Improvizimi i temës së Dostojevskit

[Rusnod]

"Improvizimi i temës së Dostojevskit".
Të gjitha historitë në Tokë fillojnë baras.
E një ditë, Bijtë e Hyjit shkuan për t’u paraqitur te Zoti. Bashkë me ta qe edhe satani. Zoti e pyeti Satanin: “Nga po vjen”? Ky iu përgjigj: “E mora dheun në sy dhe e përshkova skaj më skaj”. Zoti e pyeti: “A mos e pe kund Jobin, shërbëtorin tim? S’e ka shoqin mbi tokë: njeri i patëmeta dhe i drejtë, që e ka frikë Hyjin dhe i shmanget të së keqe”. Por Satani iu përgjigj Hyjit: “Pse a thua Jobi kot e druan Hyjin?! Pse a nuk e ke rrethuar me gardh atë, shtëpinë e tij e gjithçka ështe e tija? Pse a nuk ia ke bekuar çdo ndërmarrje të tij dhe kështu u rrit mbi tokë pasuria e tij. Por sprovo e shtrije njëherë pakësa dorën tënde e preke në gjithçka ka, pale a nuk do të mallkojë në fytyrë!” Hyji iu përgjigj Satanit: “Mirë, pra! Gjithçka është në dorën tënde: por ruaju se vë dorë në të”. Satani u largua nga prania e Zotit.
Më tej të gjitha historitë tashmë nuk ngjajnë me njëri-tjetrin.

Prifti i dehur
Në fshatin e Mizëkalovicës së Madhe erdhi dhe u vendos një vetmitar. Tamam në skaj të pyllit, pas kopshtëve. Kjo tokë është pothuase pa zot. Pse pothuase? Sepse kryetari i fshatit Mihaill Gavrilloviq me nofkën Pronari mendon se prona e tij është të gjithë që nuk i përkas askujt në Mizëkalovicës së Madhe. Në përgjithësi të gjithë fshatarët janë dakord me atë.
Dikur këtu kishte kollhozi "Progress" që kishte qenë i njohur në të tërë Bashkimin Sovjetik. Por pas rrënimit të BRSS-së u rrënua edhe "Progress". Kryetari i këtij kollhoz ishte po ai Mihaill Gavrilloviq. Ai krijoi këtu kooperative e pare, bleu lirë tërë tokën, teknikën dhe filloi të punonte në mënyra të reja. Kishte paguar pak por vazhdimisht prandaj kishte pasur radha "për të provuar fatin e tij".
Karakteri i Mihaill Gavrilloviqit ishte predispozuar të egërsi. Mund të shante dikë apo të godiste me grusht në fytyrë. Gjithëkush kishin ditur se nëse ai goditi atëherë në të vërtet kishte arsye. Gjithëkush e kishin ditur, prapësëprapë, kishin pirë dhe kishin vjedhur. Do të kishte vdekur shumë njërez në këtë mënyrë po të mos kishtë rënë ndër mënd e tij të rimëkëmb një nga kishët që qënë rrënuar në vitet 30 të rënda. Të mos thuash se Mihaill Gavrilloviq e kishte dashuar fort orthodhoksinë ruse por duke qenë njëri i mençur ai kuptoi se fshatarët kanë nevojë për diçka punë të painteres që s'ka nevojë për shpenzime të lartë dhe largon vëmendjen e tyre nga alkooli. Mihaill Gavrilloviq e kishte fyerjen e madhe për hebrenjtë. Duke e kultivuar në vetë dëshirën "të hakmerret ndaj izraelitëve të pamënçur" kishte kërkuar aleat me orthodhoksinë ruse.
