Gjuha shqipe jashte kufirit

[Tal Aga]

Nuh, nuk do t'i shtoja shumë gjë shkresës tënde. Aty qëndron thelbi i problemit (që problemi ekziston, besoj se e dimë të gjithë), pra gjuha duhet kultivuar tërë kohën që nga fëmijëria (prindërit t'ua ofrojnë këtë fëmijëve) se, shtëpia nga themeli ndërtohet.
Sa herë që më vie rasti të udhëtoj në viset tona, kërkoj libra për fëmijë të vegjël (të moshës parashkollore) dhe deri tani kam arritur t'i blejë 4 copë libra!!!!! Kam kërkuar në Prishtinë, në Tiranë e këto i gjeta në një librari të vogël në Vushtrri. Para 3 ditësh më erdhën edhe 3 të tjera që m'i kishte dërguar një mik i cili i kishte blerë në Tiranë. Duhet thënë që që të gjitha janë të përkthyera nga italishtja dhe janë të një kualiteti të pakënaqshëm. Në këtë gjuhën e vendit këtu, fëmiu im i ka nja 80 copë libra dhe që të gjithë janë të dedikuar për moshën 0,5 deri tre vjeç (djali im është 2 vjeç), shumicën e këtyre librave ia ka blerë gjyshja e tijë - pra vjehrra ime kurse nëna ime deri më tani ia ka mbaruar dy palë çorapë leshi dhe një jelek (jeleku i ka majft shumë hije) por nëna ime atë di, ajo ka vijuar shkollën rrafsh 14 ditë në vitin 1947!

Për një gjë jam i mendimit të ndryshëm nga ti, Shën Alban; kur thua se një shqiptar (mësues, profesor apo qoftë edhe njeri "i rëndomtë") po e zotruaka frengjishten ose gjermanishten ose ndonjë gjuhë tjetër më mirë se shqipen, mendoj se kjo është e pamundur sepse një shqiptar që nuk enjeh shqipen nuk mund kurrsesi ta mësojë një gjuhë tjetër (kuptohet e kemi këtu fjalën për gjuhë letrare e jo për gjuhë të rrugës), përjashtim bëjnë ata, të cilët shpërngulen në fëmijëri ose rini të hershme në "botën e jashtme".

Ke ti njerëz këtu (kjo nuk vlenë vetëm për shqiptarët) që jetojnë 10 e më shumë vjet por gjuha nuk ju mafton për të kryer ndonjë punë me zyrtarët ose për të biseduar për ndonjë gjë të një niveli më të lartë qoftë nga fusha ekonomike, psiko-sociologjike, teknologji, mjekësi etj. e kjo është pasojë e mosnjohjes së gjërave në gjuhë amtare. Ata ia dalin në jetën e përditshme, në shitore, në kafene e disko dhe në vend të punës, i rralli nga ta është në gjendje të kuptojë gazetat serioze ditore (sepse s'i ka përcjellur as në vendlindje ndonjëherë).

Illirian e Shën Alban a do të vazhdoni dyluftimin? (fyerjet dhe sharjet e ndërsjella). Nëse ju intereson të dini, unë jam ngopur me to!!!

Tung.

[Shën Albani]

Tal Aga

kur thash se shqitaret e flasin frengjishten me mire, e pata fjalen per profesor te ketyre gjuheve, kam pasur rats t´i degjoje si perkthyes ne televizor, frengjisht e fliste si francez, por shqipen si Buzuku!

Nuhe analiza yte eshte me vend, por ne po flasim per njerez qe mbarojne fakultete, dhe kush e don gjuhen e vet ka mundesi ta mesoje!

