Gazetari Tomorr Topore

[Albo]

INTERVISTA/ Flet ish -gazetari i TVSH, ish-përgjegjës i redaksisë së Informacionit, Tomorr Topore

-Thoma Deliana, ministri korrekt më dha emërimin për TVSH
- Për mësimin e artit kinematografik, na jepnin leksione regjisori Piro Milkani e operatori Faruk Basha
- Kronika e parë zyrtare e imja, që edhe u transmetua ishte më 1 Maj 1969
-Gazetarët e parë në TV, Alfons Gurashi, Milto Baka, Shyqyri Skënderi, Vladimir Grillo, Amalia Dhamo
- Operatorët e talentuar të TV Gazmir Shtino, Astrit Omeri, Bujar Kore, Astrit Kazaferi, Arjan Negro
- Drejtuesi i parë, organizuesi e krijuesi i TV ishte Klimi Misa
- Marash Hajati, një njeri me horizont, autoritar me iniciativë, i guximshëm
-Nëpërmjet syrit tim kanë kaluar 85 km film
-Festivali i 11-ishte një prurje ndryshe ndaj u dënua
-Fiqiret Shehu më kritikoi te Drejtori se Stefan Gjoka ishte me barseta kur ai ishte fare tullac
-Kur ra sistemi shumë ish të përkëdhelur filluan grevën
- Një “grevisti” i thashë: E di ti kush je, je djali i P.SH. Anëtare e K.Q të PPSH , babai jot komunist e ushtarak i lartë, gruaja jote sekretare e Haxhi Lleshit, hajde mbushu, bëj grevë
-Për herë të parë kam dalë jashtë shtetit në tetor të vitit 1978 në turneun e Ansamblit Shtetëror të këngëve e valleve në Itali
-Kam takuar gjithë anëtarët e Byrosë Politike të KQ-së, të PPSH, e ministra të ndryshëm, duke përfshirë E.Hoxhën, M.Shehun
Takimi i parë emocional me E. Hoxhën është në prill 1969 në Kongresin e Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve
-Kur po raportoja në telefon, Enveri më thotë ke zë të bukur, shtanga, mu prenë gjunjët
- Enveri mu drejtua: A e di që në Gjirokastër ka një rrugë që i thonë sokaku i Toporeve?

Albert ZHOLI

E kisha parë në televizion shumë herë, por asnjëherë se kisha takuar nga afër. Ishte Greqia ajo që na lidhi. I pushuar padrejtësisht nga puna në vitet e para të demokracisë, pas 30 vjetësh në televizionin shqiptar ai emigron në Greqi. Aty na lidhi dëshira për të bërë diçka për emigrantët, për njollën e zezë që përhapnin disa qarqe dhe media të veçanta. Kundër shqiptarëve. Bashkëshortja e tij Sofika, ishte ideatorja për formimin e Shoqatës së Parë të Emigrantëve në Greqi “Vllazërimi”, shoqatë që u bë ideatorja, frymëzuesja, e takimeve me personalitete të letrave shqiptare në Greqi, e demonstratave të para kundër racizmit, e gazetës së dytë në gjuhën shqipe, e librit të parë në shqip, e festimeve të ditëve të shënuara të historisë së Shqipërisë. E kam njohur si intelektual korrekt, patriot, të ekuilibruar, serioz, aktiv dhe shumë parimor.