U tha, u bë. Dukush ia dha kursimet e fundit të tij, dikush shkoi me dorën e zgjatur nëpër fshatëve fqinj. Dy kilometara larg nga Mizëkalovica e Madhe kishte qenë rruga e madhe. Hë de, fshatarët bënë një shpallje: "Na ndihmoni në ndërtimin e kishës tonë". Çdo ditë e armatosin kamionin e tyre si për gjah dhe nisnin për të merrë atë që ca shoferë të mëshirshëm kishin lënë në buzën e rrugës. Dikush kishte hedhur ca dërrasa, dikush kishte lënë ca tulla, dikush ca fuçi me peshq. Në pronë të gjithë vlen.
Kur kisha e tyre ishte ndërtuar, erdhi një episkop nga dioqeza. Ai e shenjtëroi kishën, ndenjën, pinë, kënduan ca këngë. Pas drekës së pashqyeshme u la në murin e kishës një shpallje nga arte me mirënjohje për Mihaill Gavrilloviqin dhe premtimi i episkopit "për dërgim të askujt të denjë". Në arkën e kishës me qirinj e kishin ulur gjyshën, Nadezhda Ilinishnën. Ajo ishte nga Ukraina, prandaj i dinte të gjithë zakone orthodhokse, si të gatuajë një bukë për Pashkë dhe të hajë meze me vodkën. Bile dinte disa lutja gjyshore më të fortë.
Ja filloi të vjen në kishë popull orthodhoks. S'është ditur, a përkim është kjo apo jo, por filluan të pijnë më pak dhe të vjedhin nga Mihaill Gavrilloviqi, meqë ra fjala, edhe më pak. U zgjerua pronari supet e tij. E ndërtoi fermën e re, ia bleu policisë veturën e re, e rimëkëmbi bibliotekën. Ja pranverën episkopi ua dergon një prift, babai Leonidin, në fshatin e tyre. E pa Mihaill Gavrilloviq dhe i rënë të fikët menjëherë. Në fytyrën e babai Leonidit kishte vula e dehjes më të shfrenuar. Babai Leonidi ishte i trashë, merrte frymë rëndë, nën flokët të fëlliqur janë shikuar dy sytë jashtëzakonisht të mençur.
Pronari e shikoi, tha diçka më vetë dhe shkoi t'ia tregonte babai Leonidit "apartamentet" e tij në ndërtesën e ish-spitalit veterinar. Pas pak është bërë e ditur se episkopi e dergoi babai Leonidin në Mizëkalovicën e Madhe për ndreqjet domethënë në internim për dehje. Kjo ka qenë shansa e fundit të priftit prandaj babai kishte luftuar si kishte mundur. Ai kishte mundur të mbante veten gjatë një muaj apo më tepër por pastaj pinte gjatë tërë javë. Tërë këto kishin ushtruar ndikim keq mbi burrat fshatar. Për këtë shkak Mihaill Gavrilloviq filloi të bridhte në administratën dioqeze duke kerkuar ndihmë...
"Jo, - i tha episkopi, - s'kam "të gojëartëve" për ju. Koha e sotëm është e tille. E di vetë".
Gavrilloviq e ka ditur në të vertët. Çifuto-masonët kanë kudo. Siç duket, tani ata kanë në kishën. Gavrilloviq filloi ta ndreqte babai Leonidin seriozisht. Edhe bisedonte me atë, edhe e rrahte atë të dehur, po pastaj e çoi në qytet për të shifruar nga dehja. Babai Leonidi mbahej gjatë gjysmës së vitit pastaj përsëri filloi të pijë. Në ditën e tretë të dehjes së tij fati jo i lehtë i solli bashkëshortët e Petrofcëve për të pagëzuar e foshnjën të thërras me emër Vasilij.
Babai Leonidi i ngatërronte fjalë të lutjes dhe kryqëzohej më shumë komike dhe bënte temena. Ndihej se dysheme në kishën është një magnet kundër cilit prifti detyrohej të luftonte. Më në fund dysheme e fitoi. Babai e përmbyti një rezervuar që është shfrytëzuar për pagëzim, dhe ra në llucën e ujit të shenjtë të ngrohur. Pastaj u ngriti dhe duke u shtirë se nuk u ndodh asgjë, e mori ujin e shentë nga dysheme dhe filloi të shpërkaste një foshnjë me foljat: "Po pagëzohet ky, si quhet?... Vasilij, në Emër të Atit e të Birit e të Shpirtit Shenjtë, Amen".
