Feja dhe Rilindasit-Petro Nini Luarasi.

[monikal]

Bashkatdhetarë të nderuar,
Në Forumi Shqiptar > Çështja kombëtare > Historia shqiptare, tema “Si u krijua Kisha autoqefale Shqiptare”, nëntemë e çelur nga Brari, trajtohen Papa Kristo Negovani, Petro Nini Luarasi etj. ne adrese http://www.forumishqiptar.com/showth...t=40815&page=2
Meqe tematika e gjere e Petro Nini Luarasit eshte zgjeruar ne temat: historia e shqiptare, forumi ortodoks, forumi protestant, toleranca fetare, menduam te mos i japim karakter fetar dhe ta permbledhim shkurtimisht te tema e mësiperme Historia shqiptare, tema “Si u krijua Kisha autoqefale Shqiptare” me materiale nga Petrol( i përjashtuar) e Monikol. Ndaj mundesisht orientohuni edhe atje per te patur nje ide me te qarte per problematiken e çështjes.
Këtë përqëndrim e kemi bërë duke patur parasysh amanetin e Petro Nini Luarasit per ruajtjen e unitetit kombetar, edhe si pjese e historise se kishes ortodokse autoqefale shqiptare te Fan Nolit, edhe si burim i perqendruar per studjuesit e gazetaret, edhe per te minimizuar gabimin qe u be duke e zhvendosur martirin ortodoks Petro Nini Luarasi me te tjere martire, perfshi Fan Nolin, nga forumi ortodoks tek forumi protestant. Kjo zhvendosje krijoi edhe premisen per nje debat te kote qe i tejkaloi caqet etike e intelektuale.

Petro Nini Luarasi e ka shprehur vetë përkatësinë fetare dhe nuk ka askush të drejtë t'i ndërhyjë në vullnetin e tij të lirë, për t'i caktuar gjuhën dhe tutorin ndërmjetës në marrëdhëniet e komunikimin e tij, me Zotin si atdhetar e ortodoks shqiptar.

[Maars]

Pervec deshmive te tjera, vete fakti qe Petro Nini Luarasi eshte deklaruar vete se eshte ortodoks, verteton se ai eshte shkisheruar pasi deshironte perdorimin e gjuhes shqipe ne kishat shqiptare dhe jo sepse ishte protesant prandaj do te ishte ne nderin e atyre qe e kane sjelle kete teme ne kete forum ta rikthejne prej nga e moren ne forumin Ortodoks, nqs kane ndopak Nder gjithnje

[monikal]

Gjerasim Qiriazi, së bashku me Petro Nini Luarasin e atdhetarë të tjerë themeluan “Vëllazërinë Ungjillore” në 1892. Midis krerëve protestantë shqiptarë, një besim që fitoi popullaritet me shpejtësi, ishin emra të shquar si: Naum Veqilharxhi, Gjerasim Qiriazi, Koto Hoxhi, Petro Nini Luarasi, Kostandin Kristoforidhi, motrat Parashqevi dhe Sevasti Qiriazi, etj.http://top-channel.tv/artikull.php?id=201898&ref=onews

Tè nderuar
Po konstatojmè me keqardhje qè pavarèsisht nga vetdeklarimi i Petro Nini Luarasit si besimtar ortodoks, edhe nè prag tè vdekjes sè tij tragjike, individè tè interesuar po e cilèsojnè si besimtar protestant duke nèpèrkèmbur tè vèrtetèn qè ndryshe èshtè bashkèpunimi pèr shkolla dhe libra shqip dhe ndryshe veprimtaria dhe besimi fetar. Pèrpara se tè kèrkojmè zyrtarisht se ku e bazojnè kètè hipotezè( pasi nuk disponohet asnje dokument qe Petro N.Luarasi t ekete ndryshuar besimin fetar) u bèjmè thirrje qè tè distancohen nga kèto paragjykime tè cilat i konsiderojmè shumè tè dèmshme. Pèr tè provuar kètè po ripublikojmè deklaratat e Petro Nini Luarasit pèr pèrkatèsinè e tij fetare:
Historiografia shqiptare e ka anashkaluar rolin e rèndèsishèm te Petro Nini Luarasit nè pèrdorimin e gjuhès shqipe nè kishè ( nè kishèn e Luarasit dhe nè ShBA), nè ideimin dhe ndèrtimin e themeleve tè kishès ortodokse shqiptare tè pavarur.
Bashkèkohèsi i tij, Guri Sevo, tregon:
“ Tani si mèsonjès nè fshat (Luaras) Petroja kish filluar tè pèrkthejè shqip librat e kishès dhe mesha nisi tè bèhej pothuajse gjysèm shqip. Atèhere kishat ishin si Pazar . Mirèpo kur fliste Petroja , s’dègjohej anjè zè” Dale, thoshin do tè dègjojmè Petron se flet”. Njè ditè kam parè njè plakè, tè Simo Itès qè ish mè fanatikja nè punè feje: siç rrinim nè hajat tè kishès erdhui me njè shkop nè dorè, dalè nga dalè i shtrèngoi dorèn Petros djhe i tha: “ Lum ajo nènè qè tè ka se ti sot nè kishè me fjalèn qè na fole na bère tè derdhim lot tè gjithè. Kurrè ndojnè herè nè jetèn time s’kam qarè kaq me mallèngjim sa sot” Si mbaroi sè thèni kèto, shtoi plaka: “ Dalè tè tè puth nè ballè se tè kam si djemtè e mi dhe s’tè ndaj syresh”. Nè kishè Petroja vinte gjithnjè çdo tè djelè e tè kremte. E kish vendin e tij mè tè djathtè ku psallnin dhe sanddejmi jepte fjalè dhe lèçiste shqip sa mundte. Kur vinte qè kremtonin fshati, dita e Shèn Marisè, mè 15 gusht dhe kish njerèz tè huaj nga Vakèfet dhe nga Lubonja, Qafèzezi, Vodica, Blushi, Gostivishti, Orgocka dhe nga gjithè fshatrat ku luarasllinjtè kishin miq e tè njohur, Petroja jepte fjalè nè kishè e iu shpjegonte ungjillin dhe i falenderonte mysafirèt si nga ana e fshatit, si dhe nga ana e kishès.Se qe dhe epitrop. Dhe kèshtu me anèn e kishès bènte propagandè nèpèr fshatrat nè mes tè burravet dhe gravet, duke u folur nè kètè mènyrè, dhe nè mes tè fèmijève, tè cilève u jepte mèsim edhe nè shkollè e duke u pèrkthyer e duke u mèsuar Apostollin , Pistevon , Paterimonin , e tè tjera, qè t’i thoshin edhe ata shqip nè kishè”...Dhe kur u ktheva mè 1886 nè Luaras ...Stefan Kostè Rrapo, mè thotè: Dhaskali simvjet na ka mèsuar vjershèn e Shèn Llazarit ta dimè pa kartè, e kemi kènduar ditèn e shenjtit dhe e kemi mbledhur vezè mè shumè nga motet e tjerè se na i jepnin nga dy e tri vezè nè ç do shtèpi. Dhe si ish i sèmurè atè na mèsoi edhe mua kèngèn e shèn Llazarit”. (Petro Luarasi, Jeta dhe Vepra, f.30-31)

