Ditari sekret personal i Hysni Kapos

[Albo]

Ditari i Kapos në ‘78: Papa ngordhi, e ka helmuar borgjezia

Skedarët e Bashkëngjitur 165139
Hysni Kapo

…vijon nga numrat e kaluar

Ka qenë mesi i qershorit të vitit 1978, kur Hysniu Kapo ka ndier për herë të parë një goditje në zemër. I kuruar prej vitesh nga diabeti, tashmë i duhej të përballej me një tjetër diagnozë, e cila, për nga mënyra si shfaqej, vlerësohej serioze dhe e rrezikshme për jetën. Gjithçka ndodhi befasisht kur sekretari i KQ po ndiqte punimet e Kongresit të Gruas në Pallatin e Kulturës në Durrës. E njëjta tronditje, këtë radhë edhe më e fortë, do të përsëritej një javë më pas, kur po pushonte në dhomën e gjumit në Bllok. Ky episod në kartelën e mjekëve mban datën 22 qershor 1978. Të nesërmen, më 23 qershor, sipas dokumentit të Klinikës Speciale, gjendja e Hysni Kapos u rëndua shumë. Tanimë për bluzat e bardha nuk kishte më dyshim: të gjitha shenjat flisnin për një infarkt miokardi. Që këtej pacienti VIP kaloi në regjim shtrati, duke u observuar nga një grup i posaçëm mjekësh. Pas tri javësh, mandej shkoi për t’u kuruar në Paris. Kjo histori në ditarin e Kapos ka lënë gjurmë vetëm me fillesat dhe epilogun e saj. Një shënim i datës 3 tetor bën të ditur se ai po rikthehej në zyrë pas tre muajsh pushim, pa folur për tronditjet nga goditja serioze në zemër. Gjithsesi, ditë-netët e peripecive në shtrat nuk kanë mbetur deri në fund pa u përmendur. Ajo që bie në sy në kujtimet e Kapos nga kjo periudhë, është ngazëllimi i tij nga përkujdesja e përditshme e Hoxhës, i cili edhe kur nuk është i pranishëm në klinikë, i shkruan letra e i përcjell mesazhe inkurajuese. Sakaq, pacienti i Klinikës Speciale nuk harron të shfaqë bezdinë për alarmin e mjekëve që e kurojnë dhe që, sipas tij, e bëjnë djallin më të zi nga sa duket. Pjesa tjetër e kujtimeve që ka hedhur në letër ish-sekretari i KQ nga viti i mbrapshtë 1978, përmban përjetimet nga kontaktet e përditshme me Hoxhën dhe problematikën e konsumuar në to. Lajmi për dy vdekje të pazakonta në Italinë fqinje ka kaluar jo pa u ndier në kupolën e Partisë. “Vrasja e Aldo Bores, shkruan Kapo, duke iu referuar komentit të parë të Hoxhës për ngjarjen, dëshmon krizën e thellë të kapitalizmit dhe luftën që bën borgjezia e madhe në Itali për të vendosur diktaturën fashiste”. Pak a shumë të njëjtin gjykim rezervon edhe për vdekjen e Papës së Vatikanit, kreut të shenjtë të katolicizmit, ku sërish gjen fajtore borgjezinë, e cila, sipas tij, e ka zakon që kur do, të këndon, kur s’i duhesh, të fut në dhé e derdh lot krokodili. Ndër ngjarjet e tjera që përmend lideri komunist në ditarin e tij, është rivarrimi në Tiranë i vëllezërve Frashëri, kthimi i eshtrave të Pashko Vasës në Shkodër, festimi me madhështi i 100-vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, pagëzimi i Kombinatit të Autotraktorëve në Tiranë me emrin Enver Hoxha etj…

DITARI I VITIT 1978

24 PRILL 1978
Me shokun Enver e Ramizin pamë projektet e Muzeut të Krujës, të varrit të Skënderbeut dhe të vëllezërve Frashëri. I aprovuam.

3 MAJ 1978
Riçard Niksoni në librin e tij me kujtime thotë se “Mao Ce Duni shpreh gëzim që në Amerikë, Angli e Gjermani janë në fuqi partitë e djathta të kapitalit të madh.” Mao Ce Duni, si antimarksist me damkë, ka xhevahire plot që koha çdo ditë e më shumë i nxjerr në shesh dhe demaskon fytyrën e tij prej renegati.

10 MAJ 1978
Në takim me shokun Enver dhe sekretarët e KQ biseduam mbi gjendjen në Itali, mbi vrasjen e Aldo Moros. Kjo gjendje dëshmon për krizën e thellë të kapitalizmit, që karakterizon sidomos Europën, mbi luftën që bën borgjezia e madhe në Itali për të vendosur diktaturën fashiste. Kjo situatë në Itali duhet të ndiqet me kujdes, kërkon vigjilencë, gatishmëri, pse ka risqe.

15 MAJ 1978
Me Piron shkuam në Uzinën 12 të Kombinatit Metalurgjik. Shokët drejtues të fabrikës na folën për leverdinë ekonomike që kanë prodhimet e saj. Uzina 12 e Kombinatit Metalurgjik është një kompleks i metalurgjisë, kryevepër e punëtorëve dhe teknikëve tanë të talentuar, dëshmi e gjallë që flet për aftësitë e punonjësve tanë.

18 MAJ 1978
Në Vlorë. Shkova në Cakovinë. Mora takim me kuadrot drejtues të Partisë e të pushtetit në zonë. Pasdite vizitova muzeun e luftës. Muzeu kish disa të meta. U sugjerova t’i korrigjojnë e t’i plotësojnë.

31 MAJ 1978
Vdiq sekretari i parë i Partisë Marksiste-Leniniste të Kilit, shoku Bejker. E kam njohur, ishte shok i mirë, i vendosur, i hapur me shokët. Niksoni botoi kujtimet e tij nga takimet me Mao Ce Dunin dhe Çu En Lain. Si njëri edhe tjetri nga këta udhëheqës kinezë kanë qenë antimarksistë të vendosur. Partia jonë dhe shoku Enver po ua çjerrin maskën këtyre tradhtarëve dhe udhëheqjes kineze, që ka bërë kauzë të përbashkët me armiqtë e urryer të marksizmit.

11 QERSHOR 1978
E gjithë udhëheqja, me shokun Enver në krye, shkuan në sheshin “Skënderbej”. Bëmë homazhe para arkivoleve të Abdyl e Naim Frashërit, që ishin vendosur mbi top. Sheshi ishte mbushur plot. Mitingun e çeli Simoni. Mbas mitingut, shoku Enver u takua me patriotë. Ecëm të gjithë në këmbë prapa bandës dhe arkivoleve deri tek Ura e Lanës. Shkuam në vendin ku do vendosen. Bëmë homazhet e rastit.

15 QERSHOR 1978
Mora pjesë në Konferencën shkencore me rastin e 100- vjetorit të Lidhjes së Prizrenit.

16 QERSHOR 1978
Sot Shkodra pret eshtrat e patriotit të madh të Rilindjes Kombëtare, Pashko Vasë Shkodranit. Më 24 bëhet varrimi.

24 QERSHOR 1978 INFARKTI
24 KORRIK 1978
Sot mora një letër nga shoku Enver, më gëzoi pa masë kur pashë shkrimin e tij dhe fjalët aq të ngrohta plot dashuri e përzemërsi, ku shpreh gëzim për gjendjen time shëndetësore dhe më uron shërim të shpejtë.

6 GUSHT 1978
Vdiq Papa i Vatikanit, kreu i obskurantizmit fetar, armik i betuar i komunizmit, para këmbëve të të cilit u përulën gjithë tradhtarët e marksizëm-leninizmit, që nga Hrushovi, Tito, Çaushesku, Gierku, kinezët etj.

18 GUSHT 1978
Në Bukuresht u dogj teatri nacional. Kjo është përshëndetja me të cilën populli rumun e priti udhëheqësin kinez, Hua Kon Fen. Në qarqet amerikane ka preokupacion se mos Shqipëria afrohet me Moskën dhe krijon rreziqe për NATO-n e Mesdheun. Amerikanët u thonë aleatëve të afrohen me Shqipërinë.

