Gjatë periudhës së sundimit evropian mbi Ruandën, administratorët kolonialë belgë përpunuan një metodë të jashtëzakonshme për nënshtrimin e popullsisë vendase – krijimin e qëllimshëm të ndarjeve të reja etnike.
Duke formuluar kategorizime etnike bazuar në gjykime subjektive mbi gjatësinë dhe ngjyrën e lëkurë së ruandezëve, belgët u përpoqën të mbanin në tension dhe të nënshtruar popullsinë vendase. Gjenealogji dhe histori krejt të falsifikuara u fabrikuan për “hutut” dhe “tutsit”, edhe pse këto dy emërtime ishin rimarrë nga analet e historisë dhe domethënia e tyre nuk kishte pasur ndonjë efekt për qindra vite.
Strategjia “përçaj dhe sundo” rezultoi në gjenocidin e vitit 1994, një masakër që tronditi botën dhe shkaktoi vdekjen e 800.000 personave. Hutut dhe Tutsit, të pajisur me identitetet e tyre të fabrikuara rishtazi, u shtynë të besojnë në narrativën e rreme sipas të cilës ata kishin qenë kundërshtarë qysh në krye të herës.
Sot është gjithmonë e më e zakonshme të dëgjosh për ekzistencën e një lufte 1400-vjeçare mes sunitëve dhe shiitëve. Në këtë rrëfenjë, dhuna sektare e ditëve tona është thjesht vazhdimësi e konfliktit të lashtë religjioz që i ka rrënjët në ngjarjet e shekullit të 7-të. Ndërsa disa muslimanë e kanë pranuar pa kushte këtë pikëpamje kohët e fundit, është e nevojshme të themi se besime të tilla jo vetëm që përfaqësojnë keqlexim të historisë, por përbëjnë fabrikim dhe manipulim tërësor të saj. Edhe pse ekzistojnë ndryshime teologjike mes sunive dhe shiitëve, pretendimi se këto dy grupime kanë qenë gjithmonë në gjendje lufte dhe armiqësie përgjatë gjithë ekzistencës së tyre është një e pavërtetë absurde.
Konflikti i nxitur së fundmi mes disa fraksioneve suite dhe shiite në Lindjen e Mesme ka pak ose aspak të bëjë me ndryshimet teologjike, por është i gjithi rezultat i identiteteve politike moderne. Njësoj si në Ruanda, fuqitë perëndimore dhe aleatët e tyre lokalë po përpiqen të fryjnë ndasi të paqena në mënyrë që të ushqejnë konfliktin dhe të krijojnë një Lindje të Mesme të përçarë dhe të paaftë për t’u përfaqësuar vetë.
Vazhdimësia e gënjeshtërt
Analiza e shkaqeve të konfliktit sektar në Lindjen e Mesme priret ta konsiderojë ndarjen historike mes sunitëve dhe shiitëve si faktorin kryesor dhe origjinal pas tensioneve të sotme. Sipas këtij leximi të ngjarjeve, beteja e vitit 680 në Kerbela në të cilën pasardhësit e Profetit Muhamed a.s (të cilët nderohen veçanërisht nga shiitët) mbetën të vdekur ishte thjesht beteja e parë e një konflikti të gjatë dhe të pandërprerë sektar që sot vazhdon të ndodhë në Siri, Liban dhe vende të tjera të Lindjes së Mesme.
Siç përshkruan edhe shkrimtari saudit, Abdullah Hamidadin, ky shpjegim i situatave bashkëkohore është absurd. Njësoj si të shpjegonim tensionet moderne mes Turqisë dhe BE-së si rrjedhojë e konfliktit të hershëm mes mbretit Çarls dhe Perandorisë së Bizantit. Shpjegimi i rivalitetit të sotëm politik duke u bazuar në konfliktet e shekullit të 9-të mes fuqive të atëhershme evropiane është absurditet i pastër. Gjithsesi, e njëjta logjikë aplikohet pa ngurruar kur bëhet fjalë për konfliktet brenda botës muslimane.
