Debati shterp mbi ditën e çlirimit

[Dasius]

Si çdo vit, edhe kësaj radhe dëgjuam të lëvrohet lart e poshtë nëpër media debati shterp mbi çlirimin e Shqipërisë. Akoma dhe më idiot është argumenti i ikjes së gjermanit të fundit nga Shkodra, natyrisht me qëllimin për t'ia ulur vlerën luftës partizane.

Miërpo si për çudi, askujt nuk i bie ndërmend, as historianëve medemek më të "shquar", të kujtojnë se çfarë ndodhi menjëherë pas kësaj date.

Data 29 është thjeshtë një datë simbolike e cila shërben më shumë për të përcaktuar një moment historik, me qëllim për ta kthyer atë në ritual të përvjetshëm, dhe jo një datë që përcakton zhvillimet ekzakte të ngjarjeve.

Çdo tentativë e shëmtuar për të ulur luftë nacional çlirimtare bie poshtë në mënyrën më qesharake nëse marrim parasysh faktin që më datë 8 dhjetor forcat e Divizionit të VI të UNÇSH, të nisura nga Shkodra, kaluan në mësymje të përgjithshme në të gjithë frontin, i cili tashmë nuk ndodhej më në Shqipëri por në Malin e Zi.

Për më tepër, forcat e Divizionit të V, që ndodheshin prej disa muajsh në Kosovë, kishin rinisur veprimet luftarake në frontet Kosor-Medun dhe Dinosha-Deçiç që më 4 dhjetor.

Luftimet për çlirimin e Kosovës dhe Malit të Zi përfunduan dy muaj më vonë, në Vishegrad, një qytet në jug të Bosnjes.

Pra, ushtria shqiptare e ka shkëputur kontaktin me ushtrinë gjermane në datën 14 shkurt, ditën e Shën Valentinit dhe sipas debatit shterp të mësipërm, ndoshta kjo duhej të ishte dita që duhej të festonim për përfundimin e luftës së dytë botërore për ne Shqiptarët. Madje edhe domethënia do të ishte me dy kuptime, fundi i luftës përkon me ditën e dashurisë.

Po ç'rëndësi ka? Datat i vendosin ata që e fitojnë luftën dhe jo ata që e humbasin atë. Prandaj, datën e çlirimit nuk mund ta vendosë gjermani i fundit që largohet nga Shkodra me një triçikël por ne që e mbyllëm luftën me çlirimin e Vishegradit.

[Albo]

Debati nuk eshte aq shterpe sa njerezit kujtojne dhe une do te thosha qe nuk eshte as edhe nje debat ideologjik apo politik. Rrenja e debatit eshte E VERTETA HISTORIKE. Dhe shqiptaret sot, brezat e rinj dhe brezat qe do te vijne pas brezit tone, duan te mesojne shkurt e qarte te verteten historike:

- Kur u clirua shqiperia?

- Kush e cliroi Shqiperine?

- Sa shqiptare humben jeten ne kete lufte?

- A mund te konsiderohet clirimi i Shqiperise nga gjermanet nje clirim?

- A mund te konsiderohet clirimi i trojeve ne Kosove nga gjermanet nje clirim?

- Cili ishte kontrolli dhe lidhjet qe grupet komuniste jugosllave kishin ne Shqiperi?

- A ishin shqiptaret si popull te gjithe mbeshtetes se Luftes Nacional Clirimtare apo te ndare ne grupe?

- A ishin vitet e Luftes se II Boterore nje lufte civile mes shqiptareve?

- Cili ishin lidhjet e grupeve te ndryshme shqiptare me dy kampet kundershtare te Luftes se II Boterore?

- Kush vendosi qe 29 nentori do te kthehej ne Festen e Clirimit te Shqiperise dhe perse u zgjodh kjo dite, cili ishte motivi?

Keto dhe shume pyetje si keto nuk jane pyetje te parendesishme, perkundrazi, jane pyetje shume te rendesishme. Dhe debati jo vetem qe nuk eshte gje e keqe, eshte gje shume e mire. Nen komunizem nuk kish debat, njerezit besonin ate qe u servirte Partia dhe Shoku Enver. Dhe problemi me shqiptaret eshte me i thelle se nje debat historik, pasi shqiptareve si popull u eshte mohuar jo vetem e verteta historike per 50 vjet (dy breza shqiptaresh) por iu eshte imponuar dhunshem nje indoktrinim ekstrem. Gjithe historia e Shqiperise u shkrua nga diktatori i vendit, qe nga gjeneza e historise e deri ne ditet e sotme, ashtu sic i vinte per mbare interesave te tij dhe rregjimit te tij. Keto ne popull njiheshin si "Veprat e Enverit". Ishte nje nga menyrat me ekstreme te indoktrinimit te trurit njerezor ne historine e njerezimit.

A ka vlerat e saj Lufta Nacional Clirimtare?

