Histori të Ushtrisë Shqiptare nën rregjimin komunist

[Albo]

Flet Koloneli në Rezervë, Dr. Mikado Shakohoxha: Në Durrës, për të ashtuquajturin “Grupi puçist në ushtri”

- Për të ashtuquajturin “Grupi puçist në ushtri” janë bërë vetëm dy aktive

-Veprimtaria “armiqësore” e Beqir Ballukut, te Vila e Zogut, u dënua nën drejtimin e Mehmet Shehut

- Diskutimet më të ashpra ndaj Beqirit, u bënë nga Mehmet Shehu, Petrit Dume dhe Hito Çako

- Petrit Dume dhe Hito Çako u etiketuan si shpëtimtarë të ushtrisë

- Mehmet Shehu dhe Hysni Kapo, vijnë befasisht në stërvitjen e Fierit

-Lirim Deda shoqëronte Dritëro Agollin, Ismail Kadarenë

-Takimi mbresëlënës i Mehmet Shehut me qytetarët fierakë

- Në stërvitje më caktuan të shoqëroja Mehmet Shehun

Sqarim

Pa hyrë në mbledhjen e Vilës së Zogut, po bëj një sqarim për disa gjëra që shpesh njerëzit edhe i ngatërrojnë pa dashje. Në harkun kohor korrik - dhjetor 1974 në Durrës, për të ashtuquajturin “Grupi puçist në ushtri” janë bërë vetëm dy aktive. Aktivi i parë është bërë në javën e parë të korrikut, nga data shtatë deri në datën nëntë, ku u dënua veprimtaria “armiqësore” e Beqir Ballukut, te Vila e Zogut, nën drejtimin e Mehmet Shehut. Kuptohet, edhe të gjithë anëtarëve të tjerë të Byrosë Politike. Pjesëmarrës kanë qenë kuadrot kryesore të Ushtrisë: komandantët e komisarët e korpusve (dhe të dy grupime). Ka pasur edhe nga Komiteti Qendror e nga ministria e Brendshme, por nuk kam ditur asnjëherë kriterin e përzgjedhjes, apo rangun e tyre. Nuk përjashtohet mundësia se ato lista me siguri shkonin edhe në vende te tjera. Nga Drejtoria Operative, si gjithmonë, ka pasur më shumë, sepse ajo bënte pjesë në aparatin organizues, nën drejtimin e Shtabit të Përgjithshëm. Kësisoj, te ne vinin listat e pjesëmarrësve, të të deleguarve, të presidiumit, të diskutantëve, radha e diskutimit të tyre, problemet e autobusëve për lëvizje, të fjetjes, të ushqimit, etj.. Pra, lajmërimin, pritjen dhe organizimin e punës e bënte Drejtoria Operative. Aktivi i dytë ishte aktivi i Partisë, i cili është bërë mbas fjalës së 14 tetorit, më 24 - 25 - 26 tetor, me ata pjesëmarrës që i mbulonte Komiteti i Partisë së Ministrisë (asnjë kuadër nga njësitë dhe repartit e ushtrisë). Në Shtëpinë e Pushimit të Ushtarakëve u dënua veprimtaria e Petrit Dumes dhe Hito Çakos. Mbas këtyre u bënë aktivet e Partisë në korpuse (grupime), komanda, shkolla, etj..

