Qeveria e Rilindjes: Po vijnë “Komisarët e menaxhimit” në univesitetet shqiptare!

[Albo]

Po vijnë “Komisarët e menaxhimit”!

ALEKSANDËR KOCANI

Në një raport për reformimin e sistemit të arsimit të lartë dhe të kërkimit shkencor të hartuar nga një komision ad hoc për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor (të caktuar nga Kryeministri i vendit), të cilin e kemi siguruar në rrugë disi konfidenciale (“ilegale”!), shtrohen një numër problemesh për këtë sistem dhe jepen disa sugjerime për kapërcimin e tyre. Përtej fasadës së një studimi që pretendon të realizojë një bazë për reformimin e arsimit dhe kërkimit shkencor në arsimin e lartë të Republikës së Shqipërisë, fshihen mjaft probleme reale që do të krijoheshin nëse ky projekt i tipit shoë do të kërkohej të zbatohej. Në këtë shkrim modest po përpiqem të nxjerr në pah njërin prej tyre. Në kapitullin e pestë të raportit, në ndarjen e tretë me titull “8.3 Problematika”, theksohet si një nga problemet kryesore ai i mosndarjes së strukturave akademike dhe menaxheriale në vendimmarrjen e tyre. Propozohet që nga niveli i departamenteve deri në atë të rektoratit të futen menaxherë, sipas një sistemi varësie piramidale paralele me (apo, të pavarur nga) sistemin aktual akademik. Ata janë projektuar që të menaxhojnë në mënyrë të pavarur nga stafet e strukturat akademike veprimtaritë mësimore-kërkimore të këtyre strukturave nga pikëpamja e aprovimit dhe ndarjes së fondeve, bazës materiale etj. Pra është ndërtuar një strukturë e pavarur nga strukturat dhe drejtuesit e tyre akademikë, e cila menaxhon gjithë veprimtarinë e strukturave akademike, duke i vënë ato në një pozicion realisht inferior dhe të pafuqishëm. Kjo për arsyen e thjeshtë se për çdo veprimtari që ato do të mendojnë të kryejnë duhet të kërkojnë miratimin e “korpusit të komisarëve të menaxhimit”. Është ky korpus që nuk varet nga strukturat akademike dhe që vendos, në fund të fundit, nëse do të kryhen veprimtaritë që propozojnë strukturat akademike. E thënë më shqip, strukturat akademike për të kryer aktivitetin e tyre duhet “t’u rinë me dorë në zemër” apo t’u luten menaxherëve përkatës që të lejojnë të bëhet i mundur realizimi i këtyre veprimtarive!!! Në nivel departamenti dhe fakulteti nuk sillet ndonjë argumentim përse na qenkan të domosdoshëm këta “komisarë menaxherialë”! Ndërsa në nivel rektorati pretendohet se ka një “mungesë efikasiteti në drejtimin e institucionit, mundësi për keqpërdorim financiar të fondeve të institucionit si dhe një ‘kënetëzim’ në zhvillimin e universitetit”. Le të shikojmë fillimisht nivelin e departamenteve dhe fakulteteve. Dihet se në fakultete ka një staf profesionistësh me në krye kancelarët që janë përfshirë në strukturat e tyre me idenë që të ndihmojnë strukturat përkatëse akademike për menaxhimin e aktivitetit të tyre mësimor e shkencor. Në mjaft raste ata kanë justifikuar angazhimin e tyre, por ka edhe raste kur më shumë kanë penguar se sa kanë ndihmuar strukturat akademike përkatëse (sidomos kur kanë dashur të ndërhyjnë në vlerësimin e veprimtarive akademike!!). Deri tani problemet menaxheriale në këto dy nivele janë lidhur kryesisht me mosfunksionimin real të autonomisë financiare të tyre, i cili është kushtëzuar nga faktorë jashtë tyre. Ose nuk vinin fondet e nevojshme për aktivitete modeste të këtyre niveleve, ose kur vinin pengohej me pretendime të ndryshme përdorimi i tyre. Kështu që realisht nuk ekziston ndonjë përvojë negative që dëshmon gjoja “paaftësinë menaxheriale” të këtyre dy niveleve. Kemi të drejtën morale që të dyshojmë se “katapultimi” i këtyre “komisarëve menaxherialë” në këto dy nivele bëhet që të anulojë në “mënyrë të butë” realizimin e autonomisë financiare në to. Ligji e jep këtë autonomi financiare, por vendosja e “komisarëve” në fjalë do të krijojë mundësinë e bllokimit të realizimit të tij. Sigurisht që ata nuk do të kenë kompetencë e kualifikim në fushat që mbulojnë strukturat akademike pranë të cilave do të atashohen si “të besuarit” e piramidës menaxheriale (dikur të Partisë!!) me cilësinë e garantuesve të zbatimit të politikave menaxheriale të kësaj piramide! Por, “partishmërinë” menaxheriale ata do ta ndjekin me besnikëri, duke vënë nën tutelë stafet dhe strukturat akademike në shkollat e larta! Kështu që personeli akademik i këtyre shkollave të larta, në “shtëpinë e vetë” do të trajtohet si “jabanxhi”! E bukur perspektivë reformuese!!!
Le të vijmë tani te niveli i rektoratit. Argumenti që sillet për nevojën e “komisarizimit menaxheria” në këtë nivel mbështetet edhe me pretendimin se në të ka një “mungesë efikasiteti në drejtimin e institucionit”. Edhe sikur të supozonim si të mirëqenë këtë mungesë efikasiteti, a do të ishte kjo rruga e kapërcimit të saj? Pra, a do të pritej që të rritej ky efikasitet duke shtuar “horizontalisht” struktura paralele menaxheriale, të cilat kanë varësi më vete piramidale??!! E pakta që mund të pritej prej tyre do të ishte një bllokim i veprimtarive akademike sipas konceptimit të stafeve dhe strukturave akademike, kur ato do të ishin jashtë “politikave menaxheriale të piramidës”! Më e shumta do të ishte shndërrimi jo vetëm i autonomisë financiare, por edhe asaj akademike në përgjithësi, në slogan bosh! Strukturat dhe stafet akademike të shkollave të larta rrezikojnë që të “vihen në rresht” nga piramida menaxheriale! A ka ndonjë rrugë tjetër për zgjidhjen e këtij problemi të supozuar? Sigurisht që ka. Mjafton që të hiqet dorë nga praktikat ekzistuese centralizuese të kompetencave në këtë nivel dhe të zbriten ato më poshtë, deri në nivel departamentesh. Këtë sugjerojnë teoritë e demokracisë. Si argument tjetër sillet “mundësia për keqpërdorim financiar të fondeve të institucionit”. Edhe për të shmangur këtë mundësi nuk është nevoja për struktura horizontale, paralele menaxheriale! Mjafton që Ministria e Arsimit dhe Sporteve të bëjë detyrën që i takon, të kontrollojë aktivitetin financiar të shkollave të larta në përputhje me ligjin dhe të kërkojë që të vërë përballë ligjit autorët e abuzimeve.

