shuteriqit , shef katedre i gjithëpushtetshëm në fakultetin filologjik-paçka se me biografi të keqe (vëlla Thomain në burg për spekullime, mallra e flori të fshehur apo jo?)
Që ta ruajmë lexuesin e vëmendshëm nga hamëndjet spekulative për akuzën e tmerrshme të Shuteriqit ‘’se S.Luarasi denoncoi tek Enveri kolegun e punës S.P.(ne fakt kunati i Shuteriqit),po sqarojmë me hollësi:
Në fund-pranvere 1946, rreth orës 12, në derën e shtëpisë së deputetit të Kolonjës , S.Luarasi,troket profesori kolonjar nga Arrëza S. P.i cili i begenisur për drekë në shtëpi të deputetit, iu ankua se ia kishin arrestuar kot vëllanë e gjorë ,Thomain…Deputeti të nesërnem, ankohet tek Koçi Xoxe ‘’se ata të Ersekës nuk silleshin mirë me popullin’’, si të gjorin Thoma P,nga fshati Arrëz…… ,
S.Luarasi shkruan në kujtimet:’’Ç’kam parë e ç’kam dëgjuar’’
Koçi Xoxe më kqyri drejt e në sy , po vështrimi i tij nuk më pëlqeu.Më në fund më thaëshilla e vetme që mund të të jap unë është të mos merresh me punët e ushtrisë dhe të gjyqevet, se merr veten në qafë‘’.Dhe më përcolli.Dhe vërtet duke ecur sikur ndjeva një të shtrënguar në qafë.
Pas nja dhjetë ditësh vajta në Kolonjë dhe nuk harrova t’u flas atyre të pushtetit për çështjen e të gjorit Thoma.
‘’Po ti a je i sigurtë shoku Skënder’’më pyeti Eqrem Novosela që ‘’Thomai është i pafajshëm?
-Më siguroi i vëllai, profesor i biri i botës, me pozitë në arsim, njeri nderi dhe kulture, i vëllai është arrestuar kot.
Dhe Eqeremi qeshi bashkë me shokun e tij të zyrës dhe më tregoi historinë….i kishin gjetur Thomait’’të gjorë’’: një dhomë me dengje stofrash,një pus të mbushur me rrota gome,në oborrin e shtëpisë ''tri metro paralel me murin dhe tri metro pingul, n’anën nga lind dielli’’,atje kishte fshehur poçet me 3000(tre mijë)napolona flori.
Kur i thanë të shoqes se ku i kishte të tjerat, u dorëzoi një mushama ku kishte 12.000(dymbëdhjetë mijë)dollarë se Thomai disa vjet më parë ishte kthyer nga Sh.B.A ku gojët e liga thonin se aq para nuk fitoheshin me punë të ndershme disa vjeçare por… (I përmenda me kaq hollësi inventarin e gjetjeve ,per te ndihmuar trashegimtaret e sotem qe te kerkojne nga shteti se ku shkuan keto sende , tani qe erdhi demokracia e munguar . (Unë vetë nuk e deklaroj identitetin e plotë të ''përkthyesit të nderuar të Barletit'' sepse mund të dalin në mejdan edhe djemtë e tij ..e pastaj veç të më shkojë jeta me ‘’sqarime ’’ nëpër gazeta.Vetëm ‘’në gjyqin e faktit ‘’për pasurinë e kërkuar do e deklaroj identitetin e plotë të S.P duke paraqitur edhe provën e qitapit)
Deputeti i Kolonjës priti që të vinte S.P. për sqarim, por ai nuk u duk më.
Thomai vdiq në guroren e Malin të Dajtit ,i biri vdiq në senatoriumin e Tiranës…
Shumë vjet më vonë, nga mesi i viteve 60-të S. P. ‘’mbiu me porosi nga lart’’ shef në katedrën e re të latinishtes’’ (U shkrinë dy katedrat anglisht e greqishte e re e S.Luarasin e heqin si shef katedre të anglishtes dhe e lënë pedagog) S. P. punëve ‘’konspirative’’ ndaj S.Luarasit e të shoqes në katedër, me urdhër nga lart u shtoi provokimet e hapura.
Një ditë(viti 1966) një student, e pyeti pedagogun erudit S.Luarasi për disa fjalë të panjohura në ‘’greqishten e re ’’dhe i tregoi disa fletë leksionesh… Si qenkësh e mundur ?… S.Prifti u mësonte studentëve jo ‘’greqishten e re moderne’’ por greqishten e vjetër dhe S. P.i kishte kopjuar këto leksione nga ‘’Gramatika Praktike e greqishtes bizantine’’të jezuitit Pusimçi dhe ua kishte shpërndarë haptazi studentëve?!. Këto literatura fashiste e fetare nisnin me : ‘’O zot , na beko!’’e mbaronin me ‘’O Duçe, shpresojmë të qëndrosh edhe kështu tutje në krye të ushtrisë ngadhnjimtare’’.(Çdo të ndodhte me ndonjë pedagog po të tregohej indiferent dhe të nesërmen ''ndonjë'' t'a pyeste rastësisht se a ishte në dijeni se filani ''gabimisht''jepte leksione fashiste tek nxënësit e përbashkët ?) Për këtë krim,organizata bazë e Partisë dhe Dekanati i Gjuhëve të Huaja heshti dhe e mbrojti me mish e me shpirt S. .P. Çudi atij s'i hynte gjëmb në këmbë edhe pse ishte me ‘’biografi''( vëlla të dënuar ) ndërkohë që S.Luarasi dhe gruaja e tij provokoheshin e persekutoheshin?!
Dukej qartë që mbrojtja vinte nga sfera më e lartë, e pikërisht nga E.Hoxha, (krushk i Shuteriqit).
Jo më kot Skënder Luarasi ja dërgonte këtë ‘’njoftim’’zyrtarisht e pikerisht E.Hoxhës më 1971 (pra pesë vjet pas ngjarjes dhe kur S. P. kishte vdekur!) ( për akuzat që ai i bënte në veprën 6, f.361, viti I i botimit 1971, ku e cilësonte Skënder Luarasin edhe ‘’intelektual i sëmurë e arrivist pa princip’’) . Antifashisti S.Luarasi e sfidoi hapur diktatorin në letrën e cituar duke i treguar se ''kush ishte intelektuali i sëmurë e arrivisti pa princip’’
Pra nuk është e vërteta siç proklamon kunati i padeklaruar i S.P. , Dh.Shuteriqi ‘’me dublicitet te nenkuptuar’’. Pastaj ka gjallë ende plot dëshmitarë të ngjarjeve.
Shuteriqi çuditet (apo tmerrohet) me botimin ‘’vet kompromentues’’e transparent të letrave të plota të S.Luarasit? Të gjithë e dine se Luarasi gjithnjë ishte i tillë, i hapur,edhe kur i rrezikohej koka nga monarkistët, fashistët , diktatori e ‘’ shulet ’’e tij . S.Luarasi nuk ishte nga ata që ndryshonin deri edhe mbaresat e mbiemrit e identitetin, për të përfituar! Por edhe si çdo qytetar i ndershëm e antifashist nuk mund të lejonte që ‘’Duçja’’ të himnizohej në universitet e një vendi antifashist !
Po ‘’komunisti i vjetër’’Shuteriqi si veproi me kunatin e tij?
A kishte dijeni se pse nuk dënohej kunati për këtë propagandë fashiste , por përkundrazi persekutohej Luarasi duke e zbuar edhe nga katedra e anglishtes , pavarësisht se ai e kishin themeluar me të shoqen që më 1960?

