Ku calon Ekonomia Shqiptare

[ganoid]

KU CALON EKONOMIA SHQIPTARE?

Nga Fatos Cocoli

Ashtu si te gjitha ekonomite ne tranzicion ne rajon, Shqiperia liberalizoi ekonomine e saj dhe inkurajoi rritjen e sektorit privat gjate viteve te fundit. Me gjithe arritjet ne format makroekonomike dhe shkallen relativisht te larte te zhvillimit ekonomik qe nga fillimi i tranzicionit, Shqiperia ekonomikisht mbetet nje nga vendet me te varfera ne Evrope.

Shume barriera i vendosin sterkembeshin ekonomise se vendit. Heqja e pengesave administrative per investimet eshte nje nevoje qe vazhdimisht po njihet nga biznesi dhe shoqatat e tij. Ceshtjet si pengesat burokratike, te kombinuara me mungesen e zbatimit te ligjit dhe korrupsionin, konsiderohen si pengesat kryesore per rritjen e investimeve private. Ne menyre te perseritur bizneset ankohen rreth vonesave, paparashikueshmerise dhe kostove te larta (lidhur me pagesat formale dhe joformale) te marrjes se licencave, lejeve, dhe aprovimeve te tjera qeveritare per te ngritur dhe per te zhvilluar nje biznes. Shume nga ligjet apo rregulloret e dekretuara nuk jane zbatuar me efektivitet. Shume ministri dhe autoritete te tjera shteterore shihen nga biznesi si faktore qe nuk i jane pergjigjur ceshtjeve te ngritura ne menyre te vazhdueshme neper konferenca te ndryshme, seminare dhe forume te tjera te diskutimeve te politikave ekonomike. Sherbimet doganore dhe tatimore ne Shqiperi jane shume te paqarta dhe karakterizohen nga mungese e theksuar transparence, nga nje gjykim i njeanshem, te cilat nuk e afrojne biznesin. Vonesat burokratike, trajtimet e njeaneshme dhe arbitrare, kostot e larta, perfshire (pagesat jo-zyrtare( te shpeshta, jane te zakonshme ne te gjitha fushat. Ndersa keto tipare nuk jane te pazakonta ne ekonomite ne tranzicion ne rajon, niveli i larte i sa me siper eshte shume i ndjeshem kur krahasohet me reagimet e biznesit ne vendet e tjera evropianolindore, te ngjashme me vendin tone.

Biznesi gjithashtu veren se ka nje mangesi serioze sistematike te zbatimin e rregulloreve dhe manualeve operacionale. Eshte tipike qe futja e ligjeve te reja nuk pasohet nga perpjekje per te percaktuar procedurat e nevojshme, kriteret dhe pergjegjesite. Ndaj, sistemi i hap rrugen nje shkalle te larte te gjykimeve te njeaneshme administrative te kryera nga agjencite rregullatore dhe punonjesit e tyre, si dhe interpretimeve te ligjeve qe shpesh nuk perputhen dhe qe kane mungese transparence. Kjo gjithashtu krijon konfuzion tek investitoret e huaj dhe vendas, por sidomos te huaj, per sa i perket te drejtave dhe detyrimeve te tyre legjitime, si edhe per menyrat e zbatimit te tyre. Po ashtu, ka nje mangesi sistematike ne strukturat e efektshme institucionale, tek te cilat mungojne pergjegjesite dhe dhenie llogarite e qarta per agjencite e vecanta, si edhe shkalla e duhur te bashkepunimit midis tyre. Shpesh investitoret nuk dine ekzaktesisht ku te shkojne dhe per cfare, dhe autoritetet qeveritare jane konfuze lidhur me kush eshte pergjegjes dhe per cfare. Per investitoret kjo do te thote humbje kohe dhe gjendje e paparashikuesme. Sa i perket autoriteteve zyrtare, kjo do te thote te evitohet pergjegjesia kur gjerat duhet te kryhen dhe te behet nje lufte e madhe kur rrezikohen interesat e fshehta vetiake.