Kur flitet për shkollën e lartë ka disa mbresa të veçanta. Shkollimin e lartë e zgjodhët vetë dhe si ishte kërkesa e llogarisë në këtë shkollë?
Unë kam studiuar në Institutin e Lartë Bujqësor 1964-1969. Zgjodha me dëshirë këtë degë, që nuk pëlqehej shumë në atë kohë nga ne që banonim në Tiranë, sepse si tip romantik, më pëlqente natyra, edhe sepse daja im kishte studiuar në B.Sovjetik i specializuar për seleksionimin e krijimin e varieteteve të reja të grurit me prodhimtari të lartë. Bisedat me të më shtynë të zgjedh Fakultetin e Agronomisë. Kam qenë student i mirë. Kisha shumë shokë, si: Sotir Tashi, Nevzat Kurti, Fuat Memeli, Ibrahim Baçi, Zyhdi Pepa, Mandir Çela etj.. Nga gjithë krahinat e vendit. Marrëdhëniet me shokët ishin të mira, megjithëse unë banoja në Tiranë, e ata shumica ishin konviktorë. Shumë nga shokët u bënë kryeagronomë, kryetar kooperativash, kuadro në KOM.EKZ.të rretheve të Kom. Partisë, gazetarë, shkencëtarë etj.. Kërkesa e llogarisë nga pedagoget ishte normale, pa probleme në marrëdhëniet student-pedagog. Merrnim pjesë rregullisht në leksionet dhe i shkruanim , sepse nuk kishte libra për të gjitha lëndët. Kryenim praktikat laboratorike dhe ato në terren.
Dua të vë në dukje, se megjithëse, nuk kam punuar si agronom, po ta filloja prapë nga e para këtë shkollë, prapë këtë profesion do të zgjidhja, sepse mora njohuri universale që më ndihmuan shumë në jetën time. Ne bënim, anatomi e fiziologji, zoologji, botanikë, kimi inorganike e organike, fizike, gjeodezi, gjenetike, rritjen e zhvillimin e bimëve, mbrojtjen e tyre nga dëmtuesit e sëmundjet biokomi, organizim të ekonomive bujqësore, matematikë të lartë, mekanikë bujqësore etj..
- Kur shkove për herë të parë në TV dhe me çfarë detyre?
Dua të të them një detaj. Kur kaloja me të fejuarën para godinës së Radio- Tiranës i thosha me shaka: këtu do të punoj. Ajo më shikonte me habi dhe qeshte.
Fakulteti ynë ishte katër vjet e gjysmë, pasi në dhjetor jepnim provimet për diplomën. Si rregull emërimet i merrnim në Ministrinë e Bujqësisë. Kur vajtja në ministri më thanë duhet të shkosh në Ministrinë e Arsimit. Mendova, do më kenë emëruar në ndonjë shkollë bujqësore për të dhënë mësim. Në Ministrinë e Arsimit u ndesha me burokracinë e kohës. Nëpunësi që merrej me emërimet, më përcillte duke më thënë që dokumentet janë gati, por nuk janë firmosur nga ministri. Më sorollati rreth 20 ditë, derisa portierja që më dinte hallin më tha një ditë: ngjitu lart se ministri është në zyrë. Dhe ashtu bëra, e për fat e ndesha atë në korridor. Ministër në atë kohë ishte Thoma Deliana. I thashë dua të bisedoj për një problem. Mirë, më prit tek sekretarja për dy minuta kthehem. Dhe ashtu ndodhi. I thashë hallin, më dëgjoi me vëmendje e thirri nëpunësin e kritikoi dhe duke më thënë: sa të shkosh në Institut me autobus, do të gjesh emërimin gati. Vajtja tek sekretaria dhe më dhanë emërimin: “do te paraqitesh në Radio Tirana. Ishte fillimi i shkurtit 1969. Të nesërmen u paraqita dhe më priti drejtori i radios Klimi Misa,i cili më tha të bëja nja dy foto për fletëhyrjen dhe nesër të fillosh punë. Emërimi im përkoi me vendimin e Byrosë Politike të PPSH-së, për të kaluar televizioni nga faza eksperimentale në program të rregullt
Ditën e parë drejtori K.Misa më vuri në dukje se po organizohemi e po mbledhim kuadro që do të punojnë në TV. Në bërthamën që gjeta ishin A.Gurashi, Dh.Rembeci, S Beli, P Lati,G. Shtino. Unë, Petro e Gazmiri do të përgatiteshim për t’u bërë telekronista. Kishin ardhur dhe disa djem nga rrethet e mëdha të vendit që do ishin telekronistët e atyre rretheve.
Në redaksinë e informacionit të radios mësonim si përgatiten lajmet. Ndërkohë për mësimin e artit kinematografik,na jepnin leksione e na bënin praktikë regjisori Piro Milkani e operatori Faruk Basha. Detyra ime ishte telekronist, i cili filmonte dhe përgatiste lajmin , pra pasqyronte jetën ekonomike, kulturore e artistike, ngjarjet e ndryshme.
-Kush ishte drejtor në atë kohë dhe cilat ishin marrëdhëniet e tua me drejtorin?
Siç thashë edhe më lart drejtori i radios dhe njëkohësisht i TV ishte Klimi Misa. Njeri shumë i mirë, i urtë, komunikues dhe me kulturë. Marrëdhëniet me të ishin shumë të mira e respektoja e kryeja mirë punët dhe ai sillej ngrohtë dhe më donte e më vlerësonte.
Cila ishte puna juaj në ndihmë të modernizimit të RTV?
Puna në një televizion është komplekse, është zinxhir, ku duhet të funksionojnë në mënyrë harmonike të gjithë hallkat. Gjëja më e parë ishte ngritja e nivelit profesional. Për këtë me mundësitë e atëhershme shfrytëzonim çdo mjet për tu kualifikuar. Takimet, vizitat në Kinostudio më ndihmuan shumë për të njohur teknologjinë e kohës, radhën e punës përvojën e realizimit të kronikave e dokumentarëve. Natyrisht ngritja profesionale e çdo individi çon dhe në rritjen e cilësisë, e larmisë së paraqitjes së emisioneve. Një ndihmesë të madhe kam dhënë në përgatitjen profesionale të telekronistëve të rretheve të vendit. Të gjithë telekronistët që janë emëruar gjatë 23 viteve që punova në TV janë përgatitur nga unë.
-Cili është xhirimi juaj i parë?
Provën e parë të suksesshme e kam bërë duke filmuar ceremoninë e fejesës së vëllait të gruas, film që e kam dhe sot. Ishte një detyrë shtëpie që P.Milkani më caktoi për të parë punën e pavarur, se si do ta filmoja, montoja e të bëja tekstin e ngjarjes.
Por kronika e parë zyrtare që edhe u transmetua ishte 1 Maj 1969, pra pas rreth tre muaj që kisha filluar punën. U pëlqye dhe ishte suksesi im i parë.
- Cilët ishin gazetarët që mbanin gjallë këtë media të vetme vizive?
Duhet të të them që redaksia, ku unë punova për 23 vite, pra ajo e informacionit, ishte si të thuash zemra e televizionit. Aty pasqyrohej jeta politike, ekonomike, kulturore e artistike e sportive e gjithë vendit. Nga puna jonë informohej publiku se ç’bëhej çdo ditë në Shqipëri e jashtë saj. Pra ajo mbante peshën kryesore dhe aty ishin njerëzit më të përgatitur. Po të përmend Alfons Gurashin, Milto Bakën, Shyqyri Skënderin, Vladimir Grillon, Amalia Dhamon. Gëzim Qinami, Halit Lleshi etj., si dhe operatorët e talentuar Gazmir Shtino, Astrit Omeri, Bujar Kore, Astrit Kazaferi, Arjan Negro, tekniken Natasha Shpuza, etj..