Beqir Balluku nuk ulet në Presidium

Mbasi u futëm në sallën e mbledhjeve, me ndikimin e Mitat Gjondedës, ne zumë vend diku para mesit te saj. Pas pak vjen Beqir Balluku dhe disa nga ne ngrihemi menjëherë më këmbë dhe e nderojmë, duke mos ditur gjë fare. Në kohën që presidiumi po zinte vendet, Beqiri, jo vetëm që nuk doli atje, por iu hoq edhe tavlla e cigareve atje në një vend të zakonshëm në sallë, duke iu ulur në të dy krahët oficerët madhorë Muhamet Prodani, Alfred Moisiu, Andon Sheti dhe Aleko Koka. Vijuan diskutime te ashpra ndaj Beqirit, fillimisht nga Mehmet Shehu, Petrit Dume e Hito Cako, pastaj nga të tjerët, kush e kush të fliste më shumë e më ashpër. Në fund ai foli shumë shkurt duke pranuar gjithçka iu komunikua, shkarkimi nga detyra, etj. U komunikua emërimi i Mehmet Shehut si ministër dhe i Petrit Dumes e Hito Çakos si zv.ministra, etj.. U kthyem në Tiranë, mbasi u porositëm të mos tregonim asgjë për çfarë ishte bërë në Durrës, ndryshe, kush do ta shkelte këtë porosi, do të trajtohej si ish - ministri. Unë, si gjithnjë, nuk arrita dot ta mbaj si sekret dhe, me të mbërritur në Tiranë, takova një mikun tim, oficer madhor, Memisha Jonuzaj dhe ia tregova te gjitha një për një. Por ai nuk ndoqi shembullin tim, nuk tregoi kurrë. Më 9 korrik, mbasdite, megjithëse Fuat Celikut, që përgatiti diskutimin, iu tha fillimisht se do të fliste Komandanti i Përgjithshëm, pastaj se do të fliste Ramiz Alia, në fund foli Hitua. Fuati e di se çfarë kemi hequr ne, disa shokë për ta gjetur atë, kurse Ramiz Alia, jo vetëm që u befasua, por edhe e përgëzoi publikisht, për nivelin e fjalës së rastit.

Korrik, mbledhja e Plenumit të 5 - të të KQ të PPSH

Më 25 - 26 korrik u bë mbledhja e Plenumit të 5 - të të KQ të PPSH - së ku u dënua vetëm Beqir Balluku, krahas ndonjë kritike tjetër të lehtë, ndërsa më 29 korrik doli edhe një qarkore në parti për veprimtarinë armiqësore të Beqirit. Muaji korrik 1974 dhe fillimi i gushtit kaluan duke bërë mbledhje e analiza në linjë Partie dhe drejtorie në Shtabin e Përgjithshëm. E kush nuk na erdhi i deleguar për “materialin e zi”?! Në fakt oficerët e gjeneralët më të aftë, më të lapsit, si: Rahman Parllaku, Ernest Jakova, Spiro Shalësi, Elami Hado, Agron Çomo, Hysen Burba, Ilo Furrxhi, etj kritikoheshin rëndë dhe ngriheshin në qiell Petrit Dume e Hito Çako si shpëtimtarë të ushtrisë. T’i shkruash të gjitha ato që kemi thënë në atë kohë të shkurtër nuk dalin volume të tëra. Rreth 10 - ditëshit të parë të gushtit udhëheqja e stërvitjes me trupa “Semani” u vendos në çadrat e Golemit për përgatitjen e saj me shtabe (komando - shtabi) e pastaj me trupa.

Stërvitja në Korpusin e Fierit

Kur ishim në kulmin e përgatitjes së stërvitjes me Korpusin e Fierit shikojmë të futen në qendrën e çadrave dy makina te zeza te tipit “Citroen”, nga të cilat zbresin Mehmet Shehu dhe Hysni Kapo. Ne dolëm të gjithë nga çadra e madhe (çadra e punës) dhe Mehmet Shehu, mbasi i tërhoqi vëmendjen Petrit Dumes dhe urdhëroi që udhëheqja e stërvitjes, së bashku me grupin e punës, të kthehej menjëherë për të vazhduar përgatitjen nga zyrat e Shtabit të Përgjithshëm në Tiranë, ndërsa nënvizoi që Diko Zequa të vazhdonte ruajtjen e mbajtjen në gatishmëri të fushimit për më vonë. Kur po fillonte lëvizja, Dumja thirri Sofo Donën (shefi i degës ekomomike), doktorin e mrekullueshëm Ismail Feta dhe mua duke na dhënë disa detyra shtesë për fushimin, sidomos për materialet grafike dhe tekstuale të stërvitjes. Me dr. Ismail Feten, për sa ditë ndenjëm bashkë, kritikonim pa pushim Beqir Ballukun dhe i thurëm lavde Petrit Dumes si shpëtimtar i situatës. Dr. Ismailin më vonë erdhi dhe e mori me helikopter Dumja dhe shkuan bashkë në përvjetorin e festes së Br. XVIII të Dibrës ku ai kishte qenë zv.komandant. Edhe unë u urdhërova të shkoj në Tiranë e mandej në stërvitjen komando - shtabi të korpusit të Fierit duke u vendosur në periferi të Kuçovës, pranë plepave. Atje, krahas punës, gjeja kohë dhe mezi prisja të rrija me kushëririn tim të parë, që e dua dhe e respektoj shumë, së bashku me bashkëshorten e vet të mrekullueshme Saiden. Por shpesh me ne vinte edhe Maks Subashi me Ramadanin. Ndërkohë, Beqir Balluku me familjen e vet ishte internuar në Selenicë të Vlorës dhe kudo, në njësi e reparte, vazhdonte dënimi i tij. Ndërsa në Shtabin e Përgjithshëm, krahas përgatitjes së stërvitjes së Fierit, të ashtuquajtur “Semani”, bëhej edhe grumbullimi i materialeve që kishin dërguar kuadrot mbi “materialin e zi”, si edhe vazhdonin diskutimet për Beqirin, Petritin dhe Hiton. Petritit i erdhën edhe mjaft telegrame e urime të tjera për rezistencën që i kishte bërë ndër vite Beqirit.



