Ai, opozita dhe drejtësia nga 2 prilli i vitit 1991 te 21 janari 2011

[Al..]

Nga ARTIAN MALOKU

Postuar më: 25 Shkurt, 2013 tek Analiza

Drejtësia është pushteti-rojë prej së cilës varet shëndeti i një shteti. Është ajo që e ruan shtetin nga të gjitha rreziqet që i kanosen atij dhe shoqërisë. Ajo e mbron edhe nga pushtetet e tjera, nëse ato do t’i shmangeshin Kushtetutës dhe ligjeve

.

Por drejtësia në Shqipëri është e sëmurë rëndë dhe e pa aftë për të kryer funksionet e saj. Ajo nuk dënon dot as keqbërësit që kanë mundësi të paguajnë dhe, vit pas viti, na ka dhënë prova se sëmundja po përparon. Ky përfundim nuk është një perceptim i ndikuar nga “pala që humbet gjyqet”, por një realitet i prekshëm. Provat janë shumë të qarta. Në të gjitha raportet vjetore të institucioneve ndërkombëtare është nënvizuar se drejtësia në Shqipëri është e pabesueshme.

Realiteti është bërë aq i rrezikshëm për destabilizimin e vendit, saqë edhe partnerët e huaj, mbështetës të zhvillimit të Shqipërisë, e lanë mënjanë gjuhën diplomatike dhe po e thonë açik se vendimet e gjykatave janë haptazi të padrejta. U fol açik, prandaj Sali Berisha nuk kishte mundësi të zbatonte taktikën e tij të njohur, adresimin e kritikave “të miqve të mëdhenj të Shqipërisë” tek opozita, si përgjegjësi të saja dhe të aktorëve të tjerë vendas. Në pamundësi për të shfrytëzuar gjuhën diplomatike iu kthye “kodit të sojliut”, që e këshillon t’u dalë ballas armiqve, u tha miqve të Shqipërisë se po ndërhynin në gjykatat shqiptare, se po shkelnin parimin themelor të drejtësisë, pavarësinë e saj.

Për këdo që vëren ato që ndodhin në Shqipëri, është e qartë se drejtësia tek ne është viktimë dhe vegël e Sali Berishës. Fillimet e përpjekjeve për ta bërë të tillë përkojnë me fillimin e karrierës së tij politike. Provën e parë e dha sapo u ul në fronin e Presidentit të Republikës.

Një mëngjes, në verën e vitit 1992, mori hov dhe u ndal tek gjykata e Tiranës. Me pretekstin se nuk po jepnin drejtësi, i shau e i kërcënoi gjyqtarët e mbledhur në një sallë. Njëra prej gjyqtareve përfundoi në qelitë e 313. Shkulte flokët e vet e zeza grua. I menjëhershëm qe reagimi i një zonje fisnike dhe mike e Shqipërisë, Kristina von Kol (Christine von Kohl). Me vullnetin e mirë për të ndihmuar në ndërtimin e shtetit të së drejtës, zonja Von Kol i shpjegoi me dashamirësi Sali Berishës se pushteti gjyqësor është e duhet të jetë i pavarur, si dhe arsyet pse nuk duhej bërë ajo që bëri. Por president Saliu e përçmoi dhe e përzuri nga zyra. Gazetari Fatos Lubonja, i pranishëm në takim, e bëri publike sjelljen e kryetarit të shtetit. Kjo e shtyu të nxiste shërbëtorët e tij të silleshin si zuska dhe zuzarë ndaj zonjës së nderuar. Shkrimet e tyre të shëmtuara janë të stampuara në faqet e gazetës së tij, RD.

Për të vlerësuar saktësinë e konkluzionit, se drejtësia është vegël dhe viktimë e Sali Berishës, është e nevojshme të kujtojmë disa prej proceseve penale të filluara ose jo me nismën e tij, por të përfunduara në përputhje me vullnetin e tij. Kjo do na jap mundësi të kuptojmë se vendimi i pafajësisë për ngjarjen e 21 janarit nuk ishte rrufe në qiell të kthjellët. Rrugëtimi për të mbërritur në këtë pikë ka qenë relativisht i gjatë.