Sigurisht qe ka vlerat e saj te medha dhe te padiskutueshme, dhe te gjithe duhet te tregojme respekt per sakrificen e bere dhe jeten e humbur. Por kjo nuk duhet kuptuar se duhet ta shohim historine bardhe e zi, pasi e verteta nuk eshte asnjehere bardhe e zi. E verteta ka shume ngjyra, ka shume personazhe, ka shume rrefime, ka shume deshmitare. Dhe problemi ne kete rast nuk eshte e verteta, problemi eshte se shqiptaret asnjehere nuk jane te pergatitur te perballen me te vertetat e tyre historike. U pelqejne vetem te mitizojne historine e tyre ne ate pike, sa cdo e vertete apo rrefim qe del ne drite shikohet si nje kercenim per vete ekzistencen e tyre.

Data e clirimit te Shqiperise nuk ka rendesi. Por e verteta historike ka rendesi, dhe rendesi te jashtezakonshme. Dhe ato pyetjet e mia me lart dhe mungesa e pergjigjeve deshmon qe problemi nuk eshte aq i thjeshte sa nje "date feste" por eshte me i thelle se kaq. Ka te beje me daljen ne drite te gjitha fakteve historike te panjohura nga shqiptaret deri me sot, dhe interpretimi i tyre drejt e sakte duke perdorur nje standard te ftohte shkencor.

Albo

[benseven11]

Fakti historik I deshmuar edhe nga populli I shkodres eshte qe qyteti u clirua ne 29 nentor 1944.
Kjo shenoi edhe clirimin e Shqiperise.Kjo eshte e verteta dhe ska asnje dyshim.Populli I shkodres ishte deshmitar.
Duhet te jete feste si finalizim I luftes se popullit per clirim dhe aktit patriotic.
Per fat te keq ngjarje te tilla lidhen me politike gjithmone.
29 Nentori eshte ngjarje me peshe te madhe historike,njelloj si 28 nentori .
29 Nentori ishte dita ku lufta per clirim arriti kulmin dhe u finalizua u shenua nje kthese ne histori,pasi pushteti u mor nga
njerez qe populli I donte.Kjo eshte e verteta pike.29 nentori duhet festuar,eshte nje ngjarje
qe shenoi clirimin e Shqiperise dhe fitoren e popullit kunder nazisteve.
Eshte feste e popullit trimerise se tij dhe jo feste e politikaneve dhe propagandave konjukturale..

[murik]

Clirim e quani ju ate qe perjetoi Shqiperia per 45vjet?

[Dasius]

Debati nuk eshte aq shterpe sa njerezit kujtojne dhe une do te thosha qe nuk eshte as edhe nje debat ideologjik apo politik. Rrenja e debatit eshte E VERTETA HISTORIKE. Dhe shqiptaret sot, brezat e rinj dhe brezat qe do te vijne pas brezit tone, duan te mesojne shkurt e qarte te verteten historike:

- Kur u clirua shqiperia?

- Kush e cliroi Shqiperine?

- Sa shqiptare humben jeten ne kete lufte?

- A mund te konsiderohet clirimi i Shqiperise nga gjermanet nje clirim?

- A mund te konsiderohet clirimi i trojeve ne Kosove nga gjermanet nje clirim?

- Cili ishte kontrolli dhe lidhjet qe grupet komuniste jugosllave kishin ne Shqiperi?

- A ishin shqiptaret si popull te gjithe mbeshtetes se Luftes Nacional Clirimtare apo te ndare ne grupe?

- A ishin vitet e Luftes se II Boterore nje lufte civile mes shqiptareve?

- Cili ishin lidhjet e grupeve te ndryshme shqiptare me dy kampet kundershtare te Luftes se II Boterore?

- Kush vendosi qe 29 nentori do te kthehej ne Festen e Clirimit te Shqiperise dhe perse u zgjodh kjo dite, cili ishte motivi?

Datat ekzakte të çlirimit të vendeve nga forcat e aksit gjatë luftës së dytë botërore nuk kanë asnjë rëndësi. Çdo palë fitimtare pjesëmarrëse në luftë ka zgjedhur një ditë në të cilën të mund të kremtojë çdo vit fitoren mbi nazizmin. Ky është një aspekt krejt normal i shoqërisë njerëzore. Njerëzit përcaktojnë data në mënyrë që të kujtojnë ngjarjet e të shkuarës.

Nëse i japim shumë rëndësi shifrave ekzakte, atëherë do duhet që të përcaktojmë me po aq saktësi edhe orën, minutat, sekondat dhe vendodhje ekzakte gjeografike. Mirëpo këtu fillojnë problemet sepse lind pyetja çfarë quhet çlirim?
Kur ndodh ekzaktësisht çlirimi? Është ky një proces i fiksuar në kohë apo është një proces që merr formë gradualisht?

Quhet çlirim ikja e ushtrisë gjermane nga qyteti i Shkodrës apo dalja e Gjermanit të fundit nga kufiri? Nëse është ikja nga qyteti, atëherë shtrohet pyetja ku fillon dhe ku mbaron qyteti? Cili është momenti i çlirimit, ai kur forcat gjermane vendosin të ikin apo ai kur nisen, apo ai kur del gjermani i fundit me triçikël?