21 GUSHT 1978
Sot tradhtari Hua Kon Fen do vizitojë Jugosllavinë. Jo rastësisht është menduar që në aeroport do ta pres Fadil Hoxha. Nuk është pa qëllim fakti që një shqiptar pret tradhtarin Huan Ko Fen.

28 GUSHT 1978
Sot u bënë bisedimet Tito-Huan Kon Fen. Tito duket i kapardisur si këndes plak. Tradhtari Hua Kon Fen, që i ra në gjunjë Titos, qëndron me gojë hapur para renegatit Tito. I kanë dalë dhëmbët si të një qeni të lig, duket si një nxënës pas ustait të madh, që i mëson si të ecë në rrugën e tradhtisë.

29 SHTATOR 1978
Sot sa hapa Radio Romën, dëgjova se ngordhi Papa mbas 32 ditësh, që u zgjodh si udhëheqës i shenjtë i katolicizmit. Duket se e kanë helmuar. Borgjezia e ka zakon që kur do, të këndon, dhe kur do, të fut në dhé e derdh lot me hipokrizi, siç po bën tash me “Papën e shenjtë”

1 TETOR 1978
Me Viton, në orën 10:30 shkuam për vizitë te shoku Enver. Na priti me dashuri, bashkë me Nexhmijen. Pasi biseduam për shëndetin, për regjimin në punë, folëm për konferencën shkencore “Zhvillimi i sotëm botëror” që çelet nesër, për partitë motra që kanë çuar delegacione në konferencë, për botimin në gjuhë të huaja të veprës “Imperializmi dhe revolucioni”, për studimin që ka bërë shoku Enver mbi “Vetadministrimin jugosllav”, ku demaskohet libri i Kardelit mbi vetadministrimin dhe se si Jugosllavia ka tradhtuar çështjen e socializmit. Biseduam për interesimin që tregon borgjezia për të ngritur Mao Ce Dunin për të luftuar Leninin.

3 TETOR 1978
Sot, pas tre muajsh larg punës, rikthehem për herë të parë në zyrë. Me vështirësi më lejuan mjekët. Ata e bëjnë djallin më të zi nga sa duket. Po duhen dëgjuar edhe ata. Jam shumë i gëzuar që fillova punën, megjithëse më kanë vënë kufi të punoj dy orë në ditë. Në orën 10:30 u takova me shokun Enver.

5 TETOR 1978
Me Ramizin shkëmbyem mendime për festimin e 70-vjetorit të shokut Enver, për mesazhin, vizitat në orën 16:00, për darkën që do të japë KQ me këtë rast dhe dhënien e emrit të shokut Enver disa objekteve të mëdha industriale. Ramë dakord të merret edhe mendimi i shokut Enver.

6 TETOR 1978
Shoku Enver dha mendimin që hidrocentralit të Fierzës t’i jepet emri “Drita e Partisë”, që Kombinatit Metalurgjik t’i jepet emri “Çeliku i Partisë”, ndërsa ne propozuam që Kombinati i Autotraktorëve të marrë emrin “Kombinati Enver Hoxha”

13 TETOR 1978
Më informuan se Spiro Koleka ka pasur një edemë polmonare. Ish në rrezik. Tani është mirë. Erdhën shokët nga Gjirokastra: Ramizi, Manushi, Rita e Vitua. Ramizi në takim me shokun Enver informoi mbi zhvillimin e përfundimeve me sukses të Festivalit. Shoku Enver na foli përsëri për rëndësinë e folklorit si burim frymëzimi e studimi nga historianët, letrarët, artistët, kompozitorët, etnografët për të bërë vepra të dobishme. Me shokët përfunduam mesazhin e Komitetit Qendror për 70-vjetorin e shokut Enver…

14 TETOR 1978
Sot kalova një provë pas tre muajsh i sëmurë. Fola në orën 10:00 në mitingun në Kombinatin e Autotraktorëve me rastin e 70-vjetorit të shokut Enver dhe dhënien e emrit “Enver Hoxha” kombinatit. Një panoramë e jashtëzakonshme, me mijëra njerëz, punëtorë të ardhur nga qyteti. Pilua e çeli, pastaj ma dha fjalën mua. Fola rreth 35 minuta. Gjithçka shkoi mirë. Inauguruam pllakën me emrin e ri, uzinën e re dhe traktorin e parë.

16 TETOR 1978
Ora 9:00, në shtëpinë e Partisë shkova me Viton. Atje do të mblidhemi gjithë shokët e Byrosë Politike, do vemi në orën 10:00 për urim te shoku Enver. Kur shkuam para shtëpisë, na priti Nexhmija, Iliri, Sokoli, Pranvera, Teuta, Liljana, Klemi. I uruam. Në korridor na priti shoku Enver. U përqafuam me mall. Momente emocionale. U futëm në sallë. Shoku Enver, i mallëngjyer nga mesazhi, foli për unitetin e udhëheqjes dhe të Partisë, për fitoret e arritura. Qëndruam afro një orë. Shkova në aparat. Me Hekuranin e Lenkën biseduam për punët në rrethin e Lushnjës.

17 TETOR 1978
Dëgjova profesor Hoxhën dhe doktor Isufin për disa ndryshime në elektrokardiogramin, që i kanë bërë shokut Enver.

22 TETOR 1978 Me
Viton shkuam për urim nga Dhora e Gogos (Nushit) me rastin e fejesës së Yllit. U gëzova shumë kur pashë Yllin, Drinin dhe Artanin e vogël që është bërë burrë, më i gjatë se unë. Më nxori mallin e Gogos, aq të shtrenjtë për mua dhe gjithë Partinë. Mbasdite më erdhi Sulejmani e Dudia, më folën për nga fshati. Sa mirë e kanë ndërtuar jetën! U gëzova shumë që fshati po rindërtohet, jeton mirë. Kujtoj të kaluarën dhe lumturinë që i solli Partia.

15 NËNTOR 1978
Të gjithë shokët interesohen për shëndetin tim. U jam shumë mirënjohës. Në orën 11:30, erdhi shoku Enver, më gjeti në shesh. U përqafuam, bëmë shaka. E ndiej veten mirë. Takimi me shokun Enver si gjithnjë ka qenë plot frymëzim, energji e forca të reja. Ai më bën plot energji, që ta ndiej veten më të fortë se kurrë e të lumtur që t’i shërbej sa të kem jetë Partisë sime të dashur, popullit tim, çështjes së socializmit në rrugën që na udhëheq Partia me shokun Enver në krye.

vijon…

AFRIM IMAJ

Panorama

[Albo]

Shënimet e Hysni Kapos në Paris: Kadare ka mendime të gabuara

Ditari i ish-sekretarit të KQ për organet e diktaturës

Kapo: Ditët e lodhshme në klinikën e Parisit

“Këtu në spitalin ‘BROUSSAIS’ më qetësojnë letrat e Enverit”

Kapo: Shkrimi s’më duket i mirë, ka mendime të gabuara

“Kadareja në ‘Le Mond’ fyen poetët e rinj”