Korpusi i Fierit

Korpusi i Fierit ishte nga më të mëdhenjtë e ushtrisë. Ai shtrihej që nga dredhja e lumit Shkumbin deri te kalaja e Borshit të Sarandës; pra, në disa rrethe, duke përfshirë edhe forcat e ishullit të Sazanit e ato të Flotës. Komandanti Veli Llakaj ishte oficer i hershëm dhe i suksesshëm kudo. Stërvitja me komandat e shtabet përfundoi në fund të gushtit. Po fillonte stërvitja me trupa “Semani”, e cila do të zgjaste nga data 1 - 4 shtator, nga më të mëdhatë në forca, mjete, shtrirje, shpërndarje, përgjithësime, detyra, etj.. Para se të jepej sinjali i hapjes dhe i mobilizimit me provë ngritje në kushtrim, befasisht udhëheqja e stërvitjes u vendos në fshatin Mbyjet, afër Fierit. Pothuajse, gjithë Byroja Politike, Sekretaret e Parë dhe Kryetarët e Komiteteve Ekzekutive të rretheve, krijues të fushave të ndryshme dhe grupe artistike nga Tirana e rrethet mbërritën aty. Mbaj mend që Lirim Deda shoqëronte Dritero Agollin, Ismail Kadarenë, etj.. Aparati i imitimit me Kristo Pecanin, Rako Pandon, Dhimitër Dukën, grupi shkencor me Shahin Lekën, Drino Bratin, Dhimitër Ndrenikën, Zoi me bibliotekën, si gjithmonë Kokeri me sekretarinë dhe Ymeri me materiale tepër sekrete dhe ndërmjetësit në numër të paparë ndonjëherë, tërhiqnin vëmendjen. Si gjithmonë, në lëvizje të paparë Diko Zeqo e Sofo Dona së bashku me kameramanët e kineastët. Kuadrot kryesore të rretheve Vlorë, Fier, Lushnjë e Berat ndiqnin hap pas hapi kontingjentet e shumta që kompletonin njësitë e repartet e ndryshme. Shtabi i Përgjithshëm e kryesisht Drejtoria Operative, Ndërlidhjes, Organizimit dhe e Zbulimit ishin në pikën me të lartë të “vëllimit” që s’e kisha përjetuar ndonjëherë, pa përjashtuar drejtoritë dhe komandat e tjera. Pranë shtabit të udhëheqjes qëndronin në gatishmëri dhe punonin pa ndërprerje një grup oficerësh të kualifikuar nga të gjitha llojet e armëve dhe shërbimeve, krahas drejtorëve si: Fredi Toro, Xhemil Çela, Mumin Hoxha, Bilbil Alia, Mendu Tetova, Maksim Subashi, Syrja Demçolli, Xheladin Seferi, Bajo Topulli, Ymerli Alimeri, Hysen Arapi, Koli Tashi, Hysen Burba, Robert Hajro dhe Kostaq Karoli me imitimin e tij. Pati momente nga më interesantet, sidomos me grupin e kuadrove kryesore të rretheve, të Brigadës së Vlorës, Brigadës së Tankeve, të Marinës dhe me Shtabin e Mbrojtjes së rrethit Fier në vendkomandën e kohës së Luftës, që drejtohej nga Piro Gusho dhe bashkëbisedimi me kuadrot kryesore në kinemanë e Lushnjës, me imitimin, me kameramanë, etj..



