Truri

[SeliBaruti]

Truri kontrollon pothuaj te gjitha veprimtarite tona , qe nga te menduarit dhe levizja , tek frymemarrja. Ai siguron vazhdimisht qe te gjitha pjeset e trupit tone te funksionojne mire se bashku. Brenda tij ruhet cdo gje qe na ndodh. Ne moshen tete-vjecare , truri i njeriut mban me shume informacion se sa nje milion enciklopedi.

BRENDA TRURIT

Truri i ngjan nje arre te madhe te rrudhur. Ai perbehet nga me se 10000 milion neurone dhe mbrohet nga kafka. Pjesa me e madhe e trurit quhet cerebrum ose truri i madh. Ai komandon shumicen e veprimtarive fizike dhe mendore , si kujtesa dhe te folurit. Ai komandon gjithashtu edhe nje pjese tjeter te trurit, te quajtur cerebellum ose truri i vogel , i cili komandon bashkerendimin e muskujve dhe


Afer mesit te trurit eshte nje zone qe quhet talamusi , qe kryen rolin e nje recepsionisti. Ai merr impulset nga i gjithe trupi , dhe i dergon tek pjesa e duhur ne tru qe duhet t'i perpunojne.

Hipotalamusi eshte pjesa e trurit qe luan nje rol shume e rendesishme ne kontrollin e funksioneve brenda trupit , si temperatura , uria dhe etja.

Kercelli i trurit komandon funksionet automatike , si rrahja e zemres dhe frymemarrja. Ai ka tri pjese : ura , medula dhe truri i mesem.

Burimi : http://euralb.altervista.org/truri/

[sirena_adria]

5 zakonet më të mira për të mbajtur trurin tuaj në formë, sipas neuroshkencës

Nëse keni pasur ndonjëherë ndjenjën se nuk jeni aq i mprehtë sa keni qenë më parë, ndoshta jeni të frustruar pasi nuk iu kujtohet emri i një aktori ose politikani që keni parë në TV.

Është e vërtetë që truri zakonisht përfundon zhvillimin në të njëzetat tona, pas së cilës ka një ngadalësim gradual njohës me moshën, kështu që është mirë të filloni të mendoni për këto gjëra herët. Më vonë në jetë, ekziston edhe rreziku i demencës, të shkaktuar nga sëmundje të tilla si Alzheimer; në mënyrë të pashmangshme, vendet me popullsi në plakje po përjetojnë tani norma në rritje të demencës.

Fatmirësisht, megjithatë, normat e ngadalësimit kognitiv dhe rrezikut të demencës ndikohen të dyja nga ato që ekspertët i quajnë 'faktorë rreziku të modifikueshëm'. Shkurtimisht, ka arsye për të qenë optimistë sepse ka gjëra që mund të bëni – zakone të stilit të jetesës që mund të adoptoni – për të ruajtur mprehtësinë e trurit tuaj dhe për të mbrojtur veten nga rreziku i demencës.

Qëndroni mendërisht aktiv për të ndërtuar rezervën tuaj njohëse

Psikologët i referohen një koncepti të njohur si " rezervë konjitive ", e cila është në thelb aftësia e trurit tuaj për t'u përshtatur përballë plakjes ose sëmundjes.

Ka shumë aktivitete që mund t'i zbatoni që konsiderohen të ndërtojnë rezervën tuaj njohëse, të tilla si leximi, luajtja e instrumenteve muzikore ose këndimi, plotësimi i enigmave sfiduese, mësimi i një gjuhe të dytë dhe udhëtimi.

Shoqërohuni

Izolimi social konsiderohet një faktor kryesor rreziku për demencën. Siç u shpreh një ekip studiuesish në Universitetin e Groningenit në rishikimin e tyre të fundit gjithëpërfshirës të kësaj teme, "njerëzit me më pak pjesëmarrje sociale, kontakte sociale më pak të shpeshta dhe më shumë ndjenja të vetmisë kanë një rrezik në rritje për të zhvilluar demencë ".

Pra, kërkoni shoqëri dhe biseda të gjalla kur të mundeni - kjo do t'i japë trurit tuaj një stërvitje të shkëlqyer dhe ndjenjat e përkatësisë do të jenë një ndihmë edhe për shëndetin tuaj mendor. Nëse nuk jeni i sigurt se ku të filloni, provoni të dilni vullnetar ose bashkohuni në një klub debati.

