Kishat e Voskopojës

[Archon]

Vlerat kulturore te Voskopojes

Gjurmet e ndertimeve te mbetura dhe natyra mjaft e bukur e ketij vendi e ben terheqes per mjera vizitore. Sot ne Voskopoje ruhen pese bazilika te medha, nje manastir, shtate kisha, dy ura, disa fragmente te rrugeve kryesore te qytetit dhe qindra metra katrore piktura murale te cilat i japin mundesi vizitorit te krijoje imazhin e madheshtise se dikurshme. Dhe përpos këtyre për të mos e ndalur imagjinatën vetëm në të parën e atyrë që kanë mbetur. Ajo shkon edhe më larg saj, është historia e pesë kishave që i ka rezistuar kohës.
1 . Kisha katedrale “Fjetja e Shën Marisë”
Kisha katedrale Fjetja e Shën Marisë është kisha më e madhe në Voskopojë dhe ka shërbyer edhe si katedrale e qytetit. Në oborrin e saj ka qënë dikur selia e qëndrimit të përkohshëm të mitropolitëve si dhe paraklisi i Shënjtorëve Anargjendë Kozma e Damian, ndërsa një tjetër paraklis, dedikuar Shën Marenës, është ndërtuar në anën veriore, ngjitur me murin e katedrales. Nga tërësia e ndërtimeve të dikurshme të katedrales “ Fjetja e Shën Marise” është ndërtuar rreth vitit 1699 dhe paraqet një kombinim të përkryer të planit bazilikal me mbulesat hapsinore të kurbëzuara, duke formuar një ndërtim bazilikal të një lloji të vecantë për kohën. Kisha është pikturuar më 1712 nga tre piktore nga krahina e Agrafas në Greqi, Thedhori, Anagnosti dhe Steriani. Në programin ikonografik vendin kryesor e zë Hymni Akathist, që i dedikohet Shën Marisë dhë përbëhet nga 24 skena, aq sa strofa ka edhe hymni. Ikonat e ikonostasit janë pikturuar në vitin 1703 nga Konstantin Ieromonaku, një nga piktorët më të mirë të ikonave të shek. 18-të.
2 . Manastiri i Shen Joan Pararendesit ( Prodhromit)
Manastiri i Shen Joan Pararendesit eshte themeluar ne shekullin e 14-të dhe gjatë periudhës së lulëzimit të Voskopojës, në shekujt e 17-te e 18-të, u bë një nga mbështetjet më të fuqishme ekonomike dhe eklesiastike të Arkipeshkopatës së Ohrit. Kisha e këtij manastiri është ndërtuar më 1632 sipas tipit Athonit, trekonkësh, me plan në formë kryqi mbuluar me një kupolë të vendosur mbi një tambur të lartë. Interieri i kishës u dekurua me piktura në vitin 1659. Narteksi i kishës është ndërtuar dhe pikturuar nga fundi i shekullit 17-të, ose nga fillimi i shekullit të 18-të. Konakët e manastirit dhe vetë kisha u dëmtuan rëndë nga bombardimet e nazistëve gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore.
3 . Kisha e Profet Ilias
Kisha e Profet Ilias është ndërtuar më 1751 pranë rrugës së vjetër të karvaneve që lidhte Voskopojën me Beratin. Bazilika e Profet Ilias është bazilika e fundit e ndërtuar gjatë periudhës së lulëzimit të Voskopojës dhe i përket një tipi bazilikal të ndryshëm nga ai i ndërtuar deri në atë kohë në këtë qytet. Bazilika e Profet Ilias i përmbahet më me besnikëri tipit klasik të bazilikës dhe ka mbulesë druri. Megjithëse ndodhet në gjendje të degraduar, përsëri krijon impresione si në interier, ashtu edhe në eksterier, si edhe me peisazhin që shpaloset nga pozicioni dominues qe ajo ka. Në perëndim të naosit ka qenë narteksi dhe në jug ka qenë arkada, të cilat janë rrënuar nga tërmeti i vitit 1960. Ndërtimet e tjera që ngriheshin brenda oborrit të kishës rrethoheshin nga mure të larta guri, ku theksi kryesor e jepte këmbanaria.