Takimi mbresëlënës i Mehmet Shehut me qytetarët fierakë

Një takim shumë mbresëlënës do të ishte ai i Mehmet Shehut me një masë të madhe qytetarësh fierakë në qendër të Fierit në një vendstrehim model, ku unë takova edhe një hallën time, Haxhik Sinaj, e cila rrinte me djalin e saj mësues ndër vite, Sabri Sinaj. Në këtë kohë Beqir Balluku, nga Selenica ishte zhvendosur në Roskovec. Niko Dulaku e Petraq Kolonjari ishin te grupi i konkluzioneve. Kishte vite që ishte kthyer në detyrim e traditë që udhëheqësit kryesorë do t’i shoqëronte një oficer që e njihte mirë planin metodik të stërvitjes. Mua më caktuan me Mehmet Sheun, kurse Adem Çopanin me Hysni Kapon dhe Adil Çarçanin. Ngarkesat ishin të mëdha dhe të përditshme, pa orar, me ditë të tëra dhe duhet t’i raportonim për gjithçka edhe Petrit Dumes e Hito Çakos. Mehmet Shehun unë e kisha shoqëruar në stërvitjen “Kaptina” me korpusin e Burrelit, më 1973, në Malin me Gropa,Martanesh e deri te takimi me vullnetarët e hekurudhës Librazhd - Përrenjas. Sa herë shiheshim, më thoshte: “Si e keni Alush Majkon? Po ecën mirë kooperativa ?”. Ishte fjala për kryetarin e kooperativës “Hysni Kapo” Vranisht - Tërbaç. Ne krahas, shumë dokumenteve të stërvitjes (grafike, teksuale), pajisje që i mbanim me vete, kishim edhe një dokument bazë: Plan-kalendarin e veprimeve luftarake të njësive dhe reparteve pjesëmarrëse, me vendin e orët operative dhe astronometrike. Në atë plan përcaktohej se ku duhej të ishte çdo pjesëmarrës dhe çfarë duhej të bënte, si edhe i rekomandohej udhëheqjes se çfarë duhej të shikonte sipas diteve dhe orëve. Në këto pika, kuadrot drejtuese që organizonin pritjen dhe u bënin shpjegimet e nevojshme të pranishmëve, përfshinin televizionin, shtypin, kineastet, etj.. Unë flija në një çadër me Adem Çopanin dhe, duke shkëmbyer mendime për veprimet e ditës, vëreja se ai gjithmonë jepte opinione mbresëlënëse për Hysniun dhe Adilin në njohje të situatës dhe mirëkuptimin e çështjeve që do të ndiqnin gjatë ditës, për takimet e ndryshme, etj.. Pra kësisoj asnjë ndryshim nuk pësonte plani i përgatitur me kohë. Ndryshe qëndronte puna me eprorin tim, Mehmet Shehu. Ai, mbasi njihej që në darkë me planin e ditës së ardhshme, bënte ndryshime të mëdha, sepse njihte me imtësi terrenin dhe veprimet që duhet të bëheshin. Donte të shikonte mënyrën e dhënies dhe marrjes së sinjalit nga vend - komandat e kohës së luftës, hapjen e mobilizimin e dy - tre njësive e reparteve; vendosjen e shtabeve dhe trupave në kushte fushore; zënien e bazave të nisjes; kalimin në mësymje; futjen e skalionit të dytë; rrethimin, asgjësimin; vazhdimin e sulmit ; përforcimin e buzës së ujit, ndjekjen e analizave, etj. Qe një rast i rrallë, e i papërsëritshëm, imitimi në përgjithësi dhe sidomos ai në ombrellë, e desantimit ajror. Sa mirë do të ishte t’i jepte televizioni këta përbërës. Çdo ditë mund te ballafaqohen volume të tëra për t’i përshkruar.