Që nga infarkti i parë, në qershor të vitit 1978, shëndeti i Hysni Kapos, numrit dy në piramidën e Partisë, nuk u përmirësua kurrë, madje me kalimin e kohës përkeqësohej dita-ditës. Sëmundjet e shfaqura njëra pas tjetrës tronditën kupolën e regjimit dhe Enver Hoxhën, me interesimin e të cilit ai shkoi për t’u kuruar disa herë në Francë. Mirëpo as mjekimi i specializuar dhe as përkujdesja e posaçme e profesor Miliezit, një nga korifenjtë e mjekësisë franceze, s’mundën ta ndalin ofensivën e sëmundjes vdekjeprurëse. Më 23 shtator 1979, Kapo ndërroi jetë në klinikën “Broussais” të Parisit. Përmbledhtas, kjo është historia e përballjes me diagnozën e rëndë. Ajo është sjellë vitet e fundit disa herë në vëmendjen e opinionit nëpërmjet dëshmive të mjekëve, kujtimeve të bashkëkohësve, përjetimeve të së shoqes, Vito Kapo, ditarit të ish-ministrit të Shëndetësisë Llambi Ziçishti, i cili ka ndjekur nga afër çdo procedurë mjekësore deri në çastet fatale etj. Në ditarin e vet nga kjo periudhë, Kapo ka memorizuar aq sa i ka lejuar gjendja shëndetësore, duke hedhur në formën e kronikave të thjeshta kryesisht mbresat nga kontaktet e përditshme me bluzat e bardha dhe ndonjë ngjarje sporadike brendapërbrenda mureve të klinikës “Broussais”. Në aq sa ai ka shënuar aty, bëhet e qartë se ka udhëtuar tri herë në harkun e viteve 1978-1979 nga Tirana në Paris dhe shtatë muaj pa shkëputje është trajtuar klinikisht me mjekim të specializuar. Ndër momentet e gëzuara, pacienti VIP veçon korrespodencën me Enverin, e cila, siç rezulton nga ditari, ka qenë gati e përditshme në formë letërkëmbimesh dhe shkëmbimit të mesazheve me telegram. Përtej monotonisë, ditë-netët e spitalit larg atdheut Kapo është përpjekur t’i jetojë me kurajën dhe gjallërinë tipike, duke u interesuar për zhvillimet e fundit nga Shqipëria, por edhe duke kontaktuar me miq e personalitete franceze. Sakaq, leximi i gazetës “Le Mond” ka qenë një ritual i përditshëm. Prej aty, ish-sekretari i KQ njihej me ngjarje të ndryshme, prej të cilave ka hedhur në ditar impresionet nga vizita e një grupi biznesmenësh francezë në vendin tonë në dhjetor të vitit 1978 dhe përshtypjen e tij për një intervistë të shkrimtarit Ismail Kadare, e cila i ka lënë shije të pakëndshme. “Në gazetën ‘Le Mond’ sot është botuar një shkrim i Ismail Kadaresë, shkruan Kapo në datën 15 dhjetor 1978, e lexova, s’më duket i menduar mirë, ka mendime të gabuara, nënvleftëson shkrimtarët dhe poetët tanë të rinj”.

Shënimet e liderit komunist përfundojnë më 28 korrik 1979, me kronikën e takimit të fundit me Enverin në vilën qeveritare në Pogradec. Kapo, i porsakthyer nga Parisi, kishte shkuar për të pushuar me familjen dhe aty krejt papritur tronditet nga një infeksion i rëndë. Me urdhër të Hoxhës riniset urgjentisht për në Francë. Operohet rishtas aty, por këtë radhë duart e mjekëve të talentuar nuk mund t’ia zgjasin më jetën. Nga periudha e kurimit në gusht-shtatorin e vitet 1979 në Paris, Kapo me sa duket nuk ka qenë në gjendje të mbajë ditar. Sidoqoftë, me aq sa ka lënë të shkruar, në një farë mënyre e ka dokumentuar gjenezën e sëmundjes dhe historinë e përballjes me të…

24 nëntor 1978

Në klinikën në Paris po bëj analizat. Më erdhën të gjithë mjekët. Afër drekës erdhi profesor Miliezi, më kontrolloi e përshëndeti, se do të largohet për disa ditë në Monako. I shkrova një letër shokut Enver dhe fillova t’u shkruaj letër edhe shokëve të tjerë, por mjekët më ndaluan.

26 nëntor 1978

Sot jam më mirë. Vizita e mjekeve ishte e kënaqshme në çdo drejtim. Në drekë erdhi profesor Gurgeni dhe më kontrolloi me shumë kujdes e përzemërsi. Erdhi Vitua dhe qëndroi deri në orën 12:00. Në gazetën “Le Mond” lexova një shkrim për Kinën. Aty çdo gjë po varroset.

29 nëntor 1978

Mora një letër nga shoku Enver. U mallëngjeva nga fakti se edhe këtu larg atdheut kam kurdoherë pranë shokun Enver, që me fjalët e tij, me urimet e tij për festën, më jep zemër e forcë. Erdhi profesor Miliezi, Gizi e Morsi e më uruan për festën.

3 dhjetor 1978

Mora një telegram nga shoku Enver, ku shpreh gëzimin për gjendjen time dhe më thotë se punët shkojnë mirë. Më dërgon të fala edhe nga Nexhmija e fëmijët. Gazeta “Le Mond” shkruan për vizitën e afaristëve francezë, që bënë në Shqipëri e shkëmbyen mendime për tregti. Vitua qëndroi deri në orën 22:00.

15 dhjetor 1978

Erdhën mjekët. Bënë procedurat e ditës. Lexova gazetën “Le Mond”, ku ishte një botuar një shkrim i Ismail Kadaresë. E lexova, nuk më duket i menduar mirë. Ka disa mendime të gabuara dhe sidomos nënvleftëson shkrimtarët dhe poetët tanë të rinj.

31 dhjetor 1978

Mora një telegram urimi nga shoku Enver për Vitin e Ri. Dola me makinë në qytetin Masion Laffette. Natën e Vitit të Ri e kaluam në spital bashkë me shokët.

Paris,

8 janar 1979

Sot radio “Parisi” dhe shtypi njoftojnë se në Kamboxhia hynë forcat ushtarake vietnameze dhe kamboxhiane zaptuan kryeqytetin Pnom Penin. Qeveria e Pol Potit u largua. Sihanuku u prit me pompozitet të madhe në Pekin, do shkojë në Kombet e Bashkuara. Ka kërkuar strehim politik në Kinë ose në Francë. Në mëngjes bëra procedurat sipas programit. Erdhën mjekët, më njoftuan se të martën ose të mërkurën mbaroj programin e kurave. U gëzova. Erdhën shokët e ambasadës.

Paris,

10 janar 1979

Më erdhi profesor Zheleni dhe doktor Sikari. Biseduam. Më njoftuan se ditën e mërkurë do të dal. Vitua shkoi në qytet. Pasdite erdhën nga Tirana Sokoli, Hajrua dhe Isufi. Na sollën lajme dhe letra nga Shqipëria. Çdo gjë shkon mirë.

Paris,

16 janar 1979

I bëra vizitë drejtorit të spitalit. E falënderova. I bëra telegram urimi nga unë dhe Vito Manushi me rastin e ditëlindjes.

Paris,

17 janar 1979

Në orën 11:00 u largova nga spitali, 17 kilometra larg Parisit. Afro dy muaj m’u bënë që qëndroj në spitalin e Parisit. Mendoj se më të mërzitshëm për njeriun janë burgu dhe spitali, por kur të zë halli, duhet të përballosh çdo vështirësi. Spitali ku qëndrova, ishte i domosdoshëm, se bëra disa kura. Nga spitali kam përshtypjet më të mira. Më mori në telefon Adili dhe më uroi.

Paris,

19 janar 1979

Në darkë më mori në telefon shoku Enver dhe më uroi për daljen nga spitali. Më foli për ecurinë e punëve dhe problemet e plenumit.

Paris,

24 janar 1979

Nata m’u duk e gjatë pse do nisem për Shqipëri. U ngrita shpejt qysh në orën 6:00. Në orën 10:55 u nisëm nga aeroporti Orly me avionin Karavella për në Shqipëri. Kishin ardhur për të na përcjellë shokët e ambasadës, si dhe Pranvera, Sokoli, Klemi. Mbërritëm në Shqipëri në orën 13:30. Mbasdite në orën 17:30 shkuam te shoku Enver me Viton.

25 janar 1979

Pas shtatë muajsh i sëmurë, sot për herë të parë mora pjesë në mbledhjen e Byrosë Politike. Mbledhja zgjati një orë e gjysmë. Dola me shokun Enver. Shkuam bashkë për në shtëpi.

