Vendlindja e Skënderbeut sipas legjendave popullore

[Xhuxhumaku]

Vendlindja e Skënderbeut Sipas legjendave popullore
\
18 Korrik 2013 | : Ndryshe | Autor: Gazeta Shqip

Janë të shumta qytetet dhe fshatrat që pretendojnë se janë edhe vendlindja e Heroit tonë Kombëtar, bazuar në gojëdhëna. Kjo është një përmbledhje e këtyre gojëdhënave, e kryer nga studiuesi Dhosi Liperi më shumë se gjysmë shekulli më parë

Vendlindja e Skënderbeut

Sipas legjendave popullore

NGA MITOLOGJIA SKËNDERIANE

Dhosi Liperi

(1897 – 1968)

skenderSkëndërbeu është luftëtar i madh me famë të përbotëshme, po legjendat popullore, për fat të keq, ja kanë xhveshur këtë tipar të lavdishëm, për shkak të shtypjes së rëndë që ushtruan turqit e të disfatave të mëdha që pësuan shqiptarët nga kryengritjet e tyre të pandërprera; po dhe myslimanizimi në masë i popullsisë, ku zhvilloi veprimtarinë Ai, sa ishte gjallë, i dha dorë këtij problemi.

Fatosi ynë i madh, duke luftuar në krye të popullit të tij heroik, i gozhdoi hordhitë e tërbuara turke ndër malet e Shqipërisë për 25 vjet me radhë, dhe e shpëtoi Evropën e qytetërimin e saj nga rreziku u njëmendët. Fama e tij mori dhenë dhe shumë shkrimtarë, poetë dhe artistë të huaj e kanë përjetësuar kujtimin e lavdinë e tij, gjatë shekujve, por më shumë se ata janë përpjekur e kanë bërë vetë shqiptarët për Heroin e tyre kombëtar, të cilin e adhuronin dhe e mbanin si simbol lirije. Po, veçanërisht, ajo që ka rëndësinë më të madhe është fakti se kujtimi e lavdia e Atij kanë mbajtur të gjalla ndjenjat e lirisë së popullit tonë gjatë shekujvet të robërisë së zezë, i kanë ushqyer shpresat dhe e kanë nxitur atë vazhdimisht për kryengritje të pandërprera, shumë kohë para se të delnin komitat e partizanët. Shqiptarët s’e kanë harruar kurrë Skëndërbeun, megjithëse turqit barbarisht kanë përdorur çdo mjet e mënyrë për t’i çdukur Atij edhe emrin.

Venlemi[1] i Skëndërbeut si dhe data e lindjes së tij – siç dihet- kanë mbetur të panjohura për historinë. Dhe aqë më keq ngatërrohet çështja, po të kqyret nga ana e gojëdhanave popullore. Simbas këtyreve, nga ç’ka dij unë, puna qëndron kështu:

Pesë katunde e një qytet përbrënda Shqipërisë e një qytet i madh jashtë saj po kontestojnë venlemin e Skëndërbeut, si shtatë qytetet e Greqisë së vjetër atë të poetit të madh të vjetërisë, Homerit; në Mat madje thuhet dhe se Ai ka lindur në një shpellë mali. Legjendat e cilit kombi tjetër në botë kontestojnë venlemin e një kreshniku të tyre si të tonit?

SKËNDËRBEU KA LINDUR NË MAT

Qëposa shkela në Burrel në korrik 1929, hetova për venlemin e Skëndërbeut; hetimet i vazhdova dhe më pas, e po paraqes këto thasha të vjetra, që janë lakonike e të cokta:

1- Kanë thënë gjet mas gjeti se Skandërbegu ka le në Shqefën të Prellës. Në Shqefën gjinden do pesëmëdhetë shtëpe, çi quhen Kastriot e rrjedhin prej fisit të Skandërbegut e nga ky shkak këto shtëpe kanë zakon çi cilitdo meku çi të vejë e t’i therrin nonji berr, nuk i venë kurrë kryet e berrit përpara në sofër, po kryet i man i zoti i shtëpesë. Kastriotët kanë qanë nji kabile me Skandërbenë, duen me thanë.