Nëse do quajmë çlirim daljen nga kufiri, atëherë duhet të qartësojmë mirë se ku është vija e finishit. Në një kufi që kontrollohet nga gjermanët, është e vështirë që të përcaktosh me ekzaktësi se ku mbaron Shqipëria dhe ku fillon Mali i Zi edhe për faktin se kufijtë tashmë nuk ishin ata të 1913-ës.
Por jo vetëm kaq, gjithashtu duhet përcaktuar edhe pika e gravitetit të gjermanit të fundit. Quhet çlirim ai momenti kur rrota e parë ka shkelur tokën malazeze apo ai momenti kur e ka shkelur rrota e fundit, apo ai momenti kur edhe plastika e fenerit të prapëm ndodhet krejtësisht brenda tokës së papërcaktuar Malazeze?

Nëse me çlirimi nënkuptojmë ikjen e gjermanëve, atëherë ndoshta nuk mund të quhet fare çlirim por lëshim, ikje, mbathje, braktisje, lënie e lamtumirës.

Po nëse me çlirim nënkuptojmë luftime mes dy forcash ushtarke si rezulat i së cilës njëra palë vendos të lëshojë territorin e zaptuar? Atëherë do të kishte kuptim që çlirimi i Shqipërisë ka filluar që me tërheqjen e forcave gjermane nga Ballkani. Ose më larg akoma, çlirimi duhet të ketë filluar që me fitoren e ushtrisë së kuqe në Stalingrad, ose akoma edhe më larg, në momentin kur Hitleri vendosi që të sulmonet Bashkimin Sovjetik.

Përpjekja për t'i gjetur datën ekzakte çlirimit nuk është detyrë historike por është vetëm një tentativë e dëshpëruar për t'i ulur vlerën Luftës Nacionalçlirimtare. Datën e çlirimit e çërcakton ai që fiton luftën dhe këtë e bën si t'i vijë atij më përmbarë, sepse çlirimi nuk ndodhi në një ditë të vetme por javë pas jave e muaj pas muaji, në beteja të njëpasnjëshme qysh në ditën që filloi rezistenca kundër Italisë fashiste, në sinkron me Aleatët e mëdhenj e me zhvillimet historike.

Pse u vendos 29-ta? Shumë e thjeshtë. Sepse 28-ta është e zënë nga ngjarje të tjera madhore shumë të rëndësishme, prandaj për të mos ia hequr vlerën njëra tjetrës, dita e çlirimit është vendosur që të jetë 29-ta. Kjo është arsyeja e vetme dhe ka shumë kuptim.

A ishin shqiptaret si popull te gjithe mbeshtetes se Luftes Nacional Clirimtare apo te ndare ne grupe?
Natyrisht që jo. Nuk kish si të ishin. Nuk ka bërë vaki ndonjëherë që të gjithë qytetarët e një vendi të jenë të gjithë në një mendje. Gjithmonë shoqëria është e ndarë në grupe. Të ndarënë grupe ishin edhe Shqiptarët. Ca këndej, ca andej. Si kudo. Në të gjitha vendet e pushtuara kishte dy ose më shumë kampe. Disa që bashkëpunonin dhe disa të tjerë që bënin rezistencën. Në Francë, Berlgjikë, Poloni, Norvegji, Hollandë, Danimarkë, etj.


A ishin vitet e Luftes se II Boterore nje lufte civile mes shqiptareve?
Termi luftë civile nuk është një term i mirëpërcaktuar deri në fund dhe vështirë që të nxjerrësh konkluzione ekzakte. Megjithatë, me luftë civile zakonisht nënkuptohet një konflikt i armatosur mes dy forcave të organizuara brenda të njëjtit shtet. Ndërsa në rastin e luftës së dytë botërore konflikti kryesor ishte mes pushtuesit gjerman dhe UNÇSH. Konflikti mes UNÇSH, Ballit dhe Legalitetit ishte më shumë një nënprodukt i konfliktit kryesor. Edhe vetë pozitat e dy forcave të tjera nuk ishte i qartë deri në fund. Me raste, ato vetë kishin shpallur se kishin qëllim luftën e armatosur kundër forcave gjermane. Megjithatë, mesa duket, natyra pragmatiste e liderve të tyre nuk përputhej me zhvillimin e vrullshëm të ngjarjeve. Ajo u bë problematike në momentin kur ata filluan bashkëpunimin me forcat gjermane. Rrjedhimisht në këtë përplasje nuk është e vështirë të gjesh edhe elemente të luftës civile, por gjithësesi mbeten më shumë si përplasje prej fatit sesa si objekt i luftës në vetvete, kjo edhe për faktin se në çdo kohë të luftës UNÇSH kishte një epërsi si luftarake ashtu edhe logjistike. Pra, dy forcat e tjera nuk kanë qenë asnjëherë në gjendje që të bëhen një kërcënim ushtarak serioz për UNÇSH. Në kohën kur Shtabi i Përgjithshëm kishte dhënë urdhërat për shpartallimin e Ballit dhe të Legalitetit, këto forca nuk kishin më asnjë domethënie ushtarake e politike në terren.


Cili ishin lidhjet e grupeve te ndryshme shqiptare me dy kampet kundershtare te Luftes se II Boterore?
Nga më të ndryshmet. Dikush bënte tregëti, dikush bashkëpunonte hapur, dikush bashkëpunonte fshehurazi. Dikush tjetër donte vetëm të nxirrte bukën e gojës dhe as që donte t'ia dinte se kush do e paguante.
Kishte nga ata që e kundërshtuan me forcë si Fashizmin ashtu edhe Nazizmin. Këta ishin kryesisht të rinj komunistë dhe skishin çfarë të humbisnin. Kishte mes tyre studentë, punëtorë, ushtarakë, fshatarë, madje edhe njerëz pa bindje të theksuara politike e me pushtet në zonat e tyre si Haxhi LLeshi, Myslym peza, Baba Faja Martaneshi, e shumë të tjerë më pak të njohur.

