Komunitetet fetare, dekor apo vlerë?

[Albo]

Komunitetet fetare, dekor apo vlerë?

ILIR HOXHOLLI

Shpesh, nga politikanë, qeveritarë, por edhe studiues, është theksuar vlera e veçantë që ka pasur në Shqipëri harmonia fetare. Jo rrallë ky fakt ka qenë një pasaportë e rëndësishme që politika e ka marrë si një relikte në takime ndërkombëtare, duke u krenuar, deri diku me të drejtë. Një gjë e tillë është parimisht pozitive. Por a është e mjaftueshme të themi se shqiptarët kanë harmoni të admirueshme fetare, ndërkohë që i referohemi pak ose aspak asaj vlere që përcjell kjo harmoni, ose më saktë elementet që përçon kjo harmoni? Myslimanë, bektashinj, ortodoksë e katolikë kanë treguar se dinë të bashkëjetojnë, të bashkëpunojnë e të jenë të vlefshëm të gjithë së bashku për këtë vend. Kanë bashkëpunuar që nga ngritja e flamurit, ashtu si edhe më parë. Dhe ashtu si në fetvanë e Vehbi Dibrës për shpalljen e pavarësisë, shumica e klerikëve kanë luftuar për të qenë bashkë, deri kur diktatura i zhduku apo burgosi për dhjetëvjeçarë të tërë.
Por a e pasqyron vërtet kjo mbështetje e thjeshtë ndaj harmonisë atë vlerë reale që fsheh ky thesar? Duhet pranuar se në jetën tonë publike zëri i klerikëve nuk e ka pasur vëmendjen që meriton në këto 23 vite ndryshimesh. Politika vijon t’i referohet vetëm në raste festash, ndërkohë që zëri i klerikëve duket sikur ka të bëjë vetëm me besimtarët që shkojnë të luten e falen. E gjithë kjo ka ngritur një pasqyrë, sikur harmonia është kulmi i të mos bërit keq ndaj besimtarit të një feje tjetër. Ky është një këndvështrim që e lë këtë harmoni në kufijtë e dekorit, pa vlerën e vërtetë publike, madje pa njohur vlerat e vërteta.
Në këtë pasqyrë të rreme, duhet të ndërhyjnë klerikët për të qartësuar detyrën e vërtetë që përçon harmonia. Sidomos në këto kohë ku familja është tronditur nga vrasje që janë bërë tashmë statistikë, nga të rritur e fëmijë që i janë futur rrugës së drogës, nga aksidente që vijnë shumicën e rasteve nga shoferë të dehur, njerëz të depresuar nga bixhozi apo edhe nga një mungesë vëmendjeje e fëmijëve ndaj prindërve. Por, nëse do të dëgjonim pak më shumë zërin që vjen nga harmonia, nga ajo që klerikët duhet ta përçojnë përmes librit që i referohen, atëherë do të kishim më pak gra të vrara apo dhunuara, më pak të droguar, më pak aksidente, më shumë harmoni në familje.
Të gjitha këto duket sikur janë kosto për familjet të cilave u bie të merren me një nga këto fenomene. Por, në fakt, janë kosto për shoqërinë që duhet të ruajë një të dhunuar, që duhet të burgosë një dhunues, që duhet të mbajë një të burgosur që mund të ishte evituar, që mund të shpëtonte një viktimë aksidenti.
Pra, nëse flasim sot për vlerat fetare, nuk duhet që të qëndrojmë thjesht përpara pasqyrës së harmonisë, pasi do të kemi vetëm një fytyrë të zbehtë, pa shumë jetë, pa forcën e vërtetë. Ne të gjithë duhet të kontribuojmë që klerikët e komuniteteve fetare në Shqipëri të bëhen pjesë e shqetësimeve sociale, të jenë pjesëtarë aktivë të debatit, për të bërë të mundur që një shoqëri të shohë modelin e shërimit të vetvetes, duke u ulur koston të gjithëve nga viktimat që sjellin veset e pakontrolluara, që sjell droga, bixhozi, alkooli.
Harmonia nuk mund të jetë dekori për politikën përballë të huajve, por një magazinë e vërtetë potenciali për të drejtuar shoqërinë drejt një jete më të vlefshme. Kjo do të na bënte të gjithëve nga pak më të mirë, duke shpëtuar jetë.
Feja ka në thelb përgëzimin dhe qortimin, e thënë ndryshe shpërblimin dhe dënimin, por gjithmonë ajo i ka dhënë përparësi të mirës duke e përhapur atë dhe njëkohësisht duke luftuar të keqen. E përkthyer ndryshe në rast se ne sot gjobisim një makinë te parkuar keq, ne kurrë nuk kemi përgëzuar një makinë që është parkuar mirë ose një qytetar në fund të vitit, i cili ka qenë korrekt me detyrimet ndaj shtetit apo një biznes me taksat.
Prandaj, roli i komuniteteve fetare ka një vlerë të veçantë për vetë faktin se si u qasen fenomeneve që na shqetësojnë. Por që ne të arrijmë pikën për të cilën flasim, komunitetet duhet të qëndrojnë larg politikës, por edhe politika duhet të mos u kërkojë diçka për të cilën ato nuk dinë dhe nuk mund ta bëjnë. Stabiliteti i komunitetit më të madh në vend, me ndryshimet e bëra dy vjet më pare, duke përfshirë në kryesi teologë që gëzonin mbështetjen e besimtarëve, si edhe duke mos u kthyer më në media në debatet vetëm për prona, ka dhënë frytet e para të një institucioni që ka filluar të kujdeset për fenomenet negative të shoqërisë. Në këtë proces ka pasur bashkëpunime të frytshme me shoqërinë civile, si në rastin e myftiut Ylli Gurra, i cili disa kohë më parë ishte iniciues për një debat të hapur kundër dhunës në familje. Por këto modele duhen përhapur nga të gjithë përfaqësuesit e komuniteteve?
Në këtë proces, një rol vendimtar duhet të luajnë hallkat që rregullojnë marrëdhënien e komuniteteve me shtetin, për t’i bërë ata aleatë të rëndësishëm në përpjekjet për përmirësimin e shoqërisë, sidomos në një kohë, ku në mbarë botën shoqëritë janë nën trysninë e veseve, si droga, alkooli apo prostitucioni. Kështu mund të shkojmë drejt nevojës për më pak policë, për më pak burgje…