2- Na kanë thanë ata pleçt’ e vjetër se Skandërbegu ishte i dalë prej Muzhake.

3- Thojshin të vjetrit se Skandërbegu nuk ka le as në Shqefën as në Muzhakë, po në Gjur të Bardhë. Në Gjur të Bardhë gjëndet Qyteza e Skandërbegut.

Duke u bazuar mbi këto gojëdhëna, e quaj me vënd që të çfaq edhe unë mendimin tim. Kështu gjej rastin të marr pjesë përvujtisht edhe në gjurmimet historike mbi vëndlindjen e Skëndërbeut, se të dhënat folkloristike e studimi i bërë mbi to janë dokumentacione të vlefshme:

a- Për Muzhakën si vëndlindje të Skëndërbeut s’kam hetuar gjë gjer më sot, se më është dukur si tezë që nuk vlen vëmëndje të madhe.

b- Dikush më ka thënë atëhere se Skëndërbeu rrjedh prej Dukagjinit të Prellës e këtë thashë të tij po e quaj si varjant të asaj “Skandërbegu ka le në Shqefën të Prellës”.

c- Kallëzonjësit kanë qënë fshatarë matjanë, por emrat e tyre më mungojnë se kallëzimin si më lart ma kanë bërë që para gushtit 1934.

Të falem, Matje, vënd i Skëndërbeut, i atij Trimi që i dha Shqipërisë nder e lavdi ndër shekuj e stërnipërve të tij, rrugën e mbarë u rrëfeu. Je e lume, se Ai të ka dashur shumë e të ka bekuar; u bë dhe nuni yt e të pagëzoi e ta vuri emrin Matje, emër të bukur e kuptimplotë, se ti, si ka thënë vetë Ai me gojën e tij “mat e peshon mirë para se të vendosësh e me maturinë tënde këshilla urtie i ke dhënë. Je e lume, se dhe ti i ke qëndruar besnike e ke qënë krahu i djathtë i tij në luftë.

Male madhështore të rrethojnë e lumi yt vrapëtor ndrin e kaltëron së largu. Kepa e shkrepa, pllaja, pyje e thelliradhe arnajtë vegjël ka toka jote. Kullat e tua të forta, me sheshena e fëngjita, të japin bukuri të madhe, ashtu si janë të shpërndara qafë-më-qafë e kodër-më-kodër.

Hyra dhe unë brënda në to si mik e u shtrova në krye të vatrës; piva kafenë e fortë e hëngra buk’e kripë. Vajta dhe në Shqefën, në kasollet e atij fisi, i cili njifet me emër të math, me emrin Kastriot, e në ato kohë e pritte Kreshnikun si gjind të vetë të shtrënjtë dhe i shtronte përpara në sofër kokën e berrit të pjekur, nder ky, të cilin nuk ja bënin tjetërkuji as ai i pari i fisit as pasardhësit e tij gjer në ditët tona dhe i bënte nderime të veçanta.

- A mund të jetë Shqefni i Prellës venlemi i Skëndërbeut? -Të shohim.

Gjatë verës së vitit 1934, që shkova përsëri në Mat, rashë më disa gjurma, prej të cilave mund të zbulohet diçka. Veç gojëdhënave popullore edhe emrit “Kastriot” të fisit në Shqefën gjeta dhe dy shënja materiale, që janë “Burgjet e Hutrës” e mbeturinat e gërmadhave të “Kullës së tendës së Skëndërbeut” e kam pra ku bazohem. Dhe po çfaq mendimin tim. Së pari, Shqefni i Prellës gjëndet në një pllajë të një bjeshke, që është zgjatim i vargmalit Skandërbeg. Toka kudo përbëhet prej guri kalqeror dhe është krejt i thatë. Përrenj të thellë tejekëtej po e veçojnë e po e ngushtojnë shum’e më shumë fushoren, ku sot ndodhet fshati. Si në pllajë, ashtu edhe në bjeshkë nuk lëshon hie ndonjë pemë dhe madje nuk shihet gjëkundi as shënjë kaprunee pleqtë thonë se ky vend kështu ka qënë, i zveshur që par’e më parë, mbasi e ka nëmur Skëndërbeu. Dhe ujë për të pirë gjëndet vetëm në gërrotët e përrenjve.