Cilët ishin drejtorët që kaluat gjatë punës suaj në TV dhe mund të na thoni disa karakteristika të tyre?
Drejtuesi i parë, organizuesi e krijuesi i TV ishte Klimi Misa. Pastaj erdhi Marash Hajati, një njeri me horizont, autoritar me iniciativë, i guximshëm, i cili bëri si të thuash një revolucion, duke futur ide të reja e duke bërë organizime për një funksionim më të mirë të punës në TV gjë që bëri të ngrihet ndjeshëm cilësia e programeve.
Pas tij erdhi Agron Çobani, radiokronist i shquar, novator e i talentuar.
Virgjil Kule është drejtori simpatik e i fundit i periudhës deri në vitin 1992. Gazetar i talentuar njeri i qetë i respektueshëm zotërues i disa gjuhëve të huaja, bëri shumë për t’i dhënë një larmi programeve e roitjes cilësore të tyre.
-Sa emisione, filmime, xhirime ke kryer dhe në cilat qytete të Shqipërisë ke qenë, si ju kanë pritur?
Në redaksinë tonë të informacionit përfshiheshin edhe emisionet ekonomike-bujqësore, e sportive. Kam realizuar qindra emisione, që po të bësh një llogari të thjeshtë që për një emision 30 minuta harxhoheshin 500 deri 600 metra film i bie të kenë kaluar nëpërmjet syrit tim 60 kilometra film, plus gjatë punës 10 -vjeçare si telekronist i Tiranës kam harxhuar 25 kilometra film të tjera.
Këto emisione rubrika e telekronika janë realizuar duke shkelur në të gjithë vendin. Nuk ka mbetur jo qytet po fshat pa shkuar, nga Konispoli deri në Vermosh dhe jo vetëm njëherë.
Pritja nga populli ka qenë e mrekullishme, e papërshkruar, gëzoheshin kur shkonim të paraqisnim jetën dhe punën e tyre. Çfarë të të them nuk mbahen mend drekat e darkat që kemi ngrënë me ta, me atë që kishin dhe sa herë e kemi gdhirë duke pirë raki.
- Ku ishe në Festivalin e 11 të RTV, çfarë u thanë për këtë Festival kaq shumë të diskutuar?
Festivalet organizoheshin nga redaksitë e kulturës së radios e televizionit, kështu që ne nuk merrnim pjesë drejtpërsëdrejti në përgatitjen e tij. Por në diskutimin që u bë në kolektiv për dënimin e T.Lubonjës kam qenë në sallë. Midis të tjerave ju vu në dukje liberalizmi i thellë në këtë Festival kaq të bujshëm. S’e besonim që do të merrte kaq rëndësi dhe kaq dënime. Por orientimet ishin të qarta në luftën ndaj liberalizmit.
-Çfarë aparaturash gjete në RTV dhe si u modernizua RTV?
Aparaturat e para që u vunë në godinën e re të TV ishin kineze, të prodhuara për herë të parë dhe që u eksperimentuan tek ne. Filmi që përdornim ishte film negativ, montohej po në negativ dhe kur transmetohej në Efir aparatura e kthente në pozitiv. Në fillim filmat i lanim në Laboratorin e Kinostudios nën drejtimin e inxhinierit teknologjik Nasi Shamia. Më vonë me specializimin e disa vajzave bëhej tek ne në TV. Por teknologjia kineze nuk i rezistoi kohës, kishte defekte, ishte me cilësi të dobët dhe më vonë u blenë aparatura të reja në Francë. Me kalimin e viteve edhe teknika përmirësohej, silleshin aparatura të reja me teknologji të kohës.
Në fillim kamerat tona ishin të markës zvicerane Bolex që kurdiseshin me dorë, ishin me zemrek. Më vonë erdhën kamera gjermano- perëndimore Ariflex më të avancuara që lidheshin me një magnetofon dhe bëhej njëkohësisht edhe marrja e figurës edhe e zërit,që në gjuhën tonë i themi sinkron.
Pastaj erdhën kamera elektronike Ikegami nga Japonia dhe kur kaluam në transmetimin nga bardh e zi në atë me ngjyra, teknologjinë e morëm nga gjermania perëndimore. Aparaturat ishin të firmës “Boch”.
- Kur ke dalë jashtë shtetit për herë të parë dhe në ç’vend?
Për herë të parë kam dalë jashtë shtetit në tetor të vitit 1978 në turneun e Ansamblit Shtetëror të këngëve e valleve në Itali. Përgatita një dokumentar prej tre orësh qe u transmetua në dy pjesë, i cili u pëlqye shumë, një turne që korri një sukses të shkëlqyer e u prit me shumë entuziazëm nga publiku italian në Venecia, Milano, Firence e deri ne Kalabri e Sicili tek arbëreshët. Pastaj më vonë kam qenë në Turqi, Kosovë, Francë etj..
Si u ndjetë jashtë shtetit dhe a i tregove në Shqipëri ndryshimet?
Unë nuk ndjeva ndonjë gjë të veçantë, sepse gjërat i shikonim si turistë, nga pamja e jashtme. Ato që më bënin përshtypje ishin gjerat antike, godinat e vjetra, qendrat antike muzetë që vizitonim, sheshet e mbushura ma vepra arti, skulpturat etj.. Natyrisht bisedova si me kolegët e punës ashtu edhe me familjen e shoqërinë time.
Dua të evidentoj një gjë me rëndësi: Ne në redaksinë tonë bisedonim lirshëm për çdo gjë që na bënte përshtypje. Kishim krijuar një besim të tillë me njëri- tjetrin dhe nuk kemi pasur asnjë problem “tradhtie”.
- Kur e ke ndjerë veten më keq në TV dhe pse?
Nuk është vetëm një rast. Një herë po drejtoja një emision direkt për problemet e frutikulturës. Midis të tjerëve kisha të ftuar në studio edhe Drejtorin e Frutikulturës në Ministrinë e Bujqësisë Stefan Gjoka, i cili ishte pa flokë por dukej sikur kishte barseta të gjata. Sa mbaroi emisioni më thirri në zyrë Marashi, e më tha: Të keni kujdes, sapo më mori në telefon Fiqirete Shehu e më tërhoqi veshin, që nxirrni njerëz me flokë të gjata. E keqja ishte se sa herë bëhej mbledhja e kolektivit unë përmendesha për të keq.
Më keq e kam ndjerë kur filloi ndryshimi i sistemit. Shikoja shokë të mi e punonjës të TV, që kishin ardhur aty më shumë nga biografia se sa nga aftësitë, shikoja anëtarë të PPSH-së që bërtisnin e ulërinin kundër sistemit, ku ata ishin pjesë përbërëse dhe thosha me vete: si është e mundur, ç`patën, çfarë virusi ju ka hyrë në tru dhe i ka çmendur, që kanë humbur logjikën. Filloi një shthurje e përgjithshme, asnjë nuk bindej të kryente punën, rrinin gjithë ditën shkallëve të TV.
Po të jap një detaj. Unë nga viti 1988 deri në vitin 1992 isha përgjegjësi i redaksisë së informacionit. Nga unë kalonin lajmet që dilnin në ekran. Punonjësit e TV bënin grevë dhe qëndronin në shkallët tek hyrja e TV. Në atë kohë shtypi ishte paralizuar, gazetat nuk dilnin se nuk kishte letër për t’u shtypur. I vetmi mjet informimi në atë terr ishim ne dhe prandaj punonim e nuk morëm pjesë në grevë. Kisha shkuar për kafe me Artan Gjatën, gazetar në ATSH dhe po kthehesha në tv. Një nga grevistët më drejtohet duke bërtitur: Po ju pse s`merrni pjesë në grevë?! Dhe unë me qetësi i them: Zbrit pak shkallët dhe eja të bisedojmë dhe me zë të fortë që ta dëgjonin të gjithë i thashë: E di ti kush je, je djali i P.SH. Anëtare e K.Q të PPSH , babai yt komunist e ushtarak i lartë, gruaja jote sekretare e Haxhi Lleshit, hajde mbushu, bëj grevë.
Një rast tjetër është kur Arjan Negro më jep librezën e punës. Kush ta dha ku e more e pyeta? Asnjeri, kisha punë në zyrën e kuadrit dhe e pashë në koshin e plehrave librezën tënde e të M. Bakës. Shiko ku arritën.