3.Kontributi i Dh.Shuteriqit në lëvizjen revolucionare, internacionaliste dhe çlirimin e vendit,si teori e praktikë, qënka për t’u marrë si shembull nga të tërë, sidomos nga Skënder Luarasi ! I pari ‘’përkëdhelej ‘’ me eksponentët e regjimit fashist si M.Kruja, E.Koliqi,etj, studjonte, përkthente e propagandonte filozofët Durkheim e Dewei;(në ’’Drejtimet Letrare’’,1936 dhe ‘’Përpjekja shqiptare’’viti 1938,f.275,361, etj..Dh.Shuteriqi i rekomandon rinisë shqiptare që të studjojë filozofët Durkheim dhe pedagogun Devenj, -ideologe të fashizmit- siç i ka përcaktuar vetë më 1948 në Literatura Jonë ) shkruante vjersha e studjonte jashtë për’’ hir të revolucionit’’, ndërsa ‘’frikacaku’’ Skënder Luarasi, mobilizonte rininë antifashiste në Austri (1924-1930) dhe e edukonte auditoreve të gjimnazeve në Tiranë, Vlorë, Shkodër(1930-1936) duke iu prerë bursa e burgosur nja tre herë nga regjimi monarkik e pas luftes se Spanjës kalbej në kampet e përqëndrimit fashist në Gursk,Vërnet,Bordo,etj. Por edhe në luftën e Spanjës ‘’me siguri brodhi'' me mision nga agjentura imperialiste si ai nxënësi i tij ''poliagjent'' Mehmeti ‘’që e çuan dhe përgatitën në Spanjë, që kur të fitonte revolucioni në Shqipëri, të kthehej në 1945 e të infiltronte si kollona e pestë në shtetin socialist?!). Po nxënësit e kujt kanë qenë Q.Stafa, E.Duraku,A.Zeneli, A.Demi,V.Kushi, e dhjetra heronj të tjerë? Po kush qe luftëtari i parë internacionalist nga Shqipëria që u nis në Luftën e Spanjës (12 dhjetor1936),po transmetimet e para rediofonike shqip nga Radio Madridi(viti 1937) që jepnin programin e Frontit Popullor në Shqipëri,po gazeta ‘’Vullnetari i Lirise’’,etj…? Sa për vonesën e S.Luarasit për t’u riatdhesuar në Shqipëri , dihet botërisht se si antifashist ‘’shumë i rrezikshëm’’,’’përgjegjës i shqiptarëve në Shtabin e Brigadave Internacionale’’ ai nuk u muar në dorëzim nga komisioni ushtarak italian që vizitoi kampin e Vërnetit e riatdhesoi ''qytetarët italianë të Shqipërisë‘’,Të tjerët si M.Shehu,P.Marko, H.Spahiu,etj‘’ nuk cilesoheshin atëhere aq të rrezikshem (apo pastaj i hyri frika dhe nuk i mori leje gjermanëve ta lironin nga kampet e përqëndrimit?)
Që S.Luarasi e Dh.Shuteriqi nuk qenë shokë lufte, kjo del qartë nga deklarata e përsëritur e shokut Shefqet M:’’Po të kishe qenë këtu gjatë luftës o “profesor” S.Luarasi), do të të kishim dhënë një plumb prapa kurrizit!’’ Faktet e Skender Luarasit se kush i kishte ndihmuar fashistet qe me 6 prill1939 e më pas u deklaruan boterisht e askush nuk guxoi t’i pergenjeshtronte Pse? Në qitapin e S.Luarasit thuhet se kur
çështja shkoi ''atje lart''’’shoku Shefqet deklaroi se në 6 prill ndihmoi familjet italiane për ''humanizëm'', ndërsa lebërit i ftonte që bashkë me fashistët të sulmonin Greqinë për''patriotizëm'' .’’ Por palloit i ranë pëndët tek çështja e ''asprave të Judës'’ që mesa duket u sqarua, sepse S.Luarasit nuk i kërkoi llogari njeri për ''shpifje ndaj veteranit antifashist''. Humanizmin e patriotizmin e këtyre lloj ‘’antifashistëve ’’ Skënder Luarasi e mësoi mirë edhe nga miku i tij Koço Tashko,’’përfaqësues i hershëm i Kominternit në Shqipëri, nga Y.Dishnica,M.Treska,Dh.Pasko,etj. Ata ia njihnin dhëmbë e dhëmballë të shkuarën e ndritur disave.Gojët e qitapet tregojnë se në dosjet e arkivit të shtetit janë ca dokumenta e foto ‘’surretërish intelektualë xhovani fashistë‘’.Pse nuk hapen këto arkiva,kanë kaluar 50 vjet ?!Mirë se për hir të së vërtetës,akademiku Dh.Shuteriqi, unë e shumë të tjerë duam hapjen e dosjeve të plota, po a të lejojnë lugetërit me uniformë fashiste?!
4.Vërtet e çuditshme se si pjesëtari i hershëm i Grupit Komunist të Korçës që më 1935 (apo anetar 3 mujor i grupit trockist ..siç akuzoi Y.Dishnica ne K.3 L.Shkrimtarëve?) po më 1935 në librin ‘’Kangët e rinës’ së parë, i bën dedikim fashistit të deklaruar E.Koliqi, më 1938 përkthen e propagandon ideologët fashistë Durkheim e Dewei.më 28 nëntor 1938, hymnin e flamurit e reciton në banketin e Konsullatës mbretërore shqiptare në Gjenevë dhe në të njëjtën kohë fle ‘’nën një plaf politik’’ (sipas akuzës së S.Luarasit ) me antizogistin profashist Mustafa Kruja të cilit i dhuron një libër të tijin me autograf e luan bizhoz tërë natën e natës(‘’Por pa bërë politikë ama. Për këtë kam dëshmitarë…ja pyesni edhe filanine filanin, tha Shuteriqi.Në Konf.3-të Dh.Shuteriqi deklaroi botërisht se nuk bisedoi me Mustafa Krujën për politikë por vetëm lojtën bixhoz!). Në këtë veprimtarinë e hershme revolucionare Dh.Shuteriqi sigurisht që orientohej nga teoria dhe praktika e ‘’udhëheqësit E.Hoxha’’ i cili që të humbiste gjurmët nga armiku ‘’strehoej e punonte krah për krah me të‘’? Dhe pastaj Shuteriqi i jep mend S.Luarasit se si duhen shkruar romanet ‘’me veprimtari të hershme revolucionare’’. Po mirë, a nuk ka dokumenta të atyre kohërave heroike, apo mjaftojnë dëshmi fakti me dy-tre firma të porositura kafenerash? Sa për ‘’frikacakun’’S.Luarasin , në këtë kohë ishte në luftën antifashiste të Spanjës dhe që në nëntor 1937 shkruante në revistën ‘’Vullnetari i Lirisë’’e propagandonte nga Radio Madridi :