Ky vend, lart e poshtë, para 500 vjetëve e më lashti akoma, ka qënë krejt ndryshe. Pylli, që është faktor i qënësishëm i begatisë së tokës, e pra i mirëqënies së njeriut, e mbulonte krejt bjeshkën e pllajën, e me lymin e tij ushqente barin e kullotave e bisqet e lisave dhe begatonte tokën, që punonin bujqët e Skëndërbeut. Mund të bazohemi edhe në legjendën e Hutrës, ku përmëndet ligjata, ajo sëmundje bagëtish, e cila zhvillohet në ujrat e ndënjura.

Por s’munt të themi dot se Gjon Kastrioti këtu ka pasur banesë princërore për familjen e tij, ku ka lindur djali i tij, më i vogëli. Përkundrazi, duke marrë parasysh faktin se Shqefni është një vend i mënjanuar e s’e zë rrugë kalimi me rëndësi nga Kruja, nga fusha e Tiranës e nga Dibra, bindemi se Ai s’mund të qëndronte familisht këtu; po dhe sikur të themi se e mbante familjen të fshehur nga frika e turqëve, prapë s’na mbushet mëndja, se këtu s’ka patur as ndonjë fortesë për mbrojtje.

Në Shqefën gjëndet një ledh gërmadhash, ku, si thonë fshatarët, ka qënë Kulla e Skëndërbeut, që i shërbente këtij, kur vinte për të parë pronat e për të mbledhur të ardhurat, ose kur kalonte me ushtëri. I pashë ato me kujdes e s’mu mbush mëndja që në vendin e tyre të ketë qënë ndonjë banesë princore.

Shënja të tjera, vërtet konkrete gjinden pak më poshtë dhe janë burgjet e Hutrës, që përfshijnë dhe disa gërmadha pranë tyre. Për Burgje të Hutrës sot tregohet një vrimë, e ndërtuar brënda në tokë, si punë guve, e fshatarët thonë se në të Hutra mbante bulmetrat.

Duke u mbështetur pra mbi gjithë këto, na besojmë me siguri se Gjon Kastrioti nuk do të ketë patur këtu në Shqefën banesë të mirë, ku të mbante familjen e ku të jetë lindur i biri. Ai q’i zbardhi faqen kombit tonë me siguri do të ketë patur ndonjë kullë të rëndomtë. Ç’ka thotë gojëdhana popullore duket se është trilluar nga fakti që ky katund ka qënë pron’e Skëndërbeut e sidomos për arësye të emrit, që ka patur fisi Kastriot i Shqefnit. Shqefni sot është një katund e ndër banorët e tij përmbledh edhe Kastriotët. Fisi i këtyreve, në gusht të vitit 1934, kur vajta unë atje, përbëhej prej 15 familjesh, që banonin në një lagje, si më vehte. Shkova apostafat për të parë këta njerëz, po që në fillim pata përshtypje të keqe, kur së largu pashë shtëpitë e tokat e tyre. Pasi ato dukeshin si kacoqee gjanin më fort me kasolle bagëtish, sesa me banesa njerëzish: dhe tokat e tyre gurishte, të thata e të zhveshura, më bënë të pyes vehten se ku rrojnë e si shkojnë këta njerëz.

Nuk qëndrova me kaqë në hetimet e mija. Kur u ktheva nga Shqefni, rashë në bisedim, atë ditë dhe më pas, me disa matjanë të sajueshëm e mora tekstualisht të këtilla përgjigje prej tyre:

-Me xhithë çë pleçt’ e vjetër thojshin se janë fis me Skandërbegun, ne nuk e besojmë, se ata i ka lanë Ora m’udhë e s’janë kurxha as për pushkë as për fjalë.

-I kishin vjedhë ene, xhanë e xhallë, se kanë pas qanë barij të ti ene pranaj kurrë s’un u shkojnë mbarë as dhetë as delet as loëpët.