Panorama

[Albo]

Rregjimi komunist vrau dhe eleminoi gjithe kundershtaret e vete politike ne pune muaj ne 1944 kur erdhi ne pushtet. Mbylli ne burgje apo shkoi ne plumb te gjithe inteligjencen e vendit qe ishte shkolluar jashte vendit. Sekuestroi gjithe pronat e pasurine e shtresave te pasura te vendit ne pak vite. Por kur erdhi fjala tek "feja", priti plot 25 vjet qe te sulmonte gjithe institucionet fetare dhe t'iu mohonte me ligj shqiptareve lirine e tyre te ndergjegjes e besimit ne Zot. Pse priti 25 vjet? Sepse kjo ishte koha e mjaftueshme per rregjimin qe te lindte dhe rriste brezin e pare te "filizave te Partise e Shokut Enver", te indoktrinuar me dhune ne familje, ne bankat e shkolles, ne shoqeri, me ideologjine komuniste. Rregjimi komunist ishte i vetedijshem se tradita fetare e shqiptareve ishte esenca e te qenit shqiptar, ishte tradita shekullore e ketij populli, qe nuk mund te ndryshonte dot brenda dites apo me nje vendim te qeverise. Dhe kete brezin e ri qe Partia edukoi ne gjirin e saj, ia versuli si qener te terbuar gjithe kishave e xhamive te vendit, per ti shkaterruar ato.

Pse ua tregova kete te vertete historike?

Qe te kuptoni friken qe rregjimi komunist kish ndaj komuniteteve fetare. Edhe njerezit me satanike te botes qe ishin gati te benin eksperimente cnjerezore mbi popullin e tyre si nje menyre per te konsiliduar pushtetin e tyre, u menduan dy here kur erdhi fjala tek feja. Kjo deshmonte edhe besimin e madh te popullit shqiptar ne Zot dhe forcen e jashtezakonshme te tradites se tyre fetare, qe ishte me e fuqishme se identiteti i tyre kombetar apo krahinor. Dhe kete frike te rregjimit e deshmon edhe versulja e femijeve per te prishur xhamite e kishat qe baballaret e gjysherit e tyre ngriten e trasheguan ne shekuj. Kjo ishte menyra se si rregjimi komunist mundohej te ruante vetveten nga kercenimi i rrebelimit te nje populli te tere kunder atij rregjimi qe po prekte gjene me te shenjte te jetes se tyre, besimin e traditen e tyre te trasheguar fetare. Ne mes te dy brezave te vjeter te rritur me besim dhe rregjimit komunist, u vendosen femijet e tyre. Shikoni! Nuk eshte Partia e shoku Enver qe po ju mbyll kishat e xhamite, jane femijet tuaj qe po e bejne kete gje!