Por kishte edhe nga ata që e mirëpritën pushtetin e ri. Këta ishin kryesisht bejlerë, agallarë, bajraktarë, njerëz që kishin pasuri, toka e pushtet dhe që nuk donin t'i humbisnin ato. Si çdokush me të drejtë, edhe këta bënin hesapet e tyre. Ata shkonin sipas logjikës "armikun po nuk e munde dot, bëje mik". Por kishte edhe njerëz të thjeshtë që sinqerisht besonin tek fryma e re fashiste e pastaj naziste. Edhe ata, me të drejtë, bënin hesapet e tyre.

Pra, fare lehtë mund të thuash që prirjet e shqiptarëve ishin nga më të ndryshmet. Megjithatë, vlen të përmendet se me kalimin e kohës, numri i atyre që mbështetën UNÇSH u rrit, ndërsa numri i atyre që mbështetën palët kundërshtare u ul ndjeshëm. Siç duket, LNÇ-ja ishte shumë më e aftë për të fituar mbështetje sesa kundërshtarët e saj.


Cili ishte kontrolli dhe lidhjet qe grupet komuniste jugosllave kishin ne Shqiperi?
Influenca që Jugosllavët kishin në Shqipëri ka qenë e njëjtë me influencën që ka Arvizu sot, madje ca më e madhe. Ata ishin përfaqësues të aleatit kryesor të atyre viteve e rrjedhimisht do të kishin një ndikim shumë të madh në politikat e brendshme. Çdo lëvizje duhej bërë me kujdes sepse si i thonë, më i forti të ka në dorë.
Por ata janë përdorur edhe si aset për luftën brenda llojit. Secila palë përpiqej fort që t'i bënte ata për vete në mënyrë që të kishte përfitime të brendshme politike. Por kjo nuk do të zgjaste shumë sepse në skenë doli Stalini, një tjetër më i fortë dhe shumë shpejt Jugosllavët u lanë mënjanë. Ata nuk ishin asgjë tjetër veçse aktori kryesor i filmit të radhës.


A mund te konsiderohet clirimi i trojeve ne Kosove nga gjermanet nje clirim?
Çlirim quhet kur fiton të drejtën e vetëvendosjes. Pushtimi gjerman, edhe pse në sipërfaqe dukej sikur pranonte pavarësinë e Shqipërisë (bashkë me Kosovën) faktikisht as nuk e mbështeste një gjë të tillë e as nuk e lejonte.
Nëse do të flasim nga aspekti nacionalist, atëherë do të vëmë re se pushtimi gjerman nisi një zinxhir ngjarjesh që çuan në masakra të ndërsjella mes shqiptarëve dhe serbëve, të cilat arritën të sheshohen vetëm me pavarësinë e Kosovës. Ndoshta edhe mund të quhet çlirim me konsekuenca të rënda. Varet nga cili këndvështrim do ta shikosh.


Sa shqiptare humben jeten ne kete lufte?
Aq shqiptarë sa nëna, motra e miq derdhën lotë për ta. Çdo i vrarë është një tragjedi më vete. Sa më pak aq më mirë. Kur Enver Hoxha shpalli në Paris shifrën prej 28.000 mijë dëshmorësh, ai kishte ndërmend dëmshpërblimet që duhet të merrte Shqipëria nga Italia dhe Gjermania. Sa më shumë të ishin, aq më shumë dëmshpërblime. Unë nuk do të doja që ajo shifër të ishte e vërtetë sepse janë shumë për një popull prej vetëm 1 milion e gjysëm banorësh.

Nëse janë 28.000 apo janë 2800, kjo për mua nuk ka shumë rëndësi. Çdo i vrarë tregon një humbje. Rëndësi kishte atëhere kur këto jetë duheshin dëmshpërblyer. Sot është vetëm treguesi i një tragjedie.

[Diella1]

Edhe une them qe eshte debat shterp, por ajo qe po shihet koheve te fundit eshte nje tendence per t'a zbutur realitetin e koheve te atehershme. Kurre nuk duhet t'a harrojme historine - ajo qe ndodhi ne Shqiperi eshte qe nen petkun e levizjes anti-fashiste, disa njerez rebele donin te permbysnin gjithcka nga rendi i natyrshem shoqeror me ane te idealeve te tyre te reja komuniste, pra ishte nje tradheti ndaj te gjithe atyre qe aspiruan per liri e drejtesi. Kjo u be realitet ne persekutimin dhe mbytjen e gjithe mendimit te lire, qe arriti kulmin pas 40 - 50 vjeteve. Kurre nuk duhet t'a harrojme historine. Ajo lufte ishte me shume civile, se po te kishte qene kunder nazi-fashizmit, do te kishin ndenjur besnike ndaj aleateve qe i ndihmuan shqiptaret ne kete kohe. Apo mos valle doni te thoni qe e cliruam vete Shqiperine? Kjo eshte gjeja me qesharake qe mund te thuhet. Hitleri po humbte nga fronte te tjera e atehere u terhoq edhe nga ne. E verteta s'duhet kurre te mbulohet, se nga ajo na varet e ardhmja.