Qëndroni fizikisht aktiv

Truri juaj varet nga oksigjeni dhe lëndët e tjera ushqyese për të funksionuar mirë dhe kështu rrjedh se sa më i mirë të jetë shëndeti juaj kardiovaskular , aq më i fortë dhe më i shëndetshëm do të jetë edhe truri juaj. Në të njëjtën kohë, një mënyrë jetese e ulur dhe obeziteti janë të lidhura me rënien më të shpejtë të aftësive njohëse dhe rritjen e rrezikut të demencës.

Pra, përpiquni të ndërtoni një mënyrë jetese aktive në rutinën tuaj. Klasat e rregullta të vrapimit, çiklizmit, notit ose ushtrimeve të ngjashme do ta bëjnë diferencën, por nëse kjo nuk është gjëja juaj, mund të provoni thjesht të ecni dhe të ngjitni shkallët më shpesh, ose të qëndroni më aktiv përmes kopshtarisë ose duke kryer rregullisht një lloj tjetër hobi që ju pëlqen.

Ha mirë

Është gjithashtu e mirë për trurin tuaj nëse mund të mbani një dietë të shëndetshme. Shmangia e shumë yndyrave të ngopura do të ndalojë bllokimin e arterieve tuaja dhe shumë fruta dhe perime jeshile do t'i ofrojnë trupit tuaj antioksidantë të bollshëm që ndihmojnë në pastrimin e trurit nga 'radikalët e lirë' - një lloj nënprodukti i dëmshëm i proceseve të ndryshme biologjike.

Mendo pozitivisht

Një sasi në rritje e hulumtimeve sugjeron se qëndrimet tuaja ndaj plakjes mund të kenë pasoja reale për shëndetin tuaj nervor. Nëse prisni që të bëheni gjithnjë e më të ngadalshëm dhe të prirur ndaj harresës, kjo mund të bëhet një profeci vetë-përmbushëse.

Përndryshe, nëse e kuptoni se shëndeti i trurit tuaj është në një farë mënyre në duart tuaja, dhe kjo është e mundur – me stilin e jetës dhe rutinat e duhura – të mbeteni mendërisht të shkathët gjatë gjithë jetës, atëherë kjo ka të ngjarë të përfitojë trurin tuaj .

Pra, kërkoni modele pozitive më të vjetra nëse mundeni, merrni parasysh këshillat në këtë artikull dhe shfrytëzoni mundësinë për të trajnuar trurin tuaj si një muskul – ju mund të zhbllokoni akoma potencialin tuaj të plotë.


Tiranapost.al

https://tiranapost.al/shendeti/5-zak...uroshk-i507587

[sirena_adria]

Çelësi për jetëgjatësinë e trurit… pak proteina, shumë karbohidrate

Dietat me pak proteina dhe me konsum më të lartë të karbohidratesh mund të jenë çelësi i jetëgjatësisë, sidomos asaj të trurit, duke inkurajuar plakjen e shëndetshme.

Ky zbulim është bërë nga një hulumtim i Universitetit të Sidneit, i botuar në Raportet Cell. Megjithatë, ky studim vazhdimisht thekson se në këtë regjim ushqimor nuk duhet ekzagjeruar me sasitë.

Ky kërkim është i pari që vë në dukje se dietat me përmbajtje të ulët proteinike dhe me përmbajtje të lartë karbohidratesh kanë avantazhe mbrojtëse për trurin, të ngjashme me regjimet ushqimore që parashikojnë një reduktim të kalorive, të studiuara prej vitesh për benefitet e tyre mbi jetëgjatësinë.

Një ndër burimet kryesore të karbohidrateve është “patatja e ëmbël”. Në funksion të studimit kërkuesit kanë ushqyer minj me karbohidrate komplekse, të prejardhura nga niseshteja dhe proteinat e djathit dhe qumështit.

Janë përqendruar në hippocampus, zonë e trurit përgjegjëse për të kuptuarit dhe memorien. Hippokampusi zakonisht është zona e parë e trurit që preket nga sëmundjet neuro-degjenerative si Alzheimer-i.

Dieta e pasur me karbohidrate dhe me pak proteina duket se promovon shëndet në hippokampusin e minjve. Mbetet për t’u parë nëse I njëjti ndryshim do reflektohet pothuajse njësoj edhe tek njerëzit.


Gazeta Mapo

https://gazetamapo.al/celesi-per-jet...-karbohidrate/

[sirena_adria]

DISA KËSHILLA

Si t’i bësh trurit ‘palestër’ çdo ditë


Truri është i përfshirë në çdo moment të jetës sonë dhe duhet të kujdesemi për të ashtu siç kujdesemi për pjesët e tjera të trupit. Studimet tregojnë që duhet me çdo kusht të bëjmë ushtrime për përqëndrimin dhe kujtesën duke ndihmuar kështu në zhvillimin e trurit dhe mbajtjen e aktivizuar të tij, pavarësisht nga mosha, sidomos pas Covid-19 që sipas ekspertëve mund të ketë lënë disa pasoja për të cilat do tregojmë disa mënyra praktike për përmirësim.