*Lektor pranë Departamentit të Shkencave Politike, Fakulteti i Shkencave Sociale në UT.

[Albo]

Perse habiteni ju pedagoget me "reformat e Qeverise se Rilindjes ne arsim"? Ju nuk dini, se nuk jeni rilindas, Edi Rama dhe qeveria e tij eshte e mbushur me rilindas. Rilindasit dine me shume se ju dhe ju mesojne. Ju nuk dini te menaxhoni fondet e projektet tuaja ne Universit, fap Qeveria e Rilindjes ju emeron nje qere me administratore e drejtore qe nuk japin mesim, por menaxhojne fondet e qeverise, menaxhojne edhe punen e pedagogeve. Pse si kujtuat ju pedagoget e universiteteve, se Qeveria e Rilindjes do t'iu linte ju pa rilindur?

Do caktojme militantet tane me 4 klase shkolle qe te behen menaxhere e te menaxhojne Prof. Dr. e njerez me nje jete te perkushtuar arsimit. Militantet duan pune por nuk kane shkolle e kualifikime, Qeveria e Rilindjes e vret mendjen, dhe ja e gjeti zgjidhjen. I emeron menaxhere ne Universitetet e Shqiperise.

Albo

[Albo]

“Arsimi i lartë”, PD-LSI bashkë kundër draftit, Vasili: Klientelist

TIRANE-Lëvizja Socialiste për Integrimi i është bashkuar dje opozitës në kundërshtimin e projektligjit të propozuar nga qeveria “Për arsimin e lartë”. Në mbledhjen e Komisionit parlamentar të Ligjeve, kreu i grupit parlamentar të LSI-së, Petrit Vasili, është pozicionuar ndër zërat më kritikë ndaj draftit, që sipas tij, favorizion klientelizimin, nuk sjell asnjë risi dhe shton shton amullinë. Ai theksoi se nisma është e mangët sa iu përket shërbimeve të reja në QSUT dhe nuk vendos as kritere përsa i përket perzgjedhes së shefave të departamenteve.

“Asgjë e re nuk i vjen shërbimit as në dobi të popullatës as në dobi të saj sepse praktikisht nuk ka që ndërtohet një shërbim i ri, pra do të thotë një shërbim i munguar. Nuk ka ndonjë thelb të ri se cilat janë ato kritere, të cilat janë të veçanta, s’kanë qenë më parë dhe futen tani, të cilat rrisin shkallën e përzgjedhjes së një shefi edhe e bënjë këtë që të jetë shumë më superior nga ana akademike por edhe nga ana e shërbimit. Jemi po në të njëjtën rutinë. Kriteret nga një përzgjedhje kolegjiale që kalonte dy filtra, kjo përzgjedhje e miratuar që i jepet në dorë një personi është kundra rrymës. Nuk është një përzgjedhje as kolegjiale as positive, dhe krijon atë klientelizëm përreth një figure të caktuar të mjekësisë të cilës nuk i duhet”, - u shpreh Vasili. Në të njëjtën linjë u pozicionua edhe opozita.

Deputeti i PD-së, Oerd Bylykbashi theksoi në fjalën e tij se ndryshimet në këtë ligj vijnë si ndërhyrje për të marrë nën kontroll strukturën drejtuese të shërbimeve spitalore. Madje sipas tij kjo nuk mund të cilësohet reformë por arnim. “Gjykoj që në aspektin legjislativ, se kjo nuk mund të jetë reformë, ky është arnim. Ndërhyrjet që bëhen sot nuk justifikohen. Është ndërhyjen për të marrë konotrolli e mekanizmit për të vendosur njerëz të tjerë. Ndryshime të shpeshta në ligjin nuk janë gjë tjetër veçse shkaktojnë konfuzion. Janë ato që edhe Gjykata Kushtetuese i konsideron si cenuese të sigurisë juridike. Konfuzioni që shkaktojnë ato në ata që do të zbatojnë ligji, qoftë duke përfshirë edhe çështjen e mandateve, pavarësisht se si janë krijuar, vetëm shton konfuzionin”, - u shpreh mes të tjeash Bylykbashi. Pas debateve deputetët e Partisë Socialiste, miratuan pa votat e opozitës por dhe pa votat e aleatit të saj LSI-së, projektligjin “Për Arsimin e lartë në Republikën e Shqipërisë”.

DEBATET NË KOMISIONIN E LIGJEVE
MILVA EKONOMI: Ne duam të grupojmë shërbimet në departamente që bëjnë kuptim dhe kanë lidhje njëri me tjetrin. Dhe unë mendoj se nëse do ta shohim procesin kështu, duhet të heqim paragjykimin, dhe duhet të kemi më shumë besim te klasa e profesoratit mjekësor në Shqipëri.
OERD BYLYKBASHI: Gjykoj që në aspektin legjislativ, se kjo nuk mund të jetë reform, ky është arnim.
PETRIT VASILI: Asgjë e re nuk i vjen shërbimit as në dobi të popullatës as në dobi të saj sepse praktikisht nuk ka që ndërtohet një shërbim i ri, pra do të thotë një shërbim i munguar. Nuk ka ndonjë thelb të ri se cilat janë ato kritere, të cilat janë të veçanta, s’kanë qenë më parë dhe futen tani, të cilat rrisin shkallën e përzgjedhjes së një shefi edhe e bënjë këtë që të jetë shumë më superior nga ana akademike por edhe nga ana e shërbimit. Jemi po në të njëjtën rutinë. Kriteret nga një përzgjedhje kolegjiale që kalonte dy filtra, kjo përzgjedhje e miratuar që i jepet në dorë një personi është kundra rrymës. Nuk është një përzgjedhje as kolegjiale as positive, dhe krijon atë klientelizëm përreth një figure të caktuar të mjekësisë të cilës nuk i duhet.
ERZEN TOLA: Projektligji parashikon ndryshime në nenin 5 dhe 6 të projektligjit të cilat konsistojnë në riorganizimin në pikëpamjet arsimore dhe të autoriteteve drejtuese të institucione arsimore duke përfshirë departamentin si strukturë shumë të nevojshme në organizimin e institucionit të arsimit të lartë. Duke marrë parasysh veçantinë e shërbimit, me varësi të dyfishtë dhe rëndësinë e funksionimit normal të shërbimit për të ofruar një shërbim shëndetësor cilësor, por dhe mësimdhënie bashkëkohore, projektligji ka parashikuar që mënyra e organizmit të shërbimeve si dhe kriteret e përzgjedhjes së përgjegjësive të shërbimit të miratohen me vendim të Këshillit të Ministrave me propozim të ministrit përgjegjës për shëndetësinë.
VASILIKA HYSI: Ndryshimet e bëra në ligjin në vitin 2010 kanë paraqitur disa probleme si në organizimin shërbimit. Por ato në atë periudhë, suprimuan departamentet që janë njësia bazë arsimore dhe e kërkimit në nivel universitar. Duke qenë se qendrat spitalore universitare nuk janë vetëm qendra që merren me diagnostifikimin dhe trajtimin specializuar, por janë dhe qendra arsimore dhe kërkimore, ligji që na paraqitet synon pikërisht të rregullojë këtë raport midis këtyre dy aspekteve specifike që kanë qendrat universitare mjekësore.
PETRIT VASILI: Ministrat përkatës kanë pranuar që për nenet përkatëse 4 dhe 6 kanë pranuar që të tërhiqen nga këto dy nene dhe të vazhdojnë diskutimin për nenet e tjera. Ky qëndrim është edhe publik, por edhe qëndrim zyrtar sepse është një nga komisionet përgjegjëse. Nuk e gjej me vend që të diskutojmë ne jo si komision përgjegjës ku përfshihet edhe çështja e bordit që u provua që ky propozim është i paqëndrueshëm, pa asnjë lloj logjike brenda, që as ka për të ndihmuar kërkimin shëndetësor dhe as për të ndihmuar menaxhimin e spitalit. Përkundrazi aktorët e përfshirë në proces e përkeqësojnë menaxhimin e spitalit, përveç që shtojnë amullinë.
FATMIR XHAFAJ: Është e vërtetë që komisioni përgjegjës ka bërë një mbledhje të përbashkët dhe kanë qenë ministrat dhe kanë diskutuar për thelbin dhe kanë rënë dakord, por ne jemi për dhënie mendimi për kushtetutshmërinë dhe për ligjin. Ne kaq shprehemi, për substancën shprehen ata në komision.
OERD BYLYKBASHI: Ndryshime të shpeshta në ligjin nuk janë gjë tjetër veçse shkaktojnë konfuzion. Janë ato që edhe Gjykata Kushtetuese i konsideron si cenuese të sigurisë juridike. Konfuzioni që shkaktojnë ato në ata që do të zbatojnë ligji, qoftë duke përfshirë edhe çështjen e mandateve, pavarësisht se si janë krijuar, vetëm shton konfuzionin.