Në këtë kohë nëna që kishte shikuar tërë atë shumë kohë si një cirk, nuk u qëndroi: "Çfarë kjo po ndodhka përgjithësisht? Në njëfarë kohë paskam ardhur në një kishë dhe ja nuk mund t'më shërbejnë si duhet". Dhe duke ia rrëmbyr fëmijën e saj nga duart e traktorist Andrejit (ai ishte kumbarja e fëmijës), doli me vrap nga kisha.
…Po pas tri ditëve fëmija vdiq. Djall o punë. Nëna nuk gjen vend vetë. Herë mallkon vetë se doli me vrap nga kisha, herë e shan priftin se e provokoi për një skandal, herë e shan burrën e saj se e ka sjellë "në këtë vend të harruar nga Zoti".
Ja në këtë kohë dikujt po sjell ndër mend një vetmitar që jeton në skaj të pyllit. Petrofcët po vrapojnë me trupin e foshnjës tek pylli, po pas atyre të gjithë gratë fqinjtë. Vijnë me vrap dhe shikojnë: ka një kasolle, afër asaj ka një zjarr. "Oh, vallë ku ka ai?" - tha rigorozisht Nadezhda Ilinishna. "Ja paska ai!" - përgjigj dikush nga fqinjtë. Vërtet, nga pylli po dal një burrë në moshë të mesme me drutë në duart. Tiparet karakteristike, mjekra jo e madhe, flokë të gjatë. Pa folur e merr foshnjën dhe largohet me të në kasollin e tij. Çfarë pikërisht e kishte bërë me të është panjohur, por pas vetëm çerek ore nga kasolli u dëgjuan të qarë të fëmijës si përshëndetja triumfale. "Mashalla!" - tha Petrofci i madhë... Grua e tij ka dëshiruar të lëshohet tek kasolli por e ndaluan.
"Prit, mos e pengo përndryshe për të mos rënë në fatkeqësi me fëmijë përsëri". Pas disa minutësh vetmitari doli. Fytyra e tij ishte e lodhur. Në duart e tij kishte djali i gjallë. Vetmitari me një fëmijë filloi të largohet nga njërezit tatëpjetë kodrës në drejtim të lumës. Të gjithë me interesim filluan të ecin pas atij. Në breg të lumës së Mizëkalovicës njërezit u ndaluan. Vetmitari hyri në lumë deri në brez dhe tri herë zhyti një foshnjë në të, pastaj doli në breg, uli një foshnjë në rërë, dhe duke i vënë duart në kokën e tij, lexoi diçka, ndoshta ndonjë lutje. Pastaj iu afrua nënës dhe ia dorëzoi fëmijën e gjallë... Pas këtë rast Mizëkalovicët filluan të vijnë në skaj të pyllit.
Dikush e humbi një lopë të tij, do të kishte nevojë për ta gjejë. Dikush vinte tek vetmitari për të lexuar vargjet e tij. Dikush s'kishte ditur si të martojë vajzën e tij. Erdhi edhe Nadezhda Ilinishna. I tha se ajo ka një bir që quhet Vlladimri. Ai është djali i mirë por i lëkundshëm. E mrekulloi një qurravece të thërras me emër Pelageja. Ajo është vajza e bukura por e përtace. "Ja, - mbaroi Nadezhda Ilinishna, - ajo më mori mësysh, prandaj po lëngoj".
Vetmitari s'kishte përgjigjur askujt asgjë askurrë. Vetëm kishte psherëtirë rëndë dhe kishte larguar për të merrë me një punë të tij. Pas pak të gjitha mizëkalovicët kuptuan se vetmitari nuk e merr asgjë dhe nuk bisedon me asnjëri, prandaj u fyen.