Zëri i znj. Von Kol mbeti i vetmuar. Opozita ishte e hutuar. Të tjerët heshtën, madje më keq se kaq, sepse nuk do vononte dhe do shihnim në fotografi amerikanin Raierson (Rayerson) që i fërkonte dorën presidentit tonë (shumë e ngjashme ajo ledhë me lajkën “burrë shteti” që i bëri zoti Arvizu 20 vjet më pas).

Edhe në publik u krijua përshtypja se presidenti do ta vazhdonte pa pengesa rrugën e nisur. Nuk mënoi dhe iu përvesh punës për të bërë gjyqin e parë të pushtetit të tij, atë për ngjarjen e 2 prillit 1991. Para se të vinte në pushtet i qe imponuar Gjykatës së Lartë që gjyqtar i çështjes të ishte Qazim Gjoni, bashkëkrahinas i tij dhe kryetar i gjykatës së rrethit Dibër.

Procedura penale e kërkonte që gjyqtari të ishte ushtarak dhe Qazimi u ul në vendin e kryegjyqtarit me uniformë ushtarake. Komedia vazhdoi. Kur duhej që Qazimi të ishte gjyqtar civil, bëhej ndryshimi i K.Pr. Penale dhe Qazimi e linte në gardërobë kostumin ushtarak; duhej justifikuar vonesa në gjykim, Qazimi e kthente dosjen për hetime “plotësues”; duhej shtyrë gjykimi, se vendimi duhej të jepej në një kohë politikisht të përshtatshme për Saliun, e shtynte Qazimi; duhej arrestuar edhe dikush tjetër, se ashtu donte presidenti, e arrestonte Qazimi; duhej që banditët e rrugës ta mbushnin vazhdimisht sallën e gjyqit dhe të fyenin e godisnin të pandehurit dhe dëshmitarët që nuk flisnin atë që i duhej Saliut, ua krijonte kushtet Qazimi; duhej ndryshuar akuza për të pandehurit, nga shpërdorim detyre në vrasje me dashje, e bënte Qazimi, duhej mbyllur gjykimi dhe dhënë vendimi ditën e krishtlindjeve, e bëri Qazimi.

Farsa mbaroi me dënimin e njerëzve të pafajshëm për krimin e vrasjes. Arsyetimi i vendimit se: “Të pandehurit as kanë vrarë dhe as kanë dëshiruar ardhjen e pasojave, por kanë lejuar ardhjen e tyre”, ishte skandaloz në kuptimin juridik dhe logjik, por shprehte më së miri se ai nuk u mor sipas ligjit dhe provave, por sipas vullnetit të individit të pushtetshëm, Sali Berishës. Tre-katër zëra reagues ndaj paligjshmërisë së procesit dhe vendimit të dhënë, ishin shumë pak për të demaskuar farsën dhe ndalur Sali Berishën në arritjen e qëllimeve.

Pas dhënies së vendimit ngriti në përgjegjësi Qazimin, hetuesin Qeleshi dhe prokurorin Fana. Shpërblimi, pavarësisht formimit profesional mediokër dhe të kaluarës së tyre, i bëri ata model për cilindo që dëshironte t’i shërbente atij dhe jo shtetit.

Hedhja e këtij hapi e bindi Saliun se mund të mbyllte në burg cilindo dhe me çfarëdo akuze që t’ia rrokte mendja. Me firmën e Qeleshit arrestoi kryetarin e opozitës, ish-kryeministrin Fatos Nano. Imazhi i fotos kishte ndikimin e vet për ta perceptuar edhe këtë akt si të mbështetur nga përfaqësuesi i SHBA në Tiranë.

Sukseset e para i treguan se Modeli (alias Qazimi) riprodhonte, por nuk mjaftonte. I duhej që drejtësinë ta bënte shërbëtore të tijën sa më shpejt. Diçka duhet të bënte dhe duket se idenë e mori nga shkencëtarët e gjenetikës, që punonin prej vitesh për klonimin e deles. Pa humbur kohë ndërmori nismën për “klonim”. Zgjodhi militantët më të devotshëm dhe, brenda 6-muajve, atje tek Plepat, e “klonoi” Qazimin me dhjetëra herë. Para se të vinte në jetë delja Doll, juristët 6-mujor zunë vendet e profesionistëve në gjykata dhe në prokurori.