Dhe Ali Zejneli, nga Urxalla e Macukllit, flet keq e me indinjatë për ta.

-“Ata shpërthumtit e Shqefnit q’i mëshefën grunin Skandërbegjut?”.

“Njerëzit e parë të fisit Kastriot do të kenë qënë bujqër e më fort barinj të Skëndërbeut, n’atë kohë, dhe si njerëz të shërbimit kanë trashëguar edhe emrin e tij Kastriot.

Pastaj sikur nuk shkon që të afërtit e një princi, i cili madje e shkoi jetën në luftra, të jenë bujqër të tij.

GJURI I BARDHË

Nga të katër katundet e Matit, që haen për venlemin e Skëndërbeut, Gjuri i Bardhë, simbas legjendavet e besimit popullor, ka prioritet. Këtë tezë e forcon dhe historia nga ana e saj.

Ky katund gjëndet në një pozitë topografike t’atillë, që zotëron rrugën, e cila, duke ardhur nga fusha e Krujës dhe e Tiranës, hyn në malësi të Matit; është mu në shteg të qafës së njëemërtë (Qafa e Gjurit të Bardhë), që formohet atje ku ulet mali i Gujës e fillon të ngrihet ai i Dërdhanës. Këta male janë vargënim i atyreve të Krujës. Gjon Kastrioti e ka patur qendër me rëndësi dhe e ka pasë forcuar me kështjellë, brënda së cilës kishte ndërtuar edhe banbesën e tij princore, ku shkonte familisht e banonte kohë mbas kohe, sidomos në verë. Për rëndësinë e Gjurit të Bardhë, s’ka dyshim, se këtë gjë veç që e thotë historia, e dëshmojnë edhe gërmadhat e shumta që quhen Qyteza ose Kalaja e Skëndërbeut. Kalaja sigurisht do të ketë qënë e vjetër, po Gjon Kastrioti dhe Skëndërbeu vetë e kanë pasur rindërtuar, zgjeruar e forcuar.

“Pozita strategjike, siç e përshkruam më lart, shtrimënia e gërmadhave, afërija me kryeqytetin, Krujën, e me detin dhe klima e mirë e Gjurit të Bardhë; të gjitha këto janë fakte me rëndësi, që i mungojnë Shqefnit, Dukagjinit e Muzhakës dhe kështu i japin prevalencë atij, duke forcuar në këtë mënyrë atë që thotë gojëdhëna popullore se Skëndërbegu nuk ka le as në Shqefën as në Muzhakë, por në Gjur të Bardhë. Gjurbardhasit, të bindur se në katundin e tyre ka lindur Ai, mbahen krenarë.

Mendimi i përgjithshëm i matjanëvet që dritën e parë e ka parë në Gjur të Bardhë, ka qënë aqë i fortë, sa që disa prej tyre, në të kaluarën, duke marrë parasysh, rrethanat e vështira të Gjon Kastriotit e fuqinë dhe egërsinë e turqëve mizorë, kanë besuar se Ai ka lindur jo në një pallat, po në një shpellë të malit, diku afër Gjurit të Bardhë. I ati i tij, simbas tyre, para se të nisej për në luftë, e futi të shoqen me gjithë fëmijë në atë shpellë, nga frika e invadorëvet barbarë. Turqit u këllisnin tmerrin popullsive që pushtonin me mizoritë e tyre të pa shëmbëllta, kudo që shkelnin; përdhunonin madje dhe vatrat familjare të tyre.

Këtë legjendë të çuditëshme unë e kam dëgjuar në Mamuras, më 11 tetor 1959, nga Rustem Pepa, i cili rrjedh nga Gjoçaj i Selitës të Matit por është i shpërngulur këtu pas çlirimit. Dhe më tërheq fort vërejtjen se si është ruajtur kjo në Gjoçaj, në këtë katund, që është shumë larg nga Gjuri i Bardhë, skaj më skaj me të, ndërsa Shqefni, Muzhaka e Dukagjini janë afër. Fjalët tekstuale të Rustem Pepës po i parashtroj këtu:

- Skandërbegju, mas së thanmes të pleçve të hershëm, ka le në nja shpellë të Gjurit Bardhë, ku ka qanë futë e ama prej frikët të Turçve. I ati i Skandërbegjut m’at kohë luftonte kundër turçvet, çë kishin arth me zaptue Shqipnenë me ushtre të madhe.