[Elian70]

- Kur u clirua shqiperia? ---> nga kush!?!?!?!?
- Kush e cliroi Shqiperine? ---> ishte edhe gjyshi im partizan, por s'me dha kurre nje pergjigje te sakte, se edhe kete e genjyen si ne te tjereve...ishin 25 Brigada???!!!
- Sa shqiptare humben jeten ne kete lufte? ---> 28.000 qe ju befte nenaaaaa.... apo nuk kish Shqiperia kaq shume te rinje ne ate kohe!!!???...nejse ne Durres di qe vune ca heronj e deshmore me detyrim
- A mund te konsiderohet clirimi i Shqiperise nga gjermanet nje clirim? ----> fakti qe shume shqiptare emigruan ne Gjermani dhe qe e kishin lakmi kete vend jep pergjigjen me te sakte.
- A mund te konsiderohet clirimi i trojeve ne Kosove nga gjermanet nje clirim? ----> gjyshi im ishte dhe ne kosove dhe ishte thjesht nje clirim nga gjermanet qe e kishin humbur tashme luften, apo te themi qe Hitleri vodhi arin e kombeve dhe si duhej me lufta, pra te themi qe do te komandonte ekonomikisht....
- Cili ishte kontrolli dhe lidhjet qe grupet komuniste jugosllave kishin ne Shqiperi? ----> grupet kane qene o te mashtruar o te kontrolluar o te dyja bashke...
- A ishin shqiptaret si popull te gjithe mbeshtetes se Luftes Nacional Clirimtare apo te ndare ne grupe? ----> te percare si gjithmone
- A ishin vitet e Luftes se II Boterore nje lufte civile mes shqiptareve? ---> sigurisht, te varfrit rronin me genjeshtra dhe "shprese" per nje jete me te mire, por qe duhej ta fitonin nga te pasurit e kohes
- Cili ishin lidhjet e grupeve te ndryshme shqiptare me dy kampet kundershtare te Luftes se II Boterore? ---> kundershtare???? ecnin te gjithe nga i njejti drejtim, te pasurit perpara dhe hajdutet nga mbrapa. te ndershmit punojne gjithmone.
- Kush vendosi qe 29 nentori do te kthehej ne Festen e Clirimit te Shqiperise dhe perse u zgjodh kjo dite, cili ishte motivi? ---> e si do te rrinim edhe ne pa pjerd#ur?????

p.s. kur e pyesja gjyshin per luften me dridhte muhabetin po pse vajten te gjithe ne itali e gjermani?????? (pa harruar greqine)

[Albo]

Datat ekzakte të çlirimit të vendeve nga forcat e aksit gjatë luftës së dytë botërore nuk kanë asnjë rëndësi. Çdo palë fitimtare pjesëmarrëse në luftë ka zgjedhur një ditë në të cilën të mund të kremtojë çdo vit fitoren mbi nazizmin. Ky është një aspekt krejt normal i shoqërisë njerëzore. Njerëzit përcaktojnë data në mënyrë që të kujtojnë ngjarjet e të shkuarës.

Po fut ne nje thes tre gjera te ndryshme:

1. Historianit profesionit i intereson shume qe te zbardhi te plota ngjarjet, ashtu sic kane ndodhur, te ngrira ne kohe. Historiani do t'i japi nje pergjigje te sakte pergjigjeve te mesiperme.

2. Vendosja e dites se festes, eshte nje vendim politik pasi nuk e marrin historianet, e marrin pushtetaret. Motivet qe i shtyjne ta bejne kete gje jane motive politike dhe jo detyrimisht historike.

3. Une si shqiptar i thjeshte, dua te mesoj dy gjera: a) nga ai historiani dua te mesoj te verteten historike ashtu sic ka ngjare, pa i shtuar apo i hequr nje presje. b) nga ai pushtetari e politikani dua te mesoj motivet se perse zgjodhi diten X per te festuar diten e clirimit te vendit.

Ti mbase ben pjese ne grupin e shqiptareve indiferente qe nuk te intereson te dish shume te verteten historike apo motivet e pushtetareve, por jo te gjithe shqiptaret jane si ty. Une jam ndryshe nga ty.

Përpjekja për t'i gjetur datën ekzakte çlirimit nuk është detyrë historike por është vetëm një tentativë e dëshpëruar për t'i ulur vlerën Luftës Nacionalçlirimtare. Datën e çlirimit e çërcakton ai që fiton luftën dhe këtë e bën si t'i vijë atij më përmbarë, sepse çlirimi nuk ndodhi në një ditë të vetme por javë pas jave e muaj pas muaji, në beteja të njëpasnjëshme qysh në ditën që filloi rezistenca kundër Italisë fashiste, në sinkron me Aleatët e mëdhenj e me zhvillimet historike.