Kë nga udhëheqësit e asaj kohe ke takuar gjatë punës apo i ke xhiruar, E. Hoxhën, M. Shehun, A.Carçanin, apo ushtarakë të lartë?
Të gjithë anëtarët e Byrosë Politike të K.Q.të PPSH, e ministra të ndryshëm, duke përfshirë E. Hoxhën, M. Shehun etj., i kam takuar biseduar e filmuar.
Takimi i parë emocional me E. Hoxhën është në prill 1969 në Kongresin e Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve mbajtur në sallën e Akademisë . Unë kisha rreth tre muaj që kisha filluar punë dhe shefi i redaksisë së lajmeve të radios, Thoma Kerkeshi, më thotë do shkosh bashkë me A. Çobanin të ndiqni punimet e kongresit. Do shikosh kush merë pjesë nga udhëheqësit, kush do hapë punimet e kush do mbajë raportin, e të na japësh lajmin në telefon. Disa minuta para se të mbaronte pjesa e parë e të bëhej pushim, ndërsa Agroni merrte intervista, unë hyra në një dhomë me kolltukë, ku ishte telefoni i vendosur në një tavolinë të vogël pranë dritares. Formova numrin dhe me fytyrë nga dritarja fillova të flas e të jap informacionin. Sapo ula receptorin, befas ndjeva që dikush më preku lehtë në sup. Kthej kokën shoh E. Hoxhën, i cili më buzëqeshi e më tha: flet bukur, ku punon ? Pasi e mora veten nga emocioni, i thashë se kam filluar punë në radio. Ashtu, shumë mirë. Po nga je? Prindërit i kam nga Gjirokastra, nga familja Topore. U mendua një çast dhe m’u drejtua: A e di që në Gjirokastër ka një rrugë që i thonë sokaku i Toporeve? Jo,- u përgjigja, unë jam lindur në Tiranë. Mirë,- vazhdoi ai- punë të mbarë.
Në festimin e 60 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë kam një mbresë tjetër nga E.Hoxha. Ndërkohë që ai e udhëheqësit e tjerë përshëndesnin popullin, ne nga Tv, kinostudio e fotoreporterë të shtypit filmonim, për një moment Mehmet Shehu na drejtohet: Ikni se na mërzitët, po na shqetësoni. Në këtë çast ndërhyn Enver Hoxha dhe e qetësoi e i thotë: “Lëri Mehmet, ata shkruajnë historinë, e dokumentojnë atë, sa mirë do ishte sikur të kishim të filmuar luftën tonë nacional-çlirimtare, betejat e partizanëve tanë trima”.
Takimi i parafundit është kur për herë të parë u dha në Tv një mbledhje e Byrosë Politike . Për filmimin isha unë me operatorin Stefan Gajo. Në gatishmëri prisnim të vinte E. Hoxha. Dhe ja u hap dera e ashensorit, ai si artist që ishte na përshëndeti, buzëqeshi dhe tha: “Filluat që tani, nuk duroni” dhe hyri në sallë.
Në tavolinën në qendër bashkë me E.H., u ul dhe Ramiz Alia. Pasi filmuam fillimin e mbledhjes Ramizi na tha mjaft ikni tani, dilni. Por ne për të qenë më të sigurt për pamjet vazhdonim të filmonim. Ndërkohë, sikur të kishte kuptuar hallin tonë Enveri ndërhyn duke thënë lëri Ramiz nuk kanë të ngopur ata dhe filloi të fliste, hapi mbledhjen.
Kam patur fatin e madh ta filmoj E.Hoxhën në festat e 1 Majit në kongrese e në shumë raste të tjera. Takimi i fundit ishte kur ai ishte i vdekur. Kam qenë pranë tij me kamera e mikrofon në ceremoninë madhështore të nderimit që i bëri populli ynë.

