Nė faqen e kishės sė Torinos www.ortodossiatorino.net lexohet njė analizė mbi;
Kisha Ruse nė Afrikė:
shkaqet dhe pasojat -
nga Konstantin Shemljuk
Unioni i Gazetarėve Orthodhoksė, 1 janar 2022
Sinodi i Kishės Orthodhokse Ruse njoftoi krijimin e ekzarkatit tė vet nė Afrikė.
Cila ishte arsyeja e kėtij vendimi dhe cilat janė pasojat e tij pėr Orthodhoksinė universale?
Mė 29 dhjetor 2021, Sinodi i Kishės Orthodhokse Ruse shpalli krijimin e njė Eksarkati Afrikan, tė pėrbėrė nga dy dioqeza, nga Afrika e Veriut dhe Afrika e Jugut.
Kėto dioqeza pėrfshijnė 54 vende afrikane, domethėnė tė gjitha shtetet e kontinentit.
Pėrveē kėsaj, Sinodi pranoi 102 priftėrinj afrikanė nė gjirin e Kishės Orthodhokse Ruse, tė cilėt mė parė kishin paraqitur peticione me kėrkesėn pėrkatėse.
Sinodi emėroi Kryepiskopin Leonid (Gorbaēov) tė Jerevanit dhe Armenisė si Mitropolit tė Klinit dhe Eksark Patriarkal tė Afrikės dhe ia besoi atij administrimin e dioqezės sė Afrikės sė Veriut dhe administrimin e pėrkohshėm tė dioqezės sė Afrikės sė Jugut.
Ēfarė thonė kanunet?
Nga kėndvėshtrimi i Patriarkanės sė Aleksandrisė (qė nė tė gjitha, pėrveē emrit, ėshtė Fanari), ky ėshtė njė vendim jokanonik, pasi Kisha Orthodhokse Ruse ka krijuar njė strukturė paralele nė njė territor tė njė juridiksioni tjetėr. Pranimi i klerit Aleksandrian nė Kishėn Ruse duhet tė konsiderohet gjithashtu jo-kanonik, nga kėndvėshtrimi i Patriarkut Theodoros.
Sigurisht, njė analizė e hollėsishme e tė gjitha arsyeve kanonike pėr krijimin e Eksarkatit tė Kishės Orthodhokse Ruse nė Afrikė kėrkon njė artikull tė veēantė. Por edhe tani mund tė themi se si argumenti i parė ashtu edhe ai i dytė i Patriarkanės sė Aleksandrisė nuk kanė fuqi nė situatėn aktuale. Si ka ndodhur?
● Fanri shkeli kufijtė kanonikė tė Kishės Orthodhokse Ruse, duke pranuar skizmatikė nga "Patriarkana e Kievit" dhe "Kisha Ortodokse Autoqefale Ukrainase" nė kungatė, duke i riemėruar nė "Kisha Ortodokse e Ukrainės" (edhe pse mė parė, domethėnė pėr 330 vite, nuk e kishte kontestuar Mitropolinė e Kievit si pjesė e Kishės Orthodhokse Ruse);
● Patriarku Theodoros i Aleksandrisė fillimisht ftoi popullin ukrainas nė unitet me Fortlumturinė e tij Mitropolitin Onufrij (nė vjeshtėn e 2018), pra i kishės kanonike,
pėr njė kohė tė gjatė (pothuajse njė vit) ai mbajti njė pozicion relativisht neutral dhe nė vitin 2019 ai pėrkujtoi Epifanij si primat kanonik tė Kishės nė Ukrainė,pėrgjatė Liturgjisė Hyjnore;
● Nė vitin 2021, Patriarku Theodoros u bashkua me Dumenkon, qė do tė thotė se ai shkeli njė sėrė rregullash kanunore (nė veēanti, Kanuni Apostolik 11), sipas tė cilit ai vetė u bė skizmatik;
● Kėshtu, Patriarku Theodoros ėshtė larguar nga Kisha, qė do tė thotė se ai nuk mund tė konsiderohet mė episkop kanonik nė vendet afrikane;
● Po kėshtu, tė gjithė ata klerikė dhe episkop qė janė dakord me njohjen e skizmės dhe nuk e kanė kundėrshtuar vendimin e patriarkut tė tyre pėr tu bashkuar me skizmatikėt, janė larguar nga Kisha;
● Ata priftėrinj dhe laikė tė Afrikės qė nuk janė dakord me njohjen e skizmatikėve, mbeten pa patriark dhe pa episkop;
● Kjo do tė thotė se vendimi pėr t'i pritur ata nėn juridiksionin e Kishės Orthodhokse Ruse ėshtė konsistent dhe, pėr shkak tė njohjes sė pėrēarjes skizmės ukrainase nga Patriarku Theodoros, korrespondon me frymėn e kanuneve.