(Artikulli 25 vjet indipendencë, Fjala shqipe).
a.Mbi kurrizin e popullit shqiptar po përgatit Musolini shkallën e parë të penetracionit romak në Ballkan.Ta luftojmë kuçedrën fashiste që këtu në Spanjë…për t’a shpëtuar Shqipërinë
b.Të organizojmë Frontin popullor antifashist në Shqipëri (pa dallim feje,krahine, ideje …etj,etj.)
5.Meqë nuk kujtohen arsyet se pse ‘’injorohej ‘’ e indinjohej Skënder Luarasi (edhe pse shkaqet janë të dokumentuara në artikujt e gazetës’’Shqiptare’’ po kujtoj një : ‘’Ç’patët me të ndjerin Petro Nini Luarasin,që donit t’a zëvendësonit me Janko Minxhën në shkollën e parë shqipe të Korçës (artikulli i Dh.Shuteriqit ’’Vite dhe shekuj’’Zëri i Popullit’’8.1.1978)ku shkruhet.: “Duhet vajtur në Krinë.Që andej ishte Janko Minxha,që i zuri vendin Pandeli Sotirit në shkollën e parë shqipe të Korçës…”
Nuk mund ta shkruajë një ‘’pasaktësi ‘’të tillë një historian , aq më shumë
‘’i kënduar’’. Dhe çudia është se kjo ‘’shpikje’’ zurri rrënjë shpejt në shumë studjues të tjerë si p.sh F.Spiri e I.Kosta’’(artikulli ‘’Luftëtar për shkollën shqipe,Mësuesi’’12.3.1982).Të gjorin Petro, pasi ia harruan mësimdhënien shqip në Bezhan, më 1882, krijimin e shtatë shkollave shqipe në Luaras (qe me 1885),Vakëfe e Kolonjë , Manastir e Negovan,veprimtarinë si’’I pari pionier i levizjes kombetare ne Amerike’’-sipas Fan Nolit, veprimtarinë si komit,etj,etj, e hoqen edhe nga tekstet mesimore ne historikun e shkollave shqipe…Sa për piedestalin ‘’Kristoforidhi, babai i gjuhës shqipe’’, tashmë e mësova se Shuteriqi e paska skalitur për stërgjyshin e vet ..
6.Se sa i bindur ishte M.Kuteli (apo Petro Marko) që Dh.Shuteriqi ishte antifashist i hershëm dhe mik i mirë dëshmohet edhe në botimin : Kuteli: “Prozë dhe vargje të zgjedhura’’,(vol.1,viti 2001f.278-281). Por shpresojmë të zbardhet më mire për lexuesin e paditur’’ kur të çelen dosjet me ndihmën e Shuteriqit.
Akademiku Shuteriqi ankohet për ''bllofe'' të rastësishme të artikujve të sipërpërmendur dhe faksimileve në ‘’Gazeta shqiptare’’Por ato bashkë me ca shkurtime vende-vende,kanë shtembëruar edhe vizionin e qartë mbi Migjenin, Skënder Luarasin e ndonjë tjerët dhe janë përdorur si ‘’kundra bllofe’’ nga ‘’të pa kënaqurit’’ . Psh:Skënder Luarasi u kërkonte ‘’udhëheqësve’’që t’a mbronin nga ‘’plumbat PRAPA KURRIZIT’’(nga shpifjet e intrigat prapa shpine që synonin t’i merrnin krahas jetës edhe nderin) dhe jo thjesht nga’’ plumbat’’; spikat pasaktësia në zbardhjen e letrës dërguar E.Hoxhës për Konferencën e tretë, ku shkruhet gabim leksione ''fetare''e jo ''fashiste e fetar”; të S. P. Shprehja ‘’o Duçe, shpresojmë të qëndrosh edhe kështu tutje …'' është shkruar gabim, dhe nuk kuptohet, janë theksuar ‘’për hir e reklamës së gazetës ’’ disa fjalë jo origjinale të S.Luarasit, nga pasaktësitë e tekstit dhe e pa pasqyruar nga dokumenti, ngaterrimi i emrit të Shuteriqit me Dhimitër Beratin) etj,etj
Në qitapet e S.Luarasit tregohet një nga ato historitë ‘’fluturake’’: Në konferencën e 3-të të L.Sh. kur Skënder Luarasi u provoi shkrimtarëve pjesëmarës se kush ishin ‘’oportunistët’’e vërtetë dhe thirri se ‘’kush voton për ata shkel gjakun e dëshmorëve’’, sharjen më të madhe ia bëri Dh.Shuteriqi kur në diskutimin e tij tha se S.Luarasi qe ‘’shkrimtar pa parime dhe se në fushën e letrave nuk kish bërë as sa mund të ngrinte një milingonë’’. ‘’Jo që nuk u zemërova nga kjo sharje, por edhe qesha me përbuzje ‘’.’’Por ‘’, shton Skënder Luarasi ‘’më mbeti qejfi kur personaliteti i njohur A.B., miku im i vjetër, deklaroi botërisht se po të vihej në ballancë krijimtaria e Dh.Shuteriqit me atë të S.Luarasit ,’’hej si kërcen përpjetë ajo e Skënder Luarasit!’’ Kur e pyeta veças A.B. , i zemëruar , se ç’donte të tregonte me këtë peshore-simbolike më tha si i çuditur që nuk e kisha kuptuar :’’Po Skënder, vepra jote frymëzohet nga ideale të kulluara e ngrihet lart e më lart në amëshim, ndërsa ajo e tija bie ‘’plluq’’ e humbet si guraleci në moçal !
''Përsëri qesha me përbuzje’’ përfundon Skender Luarasi
Siguroj lexuesin e nderuar se jam gati të ballafaqoj faktet e provat mbi sa më sipër, në çdo diskutim a institucion ( qoftë edhe ligjor) dhe se nuk kam të them asgjë personale ndaj akademikut të shquar Dhimitër Shuteriqi.Çdo paragraf i referohet ‘’qitapit të babës’’..