(d.b/GazetaShqiptare/BalkanWeb)

[shigjeta]

Re(sh)formimi i arsimit te larte

Jacques Derrida-ja mendonte se konceptet kontradiktore, në fakt, nuk ishin të tilla, pasi në një tjetër regjistër ato e përshkonin njëra-tjetrën dhe me pak mund kuptimi i tyre mund të shkonte nga njëri krah në tjetrin.

Për ta dëftuar, qëmtonte Fedrin e Platonit, ku termi pharmakon shënjonte edhe ilaçin, edhe helmin, çka në shqipe jepet si lojë midis fjalëve farmaci dhe farmak. Kjo dykuptimësi vlen për të kuptuar re(sh)formën në arsimin e lartë, atë që mëton të jetë farmacia, por në të vërtetë është farmaku që do të shembë përfundimisht të drejtën për t’u arsimuar në Shqipëri.

Re(sh)forma është hartuar nga një komision universitarësh, parimet udhëheqëse të të cilit nuk kuptohet mirë se nga vijnë. Nëse ato i ka paravendosur qeveria, atëherë universitarët tanë nuk kanë vepruar si të tillë, pasi universitarizmi udhëhiqet nga vetëdija kritike dhe refuzimi i skemave pushtetore, por si funksionarë shtetërorë, me detyrën e zbërthimit në detaje të porosive të kryeministrit. Nëse kanë pasur dorë të lirë në vendosjen e parimeve, askush s’na thotë se pse ishin ata në atë komision dhe jo tjetërkush, në bazë të ç’procedure janë përzgjedhur etj. Në këtë rast logjika e përzgjedhjes ngjason me atë të reklamave, ku përparësi ka marka që bie në sy, që në rastin tonë lidhet me emrin e kryetarit të komisionit, i cili reklamohet kudo si Made in UK. Kjo vlen ideologjikisht si garanci për përkorësinë dhe profesionalizmin e komisionit. Fundja cili fakir Made in Albania do të guxonte t’i kundërvihej markës së njohur?!

Edhe më problematik është roli i përfaqësuesve të universiteteve publike në komision. Prej 2010-s universitetet publike e kanë refuzuar një re(sh)formë, e cila në zemër ka kalimin e pjesshëm të fondeve shtetërore nga universitetet publike në ato private (fitimprurëse ose jo). Sivjet, të rilindur shpirtërisht, përfaqësuesit e universiteteve publike po lëpijnë atë që kanë pështyrë. Mirëpo, ndryshe nga mënyra diktatoriale e funksionimit të diplomoreve private, ku përfaqësuesit e tyre reagojnë ndaj interesave të pronarëve si qeni i Pavllovit, në universitetet publike, së paku formalisht, përfaqësimi është demokratik. Pra përpara se të vendosnin firmën në një dokument shkatërrimtar për arsimin publik, përfaqësuesve të universiteteve publike ua donte puna të konsultoheshin me trupën e gjerë pedagogjike dhe studentore, dhe jo ta shtronin diskutimin vetëm në terma rakordimesh teknike. Megjithatë, komisionerët na sigurojnë se paraprakisht janë konsultuar me mesazhet e sa e sa dashamirësve të arsimit të lartë. Dhe duhet vënë dora në zjarr për këtë punë!

Re(sh)forma niset nga disa premisa, vërtetësia e të cilave është krejt vetëreferuese: komisioni i beson si të vërteta ngaqë i thotë vetë komisioni. Pikësëpari, ai niset nga fetishi se universitetet duhet t’i nënshtrohen logjikës së tregut duke u shndërruar në agjenci tregtare, që janë gjithnjë e më përgjegjëse për të gjetur burime financiare, bash si çdo mejhane. Askujt prej universitarëve të komisionit nuk i ka shkuar ndër mend se roli kryesor i universitetit është të funksionojë si vatër kritike ku prodhohen alternativa ndaj logjikës mbizotëruese politiko-shoqërore, dhe nuk merret si e mirëqenë asgjë, as dogma neoliberale: Gjithçka brenda tregut, asgjë jashtë tregut, asgjë kundër tregut! Po në përputhje me dogmën neoliberale, komisionerët mendojnë se problemi i universiteteve shqiptare është se nuk janë të lidhura me tregun e punës, duke pohuar kësisoj se papunësia nuk është strukturore, çka lyp rithemelime ekonomike, por aksidentale: Punë ka boll, të papunë po ashtu, po ja që çalon ndërmjetësi, universiteti që nuk e furnizon tregun me specialistët e duhur. Nga e dinë këtë? Kanë bërë apo i referohen ndonjë studimi? Pabesueshëm jo! Edhe më pabesueshëm e pranojnë këtë gjë kur thonë se studime të tilla nuk ka, por duhen bërë. Ata s’dinë gjë, por dinë se kush e di, dhe ai që e di është zoti i ri, substancë e subjekt, i quajtur treg. S’thoshte kot Walter Benjamini se kapitalizmi priret të shndërrohet në fe, kur rolin e zotit që i di të gjitha, por vullnetin e të cilit nuk e shquajmë dot, e zë tregu.