Nga veprimtaria e tij e shquar për krijimin e kishës se pavarur shqiptare në SHBA (1904-1908)
po botojmë disa fragmente :
Gazeta Kombi, 10 janar 1908
"Zgjedhjet e shoqërisë Besa-Besë ( ku u diskutua edhe per një prift shqiptar)
Folën Kristo Dako dhe FanNoli ...Pas priftit Jakob që bëri të njohur se arkipeshkopi rus Platoni do të ndihmojë, z.Petro Luarasi me një fjalë të shkurtër rrëfeu mirënjohjen që do të kenë shqiptarët në kishën ruse porsa të ndihmojë të fillojë kisha shqip. Kështu mbetën të gjithë të kënaqur e plot gëzim nga kjo.’’

Nga një rekord zyrtar i marrë nga arshiva e zyrës civile Hudson, të botuar më vonë në Kalendarin e botës, 1939
‘’U mbajt një mbledhje tjetër e cila zgjodhi një komision që të kërkojë kandidaturën e një shqiptari për prift. Dhe kandidatë ishin dy: Fan Noli nga Bostoni dhe Petro Luarasi nga Klintoni Mass të cilët u votuan prej delegatëve të Natic-ut,Balboro-it, dhe Hudson-itdhe fitoi Fan Noli që të dorëzohej prift’’

Veterani Guri Sevo, shkruan
“Edhe në çështjen e kishës shqipe që lojti një rol të madh në lëvizjen kombëtare tonës, Petro Nini Luarasi ka qenë flamurtar i parë, jo vetëm në Shqipëri po e po, por edhe në Amerikë. Më 1905 me rastin e refuzimit të priftit grek të Ëochester-it,Mass, që të mbulonte një shqiptar të vdekur, shqiptarët iu lutën Petros të bëhej prift...Për hir të çështjes shqiptare edhe prift do të kish pranuar të bëhej Petroja por ai ia lëshoi vendin një shqiptari më ‘’aksios’’ për këtë zyrë të shenjtë Fan Nolit...”
(Guri Sevo, Mësuesi im i shqipes, 1936, f.84-85)

‘’Pasi u dorëzua Fan Noli prift më 25 mars 1908 nxorri meshën e parë shqip në Boston i vetmi që mund të zinte vendin e psalltit qe Petro Luarasi...natyrisht nuk gjendej psallt tjetër në gjuhën shqipe i përgatitur. Z.Luarasi psallti mirë. Pas ungjillit mbajti një fjalë për këtë çështje dhe provoi dobitë që do të kish patur atdheu tonëporsa të kish përdorur gjuhën e vet në kishë. Si u mbarua mesha foli Petro Luarasi ërmbi këtë çështje shumë bukur.’’ Shumë shqiptarë porsa dëgjuan se ai (Fan Noli) u urdhërua (prift) prej episkopit rus u bindën se me të vërtetë është ortodoks. Pas kësaj ata që ishin më fanatikë ndjekës të Patrikanës, u bënë më të zjarrtit e kishës shqipe. Kuptuan se nuk është mëkat të përdoret gjuha shqipe në kishë si u kish thënë dhespoti dhe që të gjitha mallkimet kishin qëllim politik’’ (Kombi 22 mars 1908)


Guri Sevo shkruan: "Si mbaroi mesha Petro sa s’qante nga gëzimi! dikush i tha që prifti shqiptar qenkesh me të vërtetë shumë i zoti.
-përndryshe nuk do të vinte mitron pa vënë kamillafin, iu përgjegj Petro për të caktuar kryelartësinë me të cilën e nxorri meshën e parë prifti i parë shqiptar’’ Guri Sevo, Mësuesi im i shqipes, 1936, f.86)

