Po analiza e lirisë ekonomike në 300 ditë?

[Do Not Tread On]

Po analiza e lirisë ekonomike në 300 ditë?

Nga Besart Kadia {01/08/2014}

Sipas Heritage Foundation, liria ekonomike është e drejta themelore e çdo njeriu për të qenë zot i punës dhe i pasurisë së tij. Në një shoqëri me liri besart kadiaekonomike, individët janë të lirë të punojnë, prodhojnë, konsumojnë dhe investojnë në çdo mënyrë që e shohin të përshtatshme. Ndaj qeveritë duhet të lejojnë krahun e punës, kapitalin dhe produktet të lëvizin lirisht; duke e kufizuar përdorimin e forcës vetëm në ato raste kur ajo siguron vetë lirinë. Ashtu si shumë ekonomi në zhvillim edhe qytetarët shqiptarë duan të çlirohen nga varfëria dhe presin me padurim dinjitetin që vjen nga rritja e mirëqenies ekonomike. Kjo e fundit mund të arrihet vetëm kur ne të mund të ulim barrierat që pengojnë lirinë ekonomike, sepse kështu ne u mundësojmë qytetarëve të arrijnë qëllimin e tyre për të qenë të suksesshëm në shoqëri. Sipas Nobelistit Milton Friedman, ne mundemi të sigurojmë liri politike vetëm atëherë kur ne mund t’u sigurojmë qytetarëve liri ekonomike sepse, shton Friedman, në rast se na kontrollojnë në qëllimet tona në ekonomi, ne na kontrollojnë në gjithçka tjetër.

Për këtë arsye, Fondacioni për Liri Ekonomike ka ndjekur me shumë interes Indeksin e Lirisë Ekonomike të publikuar nga Heritage Foundation në bashkëpunim me Wall Street Journal, ku falë politikave liberalizuese Shqipëria arriti në vend të 54-t në botë në vitin 2013 dhe me indikator më të lartë se mesatarja e lirisë ekonomike në rang botëror, me 66.9 pikë. Sipas studimeve të shumta ndërkombëtare konfirmohet se prosperiteti ekonomik nuk mund të arrihet pa liri ekonomike, e cila mundësoi vitalitet për bizneset vendase dhe ulje të varfërisë në Shqipëri për më shumë se 500 mijë njerëz në dhjetë vitet e fundit sipas të dhënave të anketës së bërë nga INSTAT, Banka Botërore dhe UNDP.

Por nga ana tjetër, asnjë ekonomist nuk mundej të parashikonte krizën më të fortë globale që po i afrohej ekonomisë botërore në vitin 2008. Kjo krizë çoi në recension shumë vende të zhvilluara dhe të Ballkanit, por reformat strukturore të ndërmarra në Shqipëri e lehtësuan mjaft impaktin e kësaj krize globale ndaj qytetarëve tanë. Sipas Presidentit të BERZH, Suma Chakrabarti, “një ndër arsyet kryesore se përse Shqipëria i rezistoi krizës ishin reformat e duhura, të implementuara para se të fillonte kriza, reforma të cilat shtetet e tjera i implementuan vetëm pas krizës”.

Kjo krizë globale u shndërrua në një test vendimtar për të ardhmen e politikave ekonomike të shumë vendeve në botë me pasoja të gjithanshme për to. Fondacioni për Liri Ekonomike ishte i qartë se, në kushtet e krizës më të fortë ekonomike botërore të100 viteve të fundit, Shqipëria duhej të ruante politika të taksave të ulëta dhe stabilitet makroekonomik. Suksesi i taksës së sheshtë u bë publike në një intervistë për televizionin CNN edhe gjatë krizës ekonomike në Greqi, ku Steve Forbes u shpreh se ky shtet mund të dilte nga kriza vetëm nëse adoptonte politika të taksës së sheshtë siç kishin Shqipëria dhe Bullgaria.

Por në një periudhë kur ekonomia rajonale dhe europiane po jep shenja të rimëkëmbjes dhe të daljes nga kriza, Shqipëria po tregon se po shkon në kah të kundërt. Në indikatorin e ardhshëm të lirisë ekonomike, Shqipëria, fatkeqësisht do të humbasë vende për shkak të rritjes së menjëhershme të borxhit publik, i cili deri tani vlerësohet se do të jetë sa 74% e PBB-së. Gjithashtu, ndryshe nga më parë, ekonomia jonë do të operojë në kushtet e taksës progresive dhe do të qeveriset nga politika populiste e statiste, të cilat automatikisht përkthehen në lajm të keq për lirinë ekonomike dhe liberalizmin në Shqipëri.