[petrol]

Shpifja e rradhës e Agron Lukës
Përsëri Agron Luka, i biri i Xhovalinit, në disa shkarravina ‘’sensacionale’’ të botuara në gazetën ‘’Albania’’ përgojon Migjenin e Bojkën dhe shpif ndaj Skënder Luarasit, kunatit e botuesit të veprës së Migjenit.
Ky tip i papërgjegjshëm ndër të tjera shkruan tek titulli ‘’Anonimi misterioz që censuroi Migjenin dhe loja e Enver Hoxhës’’:
‘’Sipas përkufizimeve e pikëpamjeve të Skënder Luarasit, më 1957, shkruhej se: “Migjeni i shfrytëzoi modelet e ideologjisë dhe të stilit të Gorkit e Majakovskit” (f 11; f 33 etj); ishte “revolucionar internacionalist i vërtetë komunist” (f 33); “letërsia e tij ishte me përmbajtje të KONARE-s dhe tërësisht socialiste” (f 47); “Migjeni ishte një “kontribuues i pajtimit të grupeve komuniste (f 48) ”; “ishte përkrahës i vendosjes së një regjimi model stalinist edhe në Spanjë”; “Migjeni ishte një dëshmor i luftës nacional-çlirimtare dhe prandaj edhe Partia ia vendosi eshtrat pas kthimit nga Italia në Varrezat e Dëshmorëve”, duke e nderuar me “Urdhrin e Lirisë”, Klasit I, (f 32; f 44) etj. (Shih, S. Luarasi, “Migjeni, Vepra”, bot. 1957 e ribotim 1961, përgjithësisht , Hyrja, Jeta, Vepra, f 5-58.)
Krahasimi i interpretimeve të Gjovalin Luarasit, të vitit 1954, me interpretimet e botimit të vitit 1957 të Skënder Luarasit, e tregon krejtësisht të qartë ndryshimin dhe diferencën midis këtyre autorëve.’’
Nga krahasimi i këtyre citimeve, me thonjëza, me tekstin origjinal të veprës së Migjenit të shkruar nga S.Luarasi më 1957 e 1961, më rezulton se kemi të bëjmë me shpifje e një falsifikim pasi atje nuk gjenden këto citime dhe as përafrime të tyre kuptimore, por janë të sajuara me paramendim poshtërimi ndaj Skënder Luarasit. Jemi të gatshëm të ofrojmë origjinalin për krahasim.
Po ashtu Agron Luka shkruan tek “Incesti i Migjenit me Bojkën dhe manipulimi me këtë histori”
Dosja e Migjenit në Muzeun Historik në Shkodër dhe roli i S. Luarasit
’’(Edhe Dh. Fullanit, pa asnjë lloj pendese, siç edhe mjaft të tjerëve, Skënder Luarasi
do ia rregullonte qejfin me një letër spiunimi, që pati si pasojë një internim me urdhër të protektorit, M. Shehu... Dhe ky personalitet, S. Luarasi na quhet e na mbahet si “Disident i Vjetër”, si “Nderi i Kombit”, akorduar me Dekretin, Nr. 1467 nga Sali Berisha... i cili për vete ishte i katapultuar direkt nga Ramiz Alia...)’’
Edhe kjo shpifje e tejskajshme provohet lehtë që është një mashtrim.
Do te doja mendimin e forumisteve si duhet të veprohet per kete shkelje civile e penale të Agron Lukës.

