Fjalet latine ne gjuhen shqipe

[Shën Albani]

Ketu jane disa fjale qe vijne nga latinishtja ne shqip, shumica prej tyre jane studjuar nga albanologet ...ndonje ne latinisht ka pasur kuptim tjeter, por ne shqipe ka dhene nje tjeter...

piscis, -is -peshku
ursus, -ariu
canis, -is - qeni
gallus, -i - gjeli
corvus, -i - korbi
flumen, -inis - lumi
lacus, -us - liqeni
argentum, -i - argjenti
aurum, -i - ari
leo, leonis - luani
dux, ducis (m) - duka
lex, legis - ligji
nox, noctis -nata
pax, pacis - paqe
castellum -keshtjelle
cantare - kendoj
beautus - i bekuar
bestia-ae - bishe
centum - 100
civitas-atis - qytet
dies -ei -.dita
digitus-i - gishti
divus-i - divi
facies - ei, - faqe
fama-ae, - fame
femina-ae - femer
gens-gentis- gjinia
genus-eris-gjinia, ne kuptim familja
luas, laudis- lavdim
legere, lego, legi , lecktum -lexoj
liber-bri - libri
mater,matris -moter
mens,mentis-mendja
mensis, is - muaji
mille - 1000
mors, mortis -mort
nonus,- i nenti
parentes , parentum -prinder
pax, pacis, -paqe
placere,placeo 2, placui, placitum: pelqej
populus,populi - populli
postea -pastaj,
potestas,-atis- pushtet
pro, - per,
quattuor,- kater
regio, onis -regjion
saeculum -shekulli
saepe - shpesh
scientia, ae - shkenca
scribere,scribo 3, scripsi, scriptum - shkruaj
septem- shtate
societas, tatis - shoqeri
socius, i - shok
sperare, spero 1, speravi, speratum- shpresoj
spiritus,us-shpirti
summa, ae - shuma,
talis,e - i tille
tres, tres, tria -3
tristis,-e, - tirshtuar ( kuptimi i pare eshte i deshpruar )
turpis,e - turpi
veritas,veritatis - e verteta
victoria,ae -fitore
voluntas,tis - vullnet

[pelin]

Nese ti pranon se te dyja gjuhet jane indoeuropiane,pra kane nje burim te perbashket,per c'arsye mendon se edhe fjale thelbesore si psh 'moter' ne shqip eshte huazim nga latinishtja ?
A nuk eshte me logjike te mendosh se fjale bazike si buke, uje, nene,at,ha,pij,vras,jetoj...etj jane zhvilluar paralelisht e ne menyre te pavarur ne secilen gjuhe nisur prej burimit te perbashket indoeuropian ?
Ka plot arsye te besosh se fjalet e teknologjise ne shqip jane huazime, por per fjalet baze eshte e pakuptimte.Kjo te con ne konkluzione absurde.Psh del qe paraardhesit tane kane pritur te binin ne kontakt me latinet qe te mund te gjenin nje fjale per te emertuar motren apo nenen(???);po me pare si emertonin , pse e ndryshuan ?
Po gjermanet (mutter),francezet(mere),ruset(mat,matjer) etj ,edhe ata nga latinet e moren?
Po fjalet ship Mat, Amantia qe kane rrenjen 'mat' dhe qe sipas Cabej kane kuptimin 'prej ku lind dicka,burim,nene,..' edhe ato jane huazime?
'Buke' te duket me e ngjashme me italishten 'boca' (goje) apo me sanskrishten 'bheuka'(buke)?
'kale' rrjedh nga 'cavallo' ? po atehere c'behet me 'equis'?
???

[Shën Albani]

Pse nje fjale zevendesohet nuk e dijme , por fjala mater matris e latinishtes ne nja 10 gjuhe ka dhene fjalen nënë, por ne shqipe moter. Dikund kam lexuar, tani nuk me kujtohet ku, se ne mesjete ne e quaninm nënën " motërmadhe". Kete fjale e kemi studjuar ( ne kuader te shume fjaleve tjera ) deri sa isha ne studime dhe ai qe ligjeronte per keto ishte Rexhep Ismajli.

ne sigurisht kemi pasur edhe fjale per kamben (këmba ) por ne italisht eshte gamba, frngj. jambe dhe te gjithe e dijme se eshte me origjine latine....

[pelin]

Postuar më parë nga Shën Albani
, por fjala mater matris e latinishtes ne nja 10 gjuhe ka dhene fjalen nënë,

a thua keta latinet iu mesuan kelteve apo teutoneve se si te therrasin nenen ?
E besoj vetem per makaronat...