28 janar 1979

Mbasdite, pas procedurave mjekësore, erdhën për të më vizituar në shtëpi Ramizi me Semiramisin. Më vonë erdhi profesor Hoxha, Popa dhe doktor Saliu. Erdhi për të më takuar edhe Hajria, dukej shumë e gëzuar. Sot Ten Siao Pini mbërriti në Uashington.

3 shkurt 1979

Sot shoku Enver shkoi në klinikën speciale, do të bëjë një operacion në dorë. Kanë ardhur dy mjekë nga Parisi. Në orën 10:30 operacioni përfundoi me sukses. Shoku Enver e ndien veten mirë. U ngrit në këmbë.

5 shkurt 1979

Ora 10:30, me Ramizin shkuam te shoku Enver për ta uruar për operacionin e suksesshëm në dorën e majtë. Biseduam deri në orën 12:00 për probleme të ndryshme: për partinë e Dinuçit që ka filluar përçarjet, për qëndrimin që duhet mbajtur ndaj anglezëve për çështjen e arit të grabitur bashkë me kamatat, për çështjen e dëmshpërblimeve të luftës që na ka RF Gjermane.

2 mars 1979

Piktori Ilmi Bani nga Vlora më solli si dhuratë një pikturë, portreti im partizan. Fola me të për shumë gjëra.

1 maj 1979

Shkuam për urim te Babë Myslimi. Sot ai mbush 80 vjeç. Uruam gjithashtu për ditëlindjen edhe Haxhiun. Në orën 18:00 në Pallatin e Brigadave u bë ceremonia me rastin e dekorimit të Babës me titullin “Hero i Punës Socialiste”

7 maj 1979

Në Shkodër, për të parë pasojat e tërmetit dhe punën që bëhet për të zhdukur pasojat e tij.

11 maj 1979

Porsa shkova në zyrë, prita sa erdhi shoku Enver. I vajta në zyrë për ta takuar. U interesova për rezultatet që dha kontrolli i mjekëve francezë për sytë e shokut Enver. U gëzova pa masë kur më tha se nuk ka ndonjë problem serioz në sy. Shkuam bashkë në sallën e pushimit, ku ishin edhe shokët e tjerë. Shoku Enver nesër ikën me pushime.

Vlorë, 29 maj 1979

Në orën 11:00 shoku Enver me Nexhmjen erdhën te vila 5 në tendën e re. Atje shkova edhe unë. U takuam. Biseduam çështje të ndryshme të brendshme. E informova për mbledhjen e sekretariatit.

Vlorë, 31 maj 1979

Me Viton shkuam te shoku Enver e Nexhmija. Qëndruam aty deri në orën 23:00. Biseduam gjatë.

Vlorë, 1 qershor 1979

Mbasdite erdhi Ramizi, biseduam. Në orën 18:00 shkoi te shoku Enver. Me Viton dolëm nga qyteti për të parë rrugën e re dhe prej andej shkuam te monumenti i luftës së vitit 1920, te qafa e Koçies .

2 qershor 1979

Pasdite me Ramizin shkuam te shoku Enver. Biseduam çështje ekonomike e politike.

18 qershor 1979

Në orën 10:00 erdhi shoku Enver në zyrën time. Më shfaqi shqetësimin që kishte pasur nga mbledhja e Këshillit të Mbrojtjes i datës 16. Ai e konsideron raportin që u shqyrtua atje shumë të gabuar politikisht dhe ushtarakisht. Mehmeti që e kishte bërë, nuk i ishte përmbajtur vijës së Partisë. Diskutimi i Kadriut që qe mbështetur te raporti, e shqetësonte më shumë. Diskutimi im e kishte ngrohur. Pikëpamjet tona puqeshin. Më porositi që duhet të kemi kujdes për punën në ushtri. Të mos krijohet mendimi se çështjet e ushtrisë i di vetëm një njeri. Të gjitha materialet për këto çështje udhëzoi të kalojnë nga ai para se të diskutohen. Mbi këdo është Partia. I fola për disa shqetësime që kam për ushtrinë, si: mburrja, euforia e shfaqje të huaja dhe për disa qëndrime të Mehmetit. Më dha porosi të veçanta.

4 korrik 1979

Sot shoku Enver nuk erdhi në punë. Ka shkuar me pushime në Durrës.

5 korrik 1979

Në takim me shokun Enver folëm për tipin e armës automatike që është prodhuar. Kish disa vërejtje.

7 korrik 1979

Sot shoku Enver u nis me pushime në Pogradec.

9 korrik 1979

Dëgjova të shoqen e Ismail Hoxhës, ish-punonjës i aparatit të KQ, që vdiq para pesë vjetësh. Ishte e shqetësuar për çështjen e vëllait të saj të përjashtuar nga Partia. E qetësova.

Thirra Muntas Dhramin dhe e porosita për monumentin e Drashovicës, të shohë mundësinë për ta mbaruar me rastin e 60-vjetorit të luftës së 1920. Pra, vitin 1980.

Pogradec, 16 korrik 1979

Me Viton u nisëm për pushime në Pogradec. Na përcollën fëmijët e nipërit. Pas pesë-gjashtë ditësh i presim të na vijnë në Pogradec. Gjatë rrugës Vitua nuk ish mirë. Porsa mbërritëm ra në rroba. Në orën 18:00 u takova me shokun Enver dhe Nexhmijen. Më pritën me gëzim. U përqafuam. E informova për punët. Shëtitëm bashkë. Shkëmbyem mendime për çështje të ndryshme.

18 korrik 1979

Paradite si zakonisht, mbas programit mjekësor, lexoj. Në orën 11:30 u takova me shokun Enver. Bëmë shëtitje, biseduam për çështje të mjekësisë, të fëmijëve. E informova për sa më tha Vitua për seminarin e bërë në Shkodër me gra për shëndetin e fëmijës.

21 korrik 1979

Shkuam në Volorekë. Morëm edhe familjen e doktor Dine Abazit. Mbasdite, si bëmë shëtitje me Viton, u takuam me shokun Enver dhe Nexhmijen. Duke shëtitur i fola për nevojën e forcimit të kontrollit të shtetit, që të jetë kontroll shtetëror me ato kompetenca që na mëson Lenini e Stalini. Shoku Enver ish dakord që ta shohim kur të kthehemi nga pushimet.

25 korrik 1979

Pasdite pata temperaturë. Natën e kalova me shqetësime.

26 korrik 1979

Sipas kontrollit që më bënë Dinja dhe Ylli, del se kam marrë pak të ftohtë. Filluan antibiotikët. Gjithë ditën e kalova me temperaturë të lëvizshme nga 37.8 në 38 gradë. E kalova ditën rënë në shtrat. Më njoftuan se shoku Enver ka pasur pak temperaturë dhe nuk e ndien veten mirë. Duket ka një virus që është hapur edhe në kampin e pushimit të kuadrove.

28 korrik 1979

Pasdite, në orën 17:00 erdhi për vizitë shoku Enver me Nexhmijen. Biseduam për probleme të ndryshme.

Fakte mbi sëmundjen

Më 24 qershor 1978, Hysni Kapos i shfaqen problemet e para në zemër. Më herët vuante nga diabeti.

Në nëntor të vitit 1978 bëri vizitën e parë në një klinikë të specializuar në Paris. U kthye që andej më 24 janar 1979. Pas shtatë muajsh u kthye në zyrë. Nuk pati përmirësime.

Në gusht të vitit 1979 shkoi për herë të dytë në Francë, në klinikën “Broussais”, ku kreu një operacion të vështirë, por që nuk pati sukses.

Përveç stafit mjekësor francez, në operacion morën pjesë edhe disa nga mjekët shqiptarë të kryesuar nga Llambi Ziçishti, asokohe ministër i Shëndetësisë.

Gjatë kohës që Kapo ishte në spital, me porosi të Enverit shkuan për ta vizituar mjaft nga anëtarët e Byrosë Politike, ndër ta edhe Ramiz Alia.

Më datë 23 shtator të vitit 1979, në spitalin “Broussais” në Paris, Hysni Kapo vdiq.