Po Mehmet Shehun?

Gjithashtu edhe M.Shehun e kam filmuar pothuajse në shumë aktivitete që ai ka marrë pjesë. Sidomos kur ai priste në Kryeministri personalitete të shteteve të ndryshme që vinin në Shqipëri. Në një pritje të Zv kryeministrit të Iranit pasi hyri në sallë (ai vinte zakonisht 5-10 minuta përpara) pasi na përshëndeti mu drejtua mua: Topore kështu vihet këtu me këmishë e sandalle dhe kur të mbarosh te shkosh ti thuash Thanasit që më kritikoi kryeministri. Në fakt për të filmuar do të shkonte një operator tjetër, por ai u sëmur dhe vajta unë ashtu siç isha veshur. Shkova në radio, trokita në zyrën e drejtorit të përgjithshëm Th.Nano dhe hapa derën. Ai më pa dhe ma bëri me dorë ik. Kuptova që M.Shehu kishte marë në telefon dhe do ti ketë thënë që mos e qorto djalin.
Një ngjarje tjetër ndodhi në Ksamil. M.Shehu kishte ardhur për të lexuar një letër të E.Hoxhës ku vlerësohehishin arritjet e rrethit të Sarandës e veçanërisht puna drejtuese e Jashar Mezenxhiut si njeri i punës e aksionit. U organizua një miting në një godinë të bukur të ndertuar aso kohe. Unë kisha hypur lart në katin e dytë, në një ballkon ku ishin edhe udhëheqësit. Filluan përshëndetjet nga punëtorët, rinia etj. Mehmeti u mërzit dhe i thotë Themie Thomait (ministre e bujqesisë në atë kohë), përshëndetjen e Enverit do ta lexosh ti. Ajo e pa ne sy dhe nuk i ktheu përgjigje. Siç duket donte të gjente ndonjë shkak të mos e lexonte ai vetë. Nërkohë unë thashë me vete: Do ta lexosh si Çeçua, nuk ta mban mos ta lexosh. Pas pak ai e lexoi përshëndetjen, që natyrisht u prit me entusiazëm nga të pranishmit.


Më shumë kë ke takuar dhe filmuar?
Ramiz Alinë e kam filmuar dhjetra herë kur ai ka marë pjesë vetëm ose me udhëheqës të tjerë. Por më nga afër e kam njohur në vizitat që bëri në gjithë Shqipërinë pas vdekjes së E.Hoxhës. Unë së bashku me A.Gurashin e G.Shtino kemi përgatitur kronikat e vizitave të tij dhe kemi biseduar për përmbajtjen dhe mënyrën e paraqitjes së tyre. Me R.Alinë kam kaluar dy momente shumë të vështira. Gjatë vizitës në rrethin e Kukësit, në një fshat në Krumë, ku populli ishte mbledhur për tu takuar me Ramizin, e ne po bënim gati kamerat për filmim, një person u kap me granatë në xhep që do ta hidhte kur të vinte ai. Shpëtuam për mrekulli . Rasti i dytë është gjatë vizitës që bëri në Shkodër pas vrasjes së tre të rinjve në një demostratë të organizuar para Kom.Partisë të PPSH. Zbritëm në sheshin e pallatit ku banonin prindërit e A.Brocit. Një situatë e nderë, pritje e ftohtë, armiqësore, e rezikshme. Dëgjoheshin thirje që shanin, fyenin e kërcënonin. Shoqëruesit i thanë të kthehemi, ka rrezik të shtijnë nga ndonjë dritare. Ramizi nguli këmbë do shkojmë, çfarë është për tu bërë le të bëhet, dhe shkuam në shtëpinë e Arbenit. Ramizin e pranuan ndërsa mua operatorin Engjell Strazimiri e kronisten e radios Zamira Koleci nuk na lanë të filmonim. Ndërsa ne në koridor ndezëm nga një cigare një nga të shtëpisë (më duket daja) na solli kafe në një tabaka. Pas pak si duket Ramizi i bindi dhe hymë brenda e bëmë filmimet.

Me kë kishe mardhënie më të mira me ish udhëheqësit?