4 . Kisha e Shën Athanasit
Kisha e Shën Athanasit është ndërtuar mbi kodrën me të njëjtin emër, e cila ka shërbyer edhe si varrezë e qytetit të Voskopojës. Kisha e Shën Athanasit është kisha e katërt e të njëjtit tip, bazilik me të njëjtat mbulesa të kurbëzuara, e ndërtuar në Voskopojë. Kisha është ndërtuar gjatë viteve 1721-1724, ku më 1721 ka përfunduar naosi dhe më 1724 ka përfunduar arkada. Narteksi është rrënuar nga tërmeti i vitit 1960.Pikturimi i naosit dhe arkadës ka përfunduar në qershor të vitit 1745 nga vëllezërit Konstantin dhe Athanas nga Korca, të mbiquajtur “Zografi”(Piktore nga greqishtja). Pikturat e naosit dallohen për programin ikonografik tepër të vecantë, ku prezantohet një cikël tepër i zgjeruar me skena të shumta të martirizmit të shenjtorëve dhe ku trajtimi i hollësishëm deri diku makabër i torturimit të tyre tejkalojnë fantazitë e shikuesit. Në pikturat e arkandës vëllëzërit Kostantin dhe Athanas kanë prezantuar me mjeshtëri një cikël të zgjeruar të Apokalipsit, i cili konsiderohet si cikli më i plotë i prezantuar në afreske deri në atë periudhë. Ikonat e ikonostasit janë punuar në vitin 1726 nga Konstantin Iermonaku, i cili ka qëne një prej mjeshtrave më të mëdhenj të punimit të ikonave në fillim të shek. të 18-të.
5 . Kisha e Kryeengjëjve Mihal dhe Gabriel
Kisha e Kryeengjejve Mihal e Gabriel thirret shkurtimisht si “kisha e Shën Mëhillit”. Kisha ka qenë pjesë e një kompleksi ndërtimesh, ku bënin pjesë kisha e Shën Spiridonit, kisha e Shën Varvarës dhe disa ndërtime të tjera ndihmëse të ngjitura në murin verior të naosi. Sot nga i gjithë kompleksi i kishës së Shën Kryeengjëjve Mihal e Gabriel ruhen vetëm naosi dhe narteksi. Arkada, ose hajati ka qënë një ndërtim pak vite më i vonshëm se sa naosi, dhe është rrënuar gjatë tërmetit të vitit 1960. Kisha është e tipit bazilik me mbulesa të kurbëzuara dhe paraqet interes në stilin e elementëve arkitektural si një ndërtim disi më arkaik se bazilikat e tjera pot ë këtij tipi në Voskopojë. Kisha mendohet të jetë ndërtuar në vitin 1696. Pikturimi i saj është kryer në vitin 1722 nga një piktor, që, megjithëse ende anonim,, konsiderohet si një prej mjeshtrave të shkëlqyer të kësaj periudhe.
6.Kisha e Shën Kollit Voskopojë
Ndodhet në qendër të fshatit. Është ndërtuar në vitet 1721-1722.Ka formë klasike të mesjetës së vonë.Është ndërtuar me gurë, ka qemerë.Ka elemente lidhje zinxirë druri, kurse catia është e mbuluar me rasa guri. Në kishë ruhen afreske të vjetra që prezantojnë rreth 100figura biblike. Brendësia e kishës u pikturua nga një prej artistëve më të njohur shqiptarë të kohës David Selenica, Me interes është edhe mbishkrimi i lënë prej tij, në të cilën jepen të dhëna për pikturën murale të saj ndërsa hajati i kishës i përbërë nga harqe, është pikturuar nga dy piktorë të tjerë të shquar, me origjinë nga Korca, vëllezërit Kostandin dhe Athanas Zografi në vitin 1750. Kambanarja e saj ka mundur që tu rezistojë rebesheve të kohës, por që aktualisht kërkon një ndërhyrje restauruese.
Është shpallur monument kulture në vitin 1948. Duke qenë e kompletuar nga ana arkitektonike dhe nga piktura murale, ajo sot është nja nga kishat më të vizitueshme të Qëndrës Historike Voskopojë.