SKËNDËRBEU KA LINDUR NË DIBËR

Dibra si kemi thënë më lart, jep zë se Skëndërbeu ka lindur në tokën e saj, në Kastriot dhe ka se ku mbahet: Kastrioti, i cili gjëndet nga veri perëndimi i Peshkopisë, përmban shumë monumente materiale, që kanë lidhje me Kreshnikun e janë thurrur me legjenda të bukura; dhe emrin e tij medje e ka marrë nga mbiemri i Atij. Unë vajta në këtë katund historik – ku me të vërtetë mund të jetë përkundur së pari djepi i Atij — hetova mjaft dhe gjithëçka munda të gjej po e parashtroj këtu, së bashku me vrojtimet e mija. Ishte dita 29 korrik 1954: Në mbrëmje, tre fshatarë kastriotas, të zgjedhur nga këshilli, më thanë tekstualisht këto për Kastriotin:

Kastrioti ka qanë xhytet i math prej 8000 shpajsh ….. Kastriotasit, mbas vdekjes së Skandërbegjut kanë ikë n’Itali e ne jemi t’ardhun dikush prej Leshi, dikush prej Toskëneje.

Pastaj ata më folën për Kodrën e Gështenjës, Kodrën e Madhe e për kopshtin e Gjonit, që gjëndet afër katundit, përtej përrojt të Kastriotit.

Të nesërmen, më 30 korrik 1954, u nisa me njërin nga ata, i cili më tha rrugës:

- Ja kopshti i Gjonit, për të cilin të folëm mbrëmë, duke më treguar një rrëpinë përtej përrojt.

Dhe e vura re mirë kopshtin. Ky është një copë kërre e ngushtë dhe shum’e pjerrët dhe nuk ta mbush mendjen gjëkundi që të ketë qënë ndonjë kopësht me rëndësi, dhe aqë më fort kopësht i një princi.

Gjon Kastrioti ka pasë ene shtëpé këtu, po s’i din kush trojet.

Kuptohet se kallëzonjësi nuk e beson që kopshti të ketë qënë i Gjon Kastriotit. Prej Kopshtit të Gjonit u ngjitëm pak më lart e qëndruam në një tepe të vogël.

- Këtu i thonë bunar i Kodrës Kështejës. Kala këtu s’ka pasë. Kalaja ka qanë në majë Sohodoll e në Bëllisje. Pranë bunarit á nji gropë, ç’ë ka çelë Murat Kaloshi me italianët e ka çitë pare alltani.

Ndër shënjat e këtushme ka rëndësi gropa që ka hapur Murat Kaloshi së bashku me ata të huajtë, të cilët erdhën apastafat nga Italia për të bërë gërmime këtu. E thuhet për ta se gjetën miaft pare flori e sende të tjera të vlefshëme. Simbas këtyreve, ajo godina, së cilës i duken themelet, sigurisht ka qënë shtëpia e pasanikut kastriotas, që iku në Itali, si duket pas vdekjes së Skëndërbeut.

Pak më lart Kodrës së Kështejës, nga verilindja, gjëndet një vënd tjetër më i madh e më i ngritur. Quhet “Kodër e Madhe”, forma e lugut me konkavitetin e saj i ngjan konveksitetit të kodrës dhe ka bërë shumë njerëz të besojnë se e ka gërmuar Skëndërbeu e me dheun e tij ka sajuar Kodrën për të mëshehur hazinenë e tij brënda saj. Këtë mith e beson deri diku edhe shoqëruësi im, i cili ma përshkroi kështu:

Ka ana e epër, á nja gjur, i vu me dorë, e tregon se a shenja e derës, ku duhet me hapë tokën, për me gjetë paret e mshehme, ç’i kanë vuë në kohë të luftave të Skandërbegjut.

