Rrexhep Meidani: "Edi Rama, Ushtari Zhvejk i politikës shqiptare"

[Albo]

A ka “shvejkizëm” në jetën politike shqiptare?!

Një demokraci jo liberale ose hibride
Në dekadat e fundit, forma jo liberale (“illiberal”) e demokracisë është bërë pjesë e klasifikimit politik mbi qeverisjen. E njëvlershme me të është dhe e ashtuquajtura “demokraci hibride”. Sidoqoftë, pavarësisht emrit, demokracia hibride apo demokracia jo liberale, në thelbin e vet, shpreh një sistem qeverisës ku edhe pse zhvillohen zgjedhje formalisht të rregullta, votuesit, pas votimit, mbeten të shkëputur nga procesi politik e qeverisës, deri dhe duke përjetuar mangësi në liritë civile të tyre. Në fakt, zgjedhjet e lira dhe demokratike janë një kusht i nevojshëm për demokracinë; por, ama, vetëm këto zgjedhje janë të pamjaftueshme. Bile, ato nuk mjaftojnë as për demokraci të stabilizuara, nëse ato nuk shoqërohen me kushtet e mjaftueshme, konkretisht me: një qeverisje transparente, një pjesëmarrje të mjaftueshme dhe kulturë qytetare, një media kritike e konstruktive dhe shoqëri civile serioze (që, së bashku, duhet të luajnë rolin e një auditi social për qeverisjen). Në këtë kuptim, edhe demokracitë perëndimore të konsoliduara prej kohësh, nëse ato nuk ushqehen si duhet dhe nuk mbrohen me kujdes, mund të deformohen ose të pësojnë një korrozion të vlerave të demokracisë. Situata bëhet më problematike në të ashtuquajturat demokraci të reja, shumë më të brishta, aq më keq po të mos plotësohet standardi i zgjedhjeve të lira dhe të ndershme, siç ka ndodhur, shpesh, në proceset zgjedhore shqiptare!…


Demokracia jo liberale si bazë “orbaniste” e organizimit shtetëror
Sipas Fareed Zakarisë, janë shtuar në botë demokracitë jo liberale vitet e fundit, gjë që shpesh është reflektuar dhe në kufizime të lirive të qytetarëve, që ato përfaqësojnë. Ndërkohë, sipas tij, demokracitë zgjedhore dhe liritë civile (fjalës, fesë etj.) duhet të ecin në mënyrë paralele, gjë që ndodh jo gjithmonë në mjaft demokraci të reja; madje edhe kur pretendohet se po ecet në mënyrë paralele (!). Në përgjithësi, një demokraci pa liberalizëm ligjor e kushtetues e lehtëson ose e favorizon zhvendosjen drejt regjimeve të centralizuara, e ushqen erozionin e lirive civile e politike, gjeneron presion ekonomik, tensione politike dhe konflikte sociale. Vetë qeveritë jo liberale, për fat të keq, besojnë se e kanë mandatin për të vepruar në mënyrë të tillë për aq kohë që po mbajnë zgjedhje të rregullta dhe i fitojnë ato. Shpesh dhe duke u kapardisur me votat e fituara! Pikërisht, mbi një sistem të tillë shtetëror jo liberal e sheh të sotmen dhe të ardhmen e vendit të tij, kryeministri i Hungarisë Viktor Orban. Bile, sipas interpretimit të tij (në një fjalë të mbajtur më 2014), shteti i tij jo liberal nuk i hedh poshtë vlerat e demokracisë liberale, por kjo e fundit nuk konsiderohet më si një element qendror i organizimit shtetëror.