[Shën Albani]

Pelin

sikur te mos kishte gjuha shqipe ndikim latin, atehere askush nuk do te besonte se ne jemi autokton. Dhe nuk duhet harruar se ne kemi qene te pushtuar prej tyre, e jo ata prej nesh. Dhe , kudo pushtuesi ka lene gjurmet e veta. Gjersa kombet tjera u asimiluan dhe gjuhet e tyre u romanizuan ( fengj.rumu.spa.port. etj ) gjuha shqipe shpetoi me nje ndikim te vogel.
Natyrisht se ne kemi pasur fjalet tona per ato qe i kemi sot ne latinisht, por pse jane zevendesuar kete nuk e din askush ( me nje perjashtim, Iliriani ) dhe madje nuk e dijme se cfare fjale kemi pasur , sepse atehere shkruhej latinishtja dhe greqishtja e gjuhe zyrtare ne perandorine romake ishte latinishtja, e te gjitha tjerat konsideroheshin gjuhe barabre!

Ndikimi i latinishtes eshte me i madh indirket se sa me fjale si ato me larte, kryesisht te fjalefromimi ku jane bere perkthime te ashtquajtura kalke lingusitike: te tilla kemi sa te duash, edhe gjermanishtja eshte perplot, ne kodin civil, ne kodin penal dhe pergjithesisht ne terminologji juridike, ekonomike dhe sociale.

...

[illiriani]

te gjitha ato fjale qe sheni (albani), i merr per latine - ne shqipen, jane fjale illirishte. Fakte kemi se sufiksat - is, us, jane illirishte, kurse disa jane pershtatur ne latinishte me sufiksin -um.

per secilen fjale mund te japim spjegimin shqip, permes rrenjeve illirishte nga shqipja e vjeter...

sa te na premton koha, japim kunderfaktet tona reale!

[illiriani]

Postuar më parë nga pelin
Nese ti pranon se te dyja gjuhet jane indoeuropiane,pra kane nje burim te perbashket,per c'arsye mendon se edhe fjale thelbesore si psh 'moter' ne shqip eshte huazim nga latinishtja ?
A nuk eshte me logjike te mendosh se fjale bazike si buke, uje, nene,at,ha,pij,vras,jetoj...etj jane zhvilluar paralelisht e ne menyre te pavarur ne secilen gjuhe nisur prej burimit te perbashket indoeuropian ?
Ka plot arsye te besosh se fjalet e teknologjise ne shqip jane huazime, por per fjalet baze eshte e pakuptimte.Kjo te con ne konkluzione absurde.Psh del qe paraardhesit tane kane pritur te binin ne kontakt me latinet qe te mund te gjenin nje fjale per te emertuar motren apo nenen(???);po me pare si emertonin , pse e ndryshuan ?
Po gjermanet (mutter),francezet(mere),ruset(mat,matjer) etj ,edhe ata nga latinet e moren?
Po fjalet ship Mat, Amantia qe kane rrenjen 'mat' dhe qe sipas Cabej kane kuptimin 'prej ku lind dicka,burim,nene,..' edhe ato jane huazime?
'Buke' te duket me e ngjashme me italishten 'boca' (goje) apo me sanskrishten 'bheuka'(buke)?
'kale' rrjedh nga 'cavallo' ? po atehere c'behet me 'equis'?
???

***
bukur - pelin, tashpertash, eshte pergjegja me adekuate per shkrimin e shenit.

[Shën Albani]

Pelin,

nese lexon Cabejn apo ndonje tjeter do ta shohish se edhe ruset edhe anglezet e kane marre nga mater matris. Pse e kemi marre sot password kudo, pse imponohet, Roma atehere ishte qender e civilizimit, te tjeret akoma jetonin neper shpella...edhe per fjalen buke kam lexuar se nuk eshte shqipe...Nuk eshte e mundur te jetosh ne fqinjesi me nje shtet sic ishte Roma, por t´i shpetosh ndikimit gjuhesor. NDryshe si mund te shpjegohen asimilimi i shume gjuhe dhe krijimi i gjuheve neolatine...

ja edhe disa fjale :


peccare - mekatoj
merito - merite
fatalis: - fat
adoriri - adhuroj
nepos: - nip
virtutess - virtut
laudare - lavdoj
damni= - dam
damnosus - i, e damshme...

Dhe pelin e din pse latinishtja ka ndikuar ne gjuhen shqipe ? Nje ishte pushtimi romak

dhe 2. mesha ne kishat shqiptare thuhej ne latinisht edhe ate deri vone. Eshte shume e mundur se keto fjale jane futur nepermjet kishes. Apo mendon ti se ne kemi bere lutjet ne latinisht, por nuk kemi marre fjale latine? Kjo eshet e pamundur !!!

Kjo ka qene edhe rruga si i ka asimiluar gjuhet tjera. Shih sa fjale i kemi marre nepermjet Kuranit, atehere e kutpon se cka kane bere mbi 1100 vjet krishterim. Nese per 400 vite kemi nja 1000 fjale turke, nuk eshte cudi per 1100 vite t´i kemi 2000 fjale me origjine latine!!! Dhe kjo eshte krejt normale, aty ku ka arritur krishterimi, kane arritur edhe fjalet latine.

[illiriani]

nje shprehje shqipe:

vie dita, dalin mijte per lendine!

[Shën Albani]

nje shprehje latine thot:

Ama et fac quod vis! ( dashuro dhe ben cka te duash ti! )