Mund të duken të çuditshme, por këto ushtrime në formë lojërash janë super efektive:

– Puzzle → gjatë lojës kërkohen njëkohësisht disa njohuri dhe kështu krijohen sfida për trurin duke ndihmuar në përforcimin.

– Provo të bësh një lojë me letra (jo tarot ëëë) → përmirëson kujtesën dhe aftësinë e të menduarit.

– Mëso kërcime të ndryshme → rrit shpejtësinë e përpunimit të informacionit dhe të kujtesës.

– Përdor të gjitha shqisat në momente dhe vende të ndryshme → kjo gjë përforcon ndjeshmërinë dhe përqëndrimin në detaje.

– Mëso një aftësi të re, mesoji dikujt tjetër një aftësi të re → sepse ndihmon trurin të marrë përgjegësi të reja mësimi ose shpjegimi, rrit përqëndrimin dhe forcon kujtesën.

– Dëgjo ose luaj muzikë → shumë prej nesh e kanë të pamundur të kalojnë një ditë pa dëgjuar muzikë dhe kjo shpjegohet me kërkesën e trurit për qetësi, për të fituar fuqi dhe rritur kreativitetin dhe të menduarin.

– Provo mënyra/rrugë të reja → nëse nuk eksperimentoni me mënyra të ndryshme për të arritur qëllimet, truri do bjerë në “monotoni” dhe nuk ka asnjë motiv për të menduar, zgjidhur probleme apo të përballojë sfida, prandaj këshillohet që minimumi gjatë ditës të ndryshoni rrugën e kthimit për shtëpi ose transportin.

– Medito → relakson trupin dhe mëndjen, rregullon frymëmarrjen, redukton dhe parandalon stresin.

– Fokusohu, strukturo dhe organizo → informacioni që kalon në tru është më i kuptueshëm dhe i thjeshtë për t’u kujtuar nëse paraprakishit e kemi strukturuar atë.

– Fli gjumë mjaftueshëm → i fundit në radhë, por tepër i rëndësishëm, kur truri ka lodhje të konsiderueshme gjatë ditës dhe nuk merr as qetësinë e nevojshme kur edhe sa duhet, e ka të pamundur të jetë efikas sado që mund të mundohemi me metoda të ndryshme.

Pasi kemi lexuar dhe mësuar, ekspertët sugjerojnë të bëjmë një sy gjumë kështu truri do përthithë në qetësi të gjitha informacionet e marra.


Konica.al

https://konica.al/2022/03/si-ti-besh...ster-cdo-dite/

[sirena_adria]

Zakonet më të mira për të mbajtur trurin në formë

Nëse keni pasur ndonjëherë ndjenjën se nuk jeni aq i mprehtë sa keni qenë më parë, ndoshta jeni të frustruar pasi nuk iu kujtohet emri i një aktori ose politikani që keni parë në TV.

Është e vërtetë që truri zakonisht përfundon zhvillimin në të njëzetat tona, pas së cilës ka një ngadalësim gradual njohës me moshën, kështu që është mirë të filloni të mendoni për këto gjëra herët. Më vonë në jetë, ekziston edhe rreziku i demencës, të shkaktuar nga sëmundje të tilla si Alzheimer.

Fatmirësisht, megjithatë, normat e ngadalësimit kognitiv dhe rrezikut të demencës ndikohen të dyja nga ato që ekspertët i quajnë 'faktorë rreziku të modifikueshëm'. Shkurtimisht, ka arsye për të qenë optimistë sepse ka gjëra që mund të bëni – zakone të stilit të jetesës që mund të adoptoni – për të ruajtur mprehtësinë e trurit tuaj dhe për të mbrojtur veten nga rreziku i demencës.

Qëndroni mendërisht aktiv për të ndërtuar rezervën tuaj njohëse

Psikologët i referohen një koncepti të njohur si " rezervë konjitive ", e cila është në thelb aftësia e trurit tuaj për t'u përshtatur përballë plakjes ose sëmundjes.

Ka shumë aktivitete që mund t'i zbatoni që konsiderohen të ndërtojnë rezervën tuaj njohëse, të tilla si leximi, luajtja e instrumenteve muzikore ose këndimi, plotësimi i enigmave sfiduese, mësimi i një gjuhe të dytë dhe udhëtimi.

