Kodiku i Korces 93

[neokastra]

Ne kete link do te gjeni informacionin e duhur per nje nga Kodiket me interesant te Arkives se Shtetit duke treguar se komuniteti i krishtere ortodoks ka percjelle vlera te medha kulturore duke i ruajtur deri ne ditet tona me dashuri pasi ky kodik eshte nje Ungjill.

http://kodikuikorces.shoqeriabiblike.al/index.html

Shoqëria Biblike Ndërkonfensionale e Shqipërisë, në bashkëpunim me Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave dhe me Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, synojnë që nëpërmjet këtij projekti të përbashkët të njohin publikun e gjerë, shqiptar dhe të huaj, me vlerën e jashtëzakonshme që kanë për historinë e popullit shqiptar dorëshkrimet shumëshekullore, të cilat ruhen në Arkivin Qendror të Shtetit, nëpërmjet botimit faksimile të Kodikut të Korçës nr. 93. Ky kodik, si një ndër më përfaqësuesit e kodikëve mesjetarë në Shqipëri, përbën një thesar të paçmuar historik, kulturor dhe shkencor, përsa i përket gjurmëve historike të banorëve të vendit, fateve, marrëdhënieve dhe arritjeve të tyre në një udhëkryq të rëndësishëm historik, siç është shek. X.

[Archon]

PARAFJALË
Prototipi i këtij dorëshkrimi të mrekullueshëm të katër Ungjijve,që mbani në duart tuaja në këtë botim faksimile, u krijua në shekullin X, sipas të gjitha gjasave në ndonjë punishte të Konstandinopojës, dhe u përdor në jetën adhuruese të Mitropolisë orthodhokse të Korçës.Përpara zbulimit të shtypshkronjës, tekstet ELEOLNH, të cilat kurdoherë kanë qenë element themelor i jetës adhuruese të orthodhoksëve, kishin formë dorëshkrimesh të punuara artistikisht – më herët në pergamenë, më pas në fletë letre. Gjithmonë janë konsideruar si objekte të shenjta. Veçanërisht dorëshkrimet e katër Ungjijve, të cilat vendoseshin në hijerore, mbi Tryezën e Shenjtë, ku celebrohej Eukaristia Hyjnore. Kur dorëshkrimet u zëvendësuan nga librat e shtypur, të parat u vendosën në sakristi si objekte të shumëçmuara dhe të shenjta, me simbolikë të shumëfishtë.Gjatë përndjekjes së pamëshirshme ateiste, në gjysmën e dytë të shek. XX, e cila e shkatërroi Kishën Orthodhokse, shumë nga objektet e shenjta – veçanërisht kodikët e dorëshkruar dhe regjistrat kishtarë – fatmirësisht u ruajtën në Arkivin e Shtetit të Shqipërisë. Ato përbëjnë prova të pakundërshtueshme se Kisha Orthodhokse e Shqipërisë ka qenë pjesë e krijimtarisë së gjerë artistike të Bizantit dhe se ka ruajtur dëshmi me vlera unikale për kulturën e gjithë rruzullit.
Falënderime të përzemërta dhe përgëzime meritojnë të gjithë ata që kontribuuan në realizimin e këtij botimi artistik: mbikëqyrësit shkencor z. Agamemnon Celikas, z. Andi Rembeci dhe z. Sokol Çunga, shtëpisë botuese “Militos”, Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave të Shqipërisë dhe Shoqërisë Biblike të Shqipërisë. Botimi i këtij dorëshkrimi të rrallë, që përmban tekstin e ungjillit të shkruar në formë kryqi, përbën një kontribut simbolik në festimin e 20 vjetorit të ringritjes së Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Thesaret kishtare nuk u prodhuan prej artistëve orthodhoksë për të zbukuruar shtëpi të pasurish apo vitrina ekspozite. Kanë një nënë që i lindi. Dhe kjo është Kisha Orthodhokse. U përdorën për jetën fetare dhe për të forcuar besën e të krishterëve. U shenjtëruan nëpër kisha, ku zinin vend kryesor, duke frymëzuar dhe mbështetur popullin orthodhoks në sprovat e tij. Pra, nuk janë vetëm dokumente historike me rëndësi të veçantë dhe krijimtari artistike, por janë, kryesisht, objekte të shenjta. Përfaqësojnë lëvizjen e njeriut drejt Hyjnores dhe na kujtojnë shpresën dhe forcën që u sollën atyre brezave të njerëzve të çdo niveli dhe arsimi. Ky dorëshkrim i shkëlqyer jo vetëm përbën një dritare shpirtërore që na tregon krijimtarinë e së shkuarës, por njëkohësisht ofron dritë jetëbërëse në të tashmen – duke ringjallur shpresën për vazhdimin e krijimtarisë artistike dhe kulturore të Kishës sonë edhe në të ardhmen.
† Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë

***

Ashtu si e kemi provuar edhe në veprimtari dhe botime të tjera tonat, gjithmonë kemi pasur në qendër të vëmendjes urat e komunikimit me publikun, ballafaqimin e dashamirësve të historisë dhe të dokumentit me fondin e arkivave tona, sidomos atë të Arkivit Qendror Shtetëror. Përmes ekspozitave të punuara nga arkivistët tanë jemi përpjekur që, në një mënyrë të thjeshtëzuar, por edhe metodologjike, të çojmë arkivin në sytë e publikut të gjerë. Në shoqërinë e sotshme globale, brenda së cilës vazhdimisht gërshetohen ide, koncepte dhe identitete, një nga detyrat që na bie të mbajmë si arkiv dhe si arkivistë është kujtimi i vazhdueshëm i së shkuarës, risjellja në qendër të vëmendjes e vlerave kulturore dhe materialeve historike në dobi të shoqërisë së sotshme, si kontribut në përparimin e saj.Ky ishte qëllimi ynë si pjesëmarrës në këtë projekt për botimin faksimile të kodikut të Korçës nr. 93 nga fondi i mirënjohur “Kodikët e Shqipërisë”. Dua të theksoj këtu se një botim i tillë me materiale që ruhen në Arkivin Qendror Shtetëror është i pari në historinë e botimeve dokumentare në Shqipëri, përgatitur me bashkëpunimin e institucioneve vendase. Fusha e botimeve të burimeve historike është pak e lëvruar në Shqipëri, qoftë për shkak të së kaluarës së izoluar, qoftë për shkak të mungesës së përvojës dhe mundësive. Botimi i këtij kodiku, si një prej më përfaqësuesve në rang botëror të asaj veprimtarie intelektuale të spikatur gjatë njërës prej periudhave më të lulëzuara kulturore të Bizantit, vjen të shërbejë si një kontribut në festimet e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë .
Falenderime të përzemërta dëshiroj t’u shpreh bashkëpunëtorëve tanë në këtë projekt, Shoqërisë Biblike Ndërkonfensionale të Shqipërisë, Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë dhe shtëpisë botuese “Militos”. Po ashtu, nuk dua të lë pa falenderuar dhe bashkëpunëtorin tonë z. Agamemnon Celikas, si dhe dy autorët që punuan për studimin hyrës dhe përgatitjen cilësore të këtij botimi, historianin-paleografin z. Andi Rembeci nga Fakulteti i Historisë, UT, dhe paleografin z. Sokol Çunga nga Arkivi Qendror Shtetëror.
Prof. Dr. Nevila Nika
Drejtore e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave


***

Me kontributin e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, të Shoqërisë Biblike Ndërkonfensionale të Shqipërisë dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave të Shqipërisë, u bë i mundur realizimi i botimit të plotë dhe besnik (faksimile) të Kodikut të Korçës nr. 93.
Veprimtaria e promovimit të botimit faksimile të kodikut një mijë vjeçar u krye pasditen e datës 16 dhjetor 2012, në mjediset e Qendrës Kulturore të Katedrales së re Orthodhokse “Ngjallja e Krishtit” në Tiranë. Të pranishëm në këtë eveniment ishin Kryepiskopi i Tiranës dhe i gjithë Shqipërisë, Prof. Dr. Anastasi, Drejtorja e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, Prof. Dr. Nevila Nika, Sekretari i Përgjithshëm i Shoqërisë Biblike Ndërkonfensionale të Shqipërisë, z. Altin Hysi, Prof. Dr. Aleksandër Meksi, Prof. Agamemnon Celikas, anëtarë të Sinodit të Shenjtë, Ministri për Inovacionin dhe Teknologjinë e Informacionit dhe të Komunikimit, z. Genc Pollo, deputetë, ambasadorë, historianë, intelektuale të njohur, klerikë dhe të ftuar të tjerë. I pari i përshëndeti të pranishmit Kryepiskopi Anastas, i cili e cilësoi këtë botim si shumë të rëndësishëm në promovimin e thesareve kulturorë të krishterimit në vend. Ndër të tjera ai theksoi se kodikët e Shqipërisë dhe konkretisht Kodiku i Korçës nr. 93 “përbëjnë prova të pakundërshtueshme se Kisha Orthodhokse e Shqipërisë ka qenë pjesë e krijimtarisë së gjerë artistike të Bizantit dhe se ka ruajtur dëshmi me vlera unikale për kulturën e gjithë rruzullit... Ky dorëshkrim i shkëlqyer jo vetëm përbën një dritare që na tregon krijimtarinë e së shkuarës, por njëkohësisht ofron dritë jetëbërëse në të tashmen, duke ringjallur shpresën për vazhdimin e krijimtarisë artistike dhe kulturore të Kishës sonë edhe në të ardhmen”.Në vijim, e mori fjalën Drejtorja e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, Prof. Dr. Nevila Nika, e cila pasi falënderoi autorët dhe të gjithë ata që kontribuuan në realizimin e këtij botimi të veçantë, theksoi se “një botim i tillë... është i pari në historinë e botimeve dokumentare në Shqipëri, i përgatitur nga autorë dhe institucione vendase. Botimi i këtij kodiku, si një prej më përfaqësuesve në rang botëror të asaj veprimtarie intelektuale të spikatur gjatë njërës prej periudhave më të lulëzuara të kulturës së Bizantit, kontribuon duke risjellë në qendër të vëmendjes vlerat kulturore dhe materiale në dobi të shoqërisë së sotme, si kontribut në përparimin e saj”.Pas kësaj, veprimtarinë e përshëndeti Sekretari i Përgjithshëm i Shoqërisë Biblike Ndërkonfensionale të Shqipërisë, z. Altin Hysi, i cili vuri në dukje se “qëllimi i botimit synonte në theksimin dhe nxjerrjen në pah të një vlere të mrekullueshme, siç është prania e Shkrimit të Shenjtë në mjediset shqiptare që në kohët e hershme”.I pranishëm në këtë promovim ishte edhe studiuesi i mirënjohur në kulturën monumentale bizantine, Prof. Dr. Aleksandër Meksi. Ai bëri një paraqitje të botimit faksimile të Kodikut të Korçës nr. 93, duke theksuar vlerat poliedrike të këtij monumenti të fjalës së shkruar nëpërmjet paraqitjes analitike të studimit shkencor të autorëve që shoqëron këtë botim. Në mbyllje të fjalës së tij, Prof. Meksi vuri në dukje se “nisma për botimin tërësor të katërungjillit të Korçës në faksimile, transkriptimin, studimin përkatës dhe përkthimin në gjuhën shqipe, duhet të vlerësohet si një ngjarje kulturore me rëndësi të veçantë, që duhet të pasohet me të tjera të kësaj natyre”.Paleografi dhe bizantinologu i mirënjohur, Prof. Agmemnon Celikas, i ardhur enkas nga Athina për këtë eveniment, veç të tjerash nënvizoi se “ky botim, veç rëndësisë së vet shkencore, është edhe një veprim simbolik për promovimin e monumenteve të krishterimit në Shqipëri, por edhe në përgjithësi të botës së krishterë”.Në fund fjalën e morën autorët, Andi Rëmbeci dhe Sokol Çunga, të cilët theksuan se mesazhi parësor i kodikëve është pikërisht ky: dituria, vlera dhe e bukura duhen shpërndarë, ndryshe ç’vlerë kanë? Në vijim autorët shprehën mirënjohjen ndaj tre institucioneve, që me mbështetjen e pakursyer të tyre bënë të mundur realizimin e kësaj vepre, pjesëtarët e nderuar të panelit, të cilët me praninë dhe fjalët e tyre vlerësuese dhe inkurajuese i dhanë vlerën e duhur kësaj nisme si edhe ndaj të gjithë të pranishmëve për pjesëmarrjen e tyre.Promovimi u shoqërua nga kori bizantin “Shën Joan Kukuzeli”, i cili nën drejtimin e z. Theodhor Peci interpretoi tre pjesë korale bizantine në shqip, të shkëputura dhe përkthyera nga teksti i Kodikut të Korçës nr. 93 dhe të melodizuara enkas për këtë eveniment. Gjithashtu, me zërat koral u gërshetuan edhe pjesë të zgjedhura instrumentale, të cilat u ekzekutuan nga kuarteti i Radios “Ngjallja”.