Sa ka ndryshuar ne keto 23 vjet pluralizem e demokraci qendrimi ndaj komuniteteve fetare te vendit?

Liria e pare qe shqiptaret e ndrydhuar nen komunizem shijuan, ishte po liria e besimit. Diktatori i fundit komunist, Ramiz Alia, u shtrengua qe te lejonte besimin ne vend me nje vendim, edhe para se vendi te kish perqafuar pluralizmin politik. Ky ishte nje tjeter moment historik ne historine e atij populli, dhe ky vendim ishte menyra se si rregjimi komunist pranonte jo vetem vdekjen e ideologjise komuniste ne mbare boten dhe ne Shqiperi, por edhe triumfin e tradites fetare te atij populli mbi ideologjine komuniste. Shqiptaret e te gjitha besimeve ne vend nxituan ti kthehen tradites e te rizbulojne kete tradite te humbur e ndaluar me ligj per plot 25 vjet. Brezi i lindur pas luftes ishte filizi i pare i Partise qe shkaterroi kishat e xhamite. Brezi i dyte qe lindi pas "revolucionit kulturor" te 1967, ishte brezi qe u rrit pa besim dhe pa njohjen me te vogel te tradites fetare te atij populli. Dy breza shqiptaresh qe u indoktrinuan e tjetersuan menderisht dhe shpirterisht. Nje Shqiperi qe u be gazi i botes dhe hyri ne Librin e Rekordeve Guiness si shteti i vetem ne historine e njerezimit si i veteshpallur ateist!

Ne shoqerine shqiptare ne siperfaqe asgje nuk ka ndryshuar nga epoka komuniste. Komunitetet fetare te vendit dhe njerezit me besim ende trajtohen si "Armiq te Popullit" dhe jane objekt sulmesh e trillimesh mediatike te sponsorizuara nga brenda dhe jashte Shqiperise. 17 vjet pluralizem iu deshen shtetit shqiptar dhe gati 1 dekade pas aprovimit te Kushtetutes se re te vendit, per te njohur ekzistencen e komuniteteve fetare te vendit. Vetem ne vitin 2008, kryeministri Berisha njohu ligjerisht ekzistencen e komuniteteve fetare te vendit dhe u dha ketyre komuniteteve statusin e entitetit ligjor. Ne mediat shqiptare, si ne ekranet e televizioneve dhe ne faqet e gazetave, jo vetem qe komuniteteve fetare nuk u krijohen hapesirat e duhura, por komunitetet fetare sulmohen ende me te njejten fryme komuniste si gjate rregjimit komunist. Dhe kete fryme urrejtjeje nuk e mbjellin gazetare dosido, e mbjellin akademike, deputete, diplomate, krere te institucioneve te shtetit shqiptare, qe jane ne kundravajtje te plote me Kushtetuten e ligjet e atij vendi.

Nuk kish shembull me te keq historik ku u shpalos per syte e shqiptareve dhe vete historine e atij populli, perbuzja, percmimi dhe shkelja me te dyja kembet e lirive te qytetareve te atij vendi qe zgjedhin te besojne, se sa censusi i vitit 2011. Per here te pare ne historine e tij 100 vjecare, shteti shqiptar po korrigjonte nje gabim historik, duke i drejtuar nje pyetje te thjeshte shqiptareve, per te deshmuar me gojen e tyre ate qe besonin. Nga sa u pa nga shifrat dhe procesi, keto shifra e ky proces jo vetem qe nuk deshmuan realitetin e shoqerise shqiptare, por prodhuan shifra te pabesueshme nga te gjitha komunitetet e vendit. Dhe kjo u pa nga shqiptaret dhe te huajt si vazhdimi i praktikes komuniste te shtetit qe perbuz dhe persekuton komunitetet fetare, dhe nuk e ka per gje qe te shkeli me kembe edhe dinjitetin e qytetareve te tij me besim.