Shoqërohuni

Izolimi social konsiderohet një faktor kryesor rreziku për demencën. Siç u shpreh një ekip studiuesish në Universitetin e Groningenit në rishikimin e tyre të fundit gjithëpërfshirës të kësaj teme, "njerëzit me më pak pjesëmarrje sociale, kontakte sociale më pak të shpeshta dhe më shumë ndjenja të vetmisë kanë një rrezik në rritje për të zhvilluar demencë ".

Pra, kërkoni shoqëri dhe biseda të gjalla kur të mundeni - kjo do t'i japë trurit tuaj një stërvitje të shkëlqyer dhe ndjenjat e përkatësisë do të jenë një ndihmë edhe për shëndetin tuaj mendor. Nëse nuk jeni i sigurt se ku të filloni, provoni të dilni vullnetar ose bashkohuni në një klub debati.

Qëndroni fizikisht aktiv

Truri juaj varet nga oksigjeni dhe lëndët e tjera ushqyese për të funksionuar mirë dhe kështu rrjedh se sa më i mirë të jetë shëndeti juaj kardiovaskular , aq më i fortë dhe më i shëndetshëm do të jetë edhe truri juaj. Në të njëjtën kohë, një mënyrë jetese e ulur dhe obeziteti janë të lidhura me rënien më të shpejtë të aftësive njohëse dhe rritjen e rrezikut të demencës.

Pra, përpiquni të ndërtoni një mënyrë jetese aktive në rutinën tuaj. Klasat e rregullta të vrapimit, çiklizmit, notit ose ushtrimeve të ngjashme do ta bëjnë diferencën, por nëse kjo nuk është gjëja juaj, mund të provoni thjesht të ecni dhe të ngjitni shkallët më shpesh, ose të qëndroni më aktiv përmes kopshtarisë ose duke kryer rregullisht një lloj tjetër hobi që ju pëlqen.

Ha mirë

Është gjithashtu e mirë për trurin tuaj nëse mund të mbani një dietë të shëndetshme. Shmangia e shumë yndyrave të ngopura do të ndalojë bllokimin e arterieve tuaja dhe shumë fruta dhe perime jeshile do t'i ofrojnë trupit tuaj antioksidantë të bollshëm që ndihmojnë në pastrimin e trurit nga 'radikalët e lirë' - një lloj nënprodukti i dëmshëm i proceseve të ndryshme biologjike.

Mendo pozitivisht

Një sasi në rritje e hulumtimeve sugjeron se qëndrimet tuaja ndaj plakjes mund të kenë pasoja reale për shëndetin tuaj nervor. Nëse prisni që të bëheni gjithnjë e më të ngadalshëm dhe të prirur ndaj harresës, kjo mund të bëhet një profeci vetë-përmbushëse.

Përndryshe, nëse e kuptoni se shëndeti i trurit tuaj është në një farë mënyre në duart tuaja, dhe kjo është e mundur – me stilin e jetës dhe rutinat e duhura – të mbeteni mendërisht të shkathët gjatë gjithë jetës, atëherë kjo ka të ngjarë të përfitojë trurin tuaj .

Pra, kërkoni modele pozitive më të vjetra nëse mundeni, merrni parasysh këshillat në këtë artikull dhe shfrytëzoni mundësinë për të trajnuar trurin tuaj si një muskul – ju mund të zhbllokoni akoma potencialin tuaj të plotë.


Tiranapost.al

https://tiranapost.al/stil-jete/zako...-forme-i515431

[ATMAN]

Pastertia mendore

Pastertia mendore eshte jashtezakonisht e dobishme dhe ndihmuese ne mbajtjen e shendetshme te nje personi, mendimet jo te pastra rrisin ne menyre drastike dhe progresive aciditetin ne gjak dhe keshtu favorizojne crregullimet ne stomak,zemer,dhe ne tru, per kete arsye cdo qenje njerzore duhet te zhvilloje dhe stimuloje nje sjellje te mire e sherbim altruist te shoqerise si dhe te beje njekohesisht edhe meditim rregullisht cdo dite, , menyra me e mire qe te con dhe drejton individin drejt pastertise mendore konsiston ne ndjekjen e parimeve morale te YAMA dhe NIYAMA te cilat po i rendis me poshte:

YAMA

1- Ahimsa , mos shkaktimi i dhimbjeve apo ofendimeve asnje qenje jetesore ne bote ,nepermjet mendimit ,fjales,apo aksionit fizik.
2- Satya, perdorim te mire te mendjes dhe fjaleve kjo quhet Satya
3- Asteya ,te largosh apo te rrefuzosh deshiren qe te marresh apo te posedosh apo te mbash te mirat e te tjereve kjo quhet Asteya shkurt te mos vjedhesh.
4- Brahmacarya, te mbash mendjen gjithmone te zhytur apo thithur ne Brahma (Entiteti Suprem) eshte Brahmacarya