Mesha në Hudson Mass
Siç dihet në Hudson u fillua shoqëria kishtare ‘’Nderi Shqiptar’’ prandaj pas Bostonit natyrisht vjen Hudsoni. Kjo shoqëri vuri në praktikë idenë e fillimit të një kishe shqip duke mbledhur ndihma dhe duke dërguar priftin Fan Noli në Nju Jork. Pas meshës mbajti një fjalë greqisht Fan Noli (që krijoi keqkuptime ndër dëgjuesit). Pas fjalës së priftit z.Petro Luarasi foli shqip mjaft orë dhe shumë bukur . (“ Kombi, 27 mars 1908)
Fan Noli ka shkruar:" Petro Nini Luarasi ish i pari pionier i lëvizjes kombëtare në Amerikë‘’
Në Kongresin e Dytë të Manastirit që u çel më 20 mars 1910, në të cilin Petroja mori pjesë si përfaqësues i shoqërisë “Lidhja orthodhokse”, i Negovanit e Ballkamenit, Petro Nini Luarasi u shpreh:
“Çështjet e shkronjave dhe të programit të përparimit e biseduat; dhe zotnija juaj dhe të gjithë shqiptarët e vërtetë për këtë gjë po përpiqen dhe punojnë. Po unë në këtë mbledhje, jo vetëm si përfaqësonjës i Negovanit dhe i Ballkamenit, po edhe si i krishter orthodhoks shqiptar, përfaqësoj edhe “Lidhjen Orthodhokse të Shqiptarëve” andaj do të përmbështillem vetëm duke folur përmbi çështjen për të cilën jam i dërguar: Me tu shfaqur librat shqip në kohë të ttiranisë, sa shqiptarë orthodhoksë që kishin ndjerë mungimin editurisë, si të uritur fort i pushtuan shkronjat tona dhe me çdo mënyrë, pa vënë re çdo therrori që do të na rëndonte nisën të nginjeshin me mësimin e gjuhës sonë duke u gëzuar për diturinë shqipe më shumë nga vëllezërit tanë shqiptarë katolikë; se këta , nën urdhër feje të Shenjtërisë së tij Atit Papë, kishin dhe kanë liri të mjaftë për të lëçitur diturinë në gjuhën shqipe. Tek ne kleri grek, jo vetëm na mundon dhe na ndalon me mallkime, por edhe përdor çdo farë mënyre për të na sprapsur nga shkrimi dhe mësimi shqip.
Si të uritur, pra, që kanë qenë Orthodhoksët shqiptarë për shkrimin shqip, shtatuan shoqërira në Bukuresht e Sofje dhe kudo ku gjenin mbrojtje e liri .Tani nën liri konstitucionale shtatuan shoqërinë ‘’Lidhja Orthodhokse e Shqiptarëve” me qendrën në qytet të Korçës për t’u mbaruar nga orthodhoksia elinishte e grekërve dhe ne pandehmë se Qeveria do të na çmonjë punën tonë, do të na japë liri, të drejta dhe siguri nderi e jete....
Ju lutem zotërinj, vëllezërve tanë, bashkëkombësve myslymanë dhe katolikë, a dotë mos vuajnë keq kur tëshohin që një pjesë e trupit shqiptar po vuan dhe humbet për qejf të klerit grek?!
Andaj si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve” u lutem së nderçmes qeveri si dhe të shumëvlyerit Kongres të sotmë që të veprojnë ku duhet për të drejtat e “Lidhjes Orthodokse të Shqiptarëve” e cila veç qeverisë konstitucionale dhe mëmëdhethit të dashur tjetër mbështetje s’ka.
Rroftë Shqipëria!Rrofshin Shqiptarët!”
P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
(P.Raullasi, Shqiptarët orthodhoksë dhe rregjimi i sotëm Lirija, Selanik 1910, v.2, nr.81, f.1-2) P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
Fjala Protestant e di që është fjalë evropjane, të cilën e përdorin në shumë gjuhë, dhe tregon prote-sto; dhe protestantë quhen ata që kanë bërë protesto në fenë e krishterë, dhe janë një farë dhogmë e fesë së krishtërimit. Protestantë njoh shumë, si njoh dhe katolik, muhamedanë, judhenj dhe të tjerë. Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët.
Po ndë është se të përkthyerët e Shqiptarëvet në masonizmë dhe protestanizmë - proselitizmë që u çpik tjetërpërtjetrazi dhe për qëllim të veçantë nga shenjti i Kosturit - i kllet kaqë frikë shenjtit të përmendur, çdo të bënte vallë ky mitropolit, që ka veshë po s’dëgjon, kur të mësonte se Grekërit e Elladhës fort orthodhokse tangra - mangra si kope me gra e fëmijë që prej tridhjetë vjetësh po emigrojnë të shtëpirohen në Amerikë, në kërthizën e protestantëvet, ku mallkimet dhe aforizmat e tërshënjtërësisë së tij dërrmohen në shkëmbinjtë e së vërtetës së kthielltë, me qënë që nuk ka asnjë blerës për të tilla tregëtyrë të rremë dhe foshnjarak të shortit fillaretik orthodhoks? Apo mos çatdhetarët grekër të përçkulur me gjithë fëmijë janë dërguar n’Amerikë prej shënjtit të Kosturit me qëllim hakmarrjeje kundër të përkthyerit të protestantëvet në Shqipëri dhe të proselitizojnë protestantët e Amerikës në orthodhoksinë greke?! (Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Fragment i shkeputur nga teksti Origjinal, Manastir 1911, f.21, e ribotuar nga Mesonjeorja, 1999, f. f.42)
--------
Pra po e përsërisim që Petro Nini Luarasi ka vetdeklaruar në korrik 1911, një muaj para se të helmohej:
"Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët".
(Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Kjo eshte shkeputur nga teksti:\Origjinali,Manastir 1911, f.21, e ribouar Mesonjeorja, 1999f. f.42 )
Shpresojmë që vetdeklarimi i Petro Nini Luarasit te jene i mjaftueshme per te mbyllur hamendësimin.