Këtu ka le Skandërbegju dhe ky katun e ka emnin prej fisit të tij, prej Kastriotit.

I erdhëm rrotull kodrës dhe unë vura re mirë anët e saj të shkarrëzime e të zhveshura dhe konstatova se natyra e tokës është prej argjili të fortë, të përzier e të ngjeshur me gurë të vegjël, kështu që i reziston rrebeshit të ujrave që vjen prej shiut, breshërit e borës, po nuk i thashë gjë fshatarit të vjetër, që të mos trazoja besimin e tij ndaj veprave dhe mrekullive të Skëndërbeut.

Pastaj unë hodha sytë rrethepërqark, duke pyetur shokun për çka shihja, dhe ai m’u përgjegj fjalë për fjalë:

Nga lindja e Kodrës a Kisha e Kastriotit e duken themelet e saj e ka shumë vorre, çi janë ka dy metra të gjatë.

Të tjerë njerëz nga Kastrioti dhe nga fshatrat rrotull, më konseguentë ndaj besimeve të vjetra, thonë se Skëndërbeu dhe jo tjetërkush ka mëshehur një hazine të madhe përbrënda Kodrës dhe e ka nomatisur që të mos mundet ta prekë kush: madje ka pas’ lënë dhe një gjarpër të përbindshëm për të ruajtur atë. Më 2 gusht 1957, duke udhëtuar prej Zall-Dardhe për në Fush-Aliaj, pa hyrë në këtë fshat, takova një plak të vjetër, i cili më tha:

- Kur pete ujë bolla, çi ruëte hazinenë, kryet i kishte në Drin e bishtin ke Kodra e Madhe e Kastriotit.

Sidoqoftë Kastrioti në kohë të tij ka qënë një qendër me rëndësi të madhe dhe një vënd strategjik shum i fortë, mbasi mbrohej jo vetëm prej fortifikatash po dhe prej malit Korab nga lart e prej lumit Drin nga poshtë. Studimi pra i monumenteve të tij ka rëndësi të madhe për historinë e Fatosit tonë; nga ana tjetër forcon dhe pretendimin e Dibranëve se ka qënë venlemi i këtij.

SKANDËRBEGJU KA LINDUR NË KRUJË

Shumë veta në Krujë brënda e në malësi të saj pretendojnë se Skënderbeu ka lindur brënda në Krujë, ku tregohet edhe vëndi i shtëpivet të prindërve të tij. Bazohen në faktin se Kruja ka qënë kryeqytet i tij e i prindërve…. E pra dhe vëndi i banimit.

Po megjithëkëtë thashat e vjetra popullore të Krujës, nga çka dij unë, heshtin mbi këtë pikë. Gjithashtu dhe fshatarët e malësisë së Krujës, përkundër matjanëve e dibranëve, nuk ngulin këmbë se Ai ka lindur në Krujë.

Turqia këtu në Krujë, për arësye që kuptohen, ka lojtur një propagandë të keqe reaksionare. Pashallarët dënonin, dëbonin, internonin e madje vrisnin këdo që guxonte të zirte fill edhe emrin e tij. Dhe kujtimi i këtyre masave të mbrapshta e barbare mbahet mënt akoma.

SKËNDËRBEU KA LINDUR NË STAMBOLL

Por, pavarësisht nga të gjitha këto, Ali Zejneli, na çudit fort. Beson se Kreshniku ka lindur në Stamboll dhe, kur qëlloi më 22 gusht të vitit 1929 dhe i vajta unë në shtëpi, kërkonte të ma mbushte mëndjen me këto fjalë, që po i riprodhoj këtu tekstualisht:

Skandërbegju ka qanë nip i Mretit te Stamolles se e ka bao e motra e Mretit, e si u rret e u ba burr i fortë, i lypi Mretit mretllëk. Mreti i Stamolles nuk i dha mretllëk ene Skandërbegju erth teposhtë e ra në Shqypné. M’at’here Mreti i Stamollës i u lëshue me luftë e i ra me top e me pushkë e me potere, çi vloi tok’ e truëll, njersa e çkuli ka gjyteti e Skandërbegju ra në Kruë e zu ven. Mreti i Stamolles mrapa i bediti Lek Dukagjinin po s’un muni me e kapë, se Skandërbegju ka qanë evlia ene e ruete Zoti.