Edhe pse fraksionet politike moderne shpesh i referohen ndryshimeve teologjike, përdorimit të simbolizmave dhe retorikës që evokon të shkuarën e largët (një taktikë e gjithëpërdorur nga oportunistët politikë në të gjithë botën), kjo është krejt ndryshe nga ekzistenca e një vazhdimësie të vërtetë konfliktuale që e ka origjinën dikur larg. Gjithsesi, falë përpjekjeve të zellshme të demagogëve fetarë të mirëpaguar (injorantë në histori ose manipulatorë cinikë), ky shpjegim qesharak i ngjarjeve botërore po gëlltitet edhe nga muslimanët.
Të kujtojmë historinë e Lindjes së Mesme
Për ata që paturpësisht përpiqen të fabrikojnë historinë për t’i shërbyer interesave të tyre politike, është e vlefshme të rikujtojmë disa të vërteta në lidhje me natyrën e marrëdhënieve sektare në Lindjen e Mesme. Edhe pse gjatë 1 mijë vjetëve të bashkëjetesës mes komuniteteve të ndryshme religjioze në këtë rajon ka pasur ulje-ngritje të ndryshme, është fakt se përgjithësisht ka sunduar atmosfera e pluralizmit, tolerancës dhe pranimit, jo ajo e konfliktit të hapur dhe armiqësisë.
Për shekuj me radhë, sunitët dhe shiiat (përfshi edhe të krishterët, hebrenjtë dhe grupimet e tjera fetare) kanë bashkekzistuar me njëri-tjetrin duke ofruar një shembull të rrallë për të gjithë botën. Edhe kur kanë ushtruar pushtet përmes strukturave të dallueshme politike, argumenti sipas të cilit kjo barazohet me konfliktin nuk është i qëndrueshëm. Ndërsa perandoria sunite e osmanëve dhe ajo shiite e safavidëve kanë përjetuar edhe ballafaqime të dhunshme, ato gjithashtu kanë jetuar në paqe për qindra vjet përkrah njëra-tjetrës duke e konsideruar madje si diçka të turpshme përfshirjen në luftë kundër një tjetër fuqie muslimane.
Për më tepër, veçmas fanatikëve të të gjitha llojeve, “sektet” nuk kanë qenë entitete të izoluara përgjatë historisë. Dijetarët shiitë dhe sunitë janë angazhuar në dialog të vazhdueshëm duke influencuar mbi mendimin religjioz të njëri-tjetrit për shekuj me radhë dhe duke i shuar akoma më tej dallimet e shumta sipërfaqësore mes dy komuniteteve. Trashëgimi e kësaj të vërtete është fakti që shumë studiues sunitë gjithashtu studiojnë edhe teologjinë shiite si pjesë të një shkolle të integruar mendimi dhe anasjelltas.
Periudha e Errët
Kontrasti mes kësaj historie dhe luftrave brutale sektare që përpinë Evropën për shumë shekuj është mëse i qartë. Kur përshkruajnë tensionet e sotme mes fraksioneve të ndryshme në Lindjen e Mesme, analistët perëndimorë (dhe gjithmonë e më shumë muslimaë) përpiqen t’i kuptojnë këto ngjarje me lentet historike të përvojës thellësisht të ndryshme të konflikteve religjioze në Evropë.
Kjo nuk është një e vërtetë e lashtë sepse obsesioni i errët pas urrejtjes fetare arriti kulmin e tij gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur në Evropë u krye masakra e fundit fetare kundër popullisë hebreje të kontinentit.
Gjithsesi, në dekadat e fundit dinamikat janë përmbyur. Evropa ka ndërmarrë hapa të mëdhenj për të ushqyer tolerancën, ndërsa Lindja e Mesme, dikur e pashoqe sa i përkiste pluralizmit fetar ka degraduar në pikën ku besimtarët e të njëjtës feje, por sekteve të ndryshme janë në armiqësi me njëri-tjetrin. Liderët evropianë mbajnë leksione të rregullta drejtuar homologëve të tyre në Lindjen e Mesme mbi nevojën e mbrojtjes së minoriteteve, diçka që mund të jetë e tolerueshme sot, por që do të ishte e paimagjinueshme përgjatë historisë.