***
VLERA E KODIKUT TË KORÇËS NR. 93

Kodiku i Korçës 93, ndodhet sot në Arkivin Qendror Shtetëror dhe është një nga 100 dorëshkrimet bizantine dhe pasbizantine që u rizbuluan nga mosdukja pas ndryshimit të regjimit ateist në vend. Kodiku i përket shek. X dhe përmban tekstin e katër Ungjijve. Ky kodik ka vlerë të shumëfishtë për kulturën tonë. Pikësëpari, ai është produkt i qëllimit adhurues, që ka frymëzuar dhe mbështetur popullin e thjeshtë në sprovat e tij ndër shekuj. Për nga periudha historike, kodiku është i vendosur në mes të epokës Maqedonase, gjatë së cilës Bizanti njohu fuqinë dhe lavdinë më të madhe të tij. I prodhuar në Kostandinopojë, ai është përdorur në Mitropolinë e Korçës, thesar i çmuar i së cilës pati qenë për shumë shekuj. Kodiku paraqet interes të përveçëm artistik dhe historik. Nga njëra ana na jep një pamje interesante të prirjeve artistike që kishin punishtet libërshkruese të Konstandinopojës gjatë periudhës së quajtur si Rilindja Maqedonase dhe, nga ana tjetër, dëshmon për lidhjen në përgjithësi të mjedisit të Shqipërisë së sotshme me kryeqendrën kulturore të Bizantit. Kodiku i Korçës nr. 93 përmban krijimtari pamore me estetikë të lartë dhe vlera artistike (miniatura, programe dekorimi me ar, vlera kaligrafike të tekstit), karakteristike për artin e spikatur të periudhës së Dinastisë Maqedonase. Përmban tekste dhe pjesë të kulturës që shërbejnë si gjurmë të një dëshmie shumë të vyer për historinë e rajonit tonë dhe kontribuon në njohjen më të mirë të së shkuarës sonë të përbashkët. Pra, ky dorëshkrim gati 11 shekullor të shtyn në mendime, por edhe të ndërgjegjëson për barrën e rëndësishme historike që mbart me vete, duke zënë vend të përveçëm mes atyre dorëshkrimeve që për shumë shekuj u përdorën dhe u ruajtën në mjedisin shqiptar. Meriton jo vetëm ta vlerësojmë dhe ta admirojmë, por mbi të gjitha t’ua lëmë me respekt trashëgimi pasardhësve, ashtu siç i morëm nga paraardhësit tanë.

