A vjen fjala Tirana nga lumi Lana?

[Dritare]

Lana, origjina e emrit Tirana

Prof. Asoc. Dr. Thanas L. GJIKA

DOSSIER - Shpjegimet që janë dhënë deri sot për origjinën e emrit Tirana, duke e lidhur me emrin e qytetit Teheran, ose me fjalën Tiran-i, janë të papranueshme nga studiuesit shqiptarë dhe të huaj. Për mendimin tonë edhe mendimi se kjo fjalë mund të jetë me origjinë latine, nuk është i qëndrueshëm.

Duke vlerësuar rëndësinë e problemit, edhe pse nuk jam specialist i kësaj fushe studimore, guxova të hartoj këtë sprovë. Nuk mendoj se me këtë sprovë mund të arrihet shpjegimi përfundimtar, por po guxoj ta hap diskutimin rreth këtij problemi, duke meduar se mund të ndihmoj në procesin e ecjes drejt zgjidhjes.

Guximin e mora i nisur nga shtysa që na jepte gjatë leksioneve vetë profesori ynë i paharrueshëm Eqrem Cabej, autori i Fjalorit Etimologjik më të mirë të gjuhës shqipe. Për shpjegimin e origjinës së emrit Tirana mendoj se duhet të kemi parasysh disa të rrethana gjeografike, historike, toponomastike dhe fonetike.

1. Me emrin Tirana është quajtur prej kohësh dhe vijon të quhet jo vetëm qyteti, por edhe fusha, që përshkohen prej lumit Lana, pra emri i këtij lumi duhet të ketë qenë në zanafillën e fjalës përkatse.

2. Kronologjikisht, së pari, me këtë emër duhet të jetë emëruar fusha, dhe më pas qendra e banimit, e cila u krijua në atë fushë, pikërisht anës lumit Lana, aty ku ndodhet edhe sot qyteti.

3. Lumi Lana para viteve 50-të të shekullit të XX-të, kur u sistemua në shtratin e drejtë prej betoni, kalonte nëpër fushë dhe nëpër qytet si një lumë me shumë dredha.

4. Nga ana fonetike prania në fjalën Tirana e bashkëtingëllores “r” e butë në mes dy zanoresh, tregon se në kohën kur vepronte fenomeni i rotacizmit (kthimi i “r”-së në “n”) bashkëtingëllorja “r” duhet të ketë qenë një “rr” (“r” e fortë), ose një “r” e butë e shoqëruar me një bashkëtingëllore tjetër. Po të kishte qenë një “r” e butë midis dy zanoresh në fillim të erës sonë, sot do të kishim dy forma për këtë fjalë. Në gegërisht do të kishim formën Tinana dhe në toskërisht formën Tirana, ashtu si kemi dy forma për emrin Vlona / Vlora.

Duke mbajtur parasysh këto tëdhëna gjeografike, historike, toponomastike dhe fonetike, po fillojmë sugjerimet tona.

Fusha ku dridhej e përdridhej lumi Lana në fillim të erës mendoj se është quajtur “fusha ku tirret Lana”. Me kalimin e kohës, mbas përdorimesh të shpeshta kjo shprehje mund të jetë rrudhur e të ketë formuar kompozitën “Tirrlana”, si emër vendi për të emëruar fushën ku kalonte lumi Lana. Më vonë kjo fjalë është thjeshtuar edhe më në formën “Tirrana” duke asimiluar bashkëtingelloren “l”. Më pas është zhvilluar zbutje e “rr”-së së fortë në “r” të butë.

Skema e ndryshimeve të fjalës mund të paraqitet kështu: Fusha ku tirret Lana > Fusha e Tirrlanës > Fusha Tirrana (e Tirranës) > Fusha (fshati) Tirana.

Formën e sotme Tirana e hasim që në shekullin e XVI, të përmendur prej Marin Barletit në veprën Historia e jetës dhe e bëmave të Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Dielli

[mesuesi_1]

nuk eshte per tu postuar ketu kjo teme ..... ketu kemi te bejme me "zjarrin" e perditshem te politikes shqiptare .....

nderime Profesor.

[Ura e Cekajve]

Tirana vjen nga Teheran. Ky eshte nje fakt, te gjithe hipotezat e tjera jane folklor.

[ATMAN]

ka tre hipoteza ne lidhje me origjinen e emrin tirane ,por asnjera nuk eshte provuar definitivisht

[iliria e para]

Teherani i Ri.

[drague]

Tirana vjen nga Teheran. Ky eshte nje fakt, te gjithe hipotezat e tjera jane folklor.

ke honger diçka te skadume? PIRDH PIRDH SE LIROHESH"

[Meriamun]

Tirana vjen nga Teheran. Ky eshte nje fakt, te gjithe hipotezat e tjera jane folklor.

Ty kot qe ste propozon Albo tek instituti i shkencave. Per cdo gje e ke pergjigjen gati. A ka ndonje gje qe ti se din?

Njerezit lejne lesht e ... duke u marre me dekada studime e kerkime..ti menjehere ja fut po.r.dhe

[benseven11]

Origjina e fjales vjen nga procesi i sitjes se reres se lumit ne kohet e mesjetes
para se te formohej qyteti.Sitja e reres si proces quhej Tirane.Kete e kam
degjuar rastesisht nga nje professor arkeologjie qe e kam pas afer ne tren njehere.
Teorite qe lexoj ketu jane nje tufe pallavrash.Eqerem Cabej dhe ky Thanasi,ja kane futur kot,
qafe me qafe dhe kodra pas bregut.
Origjina me nje fjale vjen nga rera(rana) sitja(tirja) e ranes.

[loni-loni]

Fakti qe TIRANA permendet perpara pushtimit Osman, perjashton te gjitha variantet c,ka thuhet ma siper

Nentoka e kesaj treve ka mbeturina Romake dhe Bizantine, tregues i banimeve te hershme

Varianti ma i bindshem i emerit Tiran ashte ai Greko-Latin,,,duke marr konsiderate edhe toponimet qe rrethojne qytetin si Petrela,Durresi etj

Tiran-o latinisht
Tiran-i Greqisht

Me kyt emertmin e pare Tiran,o ndodhet edhe nje qyteze ne kufirin e Italise me Zvicren

[Antiproanti]

Origjina e fjales vjen nga procesi i sitjes se reres se lumit ne kohet e mesjetes
para se te formohej qyteti.Sitja e reres si proces quhej Tirane.Kete e kam
degjuar rastesisht nga nje professor arkeologjie qe e kam pas afer ne tren njehere.
Teorite qe lexoj ketu jane nje tufe pallavrash.Eqerem Cabej dhe ky Thanasi,ja kane futur kot,
qafe me qafe dhe kodra pas bregut.
Origjina me nje fjale vjen nga rera(rana) sitja(tirja) e ranes.

Atehere pse jo te-rana...
Njerezit, jo vetem ne vise shqipetare, edhe sot e kane zakon te thone te rana, te guri, te druri, te uji, te dy kodrat, te shpella...
Emrat zyrtar te vendeve, edhe ato qe kane prejardhje nga banoret autokton, shpesh jane shkruar nga pushtues te huaj apo ne gjuhe te huaja. Keshu qe nuk eshte dicka e papritshme qe nje i huaj ne vend te Te-rana te shkruaj Ti-rana etj. Edhe sot ka shume emra dhe mbiemra te shqipetareve qe jane shkruar gabimisht nga serbet, gjermanet, autsriaket, tuqit, amerikanet etj.