Le te jete kjo teme ku do i mbledhim shkrimet serioze qe i bejne te huajt - qe i kushtohen kombit shqiptar,kultures,ndodhive politike,ekonomise se tij,turizmit...etj.
Te njihemi me mire si na shohin te tjeret , dhe te japim mendimin tone.
Ka shume shkrime ne shtypin boteror qe trajtojne tema te ndryshme rreth nesh,qe mbesin pa u verejtur.
_________________
Die Welt (Gjermani)
Pasuria me linjit, bekim apo mallkim pėr Kosovėn
Gazeta e njohur gjermane “Die Welt” i kushton njė artikull interesant Kosovės, gjegjėsisht thesarit mbi tė cilėn ajo “fle”, linjitit, qė ėshtė bekim dhe njėherėsh mallkim pėr Kosovėn.
Artikulli fillon me pėrshkrimin e gjendjes sė pashpresė nė Kastriot (Obiliq), ku ėshtė epiqendra e ndotjes qė vjen nga termocentralet e atjeshme, ndotje kjo qė pastaj pėrshkon edhe kryeqytetin, Prishtinėn dhe njė pjesė tė Kosovės.
“Ne jetojmė nėn njė kambanė ndotjeje, qė na bėn tė gjithėve tė sėmurė”, thotė Aleksandėr Berisha, njė shitės nė tregun e pemėve nė Obiliq duke dhėnė pėrshkrimin mė tė saktė tė gjendjes.
Vellot e tymit dalin nga katėr oxhaqe. Ato vjellin nė lartėsinė prej 120 metrash tymin, i cili pastaj bėn silueta nė qiell, qė tė pėrkujtojnė njė qenie industriale parahistorike. Ato i takojnė njė termocentrali tė vjetėr 40 vjet me bazė linjitin, i cili nga Banka Botėrore ėshtė pėrshkruar si “Burimi mė i madh i ndotjes sė ambientit nė Evropė”.
Sado i shkretė tė duket ambienti rreth kolosit, ai (termocentrali) ka rėndėsi enorme pėr Kosovėn, pėr faktin se para portave tė Obiliqit fle njė thesar. Nėn peizazhin e qetė tė pėrbėrė nga pyje dhe kodra, shtrihen rezervat mė tė mėdha nė Evropė tė linjitit. Njė miliardė tonė tė kėtij karburanti thuhet tė jetė shtresuar kėtu, (vetėm nė Obiliq) shumė mė tepėr se qė ka nevojė Kosova pėr vete. Sipas ekspertėve, shteti mė i ri dhe mė i varfėr i Evropės mund tė furnizojė gjithė regjionin me linjit. Por pėr tė bėrė kėtė, duhet nxjerrė mė shumė linjit nga toka.
“Brenda njė gjenerate, Kosova mund tė bėhet furnizuese me energji pėr gjithė Evropėn Juglindore”, thotė profesori i Oksfordit, James Pettifer, njėri ndėr ekspertėt kryesorė tė Ballkanit.
“Potenciali ekonomik ėshtė enorm”, beson edhe Skender Xhakaliu, ambasador i Kosovės nė Gjermani. Ndėrsa inxhinieri i minierave Rainer Hengstmann, i cili ka punuar nė Prishtinė pėr OKB-nė thotė se kjo do tė mundėsonte hapjen e 35 mijė vendeve tė reja tė punės nė degėn e energjetikės.
Linjiti, besojnė ekspertėt, i ofron vendit njė shans pėr tė dalė nga mjerimi ekonomik. Dhe kjo i duhet shtetit urgjentisht. Pėrparimi modest i arritur viteve tė kaluara, kėrcėnon tė fashitet. Fajet i ka kriza e euros, e cila e ka arritur edhe Kosovėn, ndonėse me vonesė.
Nė vitin 2011 ekonomia e vendit ėshtė rritur pėr 4.5 pėr qind, nė vitin 2012 vetėm 2.5%. Ndėrsa siē vlerėson komisioni i BE-sė, nė vitin 2013 rritja ekonomike do tė jetė ulur edhe mė tej.
Mė tutje, shkruan “Die Welt” Kosovės po i pakėsohen dy burime tė ardhurash: disa shtete tė BE-sė, tė detyruara tė kursejnė, e kanė ulur shkallėn e ndihmave pėr regjionin dhe nė tė njėjtėn kohė diaspora kosovare dėrgon mė pak para nė vendlindje, njė zhvillim fatal ky pėr vendin e vogėl, ekonomia e tė cilit vėshtirė se mund tė qėndrojė nė kėmbėt e veta.