NIYAMA

1- Shaoca, eshte dy llojesh ; pastertia e trupit dhe ajo e mendjes ,metoda per pastertine mendore jane xhentilesa drejt te gjitha krijesave,bujaria,puna per mireqenjen e te tjereve,dhe te jesh i sinqerte dhe korrekt ne detyrat dhe pergjegjesite e tua
2- Shantosa , te jesh i kenaqur nga gjerat e dhuruara pa kerkuar dhe pretenduar asgje kjo eshte Shantosa ,eshte esenciale te kerkosh te jesh gjithmone i kenaqur
3- Tapah, te besh sakrifica fizike dhe privacione per te arritur nje objektiv kjo eshte e njohur si Tapah, pjese te tjera te ketij rregulli moral jane ; Upavasa (agjerimi), ti sherbesh udheheqesit shpirteror, ti sherbesh nenes dhe babait , dhe kater tipet e YAJINA qe do te thote ti sherbesh paraardhesve ,ti sherbesh shoqerise,ti sherbesh qenjeve inferiore,dhe ti sherbesh KOSHIENCES SUPREME
4- Svadhydya, studimi dhe kuptimi i duhur dhe i drejte i shkrimeve te shenjta dhe teksteve filozofike eshte Svadhydya,ky rregull moral perfshin edhe marrjen pjese rregullisht ne meditimin kolektiv qe behet nje here ne jave,,duke pasur nje shoqeri spirituale e cila te ndihmon te lartesohesh shpirterisht dhe te mbron nga degradimi
5- Iishvara Pranidhana, te kesh besim te palekundur te Iishvara (Kontrollori Kozmik) si ne kenaqesi apo ne dhimbje dhe deshperim ,si ne prosperitet dhe jo prosperitet,dhe ne te gjitha ngjarjet dhe ndodhite ne jete ,te mendosh veten si nje instrument (ne doren e Zotit) dhe asnjehere si ai qe komandon kete instrument

Jeta njerzore eshte e shkurter eshte vertet shenjteri te marresh te gjitha instruksionet sa me shpejt qe te jete e mundur ne lidhje me praktikesh shpirterore,per tu bere i plote dhe per ti sherbyer me keto njohuri njerzimit qe vuan


Shri Shri Ananda Murtiji

[sirena_adria]

35 ushqimet më të mira për trurin

Ushqimi dhe gjendja shpirtërore janë aq të ndërlikuara saqë kanë frymëzuar një fushë të re të studimit të trurit: Psikiatrinë ushqyese , e cila shqyrton se si ajo që hamë ndikon në mënyrën se si ndihemi.

Ushqimet që hani mund të krijojnë ose prishin gjithçka nga puna dhe produktiviteti juaj deri te gjendja juaj mendore dhe shëndeti fizik. Për të rritur disponimin dhe nivelet e energjisë së trurit, vendosni këto 35 ushqime në listën tuaj ushqimore:

Karbohidratet komplekse

1. Farat e kungullit
2. Mollët
3. qiqrat
4. Luleshtrydhet
5. Bollguri

Karbohidratet komplekse përmbajnë më shumë lëndë ushqyese sesa karbohidratet e thjeshta dhe, për shkak të përmbajtjes së tyre më të lartë të fibrave, duhet më shumë kohë për t’u shpërbërë.

Proteina

6. Vezë
7. Salmon
8. Thjerrëza
9. Pulë
10. Mish pa dhjamë

Proteina është e nevojshme për nivele të shëndetshme të energjisë. Duhet më shumë kohë për t’u tretur sesa karbohidratet, duke mbajtur të balancuar sheqerin në gjak dhe duke siguruar energji të qëndrueshme.

Yndyrna të shëndetshme

11. Avokado
12. Ullinj
13. Tofu
14. Çokollatë e zezë
15. Sardele

Acidet yndyrore omega-3 janë pjesë e membranave qelizore, veçanërisht në tru, dhe ngrënia e ushqimeve si salmoni dhe sardelet është treguar se lehtëson depresionin dhe përmirëson disponimin .

Folate

16. Spinaq
17. Asparagus
18. Lakra Brukseli
19. Shege
20. Midhje

Folati luan një rol në prodhimin e dopaminës dhe ndikon në neurotransmetues të tjerë të lidhur me humorin, duke ju ndihmuar të mbani qetësinë dhe të vazhdoni.