Po vetëreferueshëm, komisionerët mendojnë se cilësia e mangët e universiteteve shqiptare (për të cilën ofrojnë një sintezë mbresëlënëse hamendjesh, përshtypjesh dhe thashethemesh, me të cilën mund të bihet dakord, por prapëseprapë është qesharake metodologjikisht) mund të përmirësohet duke rritur financimet për to. Mirëpo ja që, për ta, shteti nuk mund t’i rrisë seriozisht financimet universitare (sepse… këtë e thotë qeveria, dhe roli i universitarëve ky është, ta besojnë qeverinë). Atëherë mbetet që të rriten tarifat studentore dhe të futen paratë e bizneseve në universitete bashkë me përfaqësuesit e këtyre të fundit në trupin më të lartë të drejtimit të universiteteve publike, të cilëve do t’u shtohen edhe struktura të reja burokratike mbytëse për autonominë administrative. Gjithashtu ajo që quhet ideologjikisht autonomi financiare kërkon që universitetet t’i nxjerrin të ardhurat edhe përmes bashkëpunimit me biznesin. Të ishim vend industrial a shtet militarist, kritikat mund të ishin vetëm morale, por si vend kryesisht tregtar studimet universitare zor se do t’i duhen biznesit për gjësend, as shtetit për të rritur kapacitetet ushtarake. Mbetet që mjediset universitare të kthehen në mure të virgjëra në të cilat mund të ngjiten reklama kompanish celulare, siç ndodh rëndom në diplomoret private.

Megjithatë, problemi më i madh i re(sh)formës është, dhe kjo pranohet hapur, rritja e tarifave studentore. Paçka se pranojnë që studentët kontribuojnë 1/3 e të ardhurave universitare, për komisionerët tarifat studentore janë prapëseprapë minimale. Me ç’duket vijnë nga Hëna, përndryshe do ta dinin se tarifat rriten vit pas viti, dhe po iu shtove edhe kostot e jetesës dhe blerjen e librave, gjithnjë e më të paktë janë studentët që mund të arsimohen pa punuar një pjesë të javës. (Na ishte njëherë kur detyra e studentit ishte të studionte; sot është të punojë për të pasur mundësinë të studiojë!) Po ashtu, studentët konsiderohen vetëm konsumatorë të një shërbimi që u vlen vetëm atyre dhe që duhet ta paguajnë sa më afër kostos, dhe jo subjekte me të drejta dhe kontribut në emancipimin e shoqërisë, çka përshfaqet në heqjen e të drejtave të pjesshme që gëzonin deri më tash në zgjedhjen e drejtuesve universitarë. Nëse universitetet janë katandisur në pikën ku të mësuarit është vetëm përgatitje teknike e hiç më tepër, atëherë ky është problemi, dhe jo premisa e pakundërshtueshme.

Si arsye për rritjen e tarifave përmendet edhe fakti se në botën konkurruese duhet ta rrisim cilësinë përmes rritjes së tarifave. Po kjo botë na kërkon edhe të ulim pagën minimale, të rrisim moshën e daljes në pension, të ulim taksat për oligarkët etj. Pra, që të jetë konkurruese një familjeje i duhet të paguhet më pak dhe të paguajë më shumë. E si t’ia bëj t’i çoj fëmijët në shkollë lum miku?! Zoti të dhashtë…!

Prisni, prisni, se komisioni ynë është zemërgjerë, dhe ka menduar edhe për studentët e varfër, tarifat e të cilëve do të mbulohen nga shteti. Vetëm se nuk na thonë se ku do të vendoset pragu i varfërisë. Nëse ky prag ulet deri te skajshmërisht të varfrit, tek ata që marrin ndihmë ekonomike, asistencë papunësie apo pagë minimale, atëherë shteti nuk do të harxhojë asnjë lek, pasi të varfër të tillë as që ëndërrojnë të shkojnë në universitet, por mbeten diku në klasat e hershme ku analfabetizmi, në rastin më të mirë, është funksional. Nëse pragu i varfërisë rritet, atëherë ai do të përfshinte shumicën dërrmuese të studentëve të universiteteve publike, kësisoj shtetit dorështrënguar do t’i duhej ta zgjidhte qesen shumë më shumë nga ç’parashikon komisioni. Sidoqoftë komisionit nuk i duhen këto punë, pasi në imagjinatën e tyre ekziston heroi vetmitar me emrin “i varfër që e meriton të futet në universitet”, pa kuptuar se problemi është se si të varfrit të aftësohen për t’u futur në universitet, dhe jo se si, kur mrekullisht janë të tillë, shteti t’u paguajë tarifën.

Kështu që masës dërrmuese të studentëve do t’u mbetet si shpëtim vetëm kredia studentore, për të cilën qeveria do të dalë garante që të merret pa interes dhe të paguhet me të hyrë në punë, paçka se puna që e pret studentin, po pati fat, është e keqpaguar dhe e pasigurt. Model anglosakson – do shfajësohen, duke harruar se pikërisht në botën e shumëlëvduar anglosaksone shumica e studentëve dhe e trupës pedagogjike janë kundër këtyre modeleve të strukturimit të universiteteve, të cilat e kthejnë borxhin studentor në barrë të papërballueshme dhe robëruese për shumë vite pas mbarimit të shkollës. Me kreditimin studentor do të goditen dy zogj me të njëjtin gur. Në njërën anë trupa studentore do të disiplinohet, jo në kuptimin studimor, por politikisht. Nëse deri tani kemi pritur lëvizje emancipuese nga studentët dhe jemi zhgënjyer, që sot e tutje studentët do të mbyllen edhe më në zhguallin e tyre privat ku mendimi i vetëm do të jetë se si të shlyejnë sa më parë borxhin, dhe jo ta shpenzojnë kohën në organizime për të mirën publike. Nga ana tjetër qeveria do t’u garantojë bankave fitim të sigurt, meqenëse do të marrë përsipër pagimin paraprak të borxhit me gjithë interesa. Po të shtosh faktin se diplomoret private (edhe kur nuk kthehen në fondacione) do të përfitojnë grante qeveritare, atëherë kapitalizmi na del socializëm për të pasurit, ku shteti, si në rastin e fasonerive, merr përsipër të financojë drejtpërdrejt ose tërthorazi bizneset. Socializmi për të pasurit do të thellohet deri kur studentët e varfër do të rreshtin së qeni të gjorët studentë, dhe do të hedhin në kosh jo vetëm re(sh)formën, por, në e lyptë nevoja, edhe vetë qeverinë.