Megjithatė, linjiti nuk ėshtė i pėrshtatshėm si ndihmė e menjėhershme, si mjet kundėr krizės. “Ai mund ta ēojė vendin drejt mirėqenies”, thotė eksperti i Ballkanit, Pettifer, “por jo sot pėr nesėr”. Investimet qė duhet t`i bejė shteti nė kėtė sektor duhet tė jenė gjigante. “Ėshtė njė rrugė e gjatė, e vėshtirė”.
Obiliqi ka njė vend tė posaēėm nė kėtė rrugė, pasi qė aty ėshtė rezervoari mė i madh i vendit, edhe pse jo i vetmi. Nėpėr “damarėt” e kėtij thesari nė regjione tė ndryshme tė Kosovės fshihen 14.7 miliardė tonė linjit. Me kėtė pasuri, vendi i vogėl i Ballkanit zotėron rezervat qė nė nivel planetar zėnė vendin e pestė, pas Rusisiė, Kinės, Gjermanisė dhe SHBA-sė.
Pjesėn mė tė madhe tė tij, Kosova mund ta eksportonte, pasi qė nevojat e veta pėr energji janė dukshėm mė tė vogla. Pėr tė siguruar energji tė mjaftueshme pėr njė jetė njeriu, Kosovės do t`i mjaftonte gjysma e rezervave qė janė vetėm nė Obiliq.
Nė listėn e korrupsionit tė bėrė nga Transparency International, Kosova zė vendin e 111, nė mes tė Etiopisė dhe Tanzanisė. Krahas kėsaj, shumė qytetarė besojnė se elitat e shtetit janė tė pėrfshira nė tregti me arme dhe me drogė, deri lartė, nė qeverinė e kryeministrit Thaēi. Shteti nuk ia del tė sigurojė as furnizimin e duhur me energji elektrike.
Sipas organizatės sė pėrmendur, Kosova ndodhet nė njė gjendje tė vėshtirė ekonomike. Brutoprodukti i saj pėr kokė banori ėshtė 2600 euro, aq sa i Mongolisė. Me 45% tė papunė, Kosova zė vendin e parė nė Evropė, ndėrsa nė veri papunėsia arrin deri nė 80 pėr qind. Malli qė eksporton mė sė shumti Kosova ėshtė hekuri i vjetėr. Por ndėrkohė lulėzon ekonomia informale (nė tė zezė), e cila merr pjesė me 30 deri 45 pėr qind nė gjithė ekonominė e vendi.
Gjendja jo e qetė politike, pėr shkak tė burimit tė konflikteve nė veri, e shton edhe mė shumė kėtė pasiguri, pėr tė cilėn vazhdon tė jetė i nevojshėm Kfori. Tensionet e shtypin zhvillimin e Kosovės.
Por, edhe me kusht qė njė ditė Kosova do tė mund tė shfrytėzonte tė mirat nga nėntoka e saj, kjo ende nuk do tė ishte zgjidhje e problemit. Ndoshta mė shumė do tė ishte njė traumė pėr vendin, traume ēfarė bota ka parė tashmė nė vende tė ndryshme, ku pranė pasurive natyrore, populli vuan ndėrsa dhuna e mjerimi shtohen. Kėshtu, pasuria e madhe e rezervave nė vend se bekim, mund tė bėhet mallkim pėr vendin qė e zotėron atė, citon gazeta ekspertė tė njohur botėrorė.
Si pasojė e korrupsionit tė elitave vendore, nė kėto shtete neglizhohet jo vetėm mbrojtja e ambientit por edhe ngritja e standardit tė popullatės. Ekspertėt si Paul Collier nga universiteti Oksford etj. kanė vlerėsuar se nė vende tė tilla rreziku i shpėrthimit tė luftėrave qytetare ėshtė 23 pėr qind ndėrsa nė vendet pa rezerva nėntokėsore vetėm 0.5%.
Qeverisė sė Kosovės i duhet tė ndjekė njė rrugė tjetėr nga ajo qė kanė ndjekur qeveritė e vendeve tė ndryshme qė kanė humbur arsyen nė pasurinė e vendit tė tyre. Ajo duhet tė dijė t`i orientojė miliardat nga pasuria e nėntokės nė projekte tė dobishme pėr vendin dhe popullin, citon gazeta ekspertin Jammes Pettifer.
Burimi: Albinfo.ch
Krijoni Kontakt