Me Adil Carcanin kisha mardhënie të mira. Ishte burrë i shtruar, i qetë, të dëgjonte me vëmendje, ndjeheshe shumë i lirshëm kur bisedoje me të.
Në vitin 1985 pas vdekjes së E H.,ai bëri një vizitë në rrethin e Gjirokastrës. Një ditë shkuam në fshatin Mashkullore dhe ndenjëm në shtëpinë e Flamur Çanit, ish Kryetar i Kom.Ekz.te rrethit në atë kohë dhe shok i imi i fakultetit. Në bisedë e sipër Flamuri i thotë Adilit :shoku Adil, Tomorri është gjirokastrit, ta marrim këtu në Gjirokastër.
Unë me zemër të ngrirë prisja përgjigjen e tij dhe thashë me vete e hëngre, adio Tirana.
“Jo o Flamur, Tomorri është me eksperiencë, na duhet neve në qendër”. Shpëtova! Një po ose jo e çastit ndryshon shumë gjëra në jetë.
Për të ndjekur nga afër si shkonin punët për ndërtimin e ujësjellësit të Bovillës, Adili bëri një vizitë në këtë vepër. Nga ora 14 kur mbaroi vizitën më thotë: Dua të bisedojmë për kronikën, eja nga shtëpia ime në ora 18. I them është vonë, se në orën 20 janë lajmet dhe nuk mund të bëhet gati kronika. Mirë tha eja ora 17. Vajta me nxitim. Ai më priti vete tek dera dhe u ulëm e biseduam gjerë e gjatë për paraqitjen e kronikës duke theksuar të nxjerësh më shumë vlerën e veprës e punën e punëtorëve e specialistëve që kishin projektuar atë vepër.
Ndërkohë gruaja e tij na solli kafenë dhe më pyeti a do sheqer në kafe. Jo i thashë kam problem me sheqerin. Ndërhyn Adili bën mirë që ke kujdes,dhe une kam diabet, do ta pimë pa sheqer.

Ku do ndalesh në lidhje me figurat e ish udhëheqësve të PPSH?

Do ndalem pak në figuren e Pali Miskës e Hekuran Isait. Me P.Miskën jam njohur në Pukë. Më vonë e vazhdimisht kemi pasur mardhënie shumë të mira, që u forcuan akoma më shume në Ballsh për shuarjen e një pusi gazmbajtës që kishte marrë flakë. Këtu kemi punuar e jetuar bashkë me P.Misken, H.Isain, Prokop Murrën etj. Të gjithë të veshur me roba pune, me kundra gaz në fytyrë kemi kaluar ditë e netë të lodhshme, të gëzuara, kemi biseduar e kemi bërë humor, kemi ngrënë bukë bashkë, nga ajo që hanin dhe punëtorët e kemi fjetur në hotelin e Ballshit. I gjeje në ballë të punës, organizonin, drejtonin, jepnin kurajo, e dëgjonin me vëmendje vështirësitë e problemet që ngrinin punëtorët e specialistët.

Ku ke qenë kur vrau veten M.Shehu? Si e përcollët lajmin në Tv?
Në TV kam qenë. Lajmin e përcollëm pa ndonjë emocion të veçantë. Natyrisht ishte diçka e habitshme, por unë e njihja karakterin e tij impulsiv, shpërthyes, e kisha parë në shumë raste.