ARLIND QORI - TopCHannel

[Albo]

Reforma e arsimit të lartë, Përparim Fuga: Të sqarohet termi i autonomisë

Prorektori i Universitetit Europian të Tiranës, profesor Përparim Fuga flet mbi dy shtylla kryesore të raportit të parë të reformës së arsimit të lartë, që sipas tij janë autonomia dhe kërkimi shkencor. Ai sheh nevojën e një përkufizimi më të qartë të termit autonomi, mbi të cilën pastaj do ngrihet reforma dhe vendosjen pa dallim të të gjithë institucioneve të arsimit të lartë brenda kuadrit ligjor dhe standardeve të cilësisë.
perparim fuga e rregulluar Numri i madh i studentëve, niveli i ulët i financimit për arsimin e lartë, mungesa e fronteve të punës për ata që diplomohen…të gjitha këto janë disa nga pikat e nxehta të debatit të gjerë mbi reformën e arsimit të lartë që po zhvillohet këto ditë. Ka nga ata që mbi bazë të parimeve të përgjithshme artikulojnë mendimin me komente, vërejtje apo kundërshti ndaj draftit të paraqitur nga Komisioni për Reformën e Arsimit të lartë; ka që përpiqen të shprehin dhe argumentojnë qëndrimin si grupe interesi, sikurse ka edhe që gërshetojnë interesat me parimet, që nga njëherë janë qëndrime që sjellin paqartësi mbi çështjet që debatohen. Profesor Përparim Fuga shprehet se mendimi duhet të shprehet sa më hapur, qoftë mbi bazën e parimeve apo edhe mbi bazën e interesave, madje do ishte mirë që këto të evidentoheshin sa më mirë, në mënyrë që komisioni hartues i dokumentit mbi reformën në arsimin e lartë t’i njihte dhe të parashikonte mundësinë e zgjidhjes së tyre. Kjo do i shërbente një qëllimi të përbashkët, shndërrimit të arsimit të lartë në vend në një sistem të shëndetshëm, efektiv dhe cilësor. Sipas tij, reforma e arsimit të lartë duhet analizuar në dy momente kyçe që janë: autonomia e universiteteve dhe kërkimi shkencor, dhe jep këndvështrimin e tij mbi një sërë pyetjesh që ngre kjo reformë. A e rrit dot shteti financimin? Si mund t’i subvencionojë shteti të gjitha fushat për të rritur cilësinë? Si do të gjendet pjesa tjetër e financimit? A do të bëhet mbështetja e studentit në bazë të aftësive dhe talentit dhe nevojave që ka vendi? A janë standardet e cilësisë thjesht vetëm vendosja e numrit të studentëve ndaj atyre të pedagogëve apo metrave katror të mjediseve universitare? Si do të vendoset autonomia e institucioneve dhe si do të mbështetet kërkimi shkencor? Për t’iu dhënë përgjigje gjithë këtyre dilemave, profesor Fuga mendon se, më së pari duhet nisur me vendosjen e një kuadri ligjor nga shteti, të lehtë, të qartë, mbështetës për institucionet dhe funksional.

Nga ajo që ju konstatoni, cilat janë problematikat më të mëdha të arsimit të lartë sot në vend?

Në këndvështrimin tim, arsimi i lartë zhvillohet në një situatë të caktuar, i lidhur edhe me nivelin e zhvillimit të vendit; ai as nuk mund ta tejkalojë këtë nivel, por as nuk duhet të bjerë nën nivelin që ka vendi sot. Pse e them këtë? Sepse nga niveli i zhvillimit të vendit në mënyrë direkte ose indirekte varen një sërë elementesh, më shumë një nga elementet kyç, si niveli i financimit. Një vend i zhvilluar, me mundësi më të mëdha, ka më shumë mundësi të financojë në këtë drejtim. Niveli i zhvillimit të vendit lidhet gjithashtu edhe me tregun e punës, i cili sot për sot nuk ushtron trysninë e duhur mbi shkollën e lartë, me kërkesat e forta për cilësinë e specialistëve që kjo shkollë diplomon, ndërsa shumë nga të diplomuarit në universitet nuk gjejnë dot punë.

Aktualisht, te ne sot ky treg paraqet tri probleme të mëdha. E para, është i kufizuar, në fusha të caktuara numri i të diplomuarve që kërkohen është relativisht i vogël. E dyta, është i polarizuar, në sensin që sot ka interes të madh për fusha si drejtësia, ekonomia, mjekësia, por nuk ka interes për disa fusha si ato inxhinierike, matematika, fizika, ndonëse po ta analizosh gjendjen del e qartë se edhe ata që mbarojnë në këto tri fusha të mbipopulluara nuk kanë shanse më të mëdha punësimi, por këto preferohen pasi janë profesione që sigurojnë të ardhura më të mëdha.

Nuk kam arritur ta qartësoj ende se pse ka interes të madh gjithashtu në fushën e shkencave sociale apo humanitare etj. Mbase, pasi në këto fusha objektivi arrihet më shpejt. Është pikëpamja ime. Në shkencat ekzakte duhet të përpiqesh dhe investosh shumë. E treta është cilësia e të diplomuarve, sa i përgjigjen ata tregut të punës dhe zhvillimeve në të ardhmen. Jemi zgjeruar në numrin e studentëve që ndjekin universitetin dhe ky është hap shumë pozitiv, por nga ana tjetër nuk e kemi ndjekur këtë zgjerim me financimin dhe infrastrukturën e domosdoshme për të ruajtur standardet e cilësisë.

A mendoni se kjo reformë do t’i rregullojë?