Nga ana tjeter, biznesi konstaton mungese kronike te zbatimit te rregullave dhe ligjeve. Ka ankesa ne te gjitha fushat lidhur me mekanizmin e paefektshem te zgjidhjes se mosmarreveshjeve, si ne admnistraten publike ashtu dhe ne sistemin gjyqesor. Zyrtaret qe kane pushtet veprimi, mund te abuzojne me pushtetin e tyre pa ju kerkuar llogari. Palet private mund te levizin lirisht nga praktikat ligjore ne praktika joligjore p.sh. (te mos

perdorin llogarite bankare, te ndertojne pa leje, te bejne trafikim, etj.,) dhe ne disa raste detyrohen te kalojne ne keto forma, meqenese ato jane ne konkurence me kompanite te cilat realisht perdorin keto praktika. Kjo sjell pabarazi te larte, meqenese ata qe perpiqen qe te zbatojne ligjin mund te penalizohen me shume se te tjeret. Kjo krijon nje rreth vicioz, ne te cilin gjithmone e me pak njerez, si ne sektorin publik ashtu edhe ne ate privat, jane te motivuar te zbatojne ligjin. Nuk eshte kjo situata e favorshme per t'ia hypur (vagonit te fundit te trenit evropian(. Pushtetaret mund te jene te ndergjegjshem per kete situate skandaloze, por nderkohe eshte perpara tava e zgjedhjeve vendore dhe ndreqja i dukurive negative te ekonomise shqiptare i ka hypur breshkes.

[ganoid]

FMN-ja nuk mbështet propozimet e biznesit

Olters: “Nëse do të miratoheshin propozimet e biznesit, do të përshpejtohej rrethi vicioz drejt një sektori informal”

Bledjana Beqiri

Fondi Monetar Ndërkombëtar nuk përkrah propozimet e biznesit për ndryshime të paketës së re fiskale. Përfaqësuesi i Përhershëm i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), Jan Peter Olters, dje gjatë një mbledhjeje me biznesmenët e Dhomës Amerikane të Tregtisë, ka deklaruar se një përshkallëzim i taksave apo lehtësim i procedurave fiskale do të ndikonte negativisht në ekonominë e vendit. “Duke marrë në konsideratë gjendjen aktuale të Shqipërisë, është shumë e rëndësishme që regjimi fiskal të mbetet sa më i thjeshtë të jetë i mundur, pasi çdo përjashtim nga taksat dhe çdo përshkallëzim i normës së taksave nënkupton që një numër i madh taksidarësh duhet të merren me vlerësimin e deklarimeve të atyre ndërmarrjeve që pretendojnë të kenë të drejtë të përfitojnë nga përjashtimi, apo norma preferenciale, për të parë nëse janë vërtet të justifikuara”, -është shprehur Olters. Sipas tij, firmat private duhet të heqin një sasi më të madhe burimesh nga investimi i tyre parësor, në mënyrë që të menaxhojnë ndërveprimin me autoritetet e taksave. Olters i ka dhënë një apel biznesit, duke lënë që të kuptohet se propozimet e komunitetit të biznesit për sistemin fiskal, do të dobësonin edhe më shumë institucionet shtetërore. “Gjatë muajve të fundit ka pasur disa propozime të politikave të taksave të diskutuara publikisht, që sipas pikëpamjes time, do të kishin çuar në dobësim të institucioneve publike dhe në një erozion të mëtejshëm të disiplinës së taksave e cila është në shkallë të ulët”,-tha përfaqësuesi i FMN-së për Shqipërinë. Ai sqaron se, nëse do të aprovoheshin me të vërtetë propozimet e biznesit, këto ndryshime do të përshpejtonin rrethin vicioz drejt një sektori informal edhe më të gjerë dhe drejt një deformimi të mëtejshëm të konkurrencës ndërmjet firmave të ndryshme të të njëjtit sektor. Sepse, sipas tij, sa më e dobët të jetë administrata e taksave, aq më shumë duhet të evitohen ato që shpesh janë taksa shumë politikisht popullore, masat që do të minonin funksionimin e administratës publike dhe do t’ia komplikonin detyrën e vështirë të zbatimit të ligjeve aktuale të taksave, drejtorive të mbledhjes së të ardhurave tatimore e doganore, dhe paralelisht do të minimizonte tensionin midis qeverisë dhe bizneseve. “Kjo është detyra e ministrit të Financave, dhe në mënyrë tipike, ai nuk korr simpati dhe mirënjohje për vendimet jopopullore që ndërmerr”,-tha Olters.