Hekuri

21. Patate
22. Gjel deti
23. Arra
24. Fasule
25. Kuinoa

Hekuri i ulët mund të shkaktojë lodhje dhe depresion. Proteinat që gjenden në hekur ndihmojnë gjithashtu në ruajtjen e funksionit dhe zhvillimit të shëndetshëm të trurit.

Vitaminë C

26. Portokall
27. Limon
28. Kivi
29. Speca
30. Domate

Vitamina C është një antioksidant që ndihmon aftësinë e trupit për të prodhuar neurotransmetues, duke përfshirë dopaminën dhe serotoninën, të cilat të dyja punojnë për të stabilizuar gjendjen shpirtërore.

Melatonin

31. Qershi
32. Rrush
33. Elb
34. Brokoli
35. Fistik

Melatonina nuk ka një efekt gjumëtar. Në vend të kësaj, ajo ju zhvendos në një gjendje që ju ndihmon të lehtësoni rrugën drejt gjumit . Ngrënia e ushqimeve të pasura me melatonin para gjumit mund t’ju ndihmojë të përfitoni plotësisht nga rritja natyrale e këtij hormoni që clirohet në mbrëmje.


Tiranapost.al

https://tiranapost.al/stil-jete/35-u...trurin-i516254

[sirena_adria]

Sulmi ndaj trurit

Fillimisht pandemia, më pas lufta. E gjitha kjo në sfondin e ndryshimeve klimatike që prek shtresat e varfra e të mesme të shoqërisë. A është truri nën një sulm të vazhdueshëm? Kia Nobre, një prej neuroshkencëtareve më në zë për momentin, mendon se po.

Erjon Uka


Truri është një mekanizëm kompleks, i habitshëm e në disa aspekte edhe tronditës. Përshtatet me ngjarje epokale dhe katastrofike siç janë lufta, pandemia, apo kriza klimatike që merr përpara shtëpi dhe jetë njerëzish. U paraprin ndryshimeve dhe parashikon se si ndikojnë këto fakte përkohësisht apo afatgjatë mbi sjelljen tonë.

Neuroshkencëtare e njohur botërisht, Kia Nobre drejton “Oxford Centre for Human Brain Activity” në Britaninë e Madhe, qendra prestigjioze dedikuar aktiviteteve cerebrale, teksa sapo është nderuar në Amsterdam me çmimin “C.L. de Carvalho” për shkencat njohëse.

Çfarë ndikimi psikologjik kanë ngjarjet katastrofike?

Godasin trupin dhe mendjen, janë fenomene shumë komplekse dhe lëvizin shumë faktorë të ndryshëm. Covid-19 është shumë i ndryshëm nga lufta në Ukrainë, mbi të gjitha për ne që nuk luftojmë. Është sëmundje që prek trupin me ndikim direkt në tru. Falë një numri shumë të lartë studimesh mbi pacientë të ndryshëm, tashmë e dime se ka një gamë të gjerë simptomash psikologjike dhe psikiatrike që lidhen me virusin: stres, shqetësim, humbje e njerëzve të afërt. Ndërsa lufta, për ata që nuk luftojnë direkt, prodhon efekte jo të drejtpërdrejta: stres, frikë dhe ankth, me pasoja në shëndetin mendor dhe në trup. Ndërsa për ata që luftojnë, dëmet janë të tjera: lëndime traumatike të trurit, lëndime fizike traumatike dhe shqetësime shumë të rënda nga stresi i pas traumës.

Sipas vlerësimeve të bëra nga revista mjeko-shkencore “The Lancet”, si pasojë e pandemisë, janë regjistruar 53 milionë raste depresioni më shumë dhe 76 milionë më shumë raste ankthi. A është një përllogaritje që po bie tani?

Jam shumë e lumtur që kjo temë po merr vëmendje, sepse në të shkuarën do të ishte tejkaluar ose do të banalizohej. Nuk është e lehtë të thuhet nëse po ulet kjo tendencë. Me gjasë ka shumë njerëz që s’janë në gjendje të dallojnë simptomat, prandaj mendoj që duhet të jemi të kujdesshëm në këtë pikë. Është e vërtetë se llogariten pasojat psikiatrike dhe psikologjike shumë të rënda të Covid-19 mbi ata që e kanë kaluar, por në çdo rast duhet të marrim në konsideratë edhe ata që nuk janë infektuar por kanë vuajtur nga vetmia, privimet, nga humbja e shoqërizimit, nga ankthi. Por ka edhe një element tjetër që deri tani është injoruar: të ashtuquajturit “efekte njohëse”. Nëse për shkak të Covid krijohen edhe probleme cerebrale, ato ndikojnë edhe në funksionet më bazike që na mundësojnë ndërveprimin e përditshëm, si edhe në aftësinë për t’u përqëndruar, e cila është thelbësore për të marrë informacione, për të mësuar e për të mbajtur mend. Disa flasin për “mjegull cerebrale”, një efekt që ende s’është studiuar, s’është njohur dhe nuk ka të dhëna statistikore, megjithëse është i rëndësishëm. Mjaft të mendojmë për fëmijët dhe për shkollën.