[monikal]

Tè nderuar
Po konstatojmè me keqardhje qè pavarèsisht nga vetdeklarimi i Petro Nini Luarasit si besimtar ortodoks, edhe nè prag tè vdekjes sè tij tragjike, individè tè interesuar po e cilèsojnè si besimtar protestant duke nèpèrkèmbur tè vèrtetèn qè ndryshe èshtè bashkèpunimi pèr shkolla dhe libra shqip dhe ndryshe veprimtaria dhe besimi fetar. Pèrpara se tè kèrkojmè zyrtarisht se ku e bazojnè kètè hipotezè( pasi nuk disponohet asnje dokument qe Petro N.Luarasi t ekete ndryshuar besimin fetar) u bèjmè thirrje qè tè distancohen nga kèto paragjykime tè cilat i konsiderojmè shumè tè dèmshme. Pèr tè provuar kètè po ripublikojmè deklaratat e Petro Nini Luarasit pèr pèrkatèsinè e tij fetare:
Historiografia shqiptare e ka anashkaluar rolin e rèndèsishèm te Petro Nini Luarasit nè pèrdorimin e gjuhès shqipe nè kishè ( nè kishèn e Luarasit dhe nè ShBA), nè ideimin dhe ndèrtimin e themeleve tè kishès ortodokse shqiptare tè pavarur.
Bashkèkohèsi i tij, Guri Sevo, tregon:
“ Tani si mèsonjès nè fshat (Luaras) Petroja kish filluar tè pèrkthejè shqip librat e kishès dhe mesha nisi tè bèhej pothuajse gjysèm shqip. Atèhere kishat ishin si Pazar . Mirèpo kur fliste Petroja , s’dègjohej anjè zè” Dale, thoshin do tè dègjojmè Petron se flet”. Njè ditè kam parè njè plakè, tè Simo Itès qè ish mè fanatikja nè punè feje: siç rrinim nè hajat tè kishès erdhui me njè shkop nè dorè, dalè nga dalè i shtrèngoi dorèn Petros djhe i tha: “ Lum ajo nènè qè tè ka se ti sot nè kishè me fjalèn qè na fole na bère tè derdhim lot tè gjithè. Kurrè ndojnè herè nè jetèn time s’kam qarè kaq me mallèngjim sa sot” Si mbaroi sè thèni kèto, shtoi plaka: “ Dalè tè tè puth nè ballè se tè kam si djemtè e mi dhe s’tè ndaj syresh”. Nè kishè Petroja vinte gjithnjè çdo tè djelè e tè kremte. E kish vendin e tij mè tè djathtè ku psallnin dhe sanddejmi jepte fjalè dhe lèçiste shqip sa mundte. Kur vinte qè kremtonin fshati, dita e Shèn Marisè, mè 15 gusht dhe kish njerèz tè huaj nga Vakèfet dhe nga Lubonja, Qafèzezi, Vodica, Blushi, Gostivishti, Orgocka dhe nga gjithè fshatrat ku luarasllinjtè kishin miq e tè njohur, Petroja jepte fjalè nè kishè e iu shpjegonte ungjillin dhe i falenderonte mysafirèt si nga ana e fshatit, si dhe nga ana e kishès.Se qe dhe epitrop. Dhe kèshtu me anèn e kishès bènte propagandè nèpèr fshatrat nè mes tè burravet dhe gravet, duke u folur nè kètè mènyrè, dhe nè mes tè fèmijève, tè cilève u jepte mèsim edhe nè shkollè e duke u pèrkthyer e duke u mèsuar Apostollin , Pistevon , Paterimonin , e tè tjera, qè t’i thoshin edhe ata shqip nè kishè”...Dhe kur u ktheva mè 1886 nè Luaras ...Stefan Kostè Rrapo, mè thotè: Dhaskali simvjet na ka mèsuar vjershèn e Shèn Llazarit ta dimè pa kartè, e kemi kènduar ditèn e shenjtit dhe e kemi mbledhur vezè mè shumè nga motet e tjerè se na i jepnin nga dy e tri vezè nè ç do shtèpi. Dhe si ish i sèmurè atè na mèsoi edhe mua kèngèn e shèn Llazarit”. (Petro Luarasi, Jeta dhe Vepra, f.30-31)

Nga veprimtaria e tij e shquar për krijimin e kishës se pavarur shqiptare në SHBA (1904-1908)
po botojmë disa fragmente :
Gazeta Kombi, 10 janar 1908
"Zgjedhjet e shoqërisë Besa-Besë ( ku u diskutua edhe per një prift shqiptar)
Folën Kristo Dako dhe FanNoli ...Pas priftit Jakob që bëri të njohur se arkipeshkopi rus Platoni do të ndihmojë, z.Petro Luarasi me një fjalë të shkurtër rrëfeu mirënjohjen që do të kenë shqiptarët në kishën ruse porsa të ndihmojë të fillojë kisha shqip. Kështu mbetën të gjithë të kënaqur e plot gëzim nga kjo.’’