Por kur vdiq E.Hoxha ku ke qenë? Cili qe reagimi i punonjësve?
Kur u dha lajmi për vdekjen kam qenë në TV. Reagimi i punonjësve ishte si i gjithë popullit, njerëz të hidhëruar, disa qanin. Por redaksia jonë ndërkohë u vu në gatishmëri dhe u organizua për të paraqitur reagimin e popullit dhe homazhet që do bëheshin. U vu në gadishmëri teknika dhe u përcaktuan grupet e xhirimit.
Si u transmetua në TV varrimi?
Përpara se të behej varrimi, E.HOXHES, ju bënë homazhe e nderime, çdo ditë për 10 ditë me radhë nga mijra e mijra vetë nga e gjithë Shqipëria. Unë isha pjesë e një grupi gazetarësh e operatorësh, që me mikrofon në dorë e kamera në krahë, morëm me qindra e qindra intervista, ku populli shprehu hidhërimin e madh për vdekjen e E.Hoxhës. Punonjësit e TV bënë një punë kolosale për të dhënë të gjallë e të drejtpërdrejtë, varrimin, gjatë gjithë rrugës ku kaloi kortezhi me trupin e tij e deri në varrezat e Dëshmorëve.
Unë kam qenë në varrezat e Dëshmoreve dhe kam filmuar çastet e fundit të varrimit. Meqë kamerat në dorë ishin më të manovrueshme, kishin mundësi të mernin më shumë pamje. Këto filmime i bënim për të plotësuar me plane të marra nga kënde të ndryshme, për ta bërë ceremoninë më reale e më të larmishme. Ishte një varrim dinjitoz, për një njeri gjeni, për një Shqiptar të MADH. Duhet të theksoj se regjisori i transmetimit ishte Albert Minga.
Cilët nga fëmijët e udhëheqjes kishe shok apo shoqe, si shkoje me ta?
Nuk kam pasur asnjë shok apo shoqe, duke përjashtuar një rast. Në një telereportazh në kombinatin e autotraktorëve E.Hoxha, u njoha me Shpëtim Kolekën, djali i S.Kolekës. Ai ishte inxhinier. Pasi mbarova xhirimet vajtëm e pimë një kafe në lokalin e kombinatit dhe në bisedë e sipër i thashë që Tv me ka dhënë një motoçikletë Jaëa 350 por nuk kam patentë. Më duhet të bëj prova ta mësoj. Do të ndihmoj unë me tha, se kam patentë, do të bëjmë mbasditeve guide bashkë që ta mësosh motoçikletën. Një djalë i sjellshëm, i qetë, i respektueshëm. Ka qenë viti 1982. Që atëherë nuk jemi takuar, por përfitoj nga rasti ta falenderoj e ti them se ka një vend të respektuar në memorjen time e njëkohësisht ti uroj shëndet e gëzime.
Kush ka qenë drejtori me kompetent në RTV?
Për mua gjatë viteve që kam punuar në RTV më autoritar, organizator, me inisiativë, e krijues ka qenë Marash Hajati.
Ku ishe gjatë grevës së studenteve dhe si i ndoqe ato?
Nga viti 1988, kur R.Alia dha porosi që drejtuesit të zgjidheshin nga baza, edhe në TV bënë mbledhje të redaksive për zgjedhjen e drejtuesve. Edhe në redaksinë tonë që ishte më e madhja, ku përfshiheshin edhe telekronistët e rretheve, mbledhja u bë në zyrën e drejtorit V, Kule. Virgjili propozoi A.Gurashin, shokët më propozuan mua. Nga votimi që u be unë fitova shumicën, bile thellë dhe u zgjodha përgjegjës i redaksisë së informacionit. Pra kur filluan ngjarjet për ndryshimin e sistemit e deri në tetor 1992 unë isha përgjegjësi i redaksisë e nëpërmjet meje kanë kaluar të gjitha lajmet që jepeshin në ekran. Të gjitha orientimet, organizimi i grupeve të përgatitjes së kronikave dhe çfarë do të filmohej bëheshin nga unë, natyrisht nën kujdesin edhe te atyre më lart meje. Pra kam qenë në brendësi të gjithë lojës që luhej në atë periudhë. Në grevën e studenteve kam qenë prezent dhe drejtoja grupin e xhirimit, ndërsa në grevën e studentëve të Institutit Bujqësor kam bërë vetë kronikën, sepse gazetaret A.Gurashi, F.Samarxhi,disa operatorë e braktisën punën, u zhdukën, nuk vinin në punë. Një shthurje e përgjithshme, njerëzit nuk bindeshin për të bërë punët. Dua të theksoj diçka. Po të shikosh të gjitha filmimet që janë bërë në atë kohë, në qytete të ndryshme të vendit, ku turmat shkatërronin dyqane e çfarë gjenin përpara, do të vëresh që janë po i njëjti grup, janë po të njëjtët persona të vënë apostafat për atë punë.
Cili është roli i R.Alise në këto greva?
Mendimi im absolut është që grevat i organizonte e dirigjonte vetë R.Alia. Nëpërmjet njerëzve të tij të veshur me pardesy të bardha e disa te fshehur, ai i frymëzonte grevat për të bindur udhëheqjen e P.P.SH , që s`kemi ç`të bëjmë, duhet të bëjmë lëshime etj. Duke shfletuar shënimet e mija, gjeta të shkruar në vitin 1995 në Athinë, një intervistë që më kishte kërkuar një gazetar grek që punonim në TV Tiletora. Duke ju pergjigjur për pyetjen cili ishte roli i R.Alisë në zhvillimet demokratike në Shqipëri i thosha: R.Alia shkatëroi Shqipërinë, i tradhëtoi shqiptarët. Ai shkeli mbi idealin e gjakun e shokëve të tij. Situata në botën lindore, kishte filluar të ndryshojë me kursin tradhtar të Hrushovit. Në udhëheqje të P.P.SH kishte njerëz që iu nënshtruan presioneve të Hrushovit. Një ndër ta ishte dhe R.A. Ky ishte njeri pa vullnet, jo i guximshëm, mendjemadh, cinik, ironik, i mefshët, pa inisiativë, frikacak, ishte servil i madh ndaj atyre që kishte me lart dhe “trim” e hileqar me ata që kishte poshtë, e përmbi të gjitha ishte mjeshtër në maskimin e fytyrës së tij.
Ky njeri luajti me dy porta. Takimi e biseda e tij me gazetarin e mirënjohur Shulcberger, agjent i CIA- as amerikane, luajti një rol vendimtar në qëndrimin e kthesën që morën ngjarjet më vonë. Amerikanët, ku u dorëzua si shtet, si ideologji. Siç duket i thanë ndrro sistemin, dorëzo pushtetin se ne do të mbrojmë, por Pra të dal tek pyetja e juaj, R.A ishte dirigjenti e protagonisti i zbatimit të skenarit të “demokracisë”.