Ju jeni një neuroshkencëtare e njohur botërisht. Cila është qasja e kësaj disipline në analizat e reagimeve përshtatëse të trurit?

Një pjesë e mirë e studimeve që janë zhvilluar në laboratorin tim përpiqen të theksojnë se truri nuk është një organ reaktiv. Në libra dhe në mendjen e pjesës dërrmuese të njerëzve të shkolluar është krijuar bindja se në bazë ekzistojnë ndjenjat, pastaj në tru përzihen elementë të ndryshëm, e në fund krijohet forma e një përfaqësimi mendor. Sipas këtij koncepti, ndërgjegja dhe kujtesa janë produkti final i një procesi që lëviz nga jashtë-brenda. Por kjo është gjysmë e vërtetë. Në fakt, truri ynë është i pasur me eksperienca dhe i përdor në mënyrën e duhur për të parashikuar se çfarë mund të ndodhë, si mund të vazhdojë më tej, krijon zonat shqisore që mbledhin informacione të përshtatshme për të udhëhequr sjelljen tonë. Kur e gjitha kjo funksionon për së mbari, rezultati është i jashtëzakonshëm: nuk është truri që merr të dhëna nga bota e jashtme, por bashkon eksperienca dhe informacione shqisore nga jashtë për të krijuar perceptime dhe kujtime, për të marrë vendime dhe këtë e bën në mënyrë dinamike duke i paraprirë momenteve, gjërave. Është një proces shumë proaktiv, i habitshëm, që të befason.

A ndryshojnë reagimet sipas moshës apo gjinisë?

Sigurisht, patjetër që po. Ndryshojnë sipas moshës, seksit, arsimimit. Janë faktorë të një ekuacioni kompleks: askush nuk e kupton ende se si formësohen elasticiteti, faktorët mbrojtës dhe cenueshmëria. Disa nga këta elementë nuk janë biologjikë dhe fiziologjikë, por kulturorë ose varen nga ekspozimi ndaj teknologjisë. Edhe nëse gjejmë dallime midis burrave dhe grave, fëmijëve dhe të rriturve, këto nuk duhet t'i atribuohen faktorëve fiziologjikë ose biologjikë, por duhet të studiohen brenda kornizës së përgjithshme të të dhënave eksperimentale, gjenetike, fiziologjike. Ka ngjarje katastrofike që prodhojnë efekte shumë akute dhe të rënda përsa i përket stresit, por mënyra se si ne i trajtojmë ndryshon ndjeshëm nga njëri te tjetri. Në rastin e luftës, disa do të vuajnë nga stresi pas traumatik dhe nuk do të jenë kurrë në gjendje ta kapërcejnë atë, të tjerët do të jenë më elastikë dhe do të përpiqen të kuptojnë mekanizmat që ndihmojnë trurin dhe mendjen t’i kapërcejnë pasojat në afatgjatë.

Covid-19, lufta në Ukrainë, kriza klimatike. Cila është ngjarja më e rëndë?

Do t’i vija të tre në një nivel të njëjtë, por kanë implikime të ndryshme. Ama mendoj se ndryshimet klimatike janë ngjarja më e rëndë: një krizë e vazhdueshme. Pikërisht për këtë arsye priremi ta përballojmë gradualisht, duke e shtyrë zgjidhjen. Në vend se të sillemi kështu, duhet ta konsiderojmë si krizë të rëndë dhe akute. Sigurisht duhet ta kishim bërë ca kohë më parë.

Ç’mund të bëjë psikiatria dhe neuroshkenca?

Nuk do të flisja vetëm për psikiatri, por për familjen e disiplinave që merren me kuptimin dhe trajtimin e mendjes njerëzore, pra psikiatri, neurologji dhe psikologji eksperimentale. Pikë së pari, duhet të reshtim së stigmatizuari problemet e shëndetit mendor. Psikiatria dhe psikologjia mendoj se po kërkojnë ta bëjnë këtë gjë dhe më në fund po fillon të njihen implikimet mbi shëndetin mendor që shkakton kovidi, luftërat dhe ndryshimet klimatike.

Si mund të ndikojë politika?