Nga një rekord zyrtar i marrë nga arshiva e zyrës civile Hudson, të botuar më vonë në Kalendarin e botës, 1939
‘’U mbajt një mbledhje tjetër e cila zgjodhi një komision që të kërkojë kandidaturën e një shqiptari për prift. Dhe kandidatë ishin dy: Fan Noli nga Bostoni dhe Petro Luarasi nga Klintoni Mass të cilët u votuan prej delegatëve të Natic-ut,Balboro-it, dhe Hudson-itdhe fitoi Fan Noli që të dorëzohej prift’’

Veterani Guri Sevo, shkruan
“Edhe në çështjen e kishës shqipe që lojti një rol të madh në lëvizjen kombëtare tonës, Petro Nini Luarasi ka qenë flamurtar i parë, jo vetëm në Shqipëri po e po, por edhe në Amerikë. Më 1905 me rastin e refuzimit të priftit grek të Ëochester-it,Mass, që të mbulonte një shqiptar të vdekur, shqiptarët iu lutën Petros të bëhej prift...Për hir të çështjes shqiptare edhe prift do të kish pranuar të bëhej Petroja por ai ia lëshoi vendin një shqiptari më ‘’aksios’’ për këtë zyrë të shenjtë Fan Nolit...”
(Guri Sevo, Mësuesi im i shqipes, 1936, f.84-85)

‘’Pasi u dorëzua Fan Noli prift më 25 mars 1908 nxorri meshën e parë shqip në Boston i vetmi që mund të zinte vendin e psalltit qe Petro Luarasi...natyrisht nuk gjendej psallt tjetër në gjuhën shqipe i përgatitur. Z.Luarasi psallti mirë. Pas ungjillit mbajti një fjalë për këtë çështje dhe provoi dobitë që do të kish patur atdheu tonëporsa të kish përdorur gjuhën e vet në kishë. Si u mbarua mesha foli Petro Luarasi ërmbi këtë çështje shumë bukur.’’ Shumë shqiptarë porsa dëgjuan se ai (Fan Noli) u urdhërua (prift) prej episkopit rus u bindën se me të vërtetë është ortodoks. Pas kësaj ata që ishin më fanatikë ndjekës të Patrikanës, u bënë më të zjarrtit e kishës shqipe. Kuptuan se nuk është mëkat të përdoret gjuha shqipe në kishë si u kish thënë dhespoti dhe që të gjitha mallkimet kishin qëllim politik’’ (Kombi 22 mars 1908)


Guri Sevo shkruan: "Si mbaroi mesha Petro sa s’qante nga gëzimi! dikush i tha që prifti shqiptar qenkesh me të vërtetë shumë i zoti.
-përndryshe nuk do të vinte mitron pa vënë kamillafin, iu përgjegj Petro për të caktuar kryelartësinë me të cilën e nxorri meshën e parë prifti i parë shqiptar’’ Guri Sevo, Mësuesi im i shqipes, 1936, f.86)

Mesha në Hudson Mass
Siç dihet në Hudson u fillua shoqëria kishtare ‘’Nderi Shqiptar’’ prandaj pas Bostonit natyrisht vjen Hudsoni. Kjo shoqëri vuri në praktikë idenë e fillimit të një kishe shqip duke mbledhur ndihma dhe duke dërguar priftin Fan Noli në Nju Jork. Pas meshës mbajti një fjalë greqisht Fan Noli (që krijoi keqkuptime ndër dëgjuesit). Pas fjalës së priftit z.Petro Luarasi foli shqip mjaft orë dhe shumë bukur . (“ Kombi, 27 mars 1908)
Fan Noli ka shkruar:" Petro Nini Luarasi ish i pari pionier i lëvizjes kombëtare në Amerikë‘’
Në Kongresin e Dytë të Manastirit që u çel më 20 mars 1910, në të cilin Petroja mori pjesë si përfaqësues i shoqërisë “Lidhja orthodhokse”, i Negovanit e Ballkamenit, Petro Nini Luarasi u shpreh:
“Çështjet e shkronjave dhe të programit të përparimit e biseduat; dhe zotnija juaj dhe të gjithë shqiptarët e vërtetë për këtë gjë po përpiqen dhe punojnë. Po unë në këtë mbledhje, jo vetëm si përfaqësonjës i Negovanit dhe i Ballkamenit, po edhe si i krishter orthodhoks shqiptar, përfaqësoj edhe “Lidhjen Orthodhokse të Shqiptarëve” andaj do të përmbështillem vetëm duke folur përmbi çështjen për të cilën jam i dërguar: Me tu shfaqur librat shqip në kohë të ttiranisë, sa shqiptarë orthodhoksë që kishin ndjerë mungimin editurisë, si të uritur fort i pushtuan shkronjat tona dhe me çdo mënyrë, pa vënë re çdo therrori që do të na rëndonte nisën të nginjeshin me mësimin e gjuhës sonë duke u gëzuar për diturinë shqipe më shumë nga vëllezërit tanë shqiptarë katolikë; se këta , nën urdhër feje të Shenjtërisë së tij Atit Papë, kishin dhe kanë liri të mjaftë për të lëçitur diturinë në gjuhën shqipe. Tek ne kleri grek, jo vetëm na mundon dhe na ndalon me mallkime, por edhe përdor çdo farë mënyre për të na sprapsur nga shkrimi dhe mësimi shqip.
Si të uritur, pra, që kanë qenë Orthodhoksët shqiptarë për shkrimin shqip, shtatuan shoqërira në Bukuresht e Sofje dhe kudo ku gjenin mbrojtje e liri .Tani nën liri konstitucionale shtatuan shoqërinë ‘’Lidhja Orthodhokse e Shqiptarëve” me qendrën në qytet të Korçës për t’u mbaruar nga orthodhoksia elinishte e grekërve dhe ne pandehmë se Qeveria do të na çmonjë punën tonë, do të na japë liri, të drejta dhe siguri nderi e jete....
Ju lutem zotërinj, vëllezërve tanë, bashkëkombësve myslymanë dhe katolikë, a dotë mos vuajnë keq kur tëshohin që një pjesë e trupit shqiptar po vuan dhe humbet për qejf të klerit grek?!
Andaj si anëtar i ‘’Lidhjes Orthodhokse të Shqiptarëve” u lutem së nderçmes qeveri si dhe të shumëvlyerit Kongres të sotmë që të veprojnë ku duhet për të drejtat e “Lidhjes Orthodokse të Shqiptarëve” e cila veç qeverisë konstitucionale dhe mëmëdhethit të dashur tjetër mbështetje s’ka.
Rroftë Shqipëria!Rrofshin Shqiptarët!”
P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
(P.Raullasi, Shqiptarët orthodhoksë dhe rregjimi i sotëm Lirija, Selanik 1910, v.2, nr.81, f.1-2) P.Raullasi (Pseudonim i Petro Nini Luarasit)
Fjala Protestant e di që është fjalë evropjane, të cilën e përdorin në shumë gjuhë, dhe tregon prote-sto; dhe protestantë quhen ata që kanë bërë protesto në fenë e krishterë, dhe janë një farë dhogmë e fesë së krishtërimit. Protestantë njoh shumë, si njoh dhe katolik, muhamedanë, judhenj dhe të tjerë. Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët.
Po ndë është se të përkthyerët e Shqiptarëvet në masonizmë dhe protestanizmë - proselitizmë që u çpik tjetërpërtjetrazi dhe për qëllim të veçantë nga shenjti i Kosturit - i kllet kaqë frikë shenjtit të përmendur, çdo të bënte vallë ky mitropolit, që ka veshë po s’dëgjon, kur të mësonte se Grekërit e Elladhës fort orthodhokse tangra - mangra si kope me gra e fëmijë që prej tridhjetë vjetësh po emigrojnë të shtëpirohen në Amerikë, në kërthizën e protestantëvet, ku mallkimet dhe aforizmat e tërshënjtërësisë së tij dërrmohen në shkëmbinjtë e së vërtetës së kthielltë, me qënë që nuk ka asnjë blerës për të tilla tregëtyrë të rremë dhe foshnjarak të shortit fillaretik orthodhoks? Apo mos çatdhetarët grekër të përçkulur me gjithë fëmijë janë dërguar n’Amerikë prej shënjtit të Kosturit me qëllim hakmarrjeje kundër të përkthyerit të protestantëvet në Shqipëri dhe të proselitizojnë protestantët e Amerikës në orthodhoksinë greke?! (Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Fragment i shkeputur nga teksti Origjinal, Manastir 1911, f.21, e ribotuar nga Mesonjeorja, 1999, f. f.42)
--------
Pra po e përsërisim që Petro Nini Luarasi ka vetdeklaruar në korrik 1911, një muaj para se të helmohej:
"Sa herë hasem me protestantë, flas me ta dhe bisëdonj, siç e meriton me njerëz të kungajkës dhe të bashkërisë dhe të qytetërimit, me ndryshim që ata janë protestantë, dhe unë orthodhoksë. Po rrëfenj zëmërkthjelltazi se për hir të fitimit lënduar kurrë nuk u mora vesh për ndonjë qëllim fetar me protestantët".
(Petro Nini Luarasi, Mallkimi i shkronjave shqipe Kjo eshte shkeputur nga teksti:\Origjinali,Manastir 1911, f.21, e ribouar Mesonjeorja, 1999f. f.42 )
Shpresojmë që vetdeklarimi i Petro Nini Luarasit te jene i mjaftueshme per te mbyllur hamendësimin.