[Archon]

Manastiri i Shën Joan Prodhromit
Manastiri i Shën Prodhromit është në veri të Voskopojës. Në vitin 1630, papa Joani pasi mbeti i ve vendosi që të asketonte në vendin ku sot gjendet manastiri. Në bazë të kodikut të manastirit, i cili është botuar dhe komentuar nga i ndieri mitropolit Joaqim Martiniani nga Voskopoja, manastiri është ngritur në vitin 1634. Ka qenë në gjendje të mirë ekonomike dhe një qendër e rëndësishme shpirtërore për ortodoksët e rrethit të Korçës. Manastiri i është kushtuar Joan Pagëzorit. Manastiri u pikturua më vitin 1659. Kjo vërtetohet nga një mbishkrim i pikturuar mbi suva lart portës perëndimore të manastirit. “U rindërtua ky tempull hyjnor dhe i gjithënderuar me kontributin dhe shpenzimet e të shumënderuarit dhe të shumë fisnikut arkondit, zotit Gjergji Guço, në vitin 7140 = 1632. U pikturua ky tempull hyjnor dhe i gjithënderuar i shenjtit të lavdëruar profet dhe pararendësit dhe pagëzor Joanit, me igumen zotin Andon, jeromonak, dhe me shpenzimet e të shumënderuarit dhe të shumëfisnikut arkond, zotit Mihail, biri i të ndjerit Kostë, për shpirtin e tij dhe të bashkëshortes dhe fëmijëve të tij, në kohën e peshkopatit të shumëlumturit kryepeshkop të shumëshenjtës Justinianës së parë të Ohrit, zoti Egnati, në vitin 1650”. Manastiri gjendet në një vend piktoresk mes pyllit të pishave rreth dy orë larg nga fshati.
Gjatë viteve të luftës Kisha e Joan Pagëzorit është djegur, prandaj me gjithë restaurimet e pjeshme që i qenë bërë ndër vite ishte në gjendje kritike. Prandaj duke parë rëndësinë e saj monumentale u restaurua plotësisht në vitin 2011 me fondet e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Për të realizuar restaurimin u shpenzuan 3.978.240 lekë. U realizua përforcimi i themeleve më beton, qepja e muraturës, ndryshimi i brezave të drurit të djegur, qepja e qemerëve dhe e kupolave, muratuara e dëmtuar si dhe u bë rikonstruksioni i çatisë.




Kisha e Shën Kollit

[Archon]

[Archon]