................
................

Këshillat e Bankës Botërore për eliminimin e barrierave administrative lihen jashtë paketës së re fiskale

Paketa fiskale, biznesi “goditet” sërish

Altin Ylli: “Ndryshimet që u propozuan nga ana e biznesit nuk u morën shumë në konsideratë”

Bledjana Beqiri

Biznesi ka marrë sërish goditjen e radhës. Propozimet e komunitetit të biznesit për paketën e re fiskale pothuajse nuk janë marrë aspak parasysh. Nga mbledhja e fundit e Këshillit Konsultativ të Biznesit, biznesi ka dalë i zhgënjyer sepse ndryshimet që ata kërkonin janë hedhur poshtë, pasi specialistët e Tatimeve nuk mund t’i pranonin. Përshkallëzimi i Tatimit mbi Vlerën e Shtuar (TVSH), diferencimi i Tatimit mbi Fitimin për disa zona të varfra të vendit, përshkallëzimi i fitimit për biznes në fushën e prodhimit që investojnë mbi 500 mijë dollarë, si dhe disa propozime të tjera që kanë të bëjnë me politikën fiskale dhe nxitëse të biznesit nuk u pranuan dhe biznesi do të vazhdojë të ndjekë standarde fikse për çdo zonë, taksë apo mall. Kështu ka pohuar për gazetën “Shekulli” sekretari i përgjithshëm i Bashkimit të Investitorëve dhe Industrialistëve të Shqipërisë, Altin Ylli, sipas të cilit, propozimet e biznesit nuk u përkrahën aspak. “Kërkesat e biznesit nuk u pranuan në mënyrë absolute, sepse administrata tatimore dhe Ministria e Financave vazhdojnë me argumentin, që nuk kanë kapacitetet e nevojshme”, -pohon Ylli, duke sqaruar se kjo tregon paaftësinë e këtij institucioni. Ai sqaron se kërkesat e biznesit kishin dy linja, në linjën e politikave fiskale dhe tarifave dhe tatimeve, si dhe në linjën e procedurave administrative të parashikuara me ligj. “Shumica e propozimeve të komunitetit të biznesit, nuk u pranuan. Janë pranuar vetëm disa ndryshime që nuk janë shumë të rëndësishme dhe nuk kanë peshë në marrëdhëniet e biznesit me administratën tatimore, si dhe janë pranuar që të rishikohen disa nene të disa ligjeve”, -shprehet për gazetën Altin Ylli. Sipas tij, pjesa më e madhe e ndryshimeve që u propozuan nga ana e biznesit për disa ndryshime në procedurat tatimore që parashikohen në 6 ligje, nuk u morën shumë në konsideratë. Një pjesë e procedurave tatimore që janë marrë parasysh kanë të bëjnë me saktësime, sqaron Ylli, ato që janë pranuar nuk janë esenciale, ndërsa ato që janë esenciale dhe që janë ngritur vazhdimisht nga ana biznesit në mënyrë integrale nuk janë pranuar. Por, edhe për ato propozime teknike që përfaqësuesit e organeve shtetërore kanë rënë dakord që të ndryshojnë në paketën e re fiskale do të diskutohen sërish në mbledhjen e ardhshme të Këshillit Konsultativ të Biznesit.


Diskutimet e ardhshme
Në mbledhjen e ardhshme të Këshillit Konsultativ është rënë dakord që Ministria e Financave, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve dhe Drejtoria e Përgjithshme e Doganave të paraqesin në një material propozimet e pranuara, jo gojarisht siç janë paraqitur deri tani. “T’i paraqesin zyrtarisht çfarë kanë pranuar dhe çfarë nuk kanë pranuar dhe arsyet duhet të prononcohen”, -sqaron Altin Ylli.