................
Bèjmè thirrje qè Vëllazëria Ungjillore Shqiptare tè shprehet pèr tè vèrtetèn duke U DISTANCUAR NGA HIPOTEZAT E PABAZA tè disa individève tè cilèt i sjellin njè dèm tè madh edhe vetè reputacionit tè respektuar tè saj.

[Gregu]

Tè nderuar
Po konstatojmè me keqardhje qè pavarèsisht nga vetdeklarimi i Petro Nini Luarasit si besimtar ortodoks, edhe nè prag tè vdekjes sè tij tragjike, individè tè interesuar po e cilèsojnè si besimtar protestant duke nèpèrkèmbur tè vèrtetèn qè ndryshe èshtè bashkèpunimi pèr shkolla dhe libra shqip dhe ndryshe veprimtaria dhe besimi fetar.

monikal,
Kisha ortodokse e mallkoj dhe e shkisheroj. Kjo eshte baze logjike per te thene se Luarasi nuk ishte ortodoks me.
Kisha ortodokse greke kishte pushtet mbi cdo kishe ortodokse ne shqiperi dhe barazimi eshte i kuptueshem.

monikal,
Nuk e di pse ter ky shqetesim me jave te tera per Luarasin!
Protestant apo ortodoks nuk ka shume rendesi sa vepra e tij. Vepra e tij eshte e veqant ne komunitetin ungjillor dhe kjo e ben te vecant jeten e tij e kaloj mes ungjillorve.
Sido qe te jete, te sugjeroj te mos e marresh shume afer kete qeshtje. Shko ne parlament dhe fol, se ketu ne forum nuk do kesh sukses me pretendimet e tua.

[monikal]

monikal,
Kisha ortodokse e mallkoj dhe e shkisheroj. Kjo eshte baze logjike per te thene se Luarasi nuk ishte ortodoks me.
Kisha ortodokse greke kishte pushtet mbi cdo kishe ortodokse ne shqiperi dhe barazimi eshte i kuptueshem.

monikal,
Nuk e di pse ter ky shqetesim me jave te tera per Luarasin!
Protestant apo ortodoks nuk ka shume rendesi sa vepra e tij. Vepra e tij eshte e veqant ne komunitetin ungjillor dhe kjo e ben te vecant jeten e tij e kaloj mes ungjillorve.
Sido qe te jete, te sugjeroj te mos e marresh shume afer kete qeshtje. Shko ne parlament dhe fol, se ketu ne forum nuk do kesh sukses me pretendimet e tua.