Nesër do të lexoni:

-Stërvitja “Semani”, më e madhja në historinë e ushtrisë shqiptare

- Dënimi i librave “Psikologjia e ushtarit” , “Filozofia ushtarake”

-Për “punë të dobët dhe mashtrime” u shkarkua komanda e Brigadës së Tankeve, Fier

- Ardhja e befasishme e Hito Çakos në zyrën e Petrit Dumes

-Thirrja urgjente e Hitos për të ardhur Petrit Dumja

- Petrit Dume këndonte gjithmonë “Kolonjë, e bukur Kolonjë…”

- Drejtoria Politike, nën drejtimin e Hitos kishte përkthyer disa libra ruse me përmbajtje revizioniste

- Fjalimi “bombë” i Enver Hoxhës

“Të fshijmë me fshesë të hekurt veprimtarinë armiqësore të Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos, e Rrahman Parllakut”

-Letra asgjësuese e Hito Çakos, “Jam armik, jam me shfaqje revizioniste


-Përgatiti për botim: Albert ZHOLI

[Albo]

Flet Koloneli në Rezervë, Dr. Mikado Shakohoxha: Korrik - dhjetor, 1974 muajt që tronditën ushtrinë

-Si ishte e ndarë Ministria e Mbrojtjes në vitin 1974

-Petrit Dume, organizoi stërvitjen me Korpusin e Shkodrës

-Petrit Dume dhe Hito Çako nisen urgjent në Tiranë

-Telefonata enigmë e Beqir Ballukut

-Në Golem na dhanë materialin sekret

-E papritura për dënimin e Beqir Ballukut

Albert ZHOLI

Këto 20 vitet e fundit media e shkruar dhe ajo televizive, kujtimet e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, historiket e të gjitha fushave dhe niveleve (monografike e disertacione) në mjaft gjini të ndryshme kanë shkruar e folur për të ashtuquajturin “Grup puçistësh” në ushtri. Për ato ngjarje, data e zhvillime, tregojnë e flasin një mori individësh, familjesh, strukturash (ushtarë, njësi, reparte, komanda, shtabe), aparate partie e shtetërore, fshatra e krahina. Këto kanë kompensuar një boshllëk të krijuar ndër vite në botimet e këtij lloj dhe në historiografinë shqiptare si edhe kanë plotësuar një dëshirë të lexuesve të interesuar për këtë fushë. E pse jo?! Edhe të afërmve të atyre që përfliten, të miqve e shokëve bashkëkohës, bashkëluftëtarë e bashkëpunëtorë. Në sistemin e ri të kohës që jetojmë secili ka të drejtën e tij të shkruajë. Edhe unë, si shumë shokë të tjerë që në ato 6 muaj kam qenë pranë atyre ngjarjeve (indirekt, ose direkt) vendosa të shkruaj pjesë të shkëputura, duke menduar se jam afër së vërtetave përkundër qëndrimeve “kompetente” e delirante dhe rolit të “Belulit” të viktimizuar politik, tej. Shkrimet i kam ndarë në dy pjesë: Ato të vëzhguesit të vitit 1974 dhe ato të konkluzioneve tw menjëhershme, që lidhen me ushtrinë, mbrojtjen, gradat dhe uniformën ushtarake. Sigurisht, gjeneralë si: Rahman Parrllaku, Ernest Jakova, Elam Hado, që e dimë sesa shumë kanë vuajtur, kanë thënë dhe kanë shumë për të thënë. Nuk kam mbajtur asnjëherë ditar, nuk kam arkiv personal, nuk ruaj asnjë dorëshkrim, kësisoj sigurisht që kam mangësi, sepse kujtesa edhe të tradhton, sidomos kur flet për këto ngjarje, për data e zhvillime që lidhen me merita personale, apo të personave të brezit tënd e të bashkëpunëtorëve të tu. Por ju siguroj se, gjithçka është autentike, të përjetuarat e ngulitura në kujtesë të riprodhohen me besnikëri absolute.