Perseri, e ke gabim. Ta shpjegova me lart. Historiani pasi mbledh e studion faktet historike, servir daten, oren e nje ngjarje historike. Diten se kur festohet nje feste, nuk e marrin historianet por pushtetaret, dhe keta mund te injorojne e anashkalojne totalisht te verteten historike te ngjarjeve. E ke gabim edhe kur thua qe LNC zhvleresohet nga ata qe insistojne te festojne ne 28 e jo ne 29 nentor festen e clirimit. Eshte mese e natyrshme qe festa e clirimit do te nenvleftesohet ne raport me festen e pavaresise, pasi akti i pavaresise ishte nje moment me i rendesishem e kyc ne historine e shqiptareve se sa akti i clirimit te vendit. Nuk do te kish Shqiperi per te cliruar po te mos kish Shqiperi te pavarur!

Ti nuk e kupton, por kur thua qe po mundohen te nenvleftesojne LNC, ajo qe je duke thene pa vetedije eshte qe ti zgjedh te gelltitesh gjithe versionin komunist te historise shqiptare qe manipuloi diktatori Hoxha ne veprat e tij famekeqe. Ne veprat e tij, dhe ne ato 50 vjet, momenti me i lavdishem ne historine e shqiptareve si popull qe nga koha e neandertalit e deri ne diten e sotme ishte Lufta Nacional Clirimtare dhe Komandati yne legjendar Enver Hoxha! Ishte apo nuk ishte e mbivleresuar LNC ne raport me momentet e tjera te lavdishme te historise se ketij populli?!

Pse u vendos 29-ta? Shumë e thjeshtë. Sepse 28-ta është e zënë nga ngjarje të tjera madhore shumë të rëndësishme, prandaj për të mos ia hequr vlerën njëra tjetrës, dita e çlirimit është vendosur që të jetë 29-ta. Kjo është arsyeja e vetme dhe ka shumë kuptim.

U zgjodh data 29 nentor, pasi perkonte me diten e festes se clirimit te Jugosllavise se Titos! Dhe Enver Hoxha ka mbajtur edhe nje fjalim ne vitet e para te clirimit ku titizmin e tij e vulosi me fjalet: "Ta bejme Shqiperine Republiken e VII te Jugosllavise!" Arsyeja tjeter kish te bente me faktin, se po te festohej ne 28 nentor, Diten e Pavaresise, Enver Hoxha si Komandant i LNC nuk do te mund te ngrinte dot kultin e tij te "shpetimtarit" te shqiptareve pasi do ti duhej te ndante piedestalin me figuren e Ismail Bej Vlores. Nuk donte qe shqiptaret te mesonin qe babai i shtetit e pavaresise shqiptare nuk e kish emrin Enver Hoxha, por Ismail Bej Vlora! Donte qe shqiptaret te injektonin ne trurin e tyre idene se "babai i pushtetit popullor e gjithe te mirave eshte Enver Hoxha".

Te gjitha keto qe une te shkruajta me lart jane fakte historike, qe i meson vetem nga Albo ne forum apo nga ndonje artikull i hedhur nga studiues ne mediat e vendit. Nuk i meson nga goja e Akademise se Shkencave te Shqiperise, qe ende mbahet peng nga te njejtet njerez qe shkruajten Veprat e Shokut Enver!

A ishin shqiptaret si popull te gjithe mbeshtetes se Luftes Nacional Clirimtare apo te ndare ne grupe?
Natyrisht që jo. Nuk kish si të ishin. Nuk ka bërë vaki ndonjëherë që të gjithë qytetarët e një vendi të jenë të gjithë në një mendje. Gjithmonë shoqëria është e ndarë në grupe. Të ndarënë grupe ishin edhe Shqiptarët. Ca këndej, ca andej. Si kudo. Në të gjitha vendet e pushtuara kishte dy ose më shumë kampe. Disa që bashkëpunonin dhe disa të tjerë që bënin rezistencën. Në Francë, Berlgjikë, Poloni, Norvegji, Hollandë, Danimarkë, etj.

LNC nuk ishte i vetmi formacion i armatosur mes shqiptareve. Kemi edhe Ballin Kombetar. Kemi edhe Levizjen e Legalitetit. Kemi edhe grupe te tjera qe jo vetem qe nuk kishin te njejten ideologji si LNC, por nuk luftonin as edhe ne te njejtin krah te luftes. Historianet e huaj edhe sot e kesaj dite nuk jane ne gjendje qe ti japin nje pergjigje te prere pyetjes se cilit krah mbajten shqiptaret ne LIIB pasi shqiptaret si popull kane mbajtur te dy krahet. Dhe kjo eshte nje e vertete historike. Kemi krahun komunist te organizuar e financuar nga komunistet Jugosllave te Titos, kemi dhe krahun nacionalist qe zgjodhen bashkepunimin me nazi-fashistet si nje mjet per te arritur "bashkimin kombetar".

Dhe jo vetem kaq, por krahas luftes se dy boshteve te medha, kemie dhe luften civile mes grupeve shqiptare me njera-tjetren.