Barrierat administrative
Qeveria shqiptare pranon se ka barriera administrative, por nuk i merr parasysh ato. Kështu është shprehur Ylli, duke sqaruar se raporti i Bankës Botërore për barrierat administrative nuk pasqyrohet aspak në paketën e re fiskale. “Të gjitha problemet që janë ngritur në raportin e Bankës Botërore mbi barrierat administrative, janë pjesë e propozimeve që janë bërë nga biznesi, i cili ka sugjeruar se si mund të rregullohen. Por ato çështje kyçe që komuniteti i biznesit ka propozuar nuk janë pranuar”, -shpjegon më tej Ylli. Sipas tij, edhe pse materiali i Bankës Botërore (FIAS) është pranuar nga qeveria shqiptare, Drejtoria e Përgjithshme e Doganave dhe Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, si dhe është ngritur edhe një grup pune, të paktën një pjesë e propozimeve duhet të ishin pasqyruar në paketën e re fiskale. Ndërkohë që tatimorët, por edhe doganorët e konsiderojnë të panevojshëm përfshirjen e këtyre propozimeve, të cilat janë bërë prezente që prej një viti nga institucionet ndërkombëtare. “Kjo tregon se formalisht, në mënyrë profesionale, pranohen defektet që evidentohen nga institucionet ndërkombëtare, por ato nuk merren parasysh”,-tha Altin Ylli. Ndërkohë edhe pse propozimet për ndryshime në paketën e re fiskale i drejtoheshin vetëm organeve tatimore, doganat nuk janë lënë mënjanë. Ylli, sqaron se administrata doganore nuk parashikon që të bëjë ndryshime në Kodin Doganor, edhe pse studimi i Bankës Botërore për barrierat administrative ka një kapitull të veçantë për doganat dhe marrëdhëniet e saj me biznesin. Sipas tij, ka shumë pika konfliktuale dhe çështje shumë serioze që duhet të merren parasysh në Kodin Doganor.


Propozimet e biznesit, ja cilat nuk u morën parasysh:

Propozimet që nuk janë marrë aspak parasysh nga organet shtetërore. Si e argumentojnë mospranimin e propozimeve dhe kërkesave të biznesit.
-Përcaktimi i metodës alternative për përcaktimin e detyrimit tatimor. Organet shtetërore të Këshillit Konsultativ të Biznesit kanë pohuar se ky ligj duhet të riformulohet edhe njëherë, domethënë akoma nuk është pranuar.
-Lidhur me vlerësimin tatimor që bëjnë në mënyrë arbitrare organet tatimore, nuk është pranuar. Biznesi ka kërkuar që çdo vlerësim tatimor që bëhet ndaj subjekteve, duhet të jetë i bazuar në ligj dhe i argumentuar, jo si deri më sot pa argumente dhe vetëm me një shkresë.
-Biznesi ka kërkuar rimbursimin e tatimeve të paguara tepër, të parapagimeve, të TVSH-së për karburantet, të TVSH-së për eksportet, të cilat nuk janë pranuar. Organet tatimore e argumentojnë këtë përgjigje, duke thënë se nuk kanë kapacitetet e nevojshme.
-Biznesi kërkon që jetë i barabartë përpara ligjit. Komuniteti i biznesit kërkon që siç paguajnë ata detyrimet e shtetit, edhe shteti duhet t’u përgjigjet. Altin Ylli sqaron se biznesi shqiptar ka që në vitin 1998 që nuk rimbursohet për asnjë lloj pagese që është bërë më tepër.
-Një nga propozimet e biznesit ka qenë edhe që të mos parapaguajë para se të fillojë procesi i ankimimit. Procedura e ankimimit nuk mund të shkojë që në shkallën e parë pa shkuar te Komisioni i Apelimit të Tatimeve në Ministrinë e Financave, nëse nuk ekzekutohet detyrimi tatimor.
-Biznesi kërkon që administrata tatimore të mbajë përgjegjësitë e saj me ligj. Komuniteti i Biznesit nuk pranon që përgjegjësitë e punonjësve të administratës së tatimeve në raste shkeljesh apo abuzimesh të mos shkruhen në ligj, edhe pse për biznesin gjithçka është e parashikuar me ligj.
-Përcaktimi i kontrolleve tatimore për bizneset. Një propozim tjetër është që kontrollet tatimore të mos bëhen pengesë për ushtrimin e aktivitetit, sepse pjesa më e madhe e tyre aktualisht bëhen pa kriter me muaj të tërë, me javë të tëra, si dhe bëhen disa herë në vit. Prandaj biznesi ka kërkuar kufizimin e ditëve dhe numrin e kontrolleve.
-Komisioni i Apelimit nuk duhet që të jetë i varur nga ministri i Financave dhe as që të punojë me udhëzim të ministrit të Financave, por të kalojë në varësi të kryeministrit dhe të punojë me vendim të Këshillit të Ministrave dhe në përbërje të tij të mos ketë anëtarë ose punonjës nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve. Ky ka qenë një nga propozimet e kundërshtuara nga krerët e Këshillit Konsultativ të Biznesit.