Pėr mė tepėr, territori historik kanonik i Patriarkanės sė Aleksandrisė, sipas rregullave tė Kishės, pėrbėhet nga Egjipti, Libia dhe Pentapoli. Juridiksioni i Kishės sė Aleksandrisė u shtri nė tė gjithė kontinentin afrikan vetėm nga patriarku Meletios (Metaksakis) nė shekullin e 20-tė.
Kisha Ruse (si Kishat e tjera lokale) thjesht ka vėzhguar njė "status quo" e heshtur nė lidhje me kėto territore.
Pėr mė tepėr, priftėrinjtė qė iu bashkuan Kishės Orthodhokae Ruse nuk shkelėn asgjė.
Siē vuri nė dukje me tė drejtė protodhjakoni Konstantin Marēenko, "Kanuni 15 i kėshillit tė parė dhe tė dytė justifikon ndarjen nga patriarku dhe mitropoliti nėse ata predikojnė njė herezi qė tashmė ėshtė dėnuar.
Kisha Ortodokse e Ukrainės ėshtė njė strukturė etnofile (struktura tė tilla zakonisht janė tė ndėrtuara me parullat: 'shtet i pavarur - kishė e pavarur') megjithatė etnofiletizmi ėshtė u dėnua nga Kėshilli i 1872,
pėrveē kėsaj, vendimet e Kėshillave tė Moskės tė vitit 1992 dhe
tė vitit 1997 (pėrsa i pėrket anatemimit tė Filaretit,) nuk janė anuluar kanonikisht.
At Konstantini beson se bashkimi me "Kishėn Ortodokse tė Ukrainės" ėshtė i barabartė me "njohjen e heretikėve", qė do tė thotė se Patriarku Theodoros "ka rėnė tashmė nė herezi".
Epo, fakti qė nuk ka pasur njė dėnim paqėsor tė kreut tė kishės sė Aleksandrisė do tė thotė vetėm se "tani Bizanti nuk ekziston mė dhe shumė gjėra janė thjesht teknikisht tė pazbatueshme.
Por, deri mė tani nuk ka asnjė mėnyrė pėr tė thirrur njė Kėshill kundėr Bartolomeut. , Theodoro, Jeronimit dhe tė gjithė simpatizantėt e "Kishės Ortodokse tė Ukrainės".
Kjo do tė thotė, sipas priftit proto-dhjak, se priftėrinjtė e Afrikės qė u transferuan nė Kishėn Ruse kanė tė drejtė nga pikėpamja e kanuneve.
Si do tė reagojnė fanariotėt ndaj krijimit tė Eksarkatit?
Mė 30 dhjetor 2021, Patriarkana e Aleksandrisė shprehu "dhimbje" pėr paraqitjen e Eksarkatit tė Kishės Orthodhokse Ruse nė Afrikė, citoi Etėrit e Kishės dhe priftin George Florovsky dhe premtoi se "vendimi i Patriarkanės Ruse do tė diskutohet nė mbledhjen e radhės tė Sinodit tė Patriarkanės sė Aleksandrisė dhe mė pas do tė merren vendimet e duhura.
Ėshtė e qartė se fanariotėt dhe "miqtė e tyre jashtė shtetit" janė tė shqetėsuar sė bashku me Kishėn Aleksandriane, sepse ata e kuptojnė qė Kisha Ruse mund tė mos ndalet me kaq. Dioqezat afrikane tė Kishės Orthodhokse Ruse janė mund tė ndikojnė nė krijime tė mėtejshėme tė strukturave tė ngjashme nė Greqi dhe Turqi.
Mė saktėsisht, nė territorin e atyre episkopėve qė njohin "Kishėn Ortodokse tė Ukrainės".