Sot ne mengjes´degjova ne Kuvend se si fliste Sabri Hamiti dr. dhe intelektual i madh, poet e ku ta di une, por sikur te kishte provim nga drejteshqiptimi fonetik do te rrezohej ne provim. Ai qe din te shqiptoje nje a hundore, din edhe nje a te pasterte ta shqiptoje...pr ja qe nuk e bejne: " Une kam pâ! " tha ai, dhe ky e dine me mire se une se duhet thene une kam parë me nje a te perparme...po ec e detyroe, ec e thuj se ti duhet te jesh shembull ne Kuvend se ke tituj dhe shume libra te shkruar...dhe kur ky dr. ( albanolog ) flet ashtu ne parlament cka mund te prese njeriu prej profesioneve tjera...

Shkaqet qe ti i numron Nuhe mund te vlejne per njerzit normal, por jo per ata qe e quajne veten intelektual dhe ketu po flasim mu per ata....

[illiriani]

...ne kete theme eshte nje bisede det i pafund mendimi

mjafton te hetohet vetem synimi i te riut tone apo pse jo edhe i te pjekurit, si sheni, kur krejt mllefin e shfryen ne te vetet, ne intelektualet e vet, dr.prof.mesues, mjete informative etj., pa i analizuar shkaqet dhe rrethanat e asaj te mete, apo pse jo edhe tragjedie, qofte ne te folur e te shkruar te gjuhes, qofte ne shprehjen e kultures ne debate politike, kulturore etj.
E keni hetuar, kur jovetem femiu yne (femiu jot, eja ke mua...), ma me andje i shpreh emrat e aktoreve te huaj, profesoreve te huaj, publicisteve te huaj, sportisteve te huaj, artisteve...saqe me shkon ndermend se edhe vet kyfar sheni ketu eshte nje i tille, ku nuk len vend te bardhe, duke nenvleftesuar cdogje kulture kombetare, duke i quajtur 'derr doktor, derr prof., sikur edhe i perngjet (derr Buzuk), "flasin si Buzuku...". Cka tregon kjo dukuri negative e atij qe peshtyen dhe asgjeson edhe vet kulturen e vet te shkrimtareve te vjeter shqiptar? Kush eshte me derr ketu? Ata qe folen e shkruan para 7-8 shekujsh dhe ai i nencmon se nuk u dashka te flasim si Buzuku... Bile une do te thoja se Budi, Bogdani kishin shume te drejte, ne shkrimin e tinujve zanore te larta e te theksueshme te shqipes, me dy shkronja: ii, aa, ee, uu, etj., kur eshte rasti i theksimit te tyre ne vende adekuate fonetike si: flii (flija), fli (flijimi), gji (gjiu-gjii), paa, pree, huu, druu... ku sot edhe juhet boterore ang., gjer., etj., i kane keto shkronja te njejta e te dyfishta...pse mos t'i kete edhe vet shqipja sikurse i ka ang. gjer. see, tee, meet, sweet... As i veti as i huaji nuk mund ta mesoj nje gjuhe, kur nuk e sheh figurativisht theksimin e tinujve: hu e huu, ku ishte si zanore hundore, nuk jane njesoj, fli e flii, nuk jane njesoj, dru e druu, nuk jane njesoj, hu e huu (hu^), nuk jane njesoj, njera eshte pasthirme, e tjetra eshte druuu ose dru^...
Nuk duhet cveftesuar me nje nencmim "flet si Buzuku", po ti si flet o njeri...ti mund t'i rradhitesh shkronjat mire ne leter, por te flasesh eshte krejt dicka tjeter. Mvaret nga natyra e te folurit te njeriut...a kujton se popujt tjere i flasin juhet e tyre prefekt? Nje pakice...shih si e flasin an. amerikanet e si anglezet, si e flasin zvicranet e si jermanet, apo edhe si e flasin jermanet e si austriaket...edhe te njejten gjuhe a!
Po, shkaku eshte se dikujt me shume i pelqen qulli i huaj, se sa pitja e vet! Sa me andje i shprehin emrat e te huajve, se u duket se tingellon me bukur, me forte...kurse shqip...hmm. Kjo vie sikur e theksojne disa ketu, mungesa e literatyres shkollore shqipe, qe edhe vet shqip, thohet literature...kujt duhet t'i japet therapia psikiatrike ketu e gjithkund. Se edhe vet fjala terapi, folet e shkruhet sllavisht, se nuk eshte fjala per -tera- por per the, therapi, thenje, te folur dikujt, sherim permes te folurit, sherim psikolojik etj.... shihni ku jemi...
ketu ka nje bisede det per te folur... cdo popull mbron nje ide te mire e te forte ne sherbim te kombit te vet, e kyfar sheni ketu, mundohet ta mbysi nervin e te njohurit, po ia mbyte vetes, se E VERTETA DEL EDHE PREJ BUNARIT (pusit) thote La Fontaine, e para tij...