Kështu, Banka Botërore para pak javësh publikoi një raport të detajuar për 189 vende të botës, ku arrinte në përfundimin se me implementimin e taksës progresive Shqipëria tashmë renditet në vendin me taksat më të larta në rajon, e cila u konfirmua nga anketa e Konfindustrisë disa muaj më parë, sipas së cilës, 72% e biznesit të madh dhe 75% e biznesit të vogël shprehen se paketa fiskale do të rrisë kostot dhe do të ulë konkurrueshmërinë e prodhimeve vendase. Më i paprecedent po ashtu ishte pranimi nga ana e ministrit të Financave vetëm një muaj më vonë, se qeveria ishte nxituar dhe kishte vepruar me kokëfortësi në hartimin e kësaj pakete, e cila goditi bizneset dhe qytetarët e thjeshtë. Pasojat negative të paralajmëruara të taksës progresive i konfirmoi kryetari i Dhomës së Veshjes (fason), në tryezën e organizuar nga opozita me grupet e interesit dy ditë më parë, i cili u shpreh se tatim-fitimi me 15% po i çon drejt vështirësive të paparashikuara e drejt falimentimit.

Kjo qeveri erdhi në pushtet për shkak të premtimeve populiste dhe është shqetësuese se çfarë ndodh me një ekonomi në rast se ajo ndjek këto politika dhe nuk lehtëson sipërmarrjen private në aktivitetin e saj. Një përgjigje vjen nga artikulli kryesor i revistës The Economist i datës 14 shkurt 2014, ku thuhej se sot, Argjentina është shndërruar në një shtet problematik dhe përballet me krizën ekonomike të radhës si pasojë e politikave populiste që ajo ka ndjekur më parë.

Politikat populiste nuk sjellin mirëqenie, por shtyjnë në kohë problemet reale të ekonomisë, e cila parashikohet të rritet nën 2% këtë vit. Gjithashtu, ajo që godet më shumë në qasjen e kësaj qeverie është pasiguria që dominon çdo fushë të ekonomisë, mjafton të përmendim anulimin e 44 kontratave koncesionare të miratuara nga qeveria e mëparshme, 95 milionë euro detyrime për CEZ pa e përfunduar procesin e arbitrazhit, borxhin e lartë publik në 74% të PBB-së, apo deficitin e lartë korrent etj. Në tërë këto kushte nuk duhej gjymtuar aseti më i rëndësishëm në fuqizimin e shtetit ligjor, sigurinë juridike, mungesa e së cilës ka dekurajuar investitorët vendas dhe të huaj.

Rritja ekonomike do të rikthehet vetëm kur të respektohen institucionet e pavarura, sepse kjo nuk është vetëm një çështje politike, përkundrazi, ato janë jetësore në mirëqenien ekonomike dhe në konkurrueshmërinë e ekonomisë sonë. Ekonomisti Rodrik shprehet se shpeshherë ekonomistët i marrin si të mirëqena institucione të tilla si sundimi i ligjit, të drejtat e pronësisë apo mirëqeverisjes, por rëndësia e tyre bëhet më e thekshme në mungesë të tyre. Dhe fatkeqësisht, sot Shqipëria po humbet lirinë ekonomike sepse po humbet pavarësinë dhe respektimin e institucioneve të pavarura, duke i lënë më pak optimizëm sipërmarrjes së lirë. Analizat e tejzgjatura të secilës ministri këto tri javët e fundit për arritjet e tyre në 300 ditë vetëm sa konfirmojnë etatizmin e theksuar.

*Drejtor Ekzekutiv i Fondacionit për Liri Ekonomike.

MAPO

[Do Not Tread On]

Kjo qeveri erdhi në pushtet për shkak të premtimeve populiste dhe është shqetësuese se çfarë ndodh me një ekonomi në rast se ajo ndjek këto politika dhe nuk lehtëson sipërmarrjen private në aktivitetin e saj. Një përgjigje vjen nga artikulli kryesor i revistës The Economist i datës 14 shkurt 2014, ku thuhej se sot, Argjentina është shndërruar në një shtet problematik dhe përballet me krizën ekonomike të radhës si pasojë e politikave populiste që ajo ka ndjekur më parë.

Politikat populiste nuk sjellin mirëqenie, por shtyjnë në kohë problemet reale të ekonomisë, e cila parashikohet të rritet nën 2% këtë vit. Gjithashtu, ajo që godet më shumë në qasjen e kësaj qeverie është pasiguria që dominon çdo fushë të ekonomisë, mjafton të përmendim anulimin e 44 kontratave koncesionare të miratuara nga qeveria e mëparshme, 95 milionë euro detyrime për CEZ pa e përfunduar procesin e arbitrazhit, borxhin e lartë publik në 74% të PBB-së, apo deficitin e lartë korrent etj. Në tërë këto kushte nuk duhej gjymtuar aseti më i rëndësishëm në fuqizimin e shtetit ligjor, sigurinë juridike, mungesa e së cilës ka dekurajuar investitorët vendas dhe të huaj.

E thua, o Kadia, e thua, po kujt ia thua?

[Cerebro]

Në 300 ditë minus 70 % investime

Në 300 ditë minus 70 % investime

Shifrat më të fundit të publikuara nga Ministria e Financave flasin për një rënie drastike të investimeve publike. Bëhet fjalë vetëm për 6 muajt e parë të këtij viti. Nga ku vetëm gjatë kësaj periudhe kohore, qeveria shqiptare ka realizuar më pak se 30% të investimeve të planifikuara.
Sipas të dhënave nga Ministria e Financave, shpenzimet kapitale, pra investimet, janë gati 20 miliardë lekë, ndërsa plani i investimeve për gjithë vitin është rreth 67 miliardë lekë. Por, investimet, kryesisht në infrastukturë nuk janë vetëm më të ulëta se plani i qeverisë për këtë vit.