Prandaj, nuk ka dyshim se reagimi i Patriarkanės sė Aleksandrisė dhe Fanarit do tė jetė mjaft i vendosur dhe i parashikueshėm: njė ndėrprerje e kungimit eukaristik dhe njė kėrkesė drejtuar kishave tė tjera lokale pėr tė ndėrhyrė pėr tė mos-mbėshtetur Kishėn Orthodhokse Ruse.
Gjithashtu, fanariotėt me siguri do tė pėrpiqen tė pėrdorin asin qė merr tė gjitha" imagjinare qė kanė.
Pėr shembull, ata do tė kėrcėnojnė Kishėn Serbe pėr legalizimin e pėrēarjeve maqedonase dhe malazeze.
Nė raport me kishat e tjera, fanariotėt do tė pėrpiqen tė pėrshpejtojnė sa mė shumė procesin e njohjes sė "Kishės Ortodokse tė Ukrainės". Kėshtu, nė prill 2022, kreu i Fanarit planifikoi prodhimin e miro-s, nė tė cilėn do tė ftohen primatėt e kishave lokale sė bashku me skizmatikun Epifanij Dumenkon.
Pėr rrjedhojė, pėlqimi pėr tė kryer kėtė rit sė bashku me primatin skizmatik do tė nėnkuptojė njohjen e tij si primat legjitim i Kishės nė Ukrainė.
Njė hap i tillė (qė nė fakt i ngjan shantazhit), sipas fanariotėve, duhet tė ndalojė Kishėn Ruse. Por nuk ėshtė kėshtu. Nė fakt, ka ardhur koha qė tė vendosim pikat mbi i-tė dhe mė nė fund tė vendosim se kush ėshtė nė pėrēarje dhe kush nė Kishė.
Deri mė tani disa kisha lokale nuk janė prononcuar pėr Tomosin dhe pėr "Kishėn Ortodokse tė Ukrainės" dhe pėrpiqen tė duken neutrale. Megjithatė tani ka ardhur koha.
Pėr mė tepėr, nė aspektin e krijimit tė njė Ekzarkati nė Afrikė, Kisha Orthodhokse Ruse dėshmoi se ishte nė gjendje tė jepte njė pėrgjigje mjaft tė qartė dhe adekuate.
Pėr momentin, Kisha Orthodhokse Ruse duket se po udhėheq konservatorizmin nė Orthodhoksi, dhe pėr kėtė arsye ka njė probabilitet tė lartė qė nėse kishat e tjera bien nė pėrēarje ( Skizėm ), besimtarėt me mentalitet tradicional nga vendet e tjera do t'i bashkohen Kishės Ruse.
Nga ana tjetėr, Patriarku Theodoros dhe bashkėhelenistėt e tij nė personin e Patriarkut Bartolome, Kryepiskopit Jeronim dhe Kryepiskopit Krizostom do tė bėjnė gjithēka qė ėshtė e mundur pėr tė diskredituar Kishėn Ruse dhe pėr ta paraqitur kėtė hap si njė "krim tė tmerrshėm".
Ndonse, Kisha Orthodhokse Ruse mund tė parashikojė reagimin e mundshėm tė fanariotėve dhe nuk do tė habitet spak.
Kėrcėnimet, shantazhet dhe frikėsimet: si trajton Afrikėn pėr mospajtimin.
Por pėrveē se bubullimave dhe vetėtimave do tė godasin Kishėn Orthodhokse Ruse nga ana e patriarkanės ekumenike, do tė godasin edhe ata priftėrinj qė vendosin tė largohen nga Kisha e Aleksandrisė.
Fakti ėshtė se kjo kishė ka 41 episkopė, rreth 500 priftėrinj (qė nga viti 2005), rreth 1 milion besimtarė, 43 dioqeza, rreth 1000 famulli dhe 6 manastire.
Nėse supozojmė se nė 15 vjet numri i priftėrinjve nuk ėshtė rritur ndjeshėm (dhe duke pasur parasysh ngadalėsinė e punės misionare tė grekėve nė Afrikė, ka shumė tė ngjarė tė jetė kėshtu), atėherė transferimi i qindra klerikėve nėn homoforikėn e Patriarkut tė Moskės ėshtė njė fatkeqėsi pėr Kishėn e Aleksandrisė.