AFRIM IMAJ

Panorama

[Albo]

Zbardhet intervista e panjohur e Hysni Kapos në vitin 1947

Intervista e panjohur e Hysni Kapos për agjencinë franceze “AFP”. Si e rrëzoi OKB-ja akuzën e Shqipërisë për incidentin e Kanalit të Korfuzit.

Më 9 mars të vitit 1947, Këshilli i Sigurimit të OKB-së mori në shqyrtim çështjen e incidentit në Kanalin e Korfuzit dhe miratoi një rezolutë që rekomandonte dy palët në konflikt, atë shqiptare dhe britanike, t’i drejtoheshin Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë. Padrejtësi dhe shkelje flagrante u stigmatizua kjo nga Hysni Kapo, përfaqësuesi shqiptar në Këshill. Më herët, kolegu i tij britanik, Aleksandër Kadogan, e kishte akuzuar qeverinë shqiptare si përgjegjëse të ngjarjes së 22 tetorit 1946, ku dy destrojerë britanikë ranë në mina në ujërat territoriale shqiptare, duke shkaktuar dëme në njerëz dhe materiale. Që këtej, pavarësisht protestës së autoriteteve shqiptare, çështja iu nënshtrua shqyrtimit në Gjykatën e Hagës, e cila më në fund penalizoi Shqipërinë, duke shpërfillur argumentet e saj.

I kthyer në Paris nga mbledhja e Këshillit të Sigurimit, Hysni Kapo, në një intervistë për agjencinë “AFP”, shpjegonte rrethanat e njëanshme, sipas tij, mbi të cilat operoi OKB-ja, që e çoi çështjen në Hagë dhe pasojat e një zgjidhjeje të tillë, ku shkelen hapur të drejtat dhe sovraniteti i Shqipërisë. I indinjuar nga gjykimi i Këshillit të Sigurimit, Kapo pohon për median franceze, se ai padrejtësisht nuk pranoi të vërë në rendin e ditës ankesën e qeverisë shqiptare paraqitur më 29 tetor 1946 kundër provokacioneve dhe shkeljes së sovranitetit të Republikës së Shqipërisë prej anijeve të luftës britanike, ndërkohë që e vlerësoi të drejtë akuzën e Britanisë së Madhe, paraqitur shumë më vonë nga ajo e palës shqiptare.

Për herë të parë funksionari i lartë shqiptar flet për ndarjet në Këshillin e Sigurimit sipas modeleve ideologjike të pas luftës, çfarë, sipas tij, kishte nisur të konturonte ndarjen e madhe Lindje-Perëndim. Jo rastësisht Kapo gjen rastin të shprehë mirënjohjen për përfaqësuesin sovjetik, A. Gromvko, i cili ka qëndruar fort në Këshill në mbështetje të argumenteve të delegacionit shqiptar. Incidenti i Kanalit të Korfuzit, në leximin e vëmendshëm të intervistës së Kapos në AFP, dëshmohet si një nga hapat e parë të asaj që më vonë u quajt Lufta e Ftohtë…

Zoti Hysni Kapo, nënministër i Punëve të Jashtme që u kthye këto ditë nga Nju Jorku, i dha të dërguarit të gazetës sonë këtë intervistë në lidhje me diskutimet në UNO rreth çështjes së Kanalit të Korfuzit

Pse UNO nuk mori përpara në shqyrtim ankesën e qeverisë shqiptare për shkeljen e ujërave territoriale nga luftanijet britanike, por filloi shqyrtimin e akuzave britanike kundër Shqipërisë?

HYSNI KAPO: Shkaku që nuk u shqyrtua në rendin e ditës të Këshillit të Sigurimit ankesa e qeverisë shqiptare paraqitur Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 29 tetor 1946 kundër provokacioneve, violacioneve dhe shkeljes së sovranitetit të shtetit shqiptar prej anijeve të luftës britanike, është akoma pikëpyetje për delegacionin tonë. Delegacioni shqiptar qysh në seancën e parë, por edhe më vonë, e shtroi këtë pyetje dhe kërkoi shpjegimet e nevojshme. Këshilli i Sigurimit nuk mundi t’i japë asnjë përgjigje.

Një gjë mund të themi me siguri, se mospranimi i ankesës së qeverisë shqiptare nuk ka asnjë justifikim. Këshilli i Sigurimit duhej ta kishte marrë në shqyrtim çështjen dhe duhej të kishte vendosur mbi të. Qeveria shqiptare ankesën e bëri konform Kartës së Kombeve të Bashkuara, siç përcaktohet qartë në artikullin 35 të saj.

Shqipërisë në këtë rast i është bërë një padrejtësi. Përfaqësues të shteteve perëndimore në Këshill e kanë bërë zakon kundërshtimin e të drejtave të Shqipërisë. Kuptohet qartë një padrejtësi e tillë për akuza britanike kundër Shqipërisë e paraqitur shumë më vonë se ajo e qeverisë shqiptare, konsiderohet si një çështje me karakter ndërkombëtar dhe pranohet të vihet në rendin e ditës. Një vendim i tillë nuk ka qenë në rendin e ditës se:
1) Karakteri i akuzës britanike nuk ishte i asaj rëndësie që e paraqitën britanikët dhe e përkrahën anëtarët e tjerë;
2) Pse akuza britanike e bazuar në dokumente false pa bazë, nuk ishte aspak serioze që të preokuponte Këshillin e Sigurimit;
3) Pse qëllimi i akuzës britanike në të vërtetë nuk ishte për mbrojtjen e paqes dhe qetësisë, por për të krijuar konflikte midis shteteve, gjë që është krejtësisht në kundërshtim me parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara. Përfaqësuesi sovjetik, zoti A. Gromvko, me plot arsye kundërshtoi pranimin e një problemi të tillë që të shtrohet në urdhrin e ditës të Këshillit të Sigurimit për diskutim. Ai vuri në dukje se prestigji i Këshillit të Sigurimit mund të mbahet lart vetëm atëherë kur merret me studimin e problemeve që kanë të bëjnë me sigurinë dhe paqen në botë, dhe jo me akuza false dhe pa asnjë bazë si ajo e Britanisë së Madhe kundër Shqipërisë. Logjika e kërkonte që edhe anëtarë të tjerë të Këshillit të mos influencoheshin nga shkaqe të tjera, por të merrnin vendim të drejtë.

Cili është qëllimi i qeverisë britanike që ngriti një akuzë të tillë kundër Shqipërisë?
HYSNI KAPO: Lufta e Dytë Botërore solli ndryshime rrënjësore në disa shtete, si nga pikëpamja politike, shoqërore dhe ekonomike. Britania e Madhe, anëtare e bllokut antifashist, është munduar gjatë kësaj lufte më tepër se sa të luftojë okupatorin, të mbajë fort pozitat që kishte dhe të merrte pozita të reja. Është politikë tradicionale e saj, që karakterizon imperializmin britanik, të veprojë, veçanërisht karshi shteteve të vogla, me shtypje, presione dhe politikë antidemokratike kundër lirisë dhe indipedencës së popujve. Janë këto shkaqe që e shtyjnë Britaninë të mbajë një qëndrim jo të drejtë e armiqësor kundër një populli të vogël siç është populli shqiptar, që nuk kurseu asgjë për lirinë kundër fashizmit, për vendosjen e paqes dhe demokracisë. Si në kohën e luftës, edhe pas çlirimit, Britania e Madhe përdori intriga, përçarje, përkrahje të kuislingëve kundër demokracive të reja në lindje e sipër, sikundër Shqipërisë. Populli shqiptar, nën udhëheqjen e shokut gjeneral kolonel Enver Hoxha, diti si të luftojë kundër armiqve të jashtëm e të brendshëm që e pengonin në rrugën e tij. Tentativat dhe planet e Britanisë falimentuan në Shqipëri; ajo nuk hoqi dorë nga një politikë e tillë karshi vendit tonë, sa që më së fundi, duke kurdisur akuza të rreme, shtron çështjen pranë Kombeve të Bashkuara duke e cilësuar vendin tonë si rrezik për paqen. Me një akuzë të tillë Britania nuk kishte për qëllim të godiste vetëm Shqipërinë, ajo godit gjithë miqtë dhe përkrahësit e Shqipërisë së re. Në këto manovra ajo kërkon të krijojë komplikacione ndërkombëtare, do të justifikojë mjerimet dhe vuajtjet që i shkaktoi popullit grek, do të justifikojë qëndrimin e trupave të saj dhe atyre amerikane në Greqi dhe të mbajë në fuqi dhe të inkurajojë fashizmin sikundër bën në Greqi, Itali, Austri etj.