Ministria e Mbrojtjes në vitin 1974

Ministria e Mbrojtjes në vitin 1974 ishte e ndarë gjeografikisht në dy pjesë: ajo ekonomike, me drejtori politike ne qendër të Tiranës (ku është edhe sot) dhe ajo luftarake me Shtabin e Përgjithshëm e përbërësit e tjerë të saj diku lart, rrëzë malit të Dajtit. Të dyja bashkë kryenin detyrat e edukimit, të stërvitjes, gatishmërisë, të pajisjeve fortifikuese, mbrojtëse, ekonomike, shëndetësore, të marrëdhënieve me veteranët e me publikun. Kurse Shtabi i Përgjithshëm ishte organ i drejtimeve tw Forcave të Armatosura të vendit, i cili varej nga Komandanti i Përgjithshëm dhe ministri i Mbrojtjes në të gjitha pjesët përbërëse të tij. Ky ishte pjesa luftarake si ministri. Krahas mjaft detyrave, si Shtabi i Përgjithshëm, drejtonte edhe përgatitjen e kuadrove, komandove e shtabeve të ushtrisë, nëpërmjet Drejtorisë Operative (degës së shtabeve); sigurisht, edhe me drejtori të tjera, sidomos me atë të Zbulimit. Shtabi drejtonte grupin e kuadrove kryesore të ushtrisë (grupin e të Ministrit), praktikën dhe stërvitjen e shtabit të aparatit të ministrisw; stërvitje komando – shtabi; Korpus- Brigadë -batalion (grup) në terren me mjete ndërlidhje dhe pjesëmarrje të kufizuar trupash, njëra nga të cilat, e planizuar me kohë, përfundohej në stërvitje me trupa, e cila ishte forma më e lartë e përgatitjes. Të gjitha këto aktivitete planizoheshin e miratoheshin nga instancat përkatëse, me faturat përkatëse, si edhe njoftoheshin me kohë edhe organet e partisë, pushtetit dhe ekonomisë së terrenit sepse merrte pjesë një masë e madhe forcash pune (rezervë). Pra, ngarkesa e punës së strukturave të Shtabit të Përgjithshëm ka qenë e paparë. Pikërisht, në kuadrin e realizimit tw detyrave tw plan-kalendarit të vitit stërvitor të vitit 1974, me urdhër të ministrit të Mbrojtjes, ditët e fundit të qershorit, udhëheqja e stërvitjes komando - shtabi (dyanëshe, trishkallshe) u vendos në rajonin e Pukës.

Petrit Dume, organizoi stërvitjen me Korpusin e Shkodrës

Nga fundi i muajit qershor 1974 Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë, nën drejtimin e Petrit Dumes, Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, sipas planifikimit të bërë me kohë, organizoi stërvitjen me Korpusin e Shkodrës (Korpusi i Pukës sapo ishte krijuar, por nuk mori pjesë) dhe me Grupimin VI Operativ të Tiranës. Metoda e stërvitjes ishte komando - shtabi trishkallëshe (korpus, brigadë, batalion - grup) me mjete ndërlidhëse në terren (pjesërisht me imitim dhe pjesëmarrje të kufizuar trupash), ku do të trajtoheshin e unifikoheshin çështje të ndryshme në dy lloje të luftimit (mësymje dhe mbrojtje) si edhe aspekte te ndryshme të tyre si marshime me parashikim luftim ndeshje, vendosje në kushte fushore ,marrje e drejtimit, organizim i luftimit në terren (rikonicioni, bashkëveprimi, drejtimi, sigurimi materialo - teknik, shëndetësor e veterinar), drejtimi i veprimeve luftarake, etj..

Petrit Dume dhe Hito Çako nisen urgjent në Tiranë

Për çudinë e të gjithëve, ditën e dytë (2 korrik) u kërkua që Petrit Dume dhe Hito Çako të niseshin urgjent në Tiranë së bashku me Komandën e Grupimit të Tiranës (Bejto Isufi e Mitat Bejko). Në këto kushte, drejtimin e stërvitjes e mori Rahman Parllaku. Për të mos e lodhur lexuesin, nuk po japim shumë detaje dhe emra, vetëm po përmendim se pranë Bejto Isufit ishte ndërmjetës Abaz Fejzo, i cili e kundërshtoi shumë largimin e komandantit tw Grupimit nga stërvitja, sikurse pranë komandantit të korpusit të Shkodrës ishte Ernest Jakova, të dy dikur me gradë Gjeneral - Major. Dihet që pjesa kryesore e çdo stërvitjeje është dinamika e zhvillimit tw veprimeve luftarake, por, për çudinë tonë, Petrit Dumja befasisht urdhëroi nga Tirana drejtuesit e stërvitjes të shpejtonin përfundimin e saj dhe Grupimi i Tiranes të mblidhet në Gjegjan tw Pukës, ku Abaz Fejzo të bënte konkluzionet, ndërsa Korpusi i Shkodrës të grumbullohej në Fushë -Arrëz dhe Ernest Jakova të bënte konkluzionet.