Tashmë Sali Berisha mund të fajësonte e dënonte cilindo që i zinte rrugën, por edhe mund të shfajësonte dhe shpallte të pafajshëm këdo që i shërbente. Kryetarin e opozitës e dënoi si vjedhës të rëndomtë. Reagimi i opozitës ndaj farsës së dytë gjyqësore nuk ishte ai që duhet të ishte. Propagandistët e palodhur të brendshëm dhe të jashtëm, e paraqisnin si trashëgimtare dhe pretenduese për të rikthyer komunizmin.

Ngjarja terroriste në repartin ushtarak të Peshkëpisë, më shumë sesa egërsinë dhe vendosmërinë e qarqeve ekstremiste greke për të aneksuar edhe më shumë territore shqiptare, evidentoi gjendjen fatkeqe ku e katandisi ushtrinë shqiptare “patrioti” Sali Berisha, brenda një kohe shumë të shkurtër (repartin ushtarak e kishte çarmatosur me urdhër). Sedra kombëtare u lëndua rëndë. Kjo e trembi më shumë sesa dhimbja për jetët e humbura. Për t’u treguar patriot vendosi t’i tregonte vendin Greqisë. Urdhëroi drejtësinë të arrestonte dhe dënonte një grup shtetasish shqiptarë me kombësi greke.

Farsa e tretë gjyqësore dështoi, jo në saje të reagimit të opozitës apo të opinionit publik, por në saje të reagimit ndërkombëtar, veçanërisht të SHBA. Bashkë me qytetarët minoritarë SHBA shpëtuan nga burgu i Saliut edhe kryetarin e Gjykatës së Kasacionit, Zef Brozin.

Më pas, së bashku me shërbëtorin e tij fanatik, Bashkim Gazidede, organizuan arrestimin sekret të biznesmenit nga Kosova Rremzi Hoxha dhe të dy shtetasve të tjerë. Rremzi Hoxha u vra pa gjyq. Dihet se ç’ndodhi me procesin gjyqësor. Disa nga ata që u përpoqën të vinin para përgjegjësisë personat fajtorë nuk jetojnë më. Përpjekjet për të zhdukur provat e krimit rezultuan të suksesshme deri diku. Ndërsa ndërhyrjet e Sali Berishës për të mbrojtur personat e akuzuar ishin pa kurrfarë droje. Demagogjinë e tij, për të justifikuar postet drejtuese që u jepte të pandehurve të çështjes, me pretendimin se respektonte parimin e prezumimit të pafajësisë, e bënin transparente qëndrimet e kundërta që mbante ndaj personave të tjerë, të akuzuar prej tij.

Pas shumë viteve gjykata “e pavarur” e dha vendimin. I fajshëm, për të rrëmbyerit dhe të vrarin, u shpall Shik-asi i arratisur në Angli. Rrëmbyesit, që ishin përballë saj u lanë të lirë. Përfundimisht, përgjegjësia mbeti e pandriçuar, krimi pa u ndëshkuar, Rremzi Hoxha pa varr, ndërsa Sali Berisha, “respektues” i parimit të prezumimit të pafajësisë, duarlarë.

Vrasjen dhe fshehjen e trupit të Rremzi Hoxhës e kishte mbajtur top sekret. Zërin e familjarëve e zbehën edhe më shumë veprimtaritë për zgjedhjet e përgjithshme të majit 1996. Vjedhja e zgjedhjeve prej Sali Berishës dhe qëndrimi kritik i faktorit ndërkombëtar ndaj tij, veçanërisht ai i SHBA, nga njëra anë, dhe afrimi i ditës së shembjes së piramidave financiare, nga ana tjetër, po e çonin regjimin drejtë shembjes. Në kërkim të gjetjes së alibisë, për të larguar vëmendjen nga problemet reale që kishte krijuar, zgjodhi të deklaronte se kishte zbuluar një organizatë kriminale, “Hakmarrja për Drejtësi”. Ajo, sikurse tha, kryente krime me qëllim destabilizimin e rendit, ishte e lidhur me familjarë të Enver Hoxhës dhe mbështetej nga opozita me synimin final: kthimin e komunizmit në pushtet.