Tipare të regjimeve hibride.
Sipas matjeve të treguesit EIU (Economist Intelligence Unit) në një shkallë dhjetëshe (të 60 indikatorëve të grupuar në 5 kategori -procesi elektoral e pluralizmi, liritë civile, funksionimi i qeverisjes, pjesëmarrja politike e kultura politike), bëhet ky klasifikim me 4 tipa qeverisjesh:
-Demokracitë e plota, me tregues në intervalin: 8-10; -Demokracitë me të meta apo me defekte, me tregues në intervalin: 6 – 7.9; -Regjimet hibridë me tregues në intervalin: 4 – 5.9; -Regjimet autoritarë me tregues nën vlerën 4.
Sipas këtij klasifikimi, Shqipëria ndodhet ende në zonën e regjimeve hibride me një tregues 5.91(pra, ajo ka nevojë për 0.09 pikë për të kaluar në zonën e demokracisë me të meta). Për krahasim, Mali i Zi, një vend tjetër kandidat e ka treguesin 6.57, d.m.th. është një demokraci me të meta, kurse Kroacia tashmë vend anëtar i BE-së e ka këtë tregues 7.04 (po një demokraci me të meta). Në thelb, një regjim hibrid është një regjim i ndërmjetëm midis dy formave qeverisëse: demokracisë me defekte (me të meta) dhe asaj autoritare. Edhe tek ne, fatmirësisht, është tejkaluar faza autoritare (sidomos ajo totalitare), por ajo shpesh synon të shndërrohet në një objektiv qeverisjeje! Ajo përpiqet të ngrihet përsëri, të ringjallet brenda politikës e institucioneve, të kultivohet në trurin e disa protagonistëve politikë, të pushtojë media jo profesionale e mendje njerëzish, duke krijuar varësi të gabuara midis pushtetarit e qytetarit, shtetarit e shtetasit. Gradualisht, ushqehen situata shqetësuese e helmuese, deri dhe patologjike, që çojnë në veprime jo ligjore e vendimmarrje të një cilësie të ulët. Për më tepër, një rrugë e tillë, në vazhdimësi, e bën qeverisjen problematike e antipatike, të mbarsur me gabime. Dhe kjo, në kohë, mund të favorizojë krijimin e një spirale keqësimi e përplasjeje, që nëse nuk ndërpritet në momentin e duhur mund të çojë në shkatërrim e thyerje politike-sociale. Dhe tranzicioni shqiptar e ka ilustruar në disa raste potencialin votues e shkatërrimtar të kësaj thyerje. Prandaj, rekomandohet vigjilencë maksimale e reagim politik e qytetar për të mos lejuar asnjë projekt, të thjesht apo të sofistikuar, në instalimin e autokracisë. Mbi të gjitha, duhet ngritur zëri politik e publik ndaj përpjekjeve që synojnë të prekin e dhunojnë kushtetutën. Të tilla në qeverisjet e fundit kanë qenë të shumta! Por, po aq e rëndësishme është dhe lufta kundër shkeljeve e dhunimeve të tjera që dëmtojnë demokracinë e pjesëmarrjen qytetare, liritë dhe të drejtat e njeriut, ku e drejta e pronës është fondamentale. Po ashtu, mund të radhiten edhe këto çështje: -Kontrolli i informimit dhe opinionit publik (me fshehje informacioni, bllokim të atij të vërtetë dhe shpërndarje gënjeshtrash për ta deformuar e shmangur në maksimum informimin publik); – Blerja apo manipulimi i votës në zgjedhjet institucionale apo partiake; – Trysnia politike e zyrtare mbi prokurorinë dhe gjykatat; – Uzurpimi i fuqive të pa deleguara; – Monopoli qeverisës për qëllime politike; – Militarizimi apo policizimi i detyrimeve ligjore;- Subversioni deri shitblerja politike;- Bllokimi (supresioni) i investigimit (deri “pompuar” në ekran takimin e shtetarit më autoritativ mbi Prokurorinë me atë që po hetohet nga kjo e fundit!); – Përdorimi i ligjit për të shtypur konkurrencën politike e ekonomike; – Goditja e drejtpërdrejtë e mekanizmave të kontroll-balancimit; – Krijimi i një klase zyrtarësh e oligarkësh me forcë mbi ligjin; – Shndërrimi i të drejtave dhe detyrave në privilegje; – Shtimi i varësisë së njerëzve nga qeveria; – Rritja e paditurisë publike mbi detyrat e tyre civile; – Shfrytëzimi i ngjarjeve apo manipulimi i tyre; etj. Sa më tepër elementë të tillë deformues të shfaqen në qeverisje aq më tepër i largohet ajo demokracisë dhe i afrohet autokracisë. Ky është shqetësimi që ka shoqëruar qeverisjet shqiptare të periudhës së tranzicionit…
Por, a mund të bllokohet një proces i tillë nëpërmjet të cilit kërkohet të “zverdhet” e zëvendësohet potenciali demokratik pozitiv nga ai negativ ose me ngjyrosje autokratike? A mund të pakësohet më tej niveli i hibridizimit në shërbim të demokratizimit? Pa dyshim, por kjo lidhet jo vetëm me qeverisjen konkrete, por dhe kushte të tjera vendore, rajonale e globale. Në veçanti, ajo varet nga pjekuria politike, vigjilenca civile, reagimi i qytetarëve! Dhe, mbi të gjitha, nuk duhen mbyllur sytë ndaj prirjeve të hapura, të kamufluara e të sofistikuara të çdo natyre autoritare, sidomos duhen hapur mirë këto sy ndaj “dëshirave” autokratike personale e grupore!…