Telefonata enigmë e Beqir Ballukut

Pak minuta para këtij urdhri, më 3 korrik 1974, nga dreka, Beqir Balluku kërkoi në telefon dhe foli shumë pak me Ernest Jakovën. Ne iu lutëm Çome Asimaqit, zv.shefi i Sigurimit të Ushtrisë që të zbulonte se çfarë i kishte thënë “gjeneralit”, sepse mendonin mos vinte aty ku ishim vendosur ne (në malin e Suçelit të Pukës) e kështu që na duhej të merrnim shumë masa. Mbasi Çomja e sqaroi se i kishte thënë vetëm “Ernest, na ke hapur shumë telashe me atë materialin”, ne u qetësuam dhe, së bashku me një grup shokësh si: Mendu Tetova, Mumin Hoxha, Ferdi Toro, Dr. Gëzim Pepi, Ahmet Nani, Galip Palushi, Zenel Meta, Bajo Topulli, Muço Muçaj, Lutfi Shehu, Vangjel Kasapi, Shyqyri Kacaboni, Syrja Demçolli, Bilbil Alia, Habil Kacaboni, Hysen Burba, shumë miqësisht filluam të njoftonim njësitë e repartet e shumta për urdhrat e marrë. (Kohë më vonë, shoku e miku im Adem Çopani, që ishte sekretar e ndihmës i Beqir Ballukut, më tregoi se ministri i Mbrojtjes atë ditë ishte përjashtuar nga Byroja Politike dhe telefonatën e parë e të vetme e bëri me Ernestin. Ndërkohë, dihet që Ademi më vonë bëri një karrierë ushtarake brilante, deri te Gjeneral - Major dhe Shef i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë). Personalisht njoftova Petraq Kolonjarin pranë Shtabit të Grupimit, Çelo Borajn pranë Brigadës së Parë, Nevruz Zenatin, Tefik Xhelilin, Muharrem Sulën, Myrto Lagjin, Pali Priftin, Hajro Novruzin, Vexhi Gjonin, Qani Spahiun , Kujtim Dalanin, Petrit Mançen, Kiço Mustaqin, Piro Hysin dhe Shefin e Shtabit Brahim Çela dhe ndonjë tjetër në komandën e brigadës së Vaut të Dejës si Ferdinand Mishën, Lytfi Mamën, Nystret Jaubellin, Jaup Stefen, Ligor Tatën, Lipe Meksin, Muharrem Mulgecin, Thoma Dadon, Enver Kolën, Jani Saina dhe ndonjë komandant, apo oficer shtabi tjetër. Gjatë gjithë stërvitjes pranë udhëheqjes së saj qëndronte komanda e Korpusit të Pukës (Nevruz Demiri, komandant, Adriatik Pojani, komisar dhe Nevruz Dervishi, shef shtabi), por thjesht si vëzhgues.

Mbas kësaj ndodhie me ministrin, Petrit Dume dha urdhër të prerë me gojë dhe me shifër:

Të përfundojë stërvitja dhe të bëhen analizat, të fillojw lëvizja në drejtim të Tiranës dhe vendi i dislokimit të përhershëm të njësive dhe reparteve në mbrëmje do të jenë në Golem tw Kavajës, kuadrot kryesor të nesërmen do t’u mbajë një fjalim të rëndësishëm Beqir Balluku. Lëvizja ishte një organizim mjaft i vështirë në një kohë shumë të shkurtër. Vetëm mjete motorike ishin mbi 300. Rrugët ishin të vështira, njësitë e repartet të shumta, pajisjet e materialet pa fund, etj.. Sidoqoftë, ajo u krye brenda afateve dhe pa ngjarje të jashtëzakonshme dhe rol të madh luajti udhëheqja e stërvitjes Komando-shtabi dhe Korpusi, si edhe ato të brigadave e regjimenteve nën drejtimin e (ish) Gjeneral - Leitnanit Rahman Parllakut, Tefik Xhelilit, Nevruz Zenatit, Diftir Hysit, Kujtim Dalanit, Myrto Lagjit, Muharrem Sulës.