Një ditë Mihaill Gavrilloviq erdhi me xhipin e tij tek kasolli. I soli një rrush e një karpuz të madhë. I vuri afër hyrjes së kasollit dhe thotë:
"Kam dëgjuar për ty se ti je mrekullibërësi i madhë! Më dëgjo, Kopperfildi! A e lehtë t'më bësh një mrekull? Aha, po hesht. E kuptoj se shtiresh si i mençur. Nëse ti je i mençur i tillë, më shpjego pse kudo vetëm çifutët lulëzojnë po priftët tanë pijnë pa u ndal? A? Ku sheh ai Zoti yt? A nuk jemi të interesuar për atë? Po? Asgjë nuk e di... E bëri vetë një reklamë, na e dha budallarëve një shpresë për të përqeshur neve. Po të mund të kishte ngjallur atë çun, do të zgjidhte të gjithë problemet tona shumë kohë përpara, sepse kjo është më e lehtë sesa të ngjall të vdekurit. Unë e di se shumë mbretë kanë ditur të jenë të dorëhapur e të drejtë por ata nuk kanë ditur të ngjallin. Nëse ti je nga Zoti në të vertët, pse të mos thuash atë? E di vallë se atëherë do të të mbanim mbi supe dhe do të të përulim me nderim ndaj teje si Zotit por nuk po e bën sepse s'e di të ngjall të vdekurit. Tërë këtë mrekull është kllapi i budalles, hipnoza masive. Thjeshtë këtë djalë ra në gjumë dhe e zgjove, vertët?". Vetmitari po heshte.
"Po hesht? Po e bën drejtë. Më dëgjo, "magjistari". S'do të luaj heshtje bashkë me ty. Apo nesër në mëngjes ke për të ardhur në kishën tek mesha dhe ke për t'na treguar ndonjë mrekull, bile le të jetë jo i madhë, apo do ta mbyll kishën dreq o punë dhe asnjë Zot Jehova s'do t'ju ndihmojë bashkë me babai Leonidin". Pas këtyre fjalëve Mihaill Gavrilloviq uli në veturë dhe u largua. Erdhi mëngjesi. Mesha duhet të fillohet pas disa minutesh po babai Leonidi s'kishte akoma. "Ku ka këtë prift?" - murmuriste Mihaill Gavrilloviq, ndonesë në të vertët mendonte për vetmitarin.
Nadezhda Ilinishna sikur duke i lexuar mendimet e tij me shumë gëzim tha: "Këtë vetmitar nga kasolli qenka sektari".
- Pse mendon kështu?
- Sepse ai nuk e viziton kishën tonë dhe nuk e merr një bekim nga prifti. Edhe kush ka parë se dikush të repagëzojë pas priftit? Çfarë është pagëzim me zhytje - që kur u linda as unë s'e kam parë askurrë?
"Mirë, pra. Ndoshta në të vërtet është një sektar" - murmuriti Pronari dhe këtë mendim ia pelqeu shumë.
"Oh, çfarë kohë erdhën, - filloi të ankohet Nadezhda, - as banjë avullore të enjteve nuk vizitojnë, as qoftet për përkujtimet nuk e dinë të përgatuajnë. Asnjë orthodhoksi nuk u mbeti në njërez".
"Jo, ndoshta s'është sektari" - tha traktorist Andrej duke e treguar me gisht një burrë që po afrohej tek kisha.
Vetmitari hyri në kishën dhe u ndalua afër portës.
Të gjitha bisedet u fashën. Ishte dëgjuar vetëm tingull të qirinjëve.
"Shalom" - tha vetmitari qetë por sigurt.
- Çfarë ai tha? - pyeti Mihaill Gavrilloviq.
Vetmitari po buzëqeshte.
"Duket se na tha Shalom", - iu përgjigj traktorist Andrej.