Televizioni shtetëror, krahas listës së gjatë të krimeve që pretendohej se kishte kryer dhe do të kryente “Hakmarrja”, transmetoi pamje të disa djemve, armë të llojeve të ndryshme, plane sekrete të shkruara me dorë, midis tyre edhe atë të vrasjes së Sali Berishës, kasafortë me një milion dollarë, eksploziva, telekomanda për shpërthime nga larg, radio e shumë prova të tjera. Në një proces gjyqësor, që u mbyll me pafajësinë e të akuzuarve në vitin 2003, u vërtetua se të gjitha provat ishin të falsifikuara. Me këmbënguljen e Saliut gjykimi filloi nga e para. Sërish të gjitha provat dolën të rreme. Përpjekjet për falsifikim kishin nisur pasi ishte deklaruar se provat ekzistonin, bash si në rastin e ngjarjes së 21 janarit, kur, pasi Saliu jep versionin “zyrtar” provat zhduken dhe zëvendësohen me prova të rreme. Gjykata e dytë pranoi se provat ishin të papërdorshme, por, në kundërshtim me çdo praktikë penale dhe logjikë formale, të akuzuarit e “Hakmarrjes” i dënoi. Për të mbuluar krimin e falsifikimit të kryer nga njerëzit e Saliut, gjyqtari Laro (i Apelit) e shpërfilli të vërtetën me arsyetimin se “falsifikimi i provave nuk është objekt i këtij gjykimi”.

Në historia e “Hakmarrjes për Drejtësi” gjenden prova të mirëfillta të keqpërdorimit të sistemit të drejtësisë nga Sali Berisha. Angazhimin e pandalshëm të tij duket se, më së shumti, e ka motivuar nevoja për të mbajtur të mbuluar manipulimet që u kishte bërë provave në vitin 1996. Ndërhyrjet e hapura dhe përdorimi për të ushtruar presion mbi kundërshtarët politikë kanë përmasa groteske. Aty kanë gjetur lëndë për satirë dy nga penat e përditshme të shtypit shqiptar, A. Duka dhe M. Baze. Satirizimi i Saliut për “Hakmarrjen” ka ndikimin e vet, por satira nuk e shëron dot drejtësinë.

Diktimi i vendimeve të gjykatave në proceset e përmendura dhe në të tjera të ngjashme me to, ka qenë punë e lehtë për Sali Berishën. Klasa politike dhe mediat ose nuk kanë reaguar, ose reagimet e tyre kanë qenë shumë të pjesshme dhe të vakëta. Ndërsa shoqëria civile nuk e ka parë të arsyeshme ta çelë gojën. Mungesa e reagimeve për 20 vjet rresht ia shtroi rrugën për arritjen e qëllimit. Vendimi i dhënë për ngjarjen e 21 janarit e gjeti rrugën të shtruar dhe, në përmbajtje, nuk mund të mos ishte në përputhje të plotë me praktikën e krijuar ndër vite. Arsyetimi i vendimit, se akuza e ngritur kundër të pandehurve “nuk qëndron, duke pasur parasysh edhe institutin e mbrojtjes së nevojshme, detyrimet ligjore… për mbrojtjen e institucioneve dhe personaliteteve zyrtare që kanë në mbrojtje”, është aq i pa mbështetur në prova dhe në ligj saç janë edhe arsyetimet e vendimeve të përmendura.

Faktikisht shteti ka mbetur pa mbrojtje. Pushteti i drejtësisë është thjesht pushteti i Sali Berishës. Në qoftë se nuk do të ishte kështu, Sali Berisha nuk do të kishte kurajë t’i vinte ministrat nën urdhrat e të birit, organizatorit të aferës kriminale të Gërdecit. Dhe më pas, pse duhet të frikej për të vrarë katër a më shumë qytetarë protestues në bulevard? Ç’rëndësi kishte fakti që ata ishin me duar në xhepa? Vërtet ngjarja dhe vrasjet e katër qytetarëve u shtjelluan para syve të gjithë botës, por ç’vlerë ka masa e pafundme e dëshmitarëve okularë që panë, drejtpërdrejt apo nëpërmjet ekraneve, krimin e kryer prej tij? Mos do ishin dëshmitarët dhe provat materiale, ato që do vendosnin për fajësinë? Jo, do ishte gjykata, e përdhunuara prej tij, ajo që do jepte pafajësinë. I kishte të gjitha arsyet të ishte i sigurt që gjykata do vendoste siç ai tha. Për shembull, tha se protestuesit ishin puçistë dhe, pasi policia rrahu e torturoi me dhjetëra prej tyre, gjykata i dënoi për prishje të rendit; tha se gardistët ishin të pafajshëm dhe gjykata i shpalli të pafajshëm; tha se protestuesit rrezikuan gardistët, institucionin dhe jetën e kryeministrit, kështu tha edhe gjykata me vendimin e saj.