Një hap i mirë do të ishte vënia në dispozicion e më shumë parave të shpenzuara për shëndetin mendor. Për shembull sot, në Mbretërinë e Bashkuar po investohen shumë resurse në neuroshkencë dhe në shëndet mendor. Në të kaluarën, pavarësisht peshës së madhe të këtyre faktorëve në cilësinë e jetës, investimet kanë qenë të papërfillshme në krahasim me sëmundjet kardiovaskulare apo kancerin. Ka ende shumë rrugë për të bërë, por ne po ecim në drejtimin e duhur.


*Kia Nobre është neuroshkencëtare braziliane, pjesë e Universitetit të Oksfordit në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo është anëtare e “Academia Europaea” dhe e shumë instituteve dhe shoqatave anglo-saksone. Ndër të tjera, është nderuar me çmimet “MRC Suffrage Science Award” dhe “Broadbent Prize from the European Society of Cognitive Psychology”.

Intervista për Emanuele Coen u përkthye nga Erjon Uka.

[sirena_adria]

6 ushqime të lehta për të mbajtur trurin tuaj të mprehtë

Ju mund ta dini tashmë se zakonet tuaja të të ngrënit mund të ndihmojnë ose pengojnë rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve të zemrës ose diabetit të tipit 2, por mund të mos dini për mënyrat se si ushqimi mund të ndikojë në shëndetin e trurit.

Në fakt, studime të shumta tregojnë për faktin se ushqimet e plota të pasura me antioksidantë dhe lëndë ushqyese luajnë role të rëndësishme në mbrojtjen e funksioneve tuaja njohëse - aftësitë për të menduar, mësuar dhe mbajtur mend.

Këtu janë disa nga ushqimet më të mira të mbështetura shkencërisht për të ushqyer mendjen tuaj.


Bukë të thekur

Kokoshka

Lëng shege

Arra

Boronica

Sallatë jeshile


Tiranapost.al

https://tiranapost.al/shendeti/6-ush...prehte-i520225

[sirena_adria]

A e dini se cili është fruti më i mirë për shëndetin e trurit?

Tashmë nuk është më një sekret se zgjedhjet ushqimore që bëjmë, kanë një ndikim të drejtpërdrejtë në shëndetin tonë, përfshirë këtu edhe shëndetin e trurit.

Për të mbajtur të shëndetshme funksionet e trurit, ekspertët botërorë të shëndetit, këshillojnë që regjimi ushqimor të jetë sa më i larmishëm.

Por kur bëhet fjalë për frutat, një lloj është në qendër të vëmendjes, të cilën AgroWeb.org e zbulon më poshtë.


Cili është fruti më i mirë për shëndetin e trurit?

Edhe pse plakja është një proces i natyrshëm dhe i pashmangshëm, ka shumë elementë që mund ta ngadalësojë këtë proces.

Një prej tyre është ushqimi që konsumojmë dhe në këtë aspekt duket se në përgjithësi frutat e pyllit janë ato që japin përfitimet maksimale.

Megjithatë edhe konsumi i frutave të tjera është një element kyç në shëndetin e trurit dhe shëndetin e përgjithshëm.

Kjo sepse fruat kanë plot vitamina, minerale, antioksidantë dhe përbërës të tjerë që ndihmojnë dhe përmirësojnë shëndetin.

Frutat e pyllit janë ato që në rastin e shëndetit të trurit japin më tepër përfititme sepse janë më të pasurat me antoksidantë, të cilat i shërbejnë më së miri këtij organi kaq kompleks.

Manaferrat, boronicat, mjedrat apo dredhëzat, duhet të jenë të gjithmonë në tryezën tuaj.

Këto fruta të vogla, janë gjithashtu shumë të shijshme dhe mund të përfshihen në kaq shumë receta.

Aq sa që nuk mund t’i përjashtosh nga regjimi ushqimor.

Pa marrë parasysh se cilën zgjidhni, ju do t’i siguroni trupit tuaj antioksidantë, fibra dhe shumë vitamina e minerale. Një përfitim tjetër është se të gjitha janë me pak kalori dhe pa yndyrë.

Ato përmbajnë fitokimikate të ndryshme, duke përfshirë antocianinën, acidin kafeik, katekinën, kuercetinën, kaempferolin dhe taninën, në varësi të llojit që zgjidhni.

Këto fitokimikate mund të ofrojnë veti antioksiduese, anti-inflamatore, anti-virale për trurin, duke e ndihmuar atë të ngadalësojë procesin natyral të plakjes.

Pra, përfshirja e këtyre frutave në regjimin ushqimor mund të jetë pikërisht ajo që i nevojitet trurit tuaj për të ruajtur funksionet e tij.


/AgroWeb.org /Koha Jonë

https://kohajone.com/a-e-dini-se-cil...etin-e-trurit/