Rënia drastike e investimeve, problem më i madh për ekonominë
Që në fillim, buxheti i 2014-ës lajmëronte se qeveria do të ishte e kursyer në investime, por mosrealizimi as edhe i këtij plani modest, ka bërë investimet e gjashtë muajve të parë të këtij viti, të jenë më të ulëtat e realizuara në shtatë vitet e fundit. Ekspertët e fushës janë të mendimit se, aktualisht qeveria është e paqartë sa i takon vendosjes së prioriteteve për të investuar.
“Është një periudhë amullie, kur çelet me vonesë buxheti. Ndërkohë, janë krijuar hallka shtesë sa i takon filtrimit të programeve prioritare të investimeve. Ndoshta, qeveria është në kërkim të prioriteteve të tjera, por që ende nuk janë mbështetur me studime fizibiliteti”, vlerësojnë më tej ekspertët e fushës. Në këtë drejtim sipas tyre, projektet publike do të gjallëronin ekonominë, e konsumin, pasi me to angazhohen shumë sipërmarrje private. “Është një situatë disi paradoksale kur ekonomia shqiptare disponon likuditete, por këto nuk materializohen. Të mos harrojmë që qeveria mbetet porositësi kryesor i një numri të madh sidomos biznesesh të vogla dhe futja e këtyre parave në qarkullim ndihmon për ta rritur më tej zhvillimin e ekonomisë e për të ndërtuar atë marrëdhënie mes sektorit publik e privat, që është normale në një ekonomi tregu, por që as kjo nuk po shihet gjëkundi nga qeveria aktuale. Aktualisht janë edhe vetë bizneset, të cilat nuk po marrin kredi në banka dhe janë pak optimiste për të ardhmen e tyre”, vlerësojnë më tej ekspertët e fushës.

Rënia e investimeve publike
Shifrat më të fundit që vijnë nga qeveria shqiptare flasin qartë për një mosrealizim të ardhurash në të gjitha fushat në raport me objektivat që kjo e fundit i ka vendosur vetes. Por edhe investimet publike nga ana tjetër kanë rënë me disa herë, duke dëshmuar qartë në këtë mënyrë se, qeveria shqiptare po merr para nga ekonomia e vendit, duke mos i dhënë atij pjesën që i takon. Drejtues të doganave e tatimeve na kanë raportuar rritje të ardhurash.
Të ardhurat në total u rritën 5%, duke i kaluar 52 miliardë lekë, ndërsa investimet publike janë në nivelet minimale. Të njohura si shpenzime kapitale, investimet sipas të dhënave financiare, janë vetëm 2.6 miliardë lekë, mbi 3 herë më pak se e njëjta periudhë e një viti më parë. Sipas ekspertëve të ekonomisë, një situatë e tillë është e pashpjegueshme. E nëse qeveria kishte paralajmëruar se nuk do të bënte shpenzime të mëdha këtë vit, ekonomistët ishin ata që i kanë përsëritur vazhdimisht qeverisë se projektet e hapura, duhet të plotësohen, pasi vetëm kështu kanë efekt në ekonomi. Por në fakt të dhënat e këtij 300 ditëshi të parë për Ministrinë e Transporteve reflektojnë tërësisht të kundërtën.

Investimet publike, në vendnumëro që nga 2013
Nga të dhënat më të fundit nuk është fare e vështirë që të merret me mend se, investimet publike janë në vendnumëro që nga shtatori i 2013, kohë kur e majta erdhi në pushtet. Investimet publike janë një shtysë për të vënë në lëvizje ekonominë, aq më tepër në një periudhë kur konsumi është në nivelet minimale. E ndërsa kujtojmë që, qeveria po merr borxh për të hedhur para në qarkullim, ajo nuk po hedh para të grumbulluara më tepër qoftë edhe për këtë pjesë të mbetur të vitit. Stopimi i investimeve publike do të thotë më pak vende pune. Qeveria shqiptare po mendon vetëm që të mbushë arkën e shtetit, duke mbajtur larg gjithnjë e më shumë vëmendjen e saj për qytetarin e thjeshtë. Nga ana tjetër, një tjetër element i rëndësishëm që stopon investimet në vend është paketa fiskale dhe taksa progresive ndaj sipërmarrjeve, e cila ka bërë që jo vetëm investitorët e huaj, por edhe biznesi fason të largohet nga Shqipëria, duke shkaktuar kështu një kosto të rëndë për ekonominë dhe rritjen e nivelit të papunësisë në vend. Qeveria nuk është duke ndërmarrë asnjë masë për krijimin e kushteve të favorshme ndaj bizneseve, por përkundrazi po i shtyn ato gjithnjë e më shumë drejt rrënimit dhe falimentit.

Entela VRAPI