(mungese kohe...vijojme)

[Shën Albani]

[muzafer]

Mendoj se ngritja e nivelit te gjuhes Shqipe nuk arrihet vetem se e studjon Gjuhen ,por kultura e gjuhes arrin nivelin e larte vetem atehere kur nxensesit fillojne qe nga familja dhe shkolla fillore t'i kushtojne rendesi gjuhes se folur dhe te shkruar.sepse eshte e veshtire te heqet nga koka te folurit qe eshte ngulitur prej kohesh ne kokat e njerezeve ,dhe pernjeher ata te dine te flasin dhe te shkruajn drejt .Mendoj qe krahas ngecjeve te pergjithshme qe jane tek ne ,edhe gjuha shqipe e ka pasur kete fat qe ne sot po e verejmë .megjithante mendoj se duhet t'i kushtojme rendesi te madhe Gjuhes ,sepse gjuha eshte shenje e komesise,,, shkruar nga Samet Arifi .

[muzafer]

Mendoj se ngritja e nivelit te gjuhes Shqipe nuk arrihet vetem se e studjon Gjuhen ,por kultura e gjuhes arrin nivelin e larte vetem atehere kur nxensesit fillojne qe nga familja dhe shkolla fillore t'i kushtojne rendesi gjuhes se folur dhe te shkruar.sepse eshte e veshtire te heqet nga koka te folurit qe eshte ngulitur prej kohesh ne kokat e njerezeve ,dhe pernjeher ata te dine te flasin dhe te shkruajn drejt .Mendoj qe krahas ngecjeve te pergjithshme qe jane tek ne ,edhe gjuha shqipe e ka pas kete fat qe ne sot po e verejm .megjithante mendoj se duhet t'i kushtojme rendesi te madhe Gjuhes ,sepse gjuha eshte shenje e komesise

[K.i EPERM]

Shën Albani----Mua me habit nje fakt, pse njerzit qe mesojne gjuhen shqipe nuk e flasin edhe ne shtepi, por sa te takohen me analafabetin , ia kthejne te flasin si ai; e kam fjalen edhe per ata qe e zotrojne,
?????????????????????????????????????????????????? ??????????????????????????????????
Nuh Musa--Iliriani ka te drejte, se per ta zhvilluar kete kulture nuk te nevojitet vetem prezenca e institucioneve perkatese por edhe infrastruktura perreth. Ke libra femijesh?, ke romane, ke libra shkence, ke libra fetare, pastaj, jemi kenaqur me nje RILINDJE e nje FLAKE, e me NJE TE VETEM RTV te prishtines, i cili eshte transmetuar ne territorin e kosoves??????, CKA ka patur ne gjuhen shqipe???

Përshendetje F.SH

[kapllani]

Dodon,

shikoe RTK1 pas mesante dhe aty kycet Radio Kosova, ne kete kohe telefonojne teleshikuesit dhe ata prezentohen si stundente , arsimtare etj.

Cdo gjuhe e huaj ka shkronja qe gjuha amtare nuk i posedon. Ka albanolog te huaj qe kane studjuar shqipen dhe nuk bejne gabime te gj dhe xh dhe ç dhe q.
Ne Maqedoni dhe Presheve e Bujnaoc nuk kane kete problem.