Disa pikëpyetje
A mos po synohet të krijohet një rindërtim vertikal i autoritetit? A nuk është kjo një fyerje e re ndaj dinjitetit qytetar e pritshmërisë demokratike? A mos është ky një zgjim ndaj rrëmujës, një kundërvënie ndaj “rastësive”, shkeljeve e mungesës së ligjshmërisë në trajtë horizontale; apo thjesht është një “marifet” për akumulim pushteti?! A mund të lejohet që, me çlirime shthurëse energjie, nga protagonistë e neo-protagonistë të ndryshëm (përfshirë deputetë, shefa dikasteresh, drejtorë, analistë, zëdhënës, ushqyes shumë-emërorë e multiplikativë në blog-e kryetarësh, pjesëmarrës aktivë në media sociale etj.), të na rindërtohet hap pas hapi sistemi i dhunës, presionit psikik e frikës? Aq më tepër që, dje, në Shqipëri, një përpjekje e tillë pushtet-akumuluese (sado e zbukuruar sot në kushtet e një teknologjie më të avancuar dhe të një demokracie jo liberale), ka prodhuar krizën e tmerrshme të piramidave (e përjetuar si një krizë e gjithanshme politike-institucionale dhe ekonomike-sociale). Ose akoma, a mund të mendohet se çdo problem në demokraci mund të zgjidhet vetëm me forcë, me policin dhe autoritetin e pushtetit, me hierarkinë dhe vrazhdësinë e tij?!…