[petrol]

Në konsideratë të komunikimit tonë e ndjeva të nevojshme t’ju ve në dijeni se redaksia e gazetës ’Albania’’, datë 22.04.2010,.f.22, e ballafaquar me faktet nga ana e saj ka kërkuar ndjesë për shpifjet e Agron Lukës ndaj Skënder Luarasit.
Në gazetën Albania shkruhet: Në datat 15 e 16 prill 2010 janë botuar artikujt e zotit Agron Luka, me tituj redaktorialë ‚’Anonimi misterioz që censuroi Migjenin dhe loja e Enver Hoxhës’’ ku thuhet: "Sipas përkufizimeve e pikëpamjeve të Skënder Luarasit, më 1957, shkruhej se: “Migjeni...i shfrytëzoi modelet e ideologjisë dhe të stilit të Gorkit e Majakovskit” (f 11; f 33 etj); ishte “revolucionar internacionalist i vërtetë komunist” (f 33); “letërsia e tij ishte me përmbajtje të KONARE-s dhe tërësisht socialiste” (f 47); “Migjeni ishte një “kontribuues i pajtimit të grupeve komuniste (f 48) ”; “ishte përkrahës i vendosjes së një regjimi model stalinist edhe në Spanjë”; “Migjeni ishte një dëshmor i luftës nacional-çlirimtare dhe prandaj edhe Partia ia vendosi eshtrat pas kthimit nga Italia në Varrezat e Dëshmorëve”, duke e nderuar me “Urdhrin e Lirisë”, Klasit I, (f 32; f 44) etj. (Shih, S. Luarasi, “Migjeni, Vepra”, bot. 1957 e ribotim 1961, përgjithësisht , Hyrja, Jeta, Vepra, f 5-58.) "Ndërsa në artikullin redaktorial “Incesti i Migjenit me Bojkën dhe manipulimi me këtë histori”(Dosja e Migjenit në Muzeun Historik në Shkodër dhe roli i S.Luarasit) i botuar më datën 16 prill, zoti Agron Luka shkruan: ’’(Edhe Dh. Fullanit, pa asnjë lloj pendese, siç edhe mjaft të tjerëve, Skënder Luarasido ia rregullonte qejfin me një letër spiunimi, që pati si pasojë një internim me urdhër të protektorit, M. Shehu... Dhe ky personalitet, S. Luarasi na quhet e na mbahet si “Disident i Vjetër”, si “Nderi i Kombit”, akorduar me Dekretin, Nr. 1467 nga Sali Berisha... i cili për vete ishte i katapultuar direkt nga Ramiz Alia...)’’Sipas verifikimit të redaksisë, u konstatua se citimet e mësipërme , të marra nga autori i shkrimit, nuk ekzistojnë në librin ‘’Migjeni’’, Veprat, botim i vitit 1957 dhe botim i vitit 1961, të përgatitura nga Skënder Luarasi. Pra konstatojmë se kemi të bëjmë me një falsifikim nga e cila redaksia e gazetës Albania distancohet. Gjithashtu, edhe citimi në lidhje me zotin Dh.Fullani është i pavërtetë. Ndjejmë keqardhje që nuk kemi bërë verifikimet përkatëse tek personat e prekur në këtë shkrim, duke i kërkuar ndjesë familjes Luarasi.’’
Po ju pjesemarres ne forum si e mendoni rrugën që duhet ndjekur ndaj shpifësit Agron Luka, gjyq civil e penal apo mjafton thjesht një diskreditim publik?

[petrol]

Rastësisht duke lexuar në forumin shqiptar zbulova mashtrimin e trashë të Agron Lukës ''mbi internimin e Dh.Fullanit.
Vite më parë gazetari investigativ Dashnor Kaloçi ka shkruar disa artikuj me kujtime nga Skënder Luarasi, (të publikuara edhe në internet, edhe në forumin shqiptar) konkretisht kujtimet e pabotuara të Skënder Luarasit lidhur me burgosjet e shkrimtarëve të shquar, Kuteli, Varfi, Draçini e Petro Marko nga drejtuesit e Lidhjes së Shkrimtarëve, dossieri IV e V.
Ndër të tjera në Dossierin IV shkruhet:
Letër Mehmetit, për Petro Markon
Sipas kujtimeve të Skënder Luarasit të përmbledhura në librin e tij të pabotuar me titull "Ç'kam parë e dëgjuar", si dhe të dokumenteve e letrave të panumurta që përbëjnë koresopdencën e tij me kolegët shkrimtarë e personalitetet e larta të udhëheqjes së Byrosë Politike, të cilat disponohen nga familja e Luarasi, shihet qartë se Skënderi jo vetëm nuk ka pasur cmirë për kolegët e tij shkrimtarë, por përkundrazi ai shpesh herë ka ndërhyrë për t'i mbrojtur ata dhe për t'i shpëtuar nga burgu. Një nga ata shkrimtarë të njohur që është interesuar Luarasi, ka qenë edhe i famshëmi Petro Marko, me të cilin ai njihej dhe kishte miqësi të thellë që nga koha kur të dy kishin shkuar vullnetarë për të luftuar në Brigadat Internacionaliste në Luftën e Spanjës. Për mikun e tij të ngushtë Petro Marko, më 13 gusht 1975, Skënder Luarasi i pati dërguar një letër kryeministrit Mehmet Shehu, ku i shkruante: "I dashur shoku Mehmet. 18 korrik e kalova në Pogradec. Me mallëngjim m'u kujtuan fytyrat e shokëve tanë të Spanjës, që nuk do t'i shohim më kurrë. Më fal që po guxoj të pyes ndë duhet të bëjmë ndonjë gjë për kujtimin e dëshmorëve tanë me rastin e 40-vjetorit të Luftës së Spanjës. Me respekt e dashuri Skënder Luarasi. P.Sh. Familja e Petro Markos është në dëshpërim të plotë. Ju lutem të tregoni zëmërgjerësinë tuaj edhe kësaj here dhe shpëtoeni!