marre nga gazeta shekulli

[ganoid]

FMN-JA DHE NGRIRJA E KREDITIT SHQIPTAR

Nga Fatos Cocoli

Ne mbledhjen e Dhomes Amerikane te Tregtise, zhvilluar tri dite me pare, perfaqesuesi i perhershem i Fondit Monetar Nderkombetar(FMN) ne Shqiperi mbajti nje fjalim kontradiktor. Nga njera ane kerkoi qe taksat te mos i uleshin biznesit, pse shteti me cfare do te mbahej pastaj(?!). Nga ana tjeter la qellimisht pa permendur mundesine e kreditimit nga ana e Bankes se Kursimeve (BK). Kjo ndodh, ne nje kohe kur per shtate vjet rrjesht (1996-2003), Banka jone e Kursimeve ka mbajtur rreth 1 miliard dollare kursime te shqiptareve, pa perdorur qofte edhe nje te vetem si kredi per ekonomine (kredi bizneseve dhe qytetareve). Arsyeja qe drejtuesit e saj shteterore kane ofruar per kete parazitizem ulerites ne keta shtate vjet ka qene se eksperienca e kredive te keqija te grumbulluara ne vitet 1993-'96 e bente praktikisht te pamundur dhenien e kredive te reja. Me fjale te tjera, keshtu del se te gjithe shqiptaret, sipermarres dhe qytetare jane mashtrues, duan vetem t'ia hedhin bankes (se varfer( e te vetme tregtare shteterore (BK-se), keshtu qe nuk jane te denje per te marre kredi. Pallavra! Arsyeja e vertete ka qendruar ne faktin se duke e mbajtur BK-ne pas kapistalli, qeveria merrte me shume komoditet para per te financuar shpenzimet e veta, ndersa qeveritaret fusnin kollaj ne pune me rroga te majme e ne vende pellumbash sojin e sorollopin. Me keto frere interesash ne duar, drejtuesit e BK-se nuk (canin daullen( me dhenie kredish per ekonomine, aktivitet ku te zien koka dhe duhet te ndjekesh klientet se si u ecen biznesi.