Sidoqoftë, vendimi për ngjarjen e 21 janarit, solli një ndryshim në qëndrimin e të huajve. E folmja troç e amerikanëve dhe evropianëve për padrejtësinë e vendimit shpreh humbjen e shpresës. Ata u bindën përfundimisht se me Sali Berishën nuk mund të merresh vesh dhe se, sa të ketë pushtet, kurrë nuk do ta lejojë sistemin e drejtësisë të funksionojë sipas ligjeve. Kjo është e rëndësishme, por jo e mjaftueshme për ta bërë Shqipërinë një vend normal.

Gjendja në sistemin e drejtësisë është shumë e rëndë. Infeksioni është i thellë dhe i shtrirë në gjithë sistemin. Ndjekësit e modelit “qazim” dhe të “klonuarit” janë kudo, në gjykata, në prokurori, në policin gjyqësore dhe shkencore, ku veprojnë aktivisht prej vitesh ekspertë të korruptuar, që, me manipulim provash, i shërbejnë sa Saliut, aq edhe kriminelëve. Ndonëse kam bindjen se nuk përbëjnë shumicë, duket se ndikimi i qazimëve është i konsiderueshëm edhe mbi shoqatat e sistemit të drejtësisë. Nuk është e vështirë të vësh re se këto shoqata nuk shfaqen thjesht si zbukurim i rremë për “shtetin demokratik”. Ato nuk kanë reaguar asnjëherë për dhunimin që Saliu u ka bërë parimeve kushtetuese mbi të cilat duhet të funksionojë drejtësia. Kanë heshtur ndaj presioneve të tij të hapura, agresive, të vazhdueshme dhe të pandalshme mbi prokurorinë dhe gjykatat për të proceduar e dënuar ata që nuk i konsideron të tijtë dhe për të mos proceduar e dënuar ata që janë bashkëpunëtorë të tijtë. Nuk kanë pasur efekt të kundërt me këtë heshtje as deklaratat e shoqatës (Dhomës) së avokatëve, që kanë synuar të përligjin veprimtarinë me përfitime marramendëse të vajzës së Saliut, sa herë që shtypi ka botuar dokumente komprometuese. Për të mos folur për KLD-n, të cilën e kemi parë të vrapojë pa humbur minutën për të gjetur të meta në vendimet që nuk i pëlqejnë Saliut dhe të mos e luaj vendin për vendimet që publiku i gjerë i ka vlerësuar të padrejta.

Çlirimi i Drejtësisë nga Sali Berisha nuk është një punë e lehtë. Kush pret drejtësi nga individë të përfshirë në procese që nuk janë zgjidhur sipas ligjit dhe provave, por sipas interesave të Sali Berishës, gabohet. Largimi i tij nga pushteti mundet t’ia bëjë të vështirë ngashënjimin dhe shpërblimin e tyre, por ata bëjnë pjesë në kategorinë e njerëzve me “dosje”, të cilët ai ka ditur t’i përdorë me të njëjtin efektivitet edhe kur ka qenë në opozitë.

Deklaratat e opozitës se do të bëjë drejtësi për çështje konkrete nuk duken të mirëmenduara. Ka shumë arsye që e bëjnë vullnetin politik të pamjaftueshëm. Mbi të gjitha qëndron mbrojtja kushtetuese dhe ligjore për punonjësit e drejtësisë, e cila nuk duhet të preket. I pamjaftueshëm do mbetej vullneti i pozitës së nesërme edhe nëse do ndodhte që t’i bashkohej vullneti i Prokurorit të Përgjithshëm. Shërimi i sistemit nuk është i pamundur, por kërkon program të studiuar, përkushtim dhe kohë.

http://gazetadita.al/vendimi-i-21-ja...i-me-te-keqes/