"A thua ti, çifutë, - vërshëlleu nëpër dhëmbë Pronari, - erdhe në kishën orthodhokse për të përqeshur neve? E hidhni atë që këtej!" Menjëherë duzhina e duarve të fort burr e femëror e mori vetmitarin dhe hodhi nga kisha. Dikush e goditi i pari në fytyrë, u derdhi gjaku. Nga kisha dolën me vrap të tjera besimtarë dhe me qesh filluan ta rrahin me këmbe. Rrahiste dhe qeshte edhe traktorist Andrej sepse "është zbuluar se mbreti është i zhveshur".
- Merrni me mend, pra, t'ia lëmë në dorë të jetuarit tonë, po paska vëtëm një endacak dhe askush me tepër.
Dikush nga besimtarët e shihte me interesim një dëfrimi të papritur, po rojtari kishar Arhipi filloi t'i dilte krah vetmitarit me shumë kujdes: "Po çfarë po e bëni, njërez! Pse në vendin e shenjtë e bëtë një rrahje? Hë de, keni nevojë për të goditur dikë, po shkoni pas rrugës dhe rrahni atje!".
"Dëgjo, plaku, largohu, - i tha një besimtare e mallëngyer, - po ty do të të rrahin, njësoj nuk do t'i ndalosh".
Ndonesë me zë të ulët por prapëseprapë plaku ishte ankuar derisa e vunë trupin e vetmitarit të rrahur në veturë dhe u larguan.
"Ndoshta është kot që bëmë kështu…- tha Nadezhda Ilinishna, - sepse nuk na ka bërë asgjë keq".
Në këtë rast tek kisha erdhi babai Leonidi.
"Çka u ndodh?" - pyeti duke i parë fytyrët e vrënjtur të besimtarëve dhe gjakun në dhe. Duke çaluar afrua tek babai plak Arhipi dhe filloi t'i pëshpëriste në vesh duke treguar me gisht drejt Mihaill Gavrilloviqit.
"A e di, Gavrilloviq, - tha seriozisht babai, - do të ishe një xhelat në mesjetë të zymtë. Do të diegje ndonjë magjistarë. Po s'është yt për të qenë pronar".
- Po e gjithë kjo është ime! Dhe fshati është ime, dhe shtepia ku jeton, dhe kisha ku bën meshë
- Jo, kisha është e Zotit, jo yt. Bile nuk e viziton askurrë
- Po s'kam nevojë ta vizitoj ndryshe nga ju barabët (të paedukuar), vjedhësit e pianikët.
E kam Zotin ne shpirti im. A e di se kjo është, prift?
- Çka?
- Aha, s'e di! (u gëzua Gavrilloviq) Kjo do të thotë se ndërgjegje yt është e pastër! Vëtem ju bukpërmysët (bërllokët) më mutni në të.
"Ja e pyes zotin tënd, sepse përreth teje ka aq shumë bukpërmysë (njërez të pagdhendur) dhe pse në nevojtoren e importuar të ndërgjegjes tënd ka aq papastër", - tha rreptë babai Leonidi.
Mihaill Gavrilloviqi është munduar për të thënë ndonjë fjalë helmues por nuk mundi. Tani gjuha e tij nuk i nënshtrohej atij. Vëtem pëlleti diçka dhe hodhi sytë të egër mbi babai Leonidin. Prifti uli në veturë dhe iu vur pas kamionit. E ka ditur të ngas një veturë mirë. Dikur ka sherbyer si shofer në ushtri në Çeçni. Atje ka rënë në rob. Atje ua kishte lerë jetë të gjithëve kush hoqi kryq. Edhe Leonidi hoqi. Po një djalë nuk e hoqi. E kishin rrahur fort, po pastaj në sytë të gjithëve robët e vranë me egërësi. Po në atë kohë Leonidi mendoi: çfarë vallë këtë djalë kishte atë që ishte gati të përshkojë bile torturët dhe vdekje? Ja Leonidi vendosi që nëse do të kthehet i gjallë tek shtepia e tij, do të dedikojë vetë Zotit. U ktheu, mësua në një seminari, u bë prift. Po atë djalë të cilit nuk e mbroi në Çeçni, e soli ndër mend çdo ditë. Prandaj ka pirë.