Per Banken tone te Kursimeve po flitet edhe per nje privatizim te saj brenda ketij viti. Por historia e privatizimit eshte e vjeter. Edhe pse permendet interesimi i ndonje banke austriake, turke apo hungareze, gerdalla jone financiare mund edhe te mos shitet. Makiazhi (riorganizues( qe ka bere mund te mos nxise njeri(banke). Edhe shkarkimi pjesor i pageses se pensioneve tek ndermarrja tjeter shteterore (Albapost( mund te mos tregoje shume. BK vijon te kete nje personel te tejfryre dhe t'i sherbeje keq tregut bankar. Shpejtesia e kryerjes se sherbimeve te saj (tranferime parash, celje letrash kredish, etj.) eshte me e uleta nder 14 bankat tregtare qe veprojne sot ne Shqiperi. Bankieret italiane te dy bankave shume te rendesishme te Milanos, qe erdhen dhe e pane nje vit e gjysme me pare, e kuptuan se me cfare dinosauri kishin te benin. Prandaj dhe u terhoqen shpejt. Shprehja e tyre: (Ne nuk erdhem te blejme shtetin shqiptar!( ishte domethenese. Ajo linte te kuptoje se sa thelle ne interesat e makines shteterore ka hyre nje banke, edhe pse perkohesisht ndodhet ende ne duart e shtetit. Deri dje gjysma e punonjesve te saj nuk merreshin me aktivitet te mirefillte bankar, por grumbullonin pagesat e dritave, qerave apo shperndanin pensione.

DoZoti dhe braktisja e investitoreve bankare nuk ndodh ne garen e ardhshme te privatizimit ne fund te ketij viti. Pa pike dyshimi, barometri i investimeve publike ne Shqiperi do te varet kryekeput nga gara e shitjes se Bankes se Kursimit dhe Telekomit. Ata specialiste te huaj qe keshillojne vendim-marresit tane se duhet pritur per kohe me te mira shitjeje ne tregjet financiare nderkombetare per keto dy prona shteterore (qe se bashku i afrohen nje miliard dollareve ne kapital dhe depozita), ia fusin mirefilli kot. Me mire te humbim pak milione dollare sot, duke i privatizuar, dhe te perfitojme shume me teper me kredi te rritura ne tregun bankar, apo me investime te shumefishuara ne telefonine fikse. Rasti i privatizimit te AMC-se (ndermarrjes shteterore te telefonise celulare), e cila ne tre vjet ne duar privati dhjetefishoi klientelen, eshte me se bindes. Por, sido qe te shkoje privatizimi kete vit apo edhe vitin tjeter, nje shenje shume pozitive eshte deklarimi per te nisur nga dhenia e kredive per ekonomine, edhe ne rast se Banka e Kursimeve nuk privatizohet. Me ne fund, ia arritem te shikonim nje drejtor te saj te flase per dhenie kredish per ekonomine dhe qytetaret. Se si do te behet kjo me nje banke tregtare ende shteterore, eshte disi e paqarte. Nevojitet nje pune kolosale pergatitje kuadri bankar dhe praktikash pune te sigurta qe te lejojne nje aktivitet normal kreditimi. Fare mire mbi BK-ne mund te vershojne hienat politike e partiake (deputetet, sekretare te partise ne fuqi, ministra, farefis apo miq ministrash) dhe te deformojne politiken e saj te pavarur ne dhenien e kredive. Por megjithe keto rreziqe, eshte e domosdoshme qe ekonomia e vendit te ndihmohet me parate e Bankes se Kursimit. Ajo, ashtu e stermadhe si eshte, mund te percaktoje nivelin e perqindjes mbi kredite e dhena. Ajo mund te ule disi kete nivel abuziv te larte te sotem, te cilin e mbajne bankat tregtare private, shumica te zoteruara nga kapitali i huaj , duke ndihmuar biznesin dhe thjesht edhe qytetarin qe do nje kredi per shtepi apo sipermarrje te vogel. Banka e Kursimeve mund t'i beje ekonomise se vendit dhe xhepave te gjithe shqiptareve shume te mira, qe interesat e ngushta e te verbra shteterore te deritanishme nuk e kane lene t'i kryeje. Ngelet te shpresojme te shohim shpejt diten kur kredimarresi i pare biznesmen apo qytetar i thjeshte do te thoteMe keto para te BK-se bleva kete objekt apo realizova iks investim(. Ajo do te jete nje dite e bekuar. Dhe perfaqesues (te nderuar( te FMN-se do te ndihen aq te kote ne token shqiptare, sa edhe qindra (tekniciene( te tjere te huaj qe paguhen rreth peseqind euro dita dhe grijne sallate pa njohur fytyren dhe nevojat e verteta te ekonomise shqiptare.