Greg,
Mè vjen keq dhe habi qè nuk po e kuptoni rèndèsinè e çèshtjes, qè nuk èshtè pèr propagandè fetare por pèr arèsye thelbèsore atdhetare. Asnjè lloj xhelozie nuk ka vend ne kètè rast. Unè nuk kam ndèrmend tè akuzoj, por kèshilloj. Ju siguroj qè po tè doja tè bèja zhurmè i kam tè gjitha mjetet e mundèsitè edhe pèr tè demaskuar jo vetèm nè parlamentin shqiptar por nè tèrè botèn. Petro Nini Luarasi dhe familja e farefisi i tij janè mirèkuptuar e kanè bashkèpunuar me protestantèt pèr çèshtjen kombètare shqiptare , por jo nè fe, kjo èshtè e qartè dhe e provuar me dokumenta.
Ata qè supozojnè tè kundèrtèn, pa fakte,i bèjnè dèm vetes dhe gjithè çèshtjes sè martirève tè kishès ortodokse shqiptare e mè gjerè, nè luftèn e tyre kundèr ortodoksève shovinistè grekè, serbè, etj. Kjo duhet patur mirè parasysh qè vlen mbi disa ambicie tè çastit. Askush nuk e mohon ndihmèn e protestantève pèr kombin shqiptar dhe u jemi pèrjetè irènjohès.

[monikal]

Greg, lajmi qe keni botuar nga Top Channel èshtè i gabuar. Citimi mbi Petro Nini Luarasin nuk èshtè bèrè nga drejtuesit e Bashkèsisè Ungjillore por nga Rasim Hasanaj, jurist, drejtues i Komitetit Shtetèror tè Kulteve nè Republikèn e Shqipèrisè.
Ja keshtu nguliten citimet nga njerèz tè gabuar, nè vende tè gabuara dhe pastaj shkruhet historia nga mediokrit
Po botojmè artikullin

TOLERANCA FETARE, VLERA JONË
Nga RASIM HASANAJ
Është shumë domethënës ky Simpozium, me temë: "Kontributi i Harmonisë Ndërfetare në Integrimin e Shqipërisë", i organizuar nga katër bashkësitë fetare tradicionale, nën Kujdesin e Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Shkëlqesisë së Tij, Zotit Bamir Topi, në vitin jubilar të njëzetë të demokracisë, kur besimtarët e të gjitha bashkësive fetare, së bashku, hapën objektet e kultit, të mbyllura e të shkatërruara në vitin 1967.
Liria e fesë është më e vjetra ndër të drejtat e njeriut të njohura ndërkombëtarisht, me rrënjët që shtrihen thellë në shekuj. Në shumë mënyra, edhe si çështje e historisë, edhe si çështje e filozofisë, e drejta për lirinë e fesë ka qenë themelore për zhvillimin e të drejtave të tjera të njeriut.
Në praktikën e hershme të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, është theksuar se liria e mendimit, ndërgjegjes dhe fesë është një nga themelet e shoqërisë demokratike. Përmasa fetare është një nga elementët më jetësorë që bëjnë të mundur identitetin e besimtarëve dhe konceptin e tyre për jetën. Ajo është gjithashtu një vlerë e rëndësishme për ateistët, agnostikët, laikët etj. Pluralizmi fetar është element i pandashëm i shoqërisë demokratike.
Të gjitha fetë, cilatdo qofshin, predikojnë dashuri dhe besim mes njerëzve. Klerikët myslimanë e të krishterë u angazhuan në të gjitha ngjarjet e rëndësishme historike, shoqërore e kulturore të popullit shqiptar, duke u bërë faktor i rëndësishëm bashkimi në rrugën e integrimit të vendit.
Kujtojmë me këtë rast pjesëmarrjen e klerikëve të shquar atdhetarë në Lidhjen e Prizrenit, në shpalljen e Pavarësisë, në Kongresin e Manastirit, në çeljen e shkollave shqipe, në botimin e librave e revistave atdhetare, në krijimin e shoqërive kulturore atdhetare dhe në të gjitha lëvizjet përparimtare të shoqërisë shqiptare, duke qenë njëheraz qytetarë, besimtarë, intelektualë e atdhetarë.
Nga ana tjetër, politika shqiptare e periudhës së demokracisë, ka qenë një kontribues i rëndësishëm në ruajtjen e vlerave fetare, të cilat tashmë janë një thesar shpirtëror shumë i vyer për Shqipërinë.
Paqja dhe harmonia fetare, këto vlera të paçmueshme të kulturës shqiptare, ruhen me shumë kujdes nga të gjitha shqiptarët, duke ecur në vazhdën e traditës shumëshekullore dhe duke u bërë bashkëudhëtare e kontribuese të rëndësishme, së bashku me institucionet shtetërore, në rrugën e integrimit të Shqipërisë në Evropë e më gjerë.
Shqipëria për Evropën e sotme përbën një shembull të bukur e domethënës, nga i cili mund të mësojnë edhe të tjerët. Ajo është një vend ku bashkëjetojnë në paqe e harmoni katër bashkësi fetare tradicionale dhe mjaft besime të tjera, duke u bërë kështu një Amerikë e vogël në Evropë, në kuptimin e lirive dhe të drejtave fetare. Me kënaqësi e themi se kushdo që vjen në vendin tonë nga Evropa e Bota, e gjen objektin e vet të lutjes apo faljes dhe më e rëndësishmja është se besimet fetare vlerësohen e trajtohen si të barabarta.
Në qytetërimin e sotëm, rasti i Shqipërisë ofron një model të suksesshëm të bashkëjetesës dhe harmonisë fetare. Historiani amerikan Fisher ka thënë: "Në dy pika Shqipëria mund të konsiderohet si shembull për Rajonin. Pika e parë është feja. Pika tjetër është nacionalizmi. Përsa i përket fesë, mund të thuhet se Shqipëria është një shoqëri multifetare, në të cilën nacionalizmi nuk është i ndërthurur me fenë".
Ne u jemi mirënjohës Shteteve të Bashkuara të Amerikës, vend në të cilin u ruajtën të pastra traditat fetare shekullore dhe vazhdimësia e besimit fetar të shqiptarëve edhe në vitet 1967-1990. Në SHBA zhvillojnë veprimtarinë e tyre fetare e atdhetare mbi 35 objekte fetare shqiptare, të katër bashkësive fetare tradicionale - xhami, kisha e teqe.
Të katër kryetarët e bashkësive fetare tradicionale në Shqipëri kanë qenë gjithmonë të mendimit se jo vetëm mund të jetohet në harmoni me bashkësitë e tjera, por edhe se mund të punohet së bashku për mirëqënien e vendit.
Vetë organizimi i përbashkët i këtij Simpoziumi, është domethënës për atë që bashkësitë fetare në Shqipëri jo vetëm bashkëjetojnë në paqe, por edhe bashkëpunojnë në të mirë të shoqërisë shqiptare dhe të integrimit të saj në Evropë.
Ruajtjen e harmonisë fetare ne e kemi një detyrim madhor, të cilin duhet t`ua përcjellim brezave të ardhshëm. Rol shumë të rëndësishëm për ruajtjen e kësaj vlere kombëtare ka luajtur Shteti demokratik shqiptar, me plotësimin e kuadrit ligjor mbi fenë dhe me mbështetjen financiare për bashkësitë fetare tradicionale nga buxheti i Shtetit, që për herë të parë e aplikoi këtë vit Qeveria Berisha, duke i ndihmuar bashkësitë fetare në forcimin e pavarësisë së institucioneve të tyre.
Shpresojmë që kjo mbështetje financiare për bashkësitë fetare do të vijë duke u rritur, pasi ato janë një pasuri e madhe, monumentale, e Shqipërisë, që, për harmoninë e saj fetare, është bërë pikë referimi për Evropën dhe gjithë Botën.
Ky Simpozium ka një vlerë të veçantë pasi është një vazhdimësi edhe e kontributit tuaj për integrimin e Shqipërisë, që u kurorëzua me lëvizjen e lirë të shqiptarëve në Evropë, si të barabartë mes të barabartëve.
Në përfundim, falenderoj drejtuesit e katër bashkësive fetare tradicionale për organizimin e këtij Simpoziumi dhe gjithë pjesëmarrësit për praninë e tyre në këtë veprimtari të rëndësishme!