A ishin vitet e Luftes se II Boterore nje lufte civile mes shqiptareve?
Termi luftë civile nuk është një term i mirëpërcaktuar deri në fund dhe vështirë që të nxjerrësh konkluzione ekzakte. Megjithatë, me luftë civile zakonisht nënkuptohet një konflikt i armatosur mes dy forcave të organizuara brenda të njëjtit shtet. Ndërsa në rastin e luftës së dytë botërore konflikti kryesor ishte mes pushtuesit gjerman dhe UNÇSH. Konflikti mes UNÇSH, Ballit dhe Legalitetit ishte më shumë një nënprodukt i konfliktit kryesor. Edhe vetë pozitat e dy forcave të tjera nuk ishte i qartë deri në fund. Me raste, ato vetë kishin shpallur se kishin qëllim luftën e armatosur kundër forcave gjermane. Megjithatë, mesa duket, natyra pragmatiste e liderve të tyre nuk përputhej me zhvillimin e vrullshëm të ngjarjeve. Ajo u bë problematike në momentin kur ata filluan bashkëpunimin me forcat gjermane. Rrjedhimisht në këtë përplasje nuk është e vështirë të gjesh edhe elemente të luftës civile, por gjithësesi mbeten më shumë si përplasje prej fatit sesa si objekt i luftës në vetvete, kjo edhe për faktin se në çdo kohë të luftës UNÇSH kishte një epërsi si luftarake ashtu edhe logjistike. Pra, dy forcat e tjera nuk kanë qenë asnjëherë në gjendje që të bëhen një kërcënim ushtarak serioz për UNÇSH. Në kohën kur Shtabi i Përgjithshëm kishte dhënë urdhërat për shpartallimin e Ballit dhe të Legalitetit, këto forca nuk kishin më asnjë domethënie ushtarake e politike në terren

Sa faqe histori mendon se i dedikohet luftes civile mes grupeve te armatosura mes shqiptareve gjate LIIB ne faqet e librave te historise ne shkollat shqiptare? Nje paragraf apo hic fare?

Vete fakti qe shqiptaret ishin te ndare ne grupe dhe asnjehere nuk u bashkuan ne lufte kunder pushtuesit, deshmon se vendi ishte ne lufte civile. Dhe ishte nje lufte civile e eger qe nuk mbaroi luften por vazhdoi edhe pas luftes pasi gjithe terrori e persekutimi komunist qe rregjimi solli pas clirimit, kish lidhje me luften civile te luftes. Nuk ishte thjeshte nje lufte per pushtet pasi kemi te bejme me nje lufte me shtrirje te madhe ne terren ne krahina te tera te vendit dhe ne shtrirje te madhe ne kohe: lufta civile nuk mbaroi me LIIB por vazhdoi edhe pas luftes me ardhjen ne pushtet te komunisteve.

Cili ishin lidhjet e grupeve te ndryshme shqiptare me dy kampet kundershtare te Luftes se II Boterore?
Nga më të ndryshmet. Dikush bënte tregëti, dikush bashkëpunonte hapur, dikush bashkëpunonte fshehurazi. Dikush tjetër donte vetëm të nxirrte bukën e gojës dhe as që donte t'ia dinte se kush do e paguante.
Kishte nga ata që e kundërshtuan me forcë si Fashizmin ashtu edhe Nazizmin. Këta ishin kryesisht të rinj komunistë dhe skishin çfarë të humbisnin. Kishte mes tyre studentë, punëtorë, ushtarakë, fshatarë, madje edhe njerëz pa bindje të theksuara politike e me pushtet në zonat e tyre si Haxhi LLeshi, Myslym peza, Baba Faja Martaneshi, e shumë të tjerë më pak të njohur.

Por kishte edhe nga ata që e mirëpritën pushtetin e ri. Këta ishin kryesisht bejlerë, agallarë, bajraktarë, njerëz që kishin pasuri, toka e pushtet dhe që nuk donin t'i humbisnin ato. Si çdokush me të drejtë, edhe këta bënin hesapet e tyre. Ata shkonin sipas logjikës "armikun po nuk e munde dot, bëje mik". Por kishte edhe njerëz të thjeshtë që sinqerisht besonin tek fryma e re fashiste e pastaj naziste. Edhe ata, me të drejtë, bënin hesapet e tyre.

Pra, fare lehtë mund të thuash që prirjet e shqiptarëve ishin nga më të ndryshmet. Megjithatë, vlen të përmendet se me kalimin e kohës, numri i atyre që mbështetën UNÇSH u rrit, ndërsa numri i atyre që mbështetën palët kundërshtare u ul ndjeshëm. Siç duket, LNÇ-ja ishte shumë më e aftë për të fituar mbështetje sesa kundërshtarët e saj.

Nje nga kapitujt me te panjohur te shqiptareve mbi LIIB eshte ndihma dhe kontributi i madh qe forcat aleate (britanike + amerikane) u dhane komunisteve te LNC. Kjo ishte me pasoja per luften dhe vendin pasi ajo qe aleatet moren nga LNC ishte ndihma ne luften kunder pushtuesit te perbashket, ajo qe LNC dhe Enver Hoxha moren nga britaniket ishte prishja e balances se pushtetit politik ne vend ne favor te tyre: me ndihmen e britanikeve e amerikaneve qe mbeshteten LNC me arme e informacion, Enver Hoxha arriti te konsolidoje pushtetin e tij ne vend.

Sa libra kane shkruajtur studiuesit shqiptare mbi kete kapitull?