Cilat janë arsyet kryesore që tregojnë absurditetin e akuzës së Britanisë së Madhe?
HYSNI KAPO: Pse akuza britanike nuk është e mbështetur në asnjë të vërtetë. Vetë puna e zhvilluar në Këshillin e Sigurimit nuk nxori asgjë në dritë, përveç kontradiksioneve të deklaruara nga përfaqësuesi britanik, të raporteve dhe skicave të përgatitura sipas qejfit. Absurditeti i kësaj akuze doli sheshit kur delegati shqiptar vuri në dukje qëndrimin politik të Britanisë së Madhe kundër Shqipërisë, kur në analizën tonë dilte në shesh se si Britania e shtrembëron të drejtën sipas rastit dhe interesit të veçantë. Fakti që Britania e Madhe veproi kundër vendimeve të KQ për demontimin e ujërave territoriale të Shqipërisë, kundërshtia që u bëri shqiptarëve për pjesëmarrjen në procesin e demontimit të Kanalit të Korfuzit dhe dhënia e ujërave të territorit shqiptar Greqisë për të bërë pastrimin, propozim i bërë nga britanikët, nxjerrin në dritë qëllimet e akuzës britanike kundër Shqipërisë. Në këtë rast dua të theksoj se mendimet e shfaqura nga shumë anëtarë të Këshillit të Sigurimit nuk kanë qenë të inspiruara nga drejtësia, por me supozicione të kota, kanë qenë pro tezës britanike.

Ç’tregon vendimi i Këshillit të Sigurimit, që u rekomandon të dyja palëve t’i referohen gjyqit ndërkombëtar?
HYSNI KAPO: Këshilli i Sigurimit, duke adaptuar rezolucionin britanik, ku u rekomandon të dyja palëve t’i referohen gjyqit ndërkombëtar, tregon: Problemi i ngritur nga qeveria britanike pranë Kombeve të Bashkuara nuk ka qenë aq serioz, siç pretendohet prej britanikëve, për cenimin e sigurisë dhe paqes. Pikëpamja e delegacionit sovjetik kundër propozimit të britanikëve për të mos figuruar në rendin e ditës të Këshillit të Sigurimit ka qenë e drejtë, pasi problemi nuk ka pasur një karakter ndërkombëtar për të preokupuar Këshillin e Sigurimit. Qëndrimin kontradiktor të disa anëtarëve të Këshillit të Sigurimit, të cilët përkrahën propozimin britanik, duke e konsideruar si një problem të domosdoshëm që duhej marrë për studim. Kur qëllimi britanik nuk u realizua, po ata anëtarë deklaruan se Këshilli i Sigurimit nuk duhet të merret me një çështje të tillë dhe pranojnë t’u rekomandojnë të dyja palëve t’u drejtohen gjykatave ndërkombëtare. Delegacioni shqiptar tërhoqi vërejtjen e Këshillit të Sigurimit për shqyrtimin e njëanshëm të problemit dhe kërkoi që rezolucioni britanik të mos merret në konsideratë.

Ç’jehonë ka pasur çështja e Kanalit të Korfuzit në rrethet demokratike e progresiste dhe vendimi i fundit?
HYSNI KAPO: Publiku amerikan, dhe veçanërisht rrethet e huaja, e kanë ndjekur me interes. Qarqet demokratike e lidhin akuzën britanike me politikën e zakonshme të Britanisë së Madhe si një manovër për të luftuar demokracitë e reja në Ballkan dhe për të krijuar konflikte të reja. Ç’përfaqëson qëndrimi britanik karshi Shqipërisë për pranimin në UNO, qëndrimin në konferencën e katër ministrave në Moskë në akuzën në Këshillin e Sigurimit dhe vargu i qëndrimeve armiqësore? HYSNI KAPO: Britania e Madhe, duke kundërshtuar të drejtat legjitime të Shqipërisë për t’u pranuar në Kombet e Bashkuara, me provokacionet e vazhdueshme dhe me anën e fashistëve të Athinës, duke mbrojtur dhe ndihmuar kuislingët dhe tradhtarët e popullit shqiptar, me kundërshtimet që bëri për pjesëmarrjen e Shqipërisë në bisedimet e Moskës dhe me akuzën e rreme që ngriti në Këshillin e Sigurimit ndaj vendit tonë, pasqyron manovrat dhe politikën e reaksionit ndërkombëtar kundër demokracisë dhe lirisë së popujve, pasqyron qëllimin dhe taktikën e imperializmit në dëm të paqes dhe sigurisë në botë.

Hysni Kapo është zyrtari i parë i shtetit shqiptar që ka bërë publik numrin e minoritarëve grekë në Shqipëri. Në një intervistë për AFP-në në dhjetor të vitit 1945, ai saktësonte shifrën 35 mijë që ka rezultuar nga regjistrimi i parë i popullsisë fill pas Luftës së Dytë Botërore. Përtej kësaj, Kapo, asokohe ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd dhe përfaqësuesi shqiptar në Konferencën e Dëmshpërblimeve të Luftës në Paris, pohonte për redaktorin politik të agjencisë prestigjioze, se Greqia nuk ka asnjë të drejtë të ankohet për fatin e grekëve që jetojnë në Shqipëri, pasi atyre u janë garantuar të gjitha të drejtat e minoriteteve etnike. Gazeta “Panorama” ka siguruar dokumentin zyrtar me të dhënat e mësipërme, i cili ka ngjallur shumë debat në shtypin e kohës, sidomos atë grek. Për herë të parë Kapo aty tërheq vëmendjen në emër të shtetit shqiptar edhe për një çështje tjetër, po kaq të debatueshme: “Fatkeqësisht, – pohon ai, – jo të njëjtin status gëzojnë 80 mijë shqiptarë që banojnë në Greqi, ku 9000 syresh janë vrarë dhe 20 mijë janë dëbuar forcërisht në Shqipëri”. E vetmja kërkesë që shtron publikisht zyrtari shqiptar në Paris, është riatdhesimi i shqiptarëve të Greqisë në vatrat e tyre. Më poshtë zbardhim të plotë përmbledhjen zyrtare të intervistës së Kapos, ruajtur në Arkivin e Shtetit.

Hysni Kapo i jep intervistë AFP-së Paris,

26 dhjetor 1945

Hysni Kapo, ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd dhe delegati shqiptar në Konferencën e Dëmshpërblimeve, i deklaroi redaktorit politik të agjencisë “AFP” se të 35 mijë grekët që banojnë në Shqipëri, gëzojnë të gjitha të drejtat e minoriteteve etnike. Prandaj Shqipëria është e mendimit se Greqia nuk ka asnjë arsye të ankohet mbi fatin e minoritetit grek. Fatkeqësisht, shtoi Hysni Kapo, e njëjta gjë nuk mund të thuhet edhe për 80 mijë shqiptarë që banojnë në Greqi, 9000 midis tyre janë vrarë dhe 20 mijë janë strehuar në Shqipëri. Shqipëria dëshiron vetëm që shqiptarët e Greqisë të kenë mundësi të kthehen në vatrat e tyre. Hysni Kapo deklaroi se do të kthehet në Tiranë më 10 janar për të marrë pjesë në mbledhjen e parë të Parlamentit shqiptar që u zgjodh kohët e fundit, vendimi i parë i të cilit do të jetë shpallja e Republikës. Duke përfunduar, shoku Hysni Kapo shprehu dëshirën e tij të zjarrtë për rivendosjen sa më shpejt të marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Francës.