Sigurisht që reforma e propozuar synon ta bëjë këtë. Për mua, është pak e vështirë t’i rregullojë menjëherë të gjitha mangësitë që vërehen sot. Është e qartë që gradualisht me zhvillimi e vendit, me rritjen e të ardhurave, edhe shteti duhet të rrisë buxhetin për arsimin e lartë. Nga ana tjetër, do të mendoja se edhe vetë universitetet duhet të synojnë të rrisin të ardhurat e tyre dhe ka një varg mënyrash sesi mund t’i rrisin këto buxhete nëpërmjet produktit të tyre, qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë në procesin e mësimdhënies, qoftë nëpërmjet punës kërkimore, patentave e kështu me radhë. Përgjithësisht ka dy mënyra për t’i çuar universitetet përpara drejt një cilësie më të lartë, njëra është vendosja e universiteteve në konkurrencë, dhe mënyra e dytë, përmes një kontrolli të hollësishëm, “hap pas hapi e minutë për minute” në tërë segmentet e veprimtarisë së tyre. Përvoja ka treguar se futja në garë, konkurrenca, ku në një mënyrë apo tjetër do të synosh të jesh më i miri, jep rezultatin më të mirë. Elementi i dytë, i kontrollit nga lart-poshtë mbi tërë segmentet e veprimtarisë së universitetit, që njihet më gjerësisht në disa vende të Europës kontinentale-ka rezultuar se nuk është i mjaftueshëm, është i lodhshëm dhe që praktikisht është i vështirë të realizohet, pasi nuk mund të jetë vullneti vetëm i një grupi njerëzish të ngarkuar në menaxhimin e universitetit që të kompaktësojë personelin akademik dhe administrativ për një punë cilësore. Madje në këtë rast, edhe financimi i plotë nuk jep rezultat. Nëse nuk ka një incentivë, një interes të të gjithë personelit akademik e administrativ që çdo hallkë sado e thjeshtë e sistemit të jetë e interesuar të japë produkt cilësor, cilësia edhe me paratë e nevojshme nuk arrihet. Ndërsa konkurrenca, nëse është e ndërtuar mirë, që do të thotë në kushtet e barazisë dhe në mënyrë të ndershme, bën të mundur më mirë dhe më shpejt arritjen e këtij synimi. Por konkurrenca nga ana e vet është e pamundur të jetë e suksesshme nëse këto universitete nuk gëzojnë fleksibilitetin dhe autonominë e nevojshme për të marrë vendime dhe zbatuar ato.

Meqë dolët tek autonomia, për të cilën flitet shumë këto kohë. Mbi ç’baza përcaktohet dhe vendoset kjo autonomi tek IAL-të?

Flitet shumë për autonominë; personalisht do mendoja që në dokumentin e hartuar ajo ka nevojë të qartësohet edhe më qartë si koncept, pasi hera-herës përdoret termi pavarësi e institucioneve dhe hera-herës autonomi, që janë dy koncepte të ndryshme. Gjithsesi, problemi i autonomisë iu adresohet veçanërisht katër kolonave kryesore: autonomisë organizative, autonomisë financiare, autonomisë për rekrutimin e personelit dhe autonomisë akademike. Për secilin prej tyre janë vendosur, njihen një sërë indikatorësh të matshëm, të cilët të lejojnë të gjykosh mbi autonominë e një universiteti. Kështu, për autonominë organizative njihen 7 indikatorë, si për shembull e drejta për të përzgjedhur dhe emëruar drejtuesin e institucionit, për të përcaktuar afatin e qëndrimit të tij në detyrë, për ta shkarkuar sipas një procedure kur nuk ka performancën e duhura, të drejtën që të përfshijë në bordin e drejtimit persona të jashtëm, për të krijuar njësi të tjera si fakultete, departamente, etj.

Autonomia financiare gjithashtu është shumë e rëndësishme dhe për të njihen 11 indikatorë, mes të cilëve përmend mënyrën e financimit, mënyrën si jepet buxheti, për çdo vit apo për periudha më të gjata, në bllok apo zë për zë, a ka të drejtë një IAL të zotërojë një ndërtesë, ta shesë apo japë atë me qira, kush i mban kostot e mirëmbajtjes së ndërtesave, për të shkuar më tej me caktimin e tarifave, etj. Ka një literaturë të pasur në këtë drejtim që dëshmon për variante nga më të larmishmet; që i kanë dhënë zgjidhjen e duhur financimit sipas specifikës së vendit ku ndodhet universiteti, dhe sidomos llojit të tij. Një element i rëndësishëm që dëshmon ose jo për autonominë e një universiteti është e drejta për të rekrutuar personelin e tij, procedurat që zbaton për ta zgjedhur atë, si i vendos pagat e personelit akademik dhe atij administrativ, cili organ e bën politikën e pagave, cili ka të drejtën e largimit nga puna, në cilat instanca merren vendimet, etj. Sigurisht, elementi më i rëndësishëm është autonomia akademike, e drejta e një universiteti për të vendosur mbi programet e studimit, kurrikulat, e me radhë deri te në çfarë gjuhe do të zhvillohet mësimdhënia, etj. Këta janë elementet që përcaktojnë autonominë. Nuk mund të them se aktualisht këto elemente mungojnë në universitetet tona, por mendoj se kuadri ligjor në këtë drejtim kërkon përmirësim të ndjeshëm, për të siguruar një autonomi sa më të plotë të universiteteve, gjithmonë brenda një kornize të caktuar ligjore. Pa këtë autonomi të garantuar nuk ka konkurrencë, nuk ka fleksibilitet, nuk ka cilësi.

Mendoni se arsimi i lartë shqiptar në nivelin aktual i ka standardet për t’i plotësuar rekomandimet e reformës, duke nisur nga autonomia?

Mendoj se drafti është ndalur hollësisht në autonominë e katër institucioneve themelore që rregullojnë veprimtaritë e IAL; por do mendoja se më shumë duhet folur për autonominë e universitetit dhe pastaj të këtyre organizmave përgjegjës për shpërndarjen e fondeve, monitorimin, hartimin e politikave të zhvillimit, etj. Por për këtë u shpreha më lart.

Elementi i dytë lidhet me cilësinë në arsimin e lartë, që është një problem shumë i madh. Tashmë është një çështje që përsëritet gjerësisht dhe të gjithë besoj janë njëzëri se ka nevojë për rregullim urgjent. Personalisht, nëse do të isha përballë dilemës “një numër i madh studentësh apo cilësi e lartë”, do të isha në anën e cilësisë. Por në fund të fundit çdo njeri ka të drejtën e tij të ndjekë arsimin e lartë, është një e drejtë që nuk mundet të kufizohet kurrsesi, është një arritje në vite që duhet vlerësuar. Pra, është një dilemë që e bën këdo të mendohet, edhe mua si shumë të tjerë. Reforma që propozohet synon të gjejë një zgjidhje për këtë çështje, për të optimizuar numrin e lartë të studentëve në shkollat e larta me financimin e nevojshëm, talentin, gjendjen sociale të studentëve, e deri interesat e zhvillimit të vendit. Përsa i përket standardeve të cilësisë së universitetit, janë një varg kërkesash që duhen plotësuar, që do t’i ndaja në dy kategori. Së pari, duke mbajtur parasysh se cilësia e një universiteti varet nga cilësia e personelit akademik; pedagogë të aftë me siguri kanë shanse të përgatisin studentë të formuar mirë, programet cilësorë po ashtu kanë rolin e tyre në këtë drejtim; por edhe studentë të rekrutuar me kritere dhe të trajtuar me kujdesin duhur e këtij stafi, janë një kusht për cilësinë. Për të kaluar pastaj te cilësia e programeve, kujdesi për studentin, metodat e avancuara të mësimdhënies, deri te përdorimi i teknologjisë së informacionit, sistemeve të mësimdhënies online, leksionet në distancë, deri te ekzistenca e njësive të brendshme të sigurimit të cilësisë, të gjitha këto kanë impaktin e tyre mbi cilësinë. Dhe të gjitha këto janë kërkesa të standardeve të cilësisë.