E takoi kamionin kur ai ishte kthyer prapa.
- Ku e latë?
- Në rrugë, afër shpalljes "Na ndihmoni në ndërtimin e kishës tonë"!
Erdhi në këtë vend babai por askë nuk e pa. Uli babai Leonidi dhe filloi të qante. Që prej asaj kohë ai nuk ka pirë askurrë.
P.S. Një ditë traktorist Andrej u kthye në shtepi. Grua e tij Avdotja ia merr supë dhe po pyet: "Sepse je i vrënjtur, o lla? A diçka u ndodh në punë?"
- Avdotja, a është e pagëzuar vallë?
- Natyrisht jam i pagëzuar. Tani çdo budall mund të pagëzohet, nëse ai s'është ndonjë barabë nga Kaukazi! Po pse më pyet?
- Çfarë është e nevojshme për pagëzim?
- Asgjë veçanerisht s'është e nevojshme. Në vitet 90 u pagëzua në kryekishën qytetare… Erdha në arkë, po atje bleva një peshqir dhe një kryq. Më morën një kupon për pagëzim, sipas atij më pagëzuan. Po fqinjen tanë Fatima Fazidovnën pagëzuan falas. Ajo erdhi për të vënë një qiri në kishë, e sheh një radhë, mirë pra, u ngri sipas zakonit sovjetik. Po paska pasur radhë për pagëzim. Ja... Në fhatin e fqinj një prift paska përgjithësisht trim. Trilloi një pagëzim në mungesë.
- Ç'është në mungesë?
- Ah, pagëzim pa atij që pagëzohet. Sikur shërbim për përshpritje pa të vdekurit, por këtu pagëzim. Këtu njëri s'është i nevojshëm. Vëtem ka nevojë për të lagur një këmishë për pagëzim, pastaj kumbarë e vesh në faull. Tani këtë prift bëka një qind pagëzime për ditë... Ja çfarë paska kujdes për njërez! Ç'është kjo? Pse a nuk ke vendosur të pagëzohesh? Paske i pagëzuar! Dhe ke qenë kumbarë tek Petrofcët...
- Eh, tani s'e di, a i pagëzuar jam?
- Ç'më polli… Të kem problemet tuaj. Eja tek babai Leonidi, i merr një raki, do të të pagëzon edhe tri herë dhe do të të puth në buzë…
- Më dëgjo, Avdotja, a të diçka dha këtë pagëzim?
- Hm, s'e di. Mendoj se jam ruse atëherë jam e detyruar të jetë e orthodhokse. Ndryshe… Thashë mos jam në një mendje me ty se diku ka diçka. Qoftë ndonjë karmë qoftë ndonjë aurë. Më duket se është rëndësisht që e ke fejen ja këtu, në zemër… Po çka u ndodh sot? Sepse dëshiron lirikë?
- Po mendoj për atë vetmitar
- Po ke nevojë për atë budall?
- Eh, kishte i çuditshëm. Na kishte parë si trishtimisht dhe nuk tha asnjë fjalë për të larë veten. Do kishe t'i parë duart dhe këmbët e tij. Atje paskan plagët sikur në ata i kanë ngulur gozhdët...

P.S. Askush nga ne nuk mund të quhet njeri duke mos qënë njeridashës. Vetëm njeridashje mund të na bëjë njerëz të vertët, të drejtë. Është kotë ta shikojmë Zotin e kryqëzuar, është kotë ta degjojmë lutjen e fundit e Tij për mëkatarët - nësë s'kemi njeridashje atëherë edhe ne jemi hajdutet që e gjykuan dhe e vranë Atë pa të drejtë. Le të mos vetëm e duam Zotin por edhe të turpërohemi si kjo lutje nga Kryqi që ka lidhje me ne.
nga Aleksandri Permjakov
(Александр Пермяков импровизация на тему Достоевского "пьяный поп")