AFRIM IMAJ

Panorama

[Albo]

Zbardhet intervista e panjohur e Hysni Kapos në vitin 1947

Intervista e panjohur e Hysni Kapos për agjencinë franceze “AFP”. Si e rrëzoi OKB-ja akuzën e Shqipërisë për incidentin e Kanalit të Korfuzit.

Më 9 mars të vitit 1947, Këshilli i Sigurimit të OKB-së mori në shqyrtim çështjen e incidentit në Kanalin e Korfuzit dhe miratoi një rezolutë që rekomandonte dy palët në konflikt, atë shqiptare dhe britanike, t’i drejtoheshin Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë. Padrejtësi dhe shkelje flagrante u stigmatizua kjo nga Hysni Kapo, përfaqësuesi shqiptar në Këshill. Më herët, kolegu i tij britanik, Aleksandër Kadogan, e kishte akuzuar qeverinë shqiptare si përgjegjëse të ngjarjes së 22 tetorit 1946, ku dy destrojerë britanikë ranë në mina në ujërat territoriale shqiptare, duke shkaktuar dëme në njerëz dhe materiale. Që këtej, pavarësisht protestës së autoriteteve shqiptare, çështja iu nënshtrua shqyrtimit në Gjykatën e Hagës, e cila më në fund penalizoi Shqipërinë, duke shpërfillur argumentet e saj.

I kthyer në Paris nga mbledhja e Këshillit të Sigurimit, Hysni Kapo, në një intervistë për agjencinë “AFP”, shpjegonte rrethanat e njëanshme, sipas tij, mbi të cilat operoi OKB-ja, që e çoi çështjen në Hagë dhe pasojat e një zgjidhjeje të tillë, ku shkelen hapur të drejtat dhe sovraniteti i Shqipërisë. I indinjuar nga gjykimi i Këshillit të Sigurimit, Kapo pohon për median franceze, se ai padrejtësisht nuk pranoi të vërë në rendin e ditës ankesën e qeverisë shqiptare paraqitur më 29 tetor 1946 kundër provokacioneve dhe shkeljes së sovranitetit të Republikës së Shqipërisë prej anijeve të luftës britanike, ndërkohë që e vlerësoi të drejtë akuzën e Britanisë së Madhe, paraqitur shumë më vonë nga ajo e palës shqiptare.

Për herë të parë funksionari i lartë shqiptar flet për ndarjet në Këshillin e Sigurimit sipas modeleve ideologjike të pas luftës, çfarë, sipas tij, kishte nisur të konturonte ndarjen e madhe Lindje-Perëndim. Jo rastësisht Kapo gjen rastin të shprehë mirënjohjen për përfaqësuesin sovjetik, A. Gromvko, i cili ka qëndruar fort në Këshill në mbështetje të argumenteve të delegacionit shqiptar. Incidenti i Kanalit të Korfuzit, në leximin e vëmendshëm të intervistës së Kapos në AFP, dëshmohet si një nga hapat e parë të asaj që më vonë u quajt Lufta e Ftohtë…

Zoti Hysni Kapo, nënministër i Punëve të Jashtme që u kthye këto ditë nga Nju Jorku, i dha të dërguarit të gazetës sonë këtë intervistë në lidhje me diskutimet në UNO rreth çështjes së Kanalit të Korfuzit

Pse UNO nuk mori përpara në shqyrtim ankesën e qeverisë shqiptare për shkeljen e ujërave territoriale nga luftanijet britanike, por filloi shqyrtimin e akuzave britanike kundër Shqipërisë?

HYSNI KAPO: Shkaku që nuk u shqyrtua në rendin e ditës të Këshillit të Sigurimit ankesa e qeverisë shqiptare paraqitur Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 29 tetor 1946 kundër provokacioneve, violacioneve dhe shkeljes së sovranitetit të shtetit shqiptar prej anijeve të luftës britanike, është akoma pikëpyetje për delegacionin tonë. Delegacioni shqiptar qysh në seancën e parë, por edhe më vonë, e shtroi këtë pyetje dhe kërkoi shpjegimet e nevojshme. Këshilli i Sigurimit nuk mundi t’i japë asnjë përgjigje.

Një gjë mund të themi me siguri, se mospranimi i ankesës së qeverisë shqiptare nuk ka asnjë justifikim. Këshilli i Sigurimit duhej ta kishte marrë në shqyrtim çështjen dhe duhej të kishte vendosur mbi të. Qeveria shqiptare ankesën e bëri konform Kartës së Kombeve të Bashkuara, siç përcaktohet qartë në artikullin 35 të saj.

Shqipërisë në këtë rast i është bërë një padrejtësi. Përfaqësues të shteteve perëndimore në Këshill e kanë bërë zakon kundërshtimin e të drejtave të Shqipërisë. Kuptohet qartë një padrejtësi e tillë për akuza britanike kundër Shqipërisë e paraqitur shumë më vonë se ajo e qeverisë shqiptare, konsiderohet si një çështje me karakter ndërkombëtar dhe pranohet të vihet në rendin e ditës. Një vendim i tillë nuk ka qenë në rendin e ditës se:
1) Karakteri i akuzës britanike nuk ishte i asaj rëndësie që e paraqitën britanikët dhe e përkrahën anëtarët e tjerë;
2) Pse akuza britanike e bazuar në dokumente false pa bazë, nuk ishte aspak serioze që të preokuponte Këshillin e Sigurimit;
3) Pse qëllimi i akuzës britanike në të vërtetë nuk ishte për mbrojtjen e paqes dhe qetësisë, por për të krijuar konflikte midis shteteve, gjë që është krejtësisht në kundërshtim me parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara. Përfaqësuesi sovjetik, zoti A. Gromvko, me plot arsye kundërshtoi pranimin e një problemi të tillë që të shtrohet në urdhrin e ditës të Këshillit të Sigurimit për diskutim. Ai vuri në dukje se prestigji i Këshillit të Sigurimit mund të mbahet lart vetëm atëherë kur merret me studimin e problemeve që kanë të bëjnë me sigurinë dhe paqen në botë, dhe jo me akuza false dhe pa asnjë bazë si ajo e Britanisë së Madhe kundër Shqipërisë. Logjika e kërkonte që edhe anëtarë të tjerë të Këshillit të mos influencoheshin nga shkaqe të tjera, por të merrnin vendim të drejtë.

Cili është qëllimi i qeverisë britanike që ngriti një akuzë të tillë kundër Shqipërisë?
HYSNI KAPO: Lufta e Dytë Botërore solli ndryshime rrënjësore në disa shtete, si nga pikëpamja politike, shoqërore dhe ekonomike. Britania e Madhe, anëtare e bllokut antifashist, është munduar gjatë kësaj lufte më tepër se sa të luftojë okupatorin, të mbajë fort pozitat që kishte dhe të merrte pozita të reja. Është politikë tradicionale e saj, që karakterizon imperializmin britanik, të veprojë, veçanërisht karshi shteteve të vogla, me shtypje, presione dhe politikë antidemokratike kundër lirisë dhe indipedencës së popujve. Janë këto shkaqe që e shtyjnë Britaninë të mbajë një qëndrim jo të drejtë e armiqësor kundër një populli të vogël siç është populli shqiptar, që nuk kurseu asgjë për lirinë kundër fashizmit, për vendosjen e paqes dhe demokracisë. Si në kohën e luftës, edhe pas çlirimit, Britania e Madhe përdori intriga, përçarje, përkrahje të kuislingëve kundër demokracive të reja në lindje e sipër, sikundër Shqipërisë. Populli shqiptar, nën udhëheqjen e shokut gjeneral kolonel Enver Hoxha, diti si të luftojë kundër armiqve të jashtëm e të brendshëm që e pengonin në rrugën e tij. Tentativat dhe planet e Britanisë falimentuan në Shqipëri; ajo nuk hoqi dorë nga një politikë e tillë karshi vendit tonë, sa që më së fundi, duke kurdisur akuza të rreme, shtron çështjen pranë Kombeve të Bashkuara duke e cilësuar vendin tonë si rrezik për paqen. Me një akuzë të tillë Britania nuk kishte për qëllim të godiste vetëm Shqipërinë, ajo godit gjithë miqtë dhe përkrahësit e Shqipërisë së re. Në këto manovra ajo kërkon të krijojë komplikacione ndërkombëtare, do të justifikojë mjerimet dhe vuajtjet që i shkaktoi popullit grek, do të justifikojë qëndrimin e trupave të saj dhe atyre amerikane në Greqi dhe të mbajë në fuqi dhe të inkurajojë fashizmin sikundër bën në Greqi, Itali, Austri etj.