A kishte alternative tjeter që mund te zgjidhte R.Alia?
Unë them po. Reiz Malile bëri një përpjekje për të vajtur në Kinë, për të ripërtëritur marëdheniet politike e ekonomike. Siç dihet ekonomia jonë ishte e ndërvarur për shumë lëndë të para nga Kina. Një mareveshje me të do të vinte në lëvizje ekonominë, do të bëhej liberalizimi gradual etj. Për ne do ishte e dobishme, nuk do të shkatërohej ekonomia e vendi dhe reformat mund të bëheshin me një parti. Por kjo iniciativë e R.Maliles u sabotua nga një demostratë që u bë para ministrisë së jashtme, demonstratë qe mban vulën e Ramiz Alisë.
Ku ishe dhe çfarë u bë kur u rrëzua busti i E.HOXHES?
Situatat zhvilloheshin shumë shpejt. Atë ditë u bë një grumbullim i madh njerëzish para hotel Dajtit. Me një nga grupet e xhirimit shkuam të filmonim ngjarjen. Të pranishmëve ju fliste N.Ceka. Njerëzit bërtisnin të shkojmë drejt bllokut por Neritani ju bënte thirje të mos shkojne se Garda ka rrethuar bllokun. Me grupin e xhirimit u kthyem në TV. Nje grup tjetër e dërgova urgjent tek busti i E.Hoxhës, një tjetër tek qyteti Studenti. Dihet tashmë turmat që vinin nga Q S. deshën te futeshin në Radio, por atje drejtori i Radios së jashtme Napolon Roshi, njeriu i tyre, i ktheu mbrapsht. Të gjithë ngjarjen para radios e shikonim nga dritaret e shkallëve. Pasi u rrëzua busti, erdhën grupet e xhirimit dhe filloi kontrolli i kasetave për të parë se çfarë ishte filmuar. Rënia e bustit nuk ishte marre si duhet, sepse operatorët nuk mund të arinin e nuk çanin dot turmat. F.Cepani, të cilit i kisha dhënë kameran që përdorja unë, kishte hypur në taracën e Pallatit të Madh të Kulturës dhe kishte kapur momentin e rënies së bustit. Gjate kohës që përgatitej kronika e në vazhdim telefonatat binin pa pushim nga lartë, qeveria, e R.Alia duke bërë presion që kronika të mos transmetohej. Virgjili duke shprehur mendimin tonë të përbashkët, i tha Ramizit se ne do të transmetojmë kronikën, dhe kështu u bë.
Kur u largove për në Greqi dhe pse, si e nxore vizën?
Në vitin 1992, me fitoren e PD, drejtor i Përgjithem u vendos Skënder Buçpapaj, ndërsa drejtor i TV miku i ngushte i S.Berishës, shok i imi i Fakultetit e sekretar kolegjiumi i gazetes Bashkimi. Ditën e parë të punës pa u ulur akoma në karrige S.Bucpapa, nxori një listë me emrat që pushoheshin nga puna, e në atë listë nga fillimi isha dhe unë. Problemi ishte se se nuk na lëvizën e të na gjenin ndonjë punë tjetër, por na hodhën në rrugë. Ku ta gjeje të drejtën, ku të ankoheshe? Situatë shumë e vështirë, pa punë pa rrogë pa të ardhura të tjera.
Ndërkohë të dy djemtë kishin kaluar kufirin e shkuan në Greqi. Pas disa muajsh vajti dhe gruaja për të parë gjendjen e fëmijëve ku punonin e me se mereshin. Mbeti dhe ajo atje dhe meqënëse dinte greqisht filloi menjeherë punë. Thirjes së tyre për të vajtur dhe unë ju përgjigja duke i thënë “gurë të ha nuk iki nga vendi”. Kështu ishim edukuar për dashurinë ndaj Shqipërisë e shqiptarët. Por nderova mendje. Shikoja, rrëmujë shkatërrime nëpër lokale zënka, një sjellje histerike, humbi edukata njerëzore etj. Vendosa të shkoj në Greqi tek familja.
Në vitin 1991 me ish ministrin e jashtëm M.Kapllani shkuam në Korfuz në një takim që ai bëri me ish ministrin e Jashtëm të greqisë A, Samara. Shkuam me anije nga Saranda dhe bashkë me ne ishte edhe sekretari i Amasades Greke. Ndenjëm bashkë me të hëngrëm drek , kështu u miqësuam. Kur vendosa të shkoj në Greqi e mora në telefon dhe thashë që jam pa punë e familjen e kam në Greqi, dua një vizë. Kështu mora vizën dhe filloi kalvari i jetës në mërgim. Aty në Greqi u njohëm bashkë Albert dhe punuan në kushte shumë të vështira për të krijuar shoqatën Vëllazërimi.
Edhe pse larg Tv cila ka qenë ndihma për të ?
Nga dëshira për të paraqitur jetën e shqiptarëve në Greqi në vitin 1997 erdha në Tiranë dhe bëra biseda me drejtuesit e asaj kohe për të më dhënë një autorizim që të jem korrespondent i TVSH në Greqi. Nuk ju vura kushte. I thashë nuk dua të më paguani asgjë, kamera e kam timen, pagesën për dërgimin e kasetave do e bëj vete, por duhet një autorizim që të më njohin autoritet përkatëse greke. Por si çdo gjë që nuk funksionon në Shqipëri edhe kjo përpjekje e imja mbeti pa u realizuar. Megjithatë disa ngjarje të rëndësishme të veprimtarisë së emigrantëve i kam dërguar në TV në Tiranë me iniciativën time. Kam filmuar hap pas hapi jetën e emigrantëve dhe e kam në arkivin tim.
Si duket sot ecuria e televizioneve shqiptare?
Me thënë të drejten nuk i ndjek, ose ëm mirë them se i ndjek shumë rrallë. TV ku kam punuar nuk e ndjek fare absolutisht, jo se kam ndonjë peng, por se nuk është publik, është qeveritar. Rrallë shikoj në internet Top Chanel, emisione humoristike, kur ka ndonjë zhvillim shikoj vetëm lajmet. Natyrisht zhvillimi i teknologjisë ka favorizuar të realizohen dhe emisione tërheqëse e me nivel artistik. Por TV private janë, ku secili bqn atë që i intereson, sipas interesave e shijeve të pronarëve.