Nė fillim tė tetorit, burimet pro-fanariote publikuan informacionin se 6 episkopė afrikanė ishin gati tė transferoheshin nė Kishėn Orthodhokse Ruse:
Mitropolitėt Meletios tė Kartagjenės, Serafimi i Zimbabvesė dhe Angolės, Makarios i Nairobit dhe Kenias, Innokentios i Ruandės, Athanasios i Kirenės dhe episkopi Neofit i Nyerit dhe i malit Kenia. Nėse kjo ėshtė e vėrtetė, atėherė ndikimi i Patriarkanės sė Aleksandrisė, tashmė kaq i parėndėsishėm nė kontinentin afrikan, do tė dėshtojė.
Patriarku Theodoros u paralajmėrua se kthimi nė pėrēarje do tė ēonte nė probleme tė mėdha brenda Patriarkanės sė Aleksandrisė.
Por ai preferoi tė pretendonte se asgjė nuk po ndodhte dhe se gjithēka ishte nėn kontroll nė Afrikė. Megjithatė, nuk ėshtė kėshtu.
Pėr shembull, nė dhjetor 2019, 27 priftėrinj nėnshkruan njė letėr tė hapur drejtuar Patriarkut Theodoros, nė tė cilėn shpreheshin kundėr njohjes sė "Kishės Ortodokse tė Ukrainės", pasi "njė vendim i tillė u mor pa kėrkuar mendimin e klerit Afrikan , megjithėse afrikanėt pėrbėjnė shumicėn e klerit dhe tė famullive tė Patriarkanės sė Aleksandrisė.
Edhe disa episkopė tė Kishės sė Aleksandrisė janė shprehur kundėr skizmatikėve ukrainas. Nė veēanti, Mitropoliti Jonah i Ugandės, i cili deklaroi se Patriarku Theodoros i vetėm vendosi tė njohė "Kishėn Ortodokse tė Ukrainės".
Me sa duket pikėrisht pėr kėto arsye kreu i Kishės sė Aleksandrisė kishte nisur sė fundmi njė aktivitet tė paparė nė dioqezat qė i ishin besuar drejtimit tė tij shpirtėror dhe ishte e qartė se ai po pėrpiqej nė njė farė mėnyre tė kompensonte kohėn e humbur. Por dėshtoi. Kėshtu, vartėsit e tij iu drejtuan presionit tė egėr ndaj priftėrinjve me metoda tė bindjes shumė tė ndryshme nga ato tė pėrshkruara nė Ungjill.
Pėr shembull, ne dimė raste nė tė cilat episkopėt grekė (nė veēanti episkopi Agathonikos i Tanzanisė) frikėsuan priftėrinjtė qė nuk ishin dakord me njohjen e "Kishės Ortodokse tė Ukrainės", i kėrcėnuan me vrasje, i shantazhuan duke i dėbuar nga famullitė, i akuzoi pėr korrupsion dhe i pengoi nė ēfarėdo mėnyre tė shprehnin mendimin e tyre pėr ēėshtjen e Ukrainės.
Pėr mė tepėr, ėshtė njė histori tjetėr e treguar nga At Georgij Maksimov: episkopi grek Agathonikos thirri At Ambrose dhe i kėrkoi tė nėnshkruante njė dokument nė mbėshtetje tė vendimit tė Patriarkut Theodoros.
At Ambrose refuzoi dhe episkopi Agathonikos refuzimit iu pėrgjigj duke i pėrgjysmuar At Ambrose rrogėn, por megjithatė ky nuk ndryshoi mendje (...) Mė 10 dhjetor 2021, episkopi Agathonikos e largoi At Ambrose nga detyra e rektorit tė kishės dhe e urdhėroi tė largohej sa mė shpejt nga shtėpia e famullisė me familjen.
Tė nesėrmen, me drejtimin e episkopit grek, disa njerėz i hoqėn tė gjitha ikonat "ruse" nga kisha dhe i hodhėn nė derėn e At Ambrozit.
Ky incident tronditi shumė priftėrinj orthodhoksė nė Tanzani, tė cilėt u shprehėn se as paganėt nuk i kanė lejuar kurrė vetes tė bėjnė gjėra tė tilla. .