Shvejkizmi
Në një mënyrë apo tjetrën, me autoritetin e vrazhdë të pushtetit lidhet ngushtë edhe i ashtuquajturi “shvejkizëm”. Në të vërtetë, thelbi i tij është mishëruar bukur tek “Ushtari i mirë Shvejk” i Jarosllav Hashekut. Aty, Shvejk, me sjelljen dhe batutat e tij shndërrohet në një “udhëzues psikoterapie kolektive”, sidomos ku cenon e qesëndis autoritetin, vetë “pompën” banale të pushtetit. Sa për kujtim, po sjellim këtu vetëm dy batuta të tilla:
…”O Shvejk! O Shën Mëri! Do t’ju pushkatoj! Hajvan! Gomar! O bajgë e qelbur! O hale! Të jesh kaq budalla, kaq idiot?! – Si urdhëroni, tamam ashtu është, zoti toger, unë jam idiot!”…
Kurse diku tjetër, “filozofia” e Shvejkut bëhet më demaskuese: “…çuditem përse zemërohen të çmendurit kur i mbajnë të mbyllur në çmendinë. Njeriu, atje, mund të zvarritet lakuriq mbi dysheme, mund të ulërijë si çakall, bile edhe mund të kafshojë. Sikur t’i bënte njeriu këto gjëra në shëtitjen e mbrëmjes, të gjithë do të habiteshin. Kurse atje një gjë e tillë është krejt e zakonshme. Atje ka një liri të atillë që socialistët s’e kanë parë as në ëndërr…Në çmendinë mund të thërrisni, të ulërini, të këndoni, të rrokulliseni, të ecni me të katra, të kërceni me një këmbë, të vraponi përreth, të vallëzoni, të hidheni, të qëndroni tërë ditën në bisht dhe të hipni mbi mure. Askush s’do t’iu afrohet që t’iu thotë : “Këtë gjë s’duhet ta bëni. Kjo gjë zotëri, nuk iu ka hije, të keni turp, ama qenkeni edhe njeri me kulturë”. Por, në të vërtetë atje ka edhe të çmendur të mençur. Bie fjala, ishte atje një shpikës i njohur, i cili pareshtur kruante hundët dhe një herë në ditë thoshte: “Tani sapo zbulova elektricitetin.”…”
“Shvejkizmi”, që në variante më popullore identifikohet edhe me thënien: “ç’më duhet mua se ç’them unë”, nënkupton një përpjekje akomodimi ndaj autoritetit, pushtetarit apo shefit, duke pretenduar, simuluar e manifestuar mangësi mendore e fizike. Ndërkohë, që në thelb, autoriteti, zotësia i vetë-vlerësuar si “i mençur” vihet lehtësisht në lojë po nga “idioti” Shvejk! Pikërisht, ky invaliditet, ky simulim ose kjo paaftësi e sajuar, ky lloj idiotizmi i gjithë-ekspozuar e bën personin me këto “pretendime” jo kompetent, dukshëm me të meta mendore e fizike, të papërgjegjshëm ndaj aksioneve të veta. Pra, si të thuash “shvejkizmi” diku është një mekanizëm për mbijetesë, diku tjetër është një shpalosje mençurie toke, një tallje, sarkazëm e “filozofi” reagimi ndaj shefit, autoritetit e regjimit, që “shtyp” pa më të voglën dhimbje të gjithë ata që i ka nën vete. Në këtë skemë, për të mbijetuar shfrytëzohen mjete e mënyra absurde, sjellje prej idioti, veprime komike e reagime kaotike, shpesh të trasha e qesharake. Prandaj, ende sot “shvejkizmi” është po aq i gjallë e popullor si dikur, madje tepër i suksesshëm në sjelljen politike, përfshirë gënjeshtrat, servilizmin, simulimin ose lloj-lloj pamjesh të shëmtuara, rrugësh e mënyrash për mbijetesë. Në njëfarë kuptimi, institucione të mbarsura me një absurditet sistemik dhe individë të paaftë përfaqësues të tyre, e përvetësojnë “shvejkizmin” si filozofi mbijetese, diku për të mbuluar dështimin e mashtrimin, diku për të nxirë të bardhën ose për të zbardhur të zezën. Pikërisht, diçka të tillë mund ta lexosh pa vështirësi edhe në skenën politike shqiptare!…

Panorama

[WesternBlot]

Mjafton qe si lajm e ka sjelle anetari i mesiperm i forumit per te dal ne konkluzionin qe nuk eshte as i sakte dhe as i mirepritur..

[Ingenuous]

Anija socialiste e Rames po mbytet, keta te pakten po e thone shkoqur e troç se s'jane aspak dakort me drejtimin e partise qe po i ben Rama. Mund t'i akuzosh se po i lajne duart, por ama me distancimin e tyre s'duan te implikohen ne gafat qe po ben Rama

Edhe ne kohen e Nanos apo Metes kryeminister, debati i brendshem apo kontestimi i liderit mbytej duke permendur "perfitimin qe kishte PD-ja apo Berisha" nese ne PS kontestohej lideri dhe PS-ja ndotej edhe me shume.

Rama do ti beje ate qe askush kryetar tjeter nuk i ka bere PS, largimin njehere e mire te kesaj Force Politike nga politikberja shqiptare!


Rilindje!!!