[Gregu]

Greg, lajmi qe keni botuar nga Top Channel èshtè i gabuar. Citimi mbi Petro Nini Luarasin nuk èshtè bèrè nga drejtuesit e Bashkèsisè Ungjillore por nga Rasim Hasanaj, jurist, drejtues i Komitetit Shtetèror tè Kulteve nè Republikèn e Shqipèrisè.
Ja keshtu nguliten citimet nga njerèz tè gabuar, nè vende tè gabuara dhe pastaj shkruhet historia nga mediokrit

I nderuar monikal,

Atikulli qe solla, nuk e kam shkruar vet!
Ate e mora nga nje medium informativ qe mbahet per me te miret ne Shqiperi.
Nese Top Channel publikon mbeturina ne webfaqen e tij, atehere te kerkoj qe te ngesh nje padi mbi te.

Artikulli bente fjale per Ungjilloret dhe Vllazerin Ungjillore. Kishte shume te verteta dhe e solla ketu. Asgje me shume.

Ajo qe me bene pershtypje eshte iniciativa jote dhe e petrol-it!
Te nderuar, ku ishit qe 100 e ca vite?
U desht qe une te inicoja qeshtjen e Luarasit me sjelljen e nje video nga filmi ku Luarasi flet me prifterit grek qe nuk kishin dy lidhje mend?

Sido qe te jet, uroj te kalosh mire.

[ilia spiro]

Kam nje kerkese shoqerore, nese keni mundesi a ka mundesi te ma konfirmoni nese eshte e vertete ç`kisherimi qe vijon, te cilen e mora nga faqja juaj.

Figura kombëtare që u ç’kishëruan nga Kisha greke për shkak të bindjeve të tyre fetare dhe kombëtare: Vangjel Meksin, Grigor Gjirokastrin, Panajot Kapitarin, Naum Veqilharxhin, Koto Hoxhin, Nikollë Naçon, Gjerasim Qiriazin, Gjergj Qiriazin, Grigor Cilkën, Petro Nini Laurasin, K. Kristoforidhin, Thanas Sinën, Kristo Shulin, Sevasti Qiriazin etj.

Ketu perfshihet edhe K.Kristoforidhi dhe te tjere. Ju lutem s`kam gje per debat, problemi me intereson personalisht.. ..Pra te gjithe keta persona jane çkisheruar vertet??

[monikal]

Greg, nuk eshte problemi tek ju, por tek papergjegjshmeria e disa personave qe marrin persiper te devijojne nga e verteta per qellime jo parimore. Ju thjesht na informuat per nje lajm qe permbante pasaktesi. Urojme qe njerez te interesuar per te shtremberuar te verteten mos e marrin si dokument e te na e paraqesin si prove kinse Petro Nini Luarasi qe protestant se keshtu e deklaroi filani e filani .
Ne lidhje me interesimin e familjes Luarasi per te pergenjeshtruar nde qe apo jo ai protestant kjo doli vetem tani qe u hap si ceshtje nga disa grekofone me shpifjet e tyre skandaloze per te perligjur krimet e dhespoterve shoviniste greke.
Pershendetje
Monikal