***
Kodiku i Korçës 93 paraqet elementë ikonografikë dhe, kryesisht, dekorativë të çmuar të kohës dhe përbën pjesë të pashkëputur të historisë së artit bizantin. Ato kryesisht ndeshen si më poshtë: Kanonet e gjegjësisë. Në gjashtë fletë paraqiten kanonet e gjegjësisë së ungjijve (kanonet e Eusebit). Në çdonjërën nga miniaturat e sipërme, kanonet përmblidhen brenda tre kolonave, që përfundojnë me kapitele dhe krijojnë një hapësirë prej dy lobesh mbuluar me harqe. Tek disa nga tabelat kolonat kanë ngjyrë jeshile, kurse tek disa kafe e kuqe. Harqet, kapitelet dhe titujt janë punuar me ar. Pothuaj tek të gjitha fletët element kryesor dekorativ janë një sërë elementësh morfologjikë të ndryshëm ndërtesash apo motivesh arkitekturore, floreale dhe zoomorfe.

Miniaturat e ungjilloreve.
Në kodikun e Korçës 93 ruhen të katër miniaturat e ungjillorëve Mate, Mark, Luka dhe Joan. Ungjillorët paraqiten të gjithë në fushë të artë dhe të ulur. Mbajnë të veshur tunikë të kaltër dhe mantel ngjyrë rozë të çelët. Në të katër miniaturat ndiqet i njëjti tip ikonografik i ungjillorit-shkrues, ku një libër i hapur, shkruar me germa të mëdha ari, ndodhet në gjunjët e shkruesit, kurse tjetri, po ashtu i hapur tek i njëjti pasazh, në një pult të pjerrët leximi.

Dekore mbititullore dhe germa nistore.
Dekoret e Kodikut të Korçës 93 plotësohen nga gjashtë dekore mbititullore në formë porte, me konture kafe të kuqe, dhe pesë germa nistore. Në spektrin e ngjyrave mbizotëron ari, ndërsa kombinohet edhe kafja e kuqe, jeshilja e errët dhe kaltra. Motivet gjeometrike dhe bimore të dekoreve mbititullore zhvillohen mbi sfond të kaltër apo jeshile të errët. Germat nistore të punuara artistikisht ndjekin, në përgjithësi, po atë stil.
Dekoret e Kodikut të Korçës 93, parë në total, dallohen për mospërngjasimet stilistikore, çka vjen si pasojë e fazave të ndryshme të dekorimit të tij. Tabelat e gjegjshmërisë, dekoret mbititullore dhe germat nistore të katër ungjijve, elementë që i përkasin fazës së parë të kodikut (shek. X), dallohen për përdorimin e gjerë të arit, krahasuar me ngjyrat e tjera, si kafja e kuqe, jeshilja e errët dhe e kaltra. Ky stil dekorimi paraqet ngjashmëri me grupin e kodikëve që njihen si Blau-Gold-Ornamentgruppe (sipas terminologjisë së Kurt Weitzmann), stil i cili konsiderohet i lidhur me punishtet e Konstandinopojës në fund të shek. IX dhe fillim të shek. X. Dekoret që përmbajnë elementet e rozetës (Mandelrosette) dhe lulen dorëzonjë na drejtojnë për nga shek. X dhe për nga qyteti i Konstandinopojës, apo zonat përreth. Për sa u përket miniaturave të ungjillorëve që janë shtuar në një fazë shumë më të vonë (fundi i shek. XIII), bëhet fjalë për punën e një piktori shumë të mirë, nga punishtet e Konstandinopojës gjatë periudhës së parë paleologe.

[Archon]

[Archon]

[Archon]