Problemi qendron te katedrae Gjuhes Shqipe dhe fonetika si lende...sepse te degjohet nje arsimtar apo profesor i shkolles se mesme se si e flet shqipen, kudo ne bote do te perjashtohej nga puna se ai alfabetin e redukton ne 34 dhe ia shton disa zanore hundore. Dhekur mesuesi i tij eshte ne gjendje te mjere, cka mund te pritet prej nxenesit...Problemi qendron se ne shkolla pak ui kuhstohet rendesi shqipes. Ne Gjermani i kushtohet rendesi gjermanishtes dhe matematikes,keto dy lende mirren si kryesore, dhe kur nje femije nuk shqipton mire ndonje shkronje, atehere dergohet ne ushtrime te posacme derisa te permiresohet.....

Shën Alban, në ca aspakte qi i përmende ti dhe në disa ankimet e tua po bijmë në bashkëpëlqim, sepse me të vërtetë shqipja qysh flitet prej studentave të Kosovës nganjiherë asht shuj e varfën dhe përpiqen të shprehen në mënyrë shum intelektuale kurse as nji mendim banal nuk janë në gjendje ta shprehin. Aty vetë siç the edhe ti pleqt, me fjalorin e tyne të moçëm dhe për ca njerëz të vjetruem, e shprehin të menduemen shum ma drejt sesa shum të reinj qi kanë qejf me ia kalue çdo shqiptari të Shqipnisë. Aty mundet me u thanë se asht nji mjeri e madhe për ne.

Shqiptimi i standardit nuk asht aq i sakët sesa ai i shqiptarëve të Shqipnisë, sepse standardi në Kosovë përdoret përnjimend vetëm si gjuhë leterare e jo zyrtare a standarde. Dmth nuk flitet dot sepse merremi vesh me dialektet e nëndialektet tona aq mirë sa qi nuk na vyjnë nji gjuhë mbi dialektore. Por të provojë nji Kosovar me shkollë mirë të artikulohet dhe të shprehet qartë nuk ma merr mendje se njani nga Shqipnia, sidomos ata nga qytete të mëdha, nuk do ta marrin vesh. As në Gjermani shqiptimi nuk asht tejsisht i përsosun në çdo vis të Gjermanisë, ku fliten dialekti mjaft të ndryshme nga standardi gjerman. Udhëto njiherë nëpër katundet e Bavarisë a të saksonit, ose shko veç nëpër qytete në ato vende, dhe ndigjoji njerëzit kah flasin. Pastaj më thue prap se të gjithë gjermanët e shqiptojnë standardin mirë. Por shyqyr zotit gjermanët nuk qenkanë aq intolerantë sa qi t'i përçmojnë dialetet e tyne (pasuni gjuhësore-e ceka shpejt), por e shohin shum natyrale qi të flasë ndokush me nji theks të vetin.
E nuk mund të vendoset kuturu se shqipja moderne nuk ka ma zanore, sepse ma shum se gjysa e popullatës flet me zanore. Ashtu asht e dhe turp të thotë dikush qi ndihet sikur të ishte vërvitë në shekullin e kaluem të Bogdanit kur t'i digjojë Kosovarët tue folë. Por si flasin shkodranët, a pukjanët, tropojanë, mirëditorët etj.? Krejt prej Shqipnie, por jo me nji theks qindpërqind të sakët ashtu qyshe kanë imagjinue gjuhëtarët qi e varfnuen shqipen në kongresin drejtshkrimor të 72-shit tu' menjanue zanorët dhe paskajoren dhe forma të tjera gramatikore. Ndoshta theksimi i pasakët i standardit nga Kosovarët rrjedh vetëm nga fakti se nuk na hyn në krye si nji dialekt gjoja i varfun dhe i prapambetun të ketë ma shum tinguj sesa ai standard i lavduem.

PS: Kam digjue vetë ca tironës qi flitshin serbes në nji gegnishte të qart tu'e kërtylë të folmen me zanore e paskajore... E shyqyr zoti qi kemi njerëz qi nuk u vjen marre të flasin të folmen e tyne.