Dossieri V
’’Në shkrimin e djeshëm, u njohëm edhe me letrën e Skënder Luarasit, dërguar Mehmet Shehut në gushtin e vitit 1975, ku ai i kërkon ish-shokut të tij të Luftës së Spanjës, që të ndërhyjë dhe ta ndihmojë Petro Markon, bashkëluftëtarin e tyre të Brigadave Internacionaliste. Në atë kohë Petro Marko rrezikohej të dënohej përsëri me burg, pasi kishte dalë libri i tij me vjersha nga cikli "Pozia shqipe", të cilin e kishte botuar Shtëpia Botuese "Naim Frashëri", ku drejtuesit e saj pa pyetur fare Petron, kishin mbledhur vjershat e tij të botuara në vitin 1934. Pas daljes së atij libri, më 7 prill të atij viti, autori i tij u thërrit në një mbledhje që kryesohej nga Mantho Bala dhe Kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve, së bashku me Drejtorin e Shtëpisë Botuese. Në atë mbledhje Petro u godit rëndë dhe u përjashtua nga Lidhja, për poezitë që kishte botuar në kohën e Zogut. Në fjalën e tij të fundit, Petro Marko u tha" "Habitem se përse zgjodhët datën 7 prill të më komunikonit masën e përjashtimit nga Lidhja, duke më dënuar për vjersha për të cilat kam ngrënë dru nga Musa Juka, Ministri i Brendshëm i Zogut.
Por Petro i shpëtoi burgut, sepse e mori në mbrojtje Mehmet Shehu, pas letrës së Luarasit, por u dënua shefi i poezisë, Dhimitër Fullani.
Ja ku e paska gjetur provën ‘’historiani i mirëfilltë‘’ Agron Luka per te akuzuar S.Luarasin paçka se nuk e di askush që Dhimitër Fullani të jetë internuar, e aq më pak nga S.Luarasi. Ai thjesht u shkarkua nga detyra shefi i poezisë meqë nuk u tregua vigjilent në mos censurimin e poezise ‘’disidente’’ te Petro Markos
Mirë që e zbuluam mashtrimin e Agron Lukës e burimin e tij se mund ta gjenim te cituar ne lloj-lloj hamendesime ‘’historianësh’’ të tjerë.

[Brari]

PetroL..

mendime nga forumistet mos prit sepse ketu megjithse livadhisin dhjetra mijra shkrus e lexues.. jan me kokrra ata qe kuptojne keto ceshtje e qe mund te cfaqin mendime per kto ceshtje..

diktatura enveriste ka len pasoja e nje pjes e tyre nuk riparohen..

pra ajo diktature si kryedetyre kishte krijimin e sojit lumpen injorant e xhahil..
dhe ja arriti kesaj..
pra dhe kalamaqerit e atij lumpeni.. mbeten lumpen dhe sikurse ne cdo ambjent ata perbejne shumicen..dhe ketu ata perbejne shumicen.. dhe jan te lumtur me kte status..
ska ci duhet evolimi..

dhe ne ashtu do i leme.. se sna hyjne ne pune..

pra dhe kto ceshtjet qe ti trajton do jene interesante vetem per tek tuk ndonje brar.. dhe tip brar ketu jan a sjan nja 4-5 vete..
tjret kallam kusuri.. nuku kan dhembe per kto tema..
jan bot tjater..
pra lumpen..
ti lem ata ne eren e chanell 5 ses se aty jan eksperta..

un vertet kam sjelle dicka nga ky debati.. mes teje dhe lukes..

por skam mundur ti sjelle te plota..

kur ka lindur kjo mos marveshja mes jush se nuk jam ne dijeni..
ky luka a mos eshte.. zyrtar i larte ne shkoder?

a kini bere ndonji tentim per bashkbisedime e sqarime me karakter pajtuso paqesor?

dhe nje pyetje por private..

a ju thirri familja Petro Markos ne percjelljen qe ja bene Petros per ne Himare?
degjova se kan thene se skan thirrur njerez meqe Petrua ka dashur varrim te heshtur pa tam tame..
Berisha ne mos gaboj beri nje vizite ne shpin muze te Petros ne Breg e dicka tha po sjam ne korrent..


Gjith te mirat


..

[petrol]

I nderuar Brari,
Me këto materiale që po publikoj dëshiroj të plotësoj ato boshllëqe që krijoi diktatura me mungesën e plotë të lirisës së fjalës. Në këtë mënyrë njerëzit të kuptojnë më mirë të shkuarën e të tashmen, për të parashikuar të ardhmen.
Në lidhje me debatin Luarasi- Luka unë i kam sqaruar mirë periudhat dhe shkaqet në forumin shqiptar ( ‘’Vetdemaskimi i Agron Lukes’’ dhe ‘’Kryqezimi i Agron Lukës’’).
Në qershor kam komunikuar me vëllain e Agronit në Australi dhe u morëm vesh miqësisht për ta mbyllur këtë debat, por papritur këto ditë Agron Luka botoi disa artikuj në gazetën Albania me përgojime ndaj Migjenit, të njohurës së tij të dikurshme Bojka dhe sidomos me shpifje skandaloze ndaj S.Luarasit. Ndaj unë u detyrova të shkoj tek gazeta Albania, krahasuam citimet e Agronit me origjinalin dhe dokumenta të tjera dhe pamë që qenë sajesa e shpifje.
Ky Agroni është një ish i internuar i diktaturës, ish-tornitor, tashmë në pension, që e kalon kohën me shkrime nëpër gazeta ku gjen liri të broçkullisë çfarë i thotë mendja.
Në lidhje me familjen e Petro Markos( znj. Safo, të birin e vajzën) unë kam marrëdhënie shumë të mira dhe i takoj herë pas here. Kur është bërë varrimi unë nuk kam qenë në Shqipëri dhe nuk di ç’të them. Për mua Petro Marko ka qenë një nga njerëzit më të ndershëm ( i kam marrë edhe një intervistë vitin e fundit kur ishte shumë sëmurë) dhe një shkrimtar i mrekullueshëm për të cilin duhet të shkruhet më shumë nga kritika. Në nderim të tij e vullnetareve te Spanjës kam mbajtur edhe një kumtesë të cilën e kam botuar pjesërisht në forum.
Megjithatë për hir të së vërtetës në kujtimet e tij të botuar pas ndarjes nga jeta se kush ka futur duart dhe disa gjëra më rezultojnë ndryshe nga sa i ka shkruar apo më ka thënë vetë kur ishte gjallë (?!) Ai nuk i hynte njeriu në hak. Jam i bindur që ai vete kurre nuk mund te shkruante se bie fjala Asim Vokshi ishte i pari qe u nis në Spanjë pas mbledhjes së grupit komunist të ushtarakëve në Tiranë dhe pas tij u nis Skënder Luarasi?! Kjo bie ndesh me historinë dhe çfarë ka shkruar vetë në ‘’Hasta la Vista’’ apo për thesin me gjymtyrë fëmijësh të masakruar që Emrush Myftari ia çoi Enver Hoxhës(?!) etj.