Ndërsa shoqëritë aktuale muslimane kanë degraduar në pikën ku evropianët pretendojnë të gëzojnë autoritetin moral t’u mbajnë leksione mbi diversitetin fetar, duke iu kthyer historisë mund të vërejmë se periudhat e arta të tolerancës religjioze në islam kanë koinçiduar me arritjen e kulmit të pushtetit politik nga perandoritë muslimane. Ky mësim sot po injorohet nga liderët fetarë dhe politikë, shumica e të cilëve në rastin më të mirë kanë qëndrime përçmuese ndaj minoriteteve, ose i injorojnë pa kuptuar rrezikun e kësaj sjelljeje.
Një mit i rrezikshëm
Ata injorantë që besojnë se progresi mund të arrihet përmes imponimit të një ideologjie të kulluar strikte duhet të mësojnë nga e shkuara dhe t’i rezitojnë tundimit të shovinizmit fetar. Konflikti që ekziston sot mes sunitëve dhe shiitëve është produkt i ngjarjeve të vona globale; rezultat i revolucionit iranian të vitit 1979 dhe rritjes ekonomike globale të ushqyer nga petro-dollarët e reaksionarëve vehabitë.
Nuk është vazhdimësi e një “lufte 1400-vjeçare” mes sunitëve dhe shiitëve, por një fenomen modern i ushqyer nga identitetet e ndryshme politike. Fraksionet e të dyja anëve kanë krijuar histori të rreme për përfitimet e tyre politike si dhe kanë fabrikuar simbolika dhe rituale që i referohen të shkuarës, por që në fakt janë sajesa të modernitetit. Për më tepër, fuqitë ushtarake perëndimore janë përpjekur t’i amplifikojnë këto dallime për të gjeneruar konflikte të brendshme brenda shoqërive muslimane.
Ndërsa neokonservatorët jargëzojnë nga ideja e një luftë vëllavrasëse mes muslimanëve, njerëzit e zakonshëm jashtë sferës politike vazhdojnë të bashkjetojnë në tolerancë si në kohën kur civilizimi islam kishte shtrije globale. Për çdo grup apo milici sektare, ka qindra shiitë apo sunitë të thjeshtë që kanë rrezikuar jetën e tyre për të mbrojtur besimtarët e feve të tjera dhe minoriteteve fetare brenda shoqërive të tyre. Për çdo histori që fsheh nuancat e konfliktualitetit të sotëm duke theksuar vazhdimësinë historike të armiqësisë, ka plot të tjera që tregojnë të kundërtën. Këtë dëshmojnë edhe fjalët e një fermeri 80-vjeçar pakistanez, një burrë më i vjetër se vendi i tij: “E kam dëshmuar që në fëmijëri vëllazërinë shito-sunite, mund të them që nga dita që kam lindur.”
Në Ruanda, një popull që përfundoi duke besuar një histori të rreme për veten vrapoi drejt çmendurisë dhe vetë-shkatërrimit. Sot, shteti i Ruandës i ka refuzuar kategorizimet artificiale koloniale “Hutu” dhe “Tutsi” duke i konsideruar të gjithë qytetarët ruandezë si pjestarë të të njëjtës etni. Është njësoj e domosdoshme që muslimanët të refuzojnë mitet bajate të një lufte sektare 1400 vjeçare mes tyre dhe të ndërgjegjësohen për rrezikun e një marrëzie të tillë.
E vërteta është që nëse një luftë e tillë do të kishte ekzistuar, sunitët dhe shiitët nuk do të ishin martuar mes tyre dhe nuk do të kishin jetuar në të njëjtat lagje deri në shekullin e 21-të. Më tej akoma, nëse këto armiqësi do të ishin të vërteta, miliona njerëz nga të dy sektet do të kishin hequr dorë nga kryerja e përbashkët dhe paqësore e Haxhit qindra vite më parë. Nëse duam që Islami të mbijetojë si fenomen shoqëror dobiprurës është e rëndësishme që këto marrëdhënie dhe mënyra jetese tradicionale të mos shkatërrohen nga ideologjitë moderne të maskuara si të vërteta historike.
Burimi: aljazeera.com
Perktheu:
Ketu
Krijoni Kontakt