Por ka edhe standarde të tjerë për të cilat është debatuar dhe diskutuar shumë; si për shembull numri i studentëve për pedagogë, apo sipërfaqet e mjediseve universitare për student, apo numri i kompjuterëve për student, etj., që janë elementë sasiorë të standardeve të cilësisë. Në disa debate është krijuar përshtypja se janë vetëm këta elemente të fundit si standardet që përcaktojnë cilësinë. Aspak. Mendoj se theksi është vendosur te këta të fundit, pasi në një fazë të parë, më emergjente, është e nevojshme që të përcaktohen kapacitetet reale që kanë IAL-të në vend, për të krijuar kushtet për një arsim cilësor.

Nëse arsimi i lartë nuk është ende gati, atëherë për çfarë debatohet?

Edhe raporti e parasheh ndarjen e kësaj reformë në dy faza, ku duket qartë se faza e parë është një fazë emergjente. Është një fazë e pare që do të mendoja që i gjithë ky grup i madh IAL-ve, që janë rreth 56, të vendosen brenda kuadrit ligjor dhe brenda standardeve, brenda kapacitetit të tyre “normal”. Sigurisht do ketë një përballje me situatat konkrete, pasi me këtë numër pedagogësh që kemi, ta zëmë 3 apo 4 mijë pedagogë, me standardet ekzistuese me ta mund të përballohen deri rreth 80 mijë studentëve. Atëherë si do veprohet më tej? Ku do gjenden pedagogët për të përballuar kërkesat e shkollës sonë. Ka shumë të rinj e të reja të diplomuar brenda e jashtë vendit, që mund ti bashkohen pedagogëve ekzistues. Por ndoshta duhet të rishikojmë edhe standardet. Nuk është kjo tërheqje në cilësi, shumë shtete e kanë bërë këtë kur janë detyruar të zgjerojnë kapacitetet e tyre. Madje vetë Anglia e ka bërë një gjë të tillë, ka rishikuar standardet duke rritur numrin e studentëve për pedagog apo edhe për metër katror. Standardet mund t’i modifikojmë, por pasi të vendosen, ato duhen zbatuar rigorozisht në të gjitha institucionet, universitet shtetërorë dhe ato privatë, pa dallim. Kjo fazë është shumë e rëndësishme, dhe këtu një rol shumë të madh ka Ministria e Arsimit dhe Sportit, institucionet që punojnë pranë saj, Agjencia e Akreditimit, agjencitë që mendohet të krijohen rishtas për kontrollin, etj. Personalisht mendoj se tre vjetët e parë do jenë me rëndësi vendimtare, pasi do i kthejnë tërë IAL brenda standardeve dhe brenda një kuadri ligjor, pa dallim, duke i hapur rrugën një konkurrence sa më të ndershme. Parashikohet që e tërë kjo të arrihet brenda një periudhe tre vjeçare, e cila më duket si kohë të mjaftueshme për ta arritur këtë dhe hedhur hapat më tej.

Ju thoni se ndër shtyllat kryesore të reformës, krahas autonomisë është edhe kërkimi shkencor. Sipas jush, cilat janë fushat e kërkimit që kërkojnë financim më emergjent?

Krahas me mësimdhënien universitetet janë të angazhuara në kërkim shkencor, disa në shkallë më të madhe, disa më të vogël, disa e zhvillojnë veprimtarinë e tyre pa shumë kërkesa për financim, ndërsa të tjerë si ata në fushë të mjekësisë, shkencave të natyrës, inxhinierisë kanë nevojë për shpenzime shumë më të mëdha për të qenë të suksesshëm. Nga kjo pikëpamje unë bie dakord me atë kategorizim që është bërë në Draft që financimin e institucioneve kërkimore e ndan në katër kategori; shkenca sociale, shkenca mjekësore, sporte dhe shkenca inxhinierike. Por një këndvështrim tjetër do të ishte që ky financim të shkojë edhe sipas interesit kombëtar. Një përparësi duhet t’i jepet shkencave albanologjike, po ashtu edhe të gjithë atyre institucioneve që ofrojnë një shërbim me impakt publik siç është sizmologjia, hidrometeorologjia, studimet e mjedisit, të përdorimeve të rrezatimeve në mbrojtje të shëndetit publik, sikurse një kategori e tretë do të ishte financimi i institucioneve me karakter strategjik, që projektojnë të ardhmen e vendit, në mënyrë të veçantë në fushën e energjetikës, zhvillimit të territorit, mjedisit etj. Ndërkohë, vendosja si metodë e punës me projekte, krijimi i një tregu të ideve, do të nxiste shumë më tepër punën kërkimore, do të siguronte një impakt real dhe mbi të gjitha do të zgjeronte mundësitë për financim të kërkimit shkencor, jo vetëm nga burime buxhetore, por nga donatorë të vendit dhe të huaj, bashkëpunimit me organizmat ndërkombëtare dhe rajonale, etj. Në këtë kuadër, ideja e hedhur për krijimin e një Agjencie për Kërkimin Shkencor dhe Zhvillimin është racionale dhe do hapë mundësi të gjera për fuqizim në këtë drejtim.

MAPO

[xhori]

lere politiken o 24 maji, hap ndonje tem sexy se ngele vetm due ber gam gam per salen

[shigjeta]

Ne lidhje me sistemin "anglo-sakson", ne USA borxhi i arsimimit ka kaluar edhe ate te kartave te kreditit duke arritur mbi nje trilion dollare...

[Meriamun]

Ceshtja e arsimit eshte shume serioze dhe meriton vemendje te vecante. Fatkeqesisht asnje qeveri shqiptare pas 92 s'e ka marre seriozisht dhe nuk i ka kushtuar vemendjen e duhur. Ne periudhen e komunizmit arsimi deri diku ishte ne vazhden e duhur dhe kishte projekte shume praktike dhe konkrete ne perputhje me nevojat dhe kerkesat e shoqerise se atehershme, pavaresisht ndasive mes klasave dhe vijes se kuqe te partise. Por cfare ndodhi pas 92, ishte me te vertete nje katastrofe e paprecedent. Shume shkolla u dogjen nen merine dhe dufin e turmave injorante, madje u shkaterruan me dhjetera bibloteka dhe laboratore. Une mbaj mend qe shkolla ime tetevjecare ne maje malit ka pasur laborator kimie dhe biologjie qe sot nuk e kane as shkollat moderne ne mes Tiranes. I shkaterruan te gjitha me moton se gjithcka do ta bejme te re. Jo vetem qe nuk bene asgje te re por nuk qene ne gjendje te rregullojne catite dhe terracat qe pikonin.