[petrol]

Skënder Luarasi, Kujtime
Projekti për një revistë të re: ‘’Vepra’’
Në pranverë të vitit 1935 një grup intelektualësh përparimtarë: Skënder Luarasi, Selim Shpuza, Gani Dizdari, Salo Halili, Millosh Nikolla, Teufik Gjyli,Rragip Gjylbegu, Malo Beci, Rrefik Shpuza e Ahmet Çaku menduan të botonin në Shkodër një revistë kulturore ku të shpalosej fjala e lirë shqipe dhe pikëpamjet përparimtare.
‘’ Skënder Luarasi ishte organizator shoqëror i veprimtarisë së këtyre mësuesve, me të cilët u lidh një shoqëri e miqësi e vërtetë, duke i vënë edhe këto ndjenja të fuqishme në funksion të çështjes kombëtare’’. (*)
(*) Iliaz Gogaj:Skënder Luarasi – shëmbëlltyrë e përkryer e mësuesit atdhetar e demokrat’’Mësuesi’’, 2 maj 1992, f….)
Realizimi i këtij qëllimi paraqiste vështirësi të mëdha për shkak të ligjit të rreptë për shtypin dhe censurës qeveritare (*)
Në ligjin për shtypin (të botuar në ‘’Gazetën zyrtare’’ më 31 .1.1931) theksohej se dy kopje të botimit duhej t'i dërgoheshin Ministrisë së Brendëshme dhe Prokurorisë, shitësi i gazetëstë të ishte i regjistruar, përgjegjësinë për përmbajtjen e gazetës do ta mbanin drejtori përgjegjës i botimit, shtypshkronjësi dhe shitësi.)
Takimi i intelektualëve u bë në sallën e shoqërisë ''Vllaznia'’. Në mbledhje morën pjesë anëtarë të shoqërisë ''Besa Shqiptare’’, anëtarë të kolektivit mësimor të gjimnazit dhe drejtori i konviktit (Skënder Luarasi) .
Në procesverbalin e mbajtur më 19.5.1935 nga Masar Bushati shënohen emrat e pjesëmarrësve me këtë renditje: Skënder Luarasi, Selim Shpuza, Gani Dizdari, Salo Halili, Millosh Nikolla, Teufik Gjyli, Rragip Gjylbegu, Malo Beci, Rrefik Shpuza, Ahmet Çaku.
Çështjet kryesore që u diskutuan: ''mundësia e nxjerrjes së një reviste në Shkodër'', ku secili nga pjesëmarrësit ‘’të paguante proporcional shpenzimet e shtypit…e të zgjeronte qarkun e veprimit tue sjellë edhe të tjerë shokë të interesuem’’ pajtimtarëve të rinj ndër kolegë, bashkëpunëtorë e studentë. Gjithashtu synohej që të kishte më shumë krijuesish ''shpirtra të rinj …dhe drejtime të rinj''..
Sipas procesverbalit: ‘’Më 20.5.1935, ditën e hënë ora 6,30 mb.dite ''në mbledhje do të diskutohej për emrin e revistës dhe përcaktimin e programit, të përcaktohej drejtori përgjegjës dhe nxjerrja e lejes së botimit.’’
Skënder Luarasi propozonte që revista të quhej ‘’Koha Jonë‘’, Gani Dizdari ’’Drita’’, Millosh Nikolla (Migjeni) ’’Sot’’, Teufik Gjyli ’’Drita e Djelmënisë‘’, Rragip Gjylbegu ’’Zgjimi’’ Malo Beci ‘’Kultura’’, Refik Shpuza ’’Erdhi Koha’’.
Në mbledhjen e datës 29.5.1935 u vendos që revista të titullohej ''Vepra'' dhe të kishte një karakter kulturor e laik. Komisioni që do të hartonte programin e revistës ''Vepra'' u vendos të përbëhej prej pesë vetësh, të kryesuar nga Skënder Luarasi e Selim Shpuza. Në procesverbal u shkrua se ''Komisioni mori përsipër gatimin e programit të revistës, në vija të shkoqituna, tue kërkue një afat prej një javë ditësh'' për në mbledhjen e ardhshme më 17.6.1935.
Por autoritetet e regjimit nuk e miratuan botimin e revistës ''Vepra''

[petrol]