KISHA E SHËN KOLLIT NË VOSKOPOJË

Kisha e Shën Kollit është monumenti më i plotë ndër pesë bazilikat e Voskopojës. Kisha është e tipit bazilikal me tre nefe me përmasa 33x17 metra dhe përbëhet nga naosi, narteksi, hajati dhe kambaneria. Hajati gjendet në anën jugore të kishës dhe mbështetet mbi kollona guri. Kisha e Shën Kollit mbulohet nga një çati dyujëshe me rasa guri. Muret e kishës janë me gurë të latuar të lidhur me llaç dhe gëlqere. Apsida përbëhet nga një varg nikesh të harkuara ng asipër dhe përfundon me një kornizë tullash të vendosur në formë kurriz peshku.
Kisha e Shën Kollit në Voskopojë ka filluar së ndërtuari në qershor të vitit 1721 dhe ka përfunduar së ndërtuari më 19 shtator 1722. Në faqen e jashtme të murit të kishës mbi një kolonë të hajatit gjendet mbishkrimi i shkruar me me copa tjegullash: “Në vitin 1721 fillimi në muajin qershor 19”. Pikturat janë realizuar prej David Selenicasit, i ndihmuar nga nxënësit e tij Kostandinit dhe Kristos. Kisha ka përfunduar së pikturuari në muajin tetor të vitit 1726. Ky fakt vërtetohet nga mbishkrimi që gjendet mbi faqen e murit perëndimor ndërmjet dy dritareve: “Ky tempull i këndshëm para perëndisë i shën Kollit i ndërtuar vonë nga lindja e perëndisë 1721, në muajin qershor mori përfundim të lumtur në 19 të muajit shtator më 1722 të vitit shpëtimtar. Kunga u pikturua në mënyrë shembullore me shpenzimet e të krishterëve shprestarë të rrethit, tani për tani u pikturua (në mënyrë) madhështore përshtatshmërisht rreth e përqark naosit përgjithësisht me dorën e të shumëditurit dhe me furçën e hollë të gjithoshënarit Z.Z. David Selenicasit dhe me shoqërimin e Kostandinit e të Kristos, me dhurimin e bollshën të të hollave të zotit Haxhi Jorgjit, që mbaroi jetën i lumtur. Në kohën kur ishte kryepeshkop në Ohër dhe në Selasfor i shumëlumuri Z.Z. Joasaf, në kohën e kujdestarisë së kujdestarit, zotit Papa Nikollës....Tetor 18 në vitin 1726 të mishërimit të ekonomisë së mishërueshme të shpëtimtarit tonë”.
Ktitori i kishës Haxhi Jorgji, i cili është përjetësuar në murin jugor të kishës. Ai paraqitet i veshur me xhybe duke mbajtur maketin e kishës në dorë, të cilin ia dhuron shën Kollit. Mbi skenën e ktitorit, pranë portës jugore të kishës gjendet ky mbishkrim: “Dashurova o zot, mirëhiersinë e shtëpisë tënde o zot, mos e humb shpirtin tim bashkë me mëkatarët”. Afresket e hajatit të Kishës së Shën Kollit në Voskopojë janë pikturuar në vitin 1750 prej Kostandin dhe Athanas Zografit. Kjo e dhënë jepet në mbishkrimin që gjendet mbi portën jugore jashtë kishës: “U pikturua ky hajat më 1750, në kohën e peshkopatit të gjithhirshmit dhe të gjithndriturit mitropolitit të Korçës zotit Nikiforit, me dorën e Kostandin dhe Athanasit nga qyteti i Korçës, gusht 23”. Ndërmjet skenave biblike në afresket e hajatit bie në sy një mbishkrim i pikturuar në skenën Tre djemtë në furrë të Babilonës: “Lutje e shërbëtorëve të perëndisë, maneti dhe Thanas Filipi”. Ndërsa në afreskun e Shën Julitës dhe Kiriakut po në hajatin e kishës është shkruar: “Lutje e shërbëtorëve të perëndisë Kostandin dhe Athanas Zografi”.
Mbi ikonostasin e kishës gjendet mbishkrimi: “Në vitin 1743”. Kjo pjesë e ikonostasit është e gdhendur me ornamente me reliev të lehtë. Ikonostasi i kishës përbëhet prej shumë pjesësh ikonostasesh të ndryshëm. Froni peshkopal dhe amvoni i kishës janë gdhendur në vitin 1758 prej mjeshtrit Andon nga Korfuzi: “Ky fron, së bashku me amvonin u stolis në vitin 1758, në kohën kur ishte mbikqyrës i gjithhirshmi, shenjti i Durrësit zoti Neofit dhe të kujdestarisë së zotit Athanas Gostit dhe me shpenzimet e kësaj kishe të shën Kollit dhe me dorën time të Andon Korfjatit për kujtim të përjetshëm”. Mbishkrimi i mësipërm gjendet i gdhendur mbi një pllakë sadefi në fronon peshkopal të kishës. Hyrja për në kishë bëhet nga kambaneria, e cila është ndërtuar në vitin 1936. Gjatë tërmetit që ra në vitin 1960 Kisha e Shën Kollit pësoi dëmtime serioze, prandaj u restaurua në vitin 1962.