Kėto histori dėshmojnė jo vetėm pėr qėndrimin e pėrgjithshėm tė priftėrinjve afrikanė ndaj episkopėve grekė, por edhe pėr frymėn qė mbretėron midis atyre qė njohėn "Kishėn Ortodokse tė Ukrainės".
Pra, a ėshtė ēudi qė afrikanėt janė shumė mė tė tėrhequr nga rusėt sesa nga grekėt? Ska dyshim.
Nga ana tjetėr, numri i atyre qė do t'i bashkohen Eksarkatit do tė rritet, gjė qė pėrfundimisht do tė ēojė nė degjenerimin e Patriarkanės sė Aleksandrisė nė kontinent nė njė strukturė margjinale dhe thjesht greke.
Pėr mė tepėr, ata kurrė nuk e kanė fshehur identifikimin e tyre me helenizmin: e vėnė atė nė plan tė parė si njė synim misionar.
Jo mė kot Patriarku Theodoros ftoi seminaristėt pėr tė predikuar helenizmin dhe jo Krishtin nė Afrikė dhe deklaroi se Kisha e Greqisė i plotėson krejtėsisht nevojat e Patriarkanės sė Aleksandrisė.
Pra tani do tė jetė edhe mė e lehtė t'i kėnaqin ata ..., pasi numerikisht pak.
Ēfarė do tė ndodhė tani?
At Georgij Maksimov shkruan se "grekėt e Aleksandrisė ende nuk besojnė nė shkallėn e fatkeqėsisė sė tyre dhe nuk arrijnė ta kuptojnė atė. Megjithatė, nuk ėshtė ēudi, duke pasur parasysh izolimin e tyre monstruoz nga grigja e tyre afrikane, kur shumica e episkopėve grekė as nuk jetojnė. nė Afrikė ...
Njohja ime me realitetet lokale mė bindi se misioni modern grek nė Afrikė i pėrngjet kryesisht njė "fshati Potjomkin" ( bėhet fjalė vetėm si fasadė ) i shfrytėzuar nga njė grusht episkopėsh grekė pėr tė mbledhur para nga grekėt nė vende tė tjera.
Jo tė gjithė episkopėt grekė janė tė tillė , por shumė janė.
Afrikanėt nuk janė budallenj dhe i shohin kėto ghėra.
Acarimi i tyre ndaj episkopėve grekė ėshtė shtuar prej kohėsh.
Afrika meriton mė mirė!
Nga ana tjetėr, rusėt nuk kanė arrogancė ndaj afrikanėve, nuk kanė asnjė ndjenjė
epėrsie dhe ekskluzivitet kombėtar apo fetar, as nuk kanė dėshirė tė promovojnė gjėra tė ngjashme me helenizmin nėn maskėn e krishterimit.
Pėr mė tepėr, rusėt janė tė gatshėm tė ndihmojnė realisht njerėzit e vendeve afrikane, gjė qė ėshtė shumė e rėndėsishme nė kushtet e varfėrisė totale nė tė cilėn jetojnė kėta njerėz.
Dhe nė kėtė kuptim, tė thuash se Rusia do tė "blejė" besnikėt afrikanė ndaj Kishės Orthodhokse Ruse ėshtė cinike dhe e gabuar, thjesht sepse njerėzit nė Afrikė mezi mbijetojnė dhe detyra e kishės ėshtė t'i ndihmojė ata.
Kush e pengon Patriarkanėn e Aleksandrisė tė pėrmbushė kėtė detyrė? Askush.
Kjo do tė thotė se edhe Kisha Ruse nuk duhet tė pengohet.
Emėrimi i episkopiz Leonid nė selinė e re tregon se Kisha Orthodhokse Ruse ėshtė serioze nė zhvillimin e misionit tė saj nė Afrikė dhe nuk do tė kėnaqet me "thėrrimet qė bien nga tryeza e padronėve".
Kjo do tė thotė se do tė hapen seminare tė reja teologjike, shkolla tė sė dielės, shkolla tė rregullta e kėshtu me radhė.
Nėse Vladika Leonid bėn gjithēka siē duhet, sė shpejti lavdia e lashtė e Afrikės si njė nga avanpostet pararojė tė Kishės mund tė ringjallet nė Orthodhoksinė Universale.
Krijoni Kontakt