Migjeni, Skënder Luarasi dhe ''Vilhelm Teli'' i Shilerit
(Vilhelm Teli: Friedrich von Schiller, përkthyer prej Skënder Luarasit,
botim i parë më 1934, botim i dytë më1936, ishte pranuar si tekst shkollor prej Ministris s'Arsimit.)
Skënder Luarasi shkruan në artikullin "Shileri në Shqipëri"
Dhjetë vitet e fundit, përpara çlirimit të Shqipërisë kur të gjithë fuqitë progresive të popullit u bashkuan për të shpëtuar atdheun, Shileri u bë për rininë shqiptare, pranë Shekspirit, më i njohuri dhe më i dashuri poet i letërsisë botërore. ''Vilhelm Teli'' i Shilerit, krah për krah me ''Vargjet e lira'' të Migjenit tonë të pavdekshëm, e entusjazmoi rininë t'u kundërshtonjë armiqve të atdheut dhe u ndihmoi partizanëvet në rrugën e fitores së tyre. Prej dramave të Shilerit, i pari përkthim identik i plotë në gjuhën shqipe është ''Vilhelm Teli''Shtypshkronja ''Gutemberg'' në Tiranë e botoi më 1934; dhe nënshtypja që u bëri lexonjësve , sidomos studentëvet,ish e jashtëzakonshme.
Një mot e gjysmë më vonë, një grup studentësh u interesua për botimin e dytë të ''Vilhelm Telit'' (Stamles, Durrës1936) dhe të pesëmijë ekzemplarët u çdukën në kohën më të shkurtër prej librarivet. Redaksia e ''Flagës'', revista e të rinjve në Korçë, e shprehu mendimin e saj në artikullin kryesor në Qershor 1935 kështu: ''Letërsia jonë e varfër u pasurua tani me shqipërimin e denjë të një vepre klasike nga më të mirat e literaturës gjermane,''Vilhelm Telit''
''Kjo dramë e famshme është përkthyer në të gjithë gjuhët e botës me kulturë. Dhe nuk e ka humbur aspak rëndësinë e saj të, parë; se kjo është një kryevepër ku mbrohet liria dhe të drejtat e njeriut, të cilat janë të vjetra sa edhe ekzistenca e njeriut vetë. ''Vilhelm Teli ka dalë kaq mirë në shqip, sa duhet të ndjejmë një farrë mburrje që gjuha jonë qënka e zonja t'I japë bukur në kuptimin e tyre të plotëe të gjallë ndjenjat më të larta e më të thella të zëmrës njerëzore.Kjo vepër klasike nga një prej poetëve më të mëdhenj të Gjermanisë ka dalë kaqë shqip, sa na duket një vepër shqiptare. Ne ua rekomandojmë gjithë miqvet të letërsisë shqiptare,veçanërisht studentëve tanë.Atë duhet ta këndojnë dhe jemi të sigurt se do të na jenë mirënjojtës''.(*)
Me përjashtimin e shtypit klerikal në Shkodër, gjithë fletoret e tjera shqiptare e përshëndetën botimin e ''Vilhelm Teli'' në shqip me gëzim të madh. Ndodhi pikërisht në atë qytet të Shqipërisë së veriut, ku Mesjeta dhe Barbaria punuan bashkë krah për krah për të shtypur që në ckallua çdo mendim humanitar e të lirë që ''Vilhelm Teli'' i Shilerit e mbushi rininë e të tri feve të ndryshme dhe i ngjalli ndjenjën për detyrat e saj kundrejt atdheut të përbashkët. Në hartimin shkollor ''E vjetra shëmbet, kohët po ndryshojnë;një jetë e re po lulëzon gërmadhash'', të cilin mësonjësi i gjuhës ua dha nxënësve të tij në klasën e pestë në Gjimnazin shtetëror të Shkodrës më 19 qershor 1935, gjimnazisti Qemal Stafa, shkroi, ndër të tjera: ''Shileri e kishte kuptue të vjetrën.Edhe ne e kemi kuptue…Kemi besim në vetëvete, prandaj guxojmë''
''Vilhelm Teli'' u bë libër këndimi për shkollën shqipe dhe për inteligjencën e re shqiptare Pjesë të tëra të dramës u inskenuan dhe u shfaqën në teatret e konvikteve.(**)
(*)(*)Interesant është artikulli i mësonjësit të shkollës së mesme Izet Bebeziqi në ''Kombi'', Vlorë, mars 1938, ku analizon brendinë e dramës ''Vilhelm Teli, përdor citate nga përkthimi i Skënder Luarasit, thotë se ''Vilhelm Teli është botuar në shumë gjuhë të kulturës, po nuk guxon të përmendë përkthimin shqip dhe emrin e shqipëronjësit, i cili, në Brigadat Internacionale, tani përfillej si armik i shtetit shqiptar. Bebeziqi e mbyll artikullin e tij për Shilerin me fjalët: ''Shigjetën e Telit e presin tani plot fise e popuj, që mjerisht vuajnë nën thundrën e tiranëve''.(*)
(**)(**)
Fragmente të shkëputura nga artikulli i Skënder Luarasit: Shileri në Shqipëri.
"Fjala shqipe'', Skënder Luarasi, f.121-128.
--------------------------------------------------------------------------------------------
''Vilhelm Teli'' i Shilerit tërhoqi edhe vëmendjen e Migjenit.
Studjuesi Vehbi Bala shkruan:
Për kuptimin e formimit të pikëpamjeve të tij ( Migjenit) mbi botën dhe shoqërinë njerëzore do të na shërbejnë edhe nënvizimet shumë interesante që do të bëjë në veprën Vilhelm Teli të F.Shilerit, të shqipëruar nga Skënder Luarasi …
Te vepra e F.Shilerit ’’Vilhelm Teli’’ai ka nënvizuar shprehje të tilla, që vlejnë për të njohur botëkuptimin e tij:
Më kullon shpirti gjak për tëndin popull
po vuaj un’ me të, kaq fort e dua
për urtësin‘ dhe trimërin’ e tij…
Kudo ka mjerime..
Dhe vetë malet zunë e tunden? S’paska
Asgjë të palëkundshme mbi dhe…
…lufta ‘sht, kush do jetë i zot
I këtij vendi, bujku apo kaizeri?)
(*)Vehbi Bala Migjeni:Portret-monografi, viti 1974. f.21, 47.

Ndërsa studjuesi Moikom Zeqo shton:
'' Në bibliotekën e Migjenit libri më i nënvizuar me laps është ‘’Vilhelm Teli’’ i Shilerit, shqipëruar nga Skënder Luarasi…Çfarë i ka tërhequr vëmendjen Migjenit?…
Në faqen 39, vargjet: Do flakëroj e ndezur shenj e zjarrit/Dhe bëhen hi kolonat e Tiranve…f..92: E vjetra shëmbet ,kohët po ndryshojnë/Një jetë e re po lulëzon gërmadhash…Pasazhet që ka nënvizuar Migjeni janë tepër kuptimplotë
(*) Moikom Zeqo, Mozaik migjenian , Nëntori, Nr.10, viti 1981, f. 134)