Pastaj hidhemi tek turpi tjeter i rradhes: kur degjojme burrat e shtetit shqiptar qe flasin per "harmonine nderfetare mes shqiptareve" sikur ky te ishte nje prodhim komunist qe lindi me epoken e Shqiperise komuniste, dhe jo nje tradite shekullore qe i paraprin tradites komuniste. Shikon presidente dhe kryeministrat e vendit qe kujtohen per komunitetet fetare vetem ne dite festash fetare si nje menyre per te bere fushate politike. Vene e vizitojne kreret e komuniteteve fetare te shoqeruar nga mediat e vendit, edhe pse asnjehere nuk ua vene veshin problemeve qe keto komunitete i kane ngritur shtetit ne vite, sic eshte edhe ceshtja e kthimit te prones private. Komunitetet fetare dhe besimtaret e ketyre komuniteteve sorollaten, tallen e perbuzen nga mediat e vendit, sikur te ishin qytetare te deklasuar si ne kohen e komunizmit, e jo si qytetare te lire te atij vendi.

Dhe kalojme pastaj tek problemi ekonomik, kur shumica e ketyre komuniteteve fetare jane dhe nder investitoret me te medhenj ne vend ne keto 20 vjet, duke bere investime jo vetem ne ringritjen e objekteve te kultit qe rregjimi komunist shkaterroi e shtetezoi, por investime ne shoqerine shqiptare: hapjen e shkollave, spitaleve, mensave, jetimoreve, kujdesi ndaj te burgosurve, te moshuarve te braktisur. Jo vetem qe shteti shqiptar nuk i ndihmon ne kete kontribut te jashtezakonshem qe keto komunitete i ofrojne gjithe shoqerise, por shteti i takson keto investimeve bamiresie sic takson gjithe bizneset e tjera per-fitim te vendit. Qytetaret e atij vendi nuk i paguajne komuniteteve fetare taksa nga rroga e tyre per keto programe sociale, ia paguajne shtetit, dhe shteti ne vend qe te falenderoje e bashkepunoje me keto komunitete per ndihmen qe i japin gjithe shoqerise, u hap telashe e pengon ato ne punen e tyre.

Per te dale pastaj tek "kultura shqiptare". Nje pavion i tere ne Muzeun Kombetar ne Tirane i dedikohet trashegimise kulturore te komunitetit orthodhoks shqiptar. Ne asnje vend nuk thuhet qe keto jane artifekte qe i perkasin tradites orthodhokse shqiptare apo Kishes Orthodhokse por jane "prone e shtetit". Shteti vendos monopolin e tij mbi kulturen e prodhuar nga tradita fetare e atij populli. Te njejten gje bejne edhe me dhjetra kisha, manastire e xhami qe nuk i kalojne ne pronesi komuniteteve fetare perkatese, por vazhdojne te mbahen te shtetezuara me dhune e ne kundershtim me Kushtetuten e Shqiperise, si "monumente kulture". E njejta gje edhe me ikonat e shumta orthodhokse qe mbahen te mbyllura neper muzeume ne rrethet e vendit, edhe me kodiket e lashte qe jane kontributi me i madh i kultures e tradites fetar te popullit shqiptar per kulturen universale te njerezimit. Nje nga ata kodike qe ruhet ne Muzeun Kombetar ne Tirane, eshte nje nga 6 kodiket me te lashte ne bote, qe perdoren sot si prove e authenticitetit te Dhiates se Re ne historine e njerezimit!

Dhe ne vend qe shteti e populli shqiptar te falenderoje keto komunitete fetare per kete pasuri te jashtezakonshme, ne vend qe ti rruaje e trashegoje kete kulture me fanatizem, shteti lejon vjedhjen, shitjen, trafikimin dhe demtimin e tyre, sic pame shkaterrimin e afreskeve te Onufrit ne zonen e Shpatit ne Elbasan. Sic pame sulmin e organizuar nga Kishes se Shen Marise ne Permet nga trupat paramilitare te SHISH qe flaken ne kamionin e plehrave te qytetit ikonat dhe sendet e shenjta te Kishes!

Albo

[drague]

me shume se dekor nuk mund te jene.

[Elytony]

me shume se dekor nuk mund te jene.

Fol për vete.