Nuk zgjati shume dhe neper shkolla filluan te mbijne si kerpudhat pas shiut, nje lloj mesuesi i cuditshem. Mesuesi militant, i cili diten e votimeve ishte kryetar komisioni i partise ne pushtet dhe me pas fale ndihmes dhe perkushtimit dhene, behej drejtor shkolle, inspektor arsimi, apo edhe drejtor arsimi. Keta o Zot, ishin per meshire, mezi lidhnin dy llafe gek-mek, madje une kam rastisur edhe prej atyre te cilet nuk dine te lexojne ne rregull.

Im ate ka punuar nje jete te tere ne arsim dhe shume prej ketyre i njihte me rrenje e dhemballe. Me thoshte se filani qe sot eshte bere inspektor arsimi njehere e nje kohe te gjithe talleshin me te sepse jo vetem qe nuk dinte te bente ditarin por shkruante me shkrim dore si nje femije i klases se dyte. Ndersa persa i perket te qenit intelektual, ne shpi tij nuk gjen asnje liber thjesht ndonje gazete por edhe kete me shume me qellimin per te ndezur soben e druve ne mengjes.
Po mire e pyesja une si ka mundesi qe u be inspektor arsimi ky?

Po ja me thoshte: ky kur behen zgjedhjet hedh vote per te verberit dhe memecet, per sakatet dhe te derrmuarit qe nuk vijne dot ne votim, madje voton edhe per ata qe kane vdekur prej kohesh. Madje madje ka votuar edhe per ty qe nuk jeton ne shqiperi. Dhe e kam vertetuar thjesht per kuriozitet dhe me te vertet ishte votuar ne emrin tim nderkohe qe une ne ate kohe punoja me shume se 7 mije km larg shqiperise. Dhe keshtu tipa te ketille behen inspektore dhe drejtore arsmi. Cfare idesh dhe projektesh mund te kene keta njerez per arsimin? Asgje tjeter vetem se mbushjen e shkollave me mesues dhe drejtore militante te se njejtes fryme.

Isha nga vera qe shkoi ne Shqiperi dhe me rastisi te takoj nje te njohurin tim. Nejse po e shikoja te shkretin ishte enjtur nga duart dhe vrare ne fytyre si mos me keq. Me tha qe akoma merrej me mbledhjen e bimeve medicinale dhe se kishte njemije halle dhe probleme. Po ja me tha, nja 6-7 vite me pare kisha nje tufe me dhi dhe me ato mbaja familjen dhe bleja gjerat e nevojshme por edhe ata u detyrova ti shes. Nderkohe vajza mbaroi shkollen e mesme me rezultate te shkelqyera, dhe u detyrova ta coja ne shkolle te larte, ne fakt nuk kisha qejf ta dergoja duke pasur parasysh gjendjen ekonomike por nuk beja ndryshe, sepse e shkreta vajze pavaresisht kushteve tona rrinte gjithnje me koken ne liber. Ne te shumten e rasteve lexonte me driten e llampes se vajgurit, sepse sic dihet qeveria kur behet fjale per te prere energjine elektrike nje ora apo dy ore ne dite, si fillim mendon per ata qe jetojne ne ekstremin e mizerjes atje ne maje te malit. Pa e zgjatur shume vajza e ketij kishte fituar shkollen per infermieri dhe me sakrifica te medha mbaron shkollen me mesatare mbi 9 ne kohe rekord. Po shume mire i thashe, bravo dhe suksese. Po cfare bravosh me tha, vajzen e kam shume te stresuar dhe te merzitur aqsa i them gruas te mos e lej asnjehere vetem. Pasi mbaroi shkollen po me tregonte, shkuam tek drejtori i spitalit te rrethit qe te interesohemi per pune sepse komuna ne te cilen jetojme ka mbi 8 fshatra dhe kishte nevoje per nje staf mjekesor me teper. Drejtori e kishte percjellur me fjale te mira por si perfundim vendin e punes e kishte marre kusherira e drejtorit dhe jo vajza e fakir fukarase qe kishte mbaruar me mesatare mbi 9. Por ajo qe te habiste me shume eshte se kushurira e drejtorit kishte mbaruar infermierine ne nje universitet privat dhe qershia mbi torte se kishte mbaruar shkollen e larte pa bere te mesmen. E gjithe zona e dinte se ajo nuk kishte bere shkolle te mesme sepse pas tetevjecares kishte ndenjur ne shtepi dhe pastaj me lek kishin arritur ti rregullojne nje deftese te shkolles se mesme dhe si perfundim mbaron shkollen e larte pa bere shkollen e mesme dhe i zen vendin e punes nje vajze te mire dhe punetore, vetem dhe vetem sepse ka kushuririn e vet drejtor shendetesise. Kjo eshte padrejtesi, kjo eshte te ja japesh kujes, ky eshte shkaterrim vlerash njerezore, ky eshte shekulli i antivleres..

Ndersa ne shkollat e larta ne shqiperi te gjithe jemi deshmitare, dikush nga vete eksperienca dhe dikush mund te kete degjuar prej miqve dhe te afermeve, per aferat korruptive me te cilat studentet perballen. Kur isha ne Tirane me merr ne tel nje mik familje dhe me thote, kam djalin tek inxhenjeria e ndertimit dhe studion per inxhenjeri hidrocentralesh apo dicka e tille dhe nuk vij dot ne Tirane per momentin, nese ke mundesi jepi nje shume parash se i duhen dhe ti sjell une kur te vij. Nejse une shkova dhe e ftova per kafe ate cunin dhe me tregoi me tha filan profesor e ka 200 euro, nese don te kalosh jep leket nese jo rri dhe prit edhe nje vit me teper. Po lexo i thashe, mos i jep lek, jo jo me tha, kam lexuar por nuk ben derman po nuk dhe leket. U deshperova une me shume se ai, per studentet ishte bere normale tashme. Me pak fjale profesori mund te kerkoje lek dhe ske cfare i ben. Te te iku tepeleku i thone kesaj pune, por cfare te besh shqiperi hesapi.

Ndersa hapja e universiteteve private ishte nje murtaje tjeter me e madhe. Tere llumi i republikes se shqiperise, dikush per te mbajtur nje vend pune, dikush tjeter per te fituar nje vend pune fale njeohjeve dhe militantizmit, u turren dhe vershyen ne dyert e universiteteve private. Atje ishte mire sepse mund te merrje dipllomen pa u lodhur fare, mjafton te japesh tarifen vjetore dhe te japin provimet. Biznes dhe kaq, nuk kane thene kot qe biznesmenet dhe financieret nuk kane flamure dhe ideale, ata duan parate dhe kaq. Nard Ndoka pate thene ta kisha dite se eshte kaq e lehte te mbarosh shkollen e larte do kisha bere edhe te mesmen.

[Brari]

m.uta ishin ata qe ishin menaxhusa universitetesh e me m.uta po i ve edvini..