Në Golem na dhanë materialin sekret

Në Golem na pritën Petrit Dume dhe Hito Çako. Atje gjetëm kuadrot kryesore të Ushtrisë, Komandantët e Komisarët e Korpuseve dhe Grupimeve së bashku me nga një komandant brigade të njësisë së tyre, drejtorët e ministrisë, komanda e Akademisë së Shtabit të Përgjithshëm, si edhe disa kuadro te veçantë, kryesisht të Drejtorisë Operative. Diko Zeqo dhe Sofo Dona, si gjithmonë na kishin krijuar kushte ideale për jetesë, punë e çlodhje. Mbasi morëm nga një kopje të një materiali me rëndësi të veçantët tw Ymer Preçi në sekretarinë tepër sekrete, R.V, u mblodhëm në çadrën e madhe (kineze), e cila nga pajisjet dukej më e mirë se dhomat e pritjes së 15 - kateshit. Hito Cako, mbasi na mblodhi atje, na tha të lexonim e ta studionim me laps në dorë atë material dhe të përgatisnim me shkrim mendimet e vërejtjet tona, të cilat do t’i jepnim mbas 4 ditësh te Vila e Zogut në prani të udhëheqjes së Partisë. E vërteta ishte se kuadrove kryesore të Ushtrisë ky material u kishte vajtur me kohë dhe ata i kishin dërguar mendimet e tyre me shkrim, të cilat administroheshin në Shtabin e Përgjithshëm. Në përgjithësi ishin mendime pozitive. Ndoshta ato ishin edhe në sekretariatin e ministrit. Gjeneral Arif Haskua dhe unë ishim në një çadër dyshe shumë të mirë. Arifi në atë kohë ishte zv.ministër i Mbrojtjes për problemet ekonomike. E studiuam me shumë kujdes materialin. Natyrisht, me më shumë kujdes nga gjenerali dhe me më pak interes nga unë.

E papritura për dënimin e Beqir Ballukut

Natën e fundit Hito Çakua, duke shkuar në të gjitha çadrat, krahas të tjerave, lëshoi edhe disa fjalë: Se për materialin nuk mban përgjegjësi vetëm Ernesti, Spirua….. sepse edhe Beqiri s’është pa gjë. Personalisht as që i vlerësova fare këto fjalë, ndërsa xha Arifi, si burrë shteti plot kualitete dhe kontribute e tha:

-Do të kemi ngjarje të mëdha, ndofta edhe drama.

Dhe vërtet ashtu ndodhi. Shqetësimi i tij tërë natën, si në krevat, ashtu edhe kur shkonte nëpër çadër, qe mjaft i madh. Të nesërmen e asaj dite, në mëngjes herët, më thirri Petrit Dumja te çadra e vet dhe me urdhëroi të shkoja te Vila e Zogut së bashku me Fredi Toron, që dikur kishte qenë shoku im i bankës në shkollën “Skënderbe”. Mos ndoshta lindte ndonjë problem?! Kur mbërritëm atje, pamë se ajo ruhej me rreptësi të madhe nga forca të Ministrisë së Brendshme. Jo vetëm që nuk na lejuan të futeshim brenda, por as të afroheshim e të sqaroheshim nuk na pranuan. Duke shkuar poshtë në një kafene, për fat, takuam Mitat Gjodedën, nga Twrbaçi i Vlorës, një person me shumë autoritet asokohe. Mbasi e sqaruam, ai na ktheu, u tërhoqi vëmendjen vartësve të vet dhe, jo vetëm qw na futi brenda, por edhe na sajdisi. Me atë shef, kisha pasur lidhje të përkohshme pune edhe me parë, kur isha adjutant me Hito Çakon në Shkodër, sikurse edhe më vonë ruaj kujtime mbresëlënëse, për nivelin e lartë profesional dhe tipin miqësor.