Cilat janë arsyet kryesore që tregojnë absurditetin e akuzës së Britanisë së Madhe?
HYSNI KAPO: Pse akuza britanike nuk është e mbështetur në asnjë të vërtetë. Vetë puna e zhvilluar në Këshillin e Sigurimit nuk nxori asgjë në dritë, përveç kontradiksioneve të deklaruara nga përfaqësuesi britanik, të raporteve dhe skicave të përgatitura sipas qejfit. Absurditeti i kësaj akuze doli sheshit kur delegati shqiptar vuri në dukje qëndrimin politik të Britanisë së Madhe kundër Shqipërisë, kur në analizën tonë dilte në shesh se si Britania e shtrembëron të drejtën sipas rastit dhe interesit të veçantë. Fakti që Britania e Madhe veproi kundër vendimeve të KQ për demontimin e ujërave territoriale të Shqipërisë, kundërshtia që u bëri shqiptarëve për pjesëmarrjen në procesin e demontimit të Kanalit të Korfuzit dhe dhënia e ujërave të territorit shqiptar Greqisë për të bërë pastrimin, propozim i bërë nga britanikët, nxjerrin në dritë qëllimet e akuzës britanike kundër Shqipërisë. Në këtë rast dua të theksoj se mendimet e shfaqura nga shumë anëtarë të Këshillit të Sigurimit nuk kanë qenë të inspiruara nga drejtësia, por me supozicione të kota, kanë qenë pro tezës britanike.

Ç’tregon vendimi i Këshillit të Sigurimit, që u rekomandon të dyja palëve t’i referohen gjyqit ndërkombëtar?
HYSNI KAPO: Këshilli i Sigurimit, duke adaptuar rezolucionin britanik, ku u rekomandon të dyja palëve t’i referohen gjyqit ndërkombëtar, tregon: Problemi i ngritur nga qeveria britanike pranë Kombeve të Bashkuara nuk ka qenë aq serioz, siç pretendohet prej britanikëve, për cenimin e sigurisë dhe paqes. Pikëpamja e delegacionit sovjetik kundër propozimit të britanikëve për të mos figuruar në rendin e ditës të Këshillit të Sigurimit ka qenë e drejtë, pasi problemi nuk ka pasur një karakter ndërkombëtar për të preokupuar Këshillin e Sigurimit. Qëndrimin kontradiktor të disa anëtarëve të Këshillit të Sigurimit, të cilët përkrahën propozimin britanik, duke e konsideruar si një problem të domosdoshëm që duhej marrë për studim. Kur qëllimi britanik nuk u realizua, po ata anëtarë deklaruan se Këshilli i Sigurimit nuk duhet të merret me një çështje të tillë dhe pranojnë t’u rekomandojnë të dyja palëve t’u drejtohen gjykatave ndërkombëtare. Delegacioni shqiptar tërhoqi vërejtjen e Këshillit të Sigurimit për shqyrtimin e njëanshëm të problemit dhe kërkoi që rezolucioni britanik të mos merret në konsideratë.

Ç’jehonë ka pasur çështja e Kanalit të Korfuzit në rrethet demokratike e progresiste dhe vendimi i fundit?
HYSNI KAPO: Publiku amerikan, dhe veçanërisht rrethet e huaja, e kanë ndjekur me interes. Qarqet demokratike e lidhin akuzën britanike me politikën e zakonshme të Britanisë së Madhe si një manovër për të luftuar demokracitë e reja në Ballkan dhe për të krijuar konflikte të reja. Ç’përfaqëson qëndrimi britanik karshi Shqipërisë për pranimin në UNO, qëndrimin në konferencën e katër ministrave në Moskë në akuzën në Këshillin e Sigurimit dhe vargu i qëndrimeve armiqësore? HYSNI KAPO: Britania e Madhe, duke kundërshtuar të drejtat legjitime të Shqipërisë për t’u pranuar në Kombet e Bashkuara, me provokacionet e vazhdueshme dhe me anën e fashistëve të Athinës, duke mbrojtur dhe ndihmuar kuislingët dhe tradhtarët e popullit shqiptar, me kundërshtimet që bëri për pjesëmarrjen e Shqipërisë në bisedimet e Moskës dhe me akuzën e rreme që ngriti në Këshillin e Sigurimit ndaj vendit tonë, pasqyron manovrat dhe politikën e reaksionit ndërkombëtar kundër demokracisë dhe lirisë së popujve, pasqyron qëllimin dhe taktikën e imperializmit në dëm të paqes dhe sigurisë në botë.

Hysni Kapo është zyrtari i parë i shtetit shqiptar që ka bërë publik numrin e minoritarëve grekë në Shqipëri. Në një intervistë për AFP-në në dhjetor të vitit 1945, ai saktësonte shifrën 35 mijë që ka rezultuar nga regjistrimi i parë i popullsisë fill pas Luftës së Dytë Botërore. Përtej kësaj, Kapo, asokohe ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd dhe përfaqësuesi shqiptar në Konferencën e Dëmshpërblimeve të Luftës në Paris, pohonte për redaktorin politik të agjencisë prestigjioze, se Greqia nuk ka asnjë të drejtë të ankohet për fatin e grekëve që jetojnë në Shqipëri, pasi atyre u janë garantuar të gjitha të drejtat e minoriteteve etnike. Gazeta “Panorama” ka siguruar dokumentin zyrtar me të dhënat e mësipërme, i cili ka ngjallur shumë debat në shtypin e kohës, sidomos atë grek. Për herë të parë Kapo aty tërheq vëmendjen në emër të shtetit shqiptar edhe për një çështje tjetër, po kaq të debatueshme: “Fatkeqësisht, – pohon ai, – jo të njëjtin status gëzojnë 80 mijë shqiptarë që banojnë në Greqi, ku 9000 syresh janë vrarë dhe 20 mijë janë dëbuar forcërisht në Shqipëri”. E vetmja kërkesë që shtron publikisht zyrtari shqiptar në Paris, është riatdhesimi i shqiptarëve të Greqisë në vatrat e tyre. Më poshtë zbardhim të plotë përmbledhjen zyrtare të intervistës së Kapos, ruajtur në Arkivin e Shtetit.

Hysni Kapo i jep intervistë AFP-së Paris,

26 dhjetor 1945

Hysni Kapo, ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd dhe delegati shqiptar në Konferencën e Dëmshpërblimeve, i deklaroi redaktorit politik të agjencisë “AFP” se të 35 mijë grekët që banojnë në Shqipëri, gëzojnë të gjitha të drejtat e minoriteteve etnike. Prandaj Shqipëria është e mendimit se Greqia nuk ka asnjë arsye të ankohet mbi fatin e minoritetit grek. Fatkeqësisht, shtoi Hysni Kapo, e njëjta gjë nuk mund të thuhet edhe për 80 mijë shqiptarë që banojnë në Greqi, 9000 midis tyre janë vrarë dhe 20 mijë janë strehuar në Shqipëri. Shqipëria dëshiron vetëm që shqiptarët e Greqisë të kenë mundësi të kthehen në vatrat e tyre. Hysni Kapo deklaroi se do të kthehet në Tiranë më 10 janar për të marrë pjesë në mbledhjen e parë të Parlamentit shqiptar që u zgjodh kohët e fundit, vendimi i parë i të cilit do të jetë shpallja e Republikës. Duke përfunduar, shoku Hysni Kapo shprehu dëshirën e tij të zjarrtë për rivendosjen sa më shpejt të marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Francës.

AFRIM IMAJ

Panorama