Cili ishte kontrolli dhe lidhjet qe grupet komuniste jugosllave kishin ne Shqiperi?
Influenca që Jugosllavët kishin në Shqipëri ka qenë e njëjtë me influencën që ka Arvizu sot, madje ca më e madhe. Ata ishin përfaqësues të aleatit kryesor të atyre viteve e rrjedhimisht do të kishin një ndikim shumë të madh në politikat e brendshme. Çdo lëvizje duhej bërë me kujdes sepse si i thonë, më i forti të ka në dorë.
Por ata janë përdorur edhe si aset për luftën brenda llojit. Secila palë përpiqej fort që t'i bënte ata për vete në mënyrë që të kishte përfitime të brendshme politike. Por kjo nuk do të zgjaste shumë sepse në skenë doli Stalini, një tjetër më i fortë dhe shumë shpejt Jugosllavët u lanë mënjanë. Ata nuk ishin asgjë tjetër veçse aktori kryesor i filmit të radhës.

Nese te derguarit komuniste jugosllave themeluan Partine Komuniste ne Tirane dhe organizuan LNC, atehere a mund te pretendojme se kjo ishte nje "levizje popullore" sic pretendonte diktatori Hoxha? Ai shqiptari i thjeshte qe dilte partizan mund t'i shitej ideja e luftes per liri e clirimit te vendit, por kupola drejtuese nuk ishte shqiptare por jugosllave. A e mesojne valle nxenesit shqiptare neper shkolla kete te vertete ne librat e tyre te historise?

A mund te konsiderohet clirimi i trojeve ne Kosove nga gjermanet nje clirim?
Çlirim quhet kur fiton të drejtën e vetëvendosjes. Pushtimi gjerman, edhe pse në sipërfaqe dukej sikur pranonte pavarësinë e Shqipërisë (bashkë me Kosovën) faktikisht as nuk e mbështeste një gjë të tillë e as nuk e lejonte.
Nëse do të flasim nga aspekti nacionalist, atëherë do të vëmë re se pushtimi gjerman nisi një zinxhir ngjarjesh që çuan në masakra të ndërsjella mes shqiptarëve dhe serbëve, të cilat arritën të sheshohen vetëm me pavarësinë e Kosovës. Ndoshta edhe mund të quhet çlirim me konsekuenca të rënda. Varet nga cili këndvështrim do ta shikosh.

Partizanet shqiptare te batalioneve luftuese te LNC nuk shkuan ne Kosove te clironin Kosoven nga gjermanet, pasi ne Kosove nuk kish Gjermane, shkuan ne Kosove qe te shtypnin rezistencen shqiptare dhe ta nenshtronin ate nen pushtetin e Jugosllavise se Titos. Pjesa derrmuese e formacioneve ushtarake shqiptare ne Kosove gjate LIIB luftuan ne krahun e gjermaneve. Dhe kjo i jep nje dimension tjeter aspektit te luftes civile mes shqiptareve, qe shume pak shqiptare e njohin. Duke qene se Kosova banohej nga shumica shqiptare, ne LNC kish shkuar ne Kosove per ta cliruar ate nga pushtuesi gjerman, Kosova nuk kish perse ngelej nen Jugosllavine e Titos.

Ky ishte nje nga momentet me te hidhura te historise shqiptare.

Sa shqiptare humben jeten ne kete lufte?
Aq shqiptarë sa nëna, motra e miq derdhën lotë për ta. Çdo i vrarë është një tragjedi më vete. Sa më pak aq më mirë. Kur Enver Hoxha shpalli në Paris shifrën prej 28.000 mijë dëshmorësh, ai kishte ndërmend dëmshpërblimet që duhet të merrte Shqipëria nga Italia dhe Gjermania. Sa më shumë të ishin, aq më shumë dëmshpërblime. Unë nuk do të doja që ajo shifër të ishte e vërtetë sepse janë shumë për një popull prej vetëm 1 milion e gjysëm banorësh.

Nëse janë 28.000 apo janë 2800, kjo për mua nuk ka shumë rëndësi. Çdo i vrarë tregon një humbje. Rëndësi kishte atëhere kur këto jetë duheshin dëmshpërblyer. Sot është vetëm treguesi i një tragjedie.

Ne te gjithe popujt e botes se qyteteruar, me perjashtim te Shqiperise dhe vendeve simotra komuniste, te renet e luftes nuk ishin thjeshte nje numer i nxjerri nga goja e nje njeriu, por ishte nje liste me emra dhe mbiemra te te gjithe te reneve e vrareve ne lufte. Nuk eshte turp te thuash qe une nuk e di se sa eshte lista e te reneve ne lufte edhe sot e kesaj dite 70 vjet me pas. Turp eshte ajo qe ben ti me fjalet qe shkruan kur thua se "nuk me intereson te di se sa eshte ky numer". Domethene nuk respekton sakrificen dhe jeten e tyre.

Perseri, ceshtja nuk eshte shifra apo data, ceshtja eshte e verteta. Dhe ky eshte dallimi i madh mes shqiptareve sot: ka shqiptare si puna ime qe e kerkojne te zbulojne e mesojne te verteten historike, ka edhe shqiptare si puna tende qe nuk u intereson shume e verteta historike, se sa u intereson versioni i mitizuar i historise qe i ben te ndihen mire.

Albo