Miku, që gjeta unë në Mat, qysh në 1929, ky fshatar, përfaqëson atë klasë malësorësh, e cila jo vetëm ndjenjat kombëtare e zakonore dhe besimin e thellë ndaj Skëndërbeut i ka pajtuar plotësisht me fenë musulmane, por ka përfunduar në kompromiz dhe me politikën dhe kulturën turke – po me atë ama që i përket perandorisë së herëshme otomane – dhe në këtë kompromiz, ka shtyrë dhe heroin e tij kombëtar të adhuruar dhe ka bërë këtë madje ndërmjetës pajtimi e nyje bashkimi ndërmjet shqiptarëve e Turqisë së kohëvë të lavdishme dhe gjen rast nga ana tjetër, të këndellë e të lartësojë dhe prestigjin e krenarinë e vet kombëtare. Kështu pa dashur derziu e cënon keq shqiptarizmën, por ne duhet t’ja falim fajin se çlironjësin e tij të madh nuk e bën vasal të sundonjësit të huaj. Jo! Përkundrazi po ekzalton faktin se Ai ikën prej Sulltanit të Turqisë, bie në Shqipëri e ngre regjëninë shqipëtare dhe duke u perlyfytur me Mretin e plotfuqishëm të Stamolles, triumfon.

Përgatitur për shtyp nga Ylian Liperi



Dibra si kemi thënë më lart, jep zë se Skëndërbeu ka lindur në tokën e saj, në Kastriot dhe ka se ku mbahet: Kastrioti, i cili gjëndet nga veri perëndimi i Peshkopisë, përmban shumë monumente materiale





Ali Zejneli, na çudit fort. Beson se Kreshniku ka lindur në Stamboll dhe, kur qëlloi më 22 gusht të vitit 1929 dhe i vajta unë në shtëpi, kërkonte të ma mbushte mëndjen me këto fjalë, që po i riprodhoj këtu tekstualisht





Gjatë verës së vitit 1934, që shkova përsëri në Mat, rashë më disa gjurma, prej të cilave mund të zbulohet diçka. Veç gojëdhënave popullore edhe emrit “Kastriot” të fisit në Shqefën gjeta dhe dy shënja material





[1] Venlemi-i: quhet vëndlindja në malësi të Krujës, në Lurë e gjetiu.

http://gazeta-shqip.com/lajme/2013/0...ave-popullore/

[Ziti]

ne disa vjersha te vjetra franceze te shekullit 16, skenderbeu pershkruhet si trim epiriot. ai mund te kete lindur ne laberi.

[Ura e Cekajve]

Fakti qe nuk gjejme dot vendlindjen e Kastriotit, deshmon qarte se Osmanet i kane shkatruar te gjitha banesat e shekullit te XV, me kisha, keshtjella e me shpia. Vetem xhami ndertuan.

[Xhuxhumaku]

Fakti qe nuk gjejme dot vendlindjen e Kastriotit, deshmon qarte se Osmanet i kane shkatruar te gjitha banesat e shekullit te XV, me kisha, keshtjella e me shpia. Vetem xhami ndertuan.

llozi,

mos ki dert, kerko,

se si thote fjala e urte anglo-amerikane

try and try again boy,
you success at last.

kshu qe futju punes si turku umes.

[Ura e Cekajve]

llozi,

mos ki dert, kerko,

se si thote fjala e urte anglo-amerikane

try and try again boy,
you success at last.

kshu qe futju punes si turku umes.

Zenepe,

Mirmroma.

[Xhuxhumaku]

mroma, Eftiqi.

[Kreksi]

Oliver Jenes Schmitt asgjë nuk ka zbuluar, dhe këtë mund ta dëshmojmi se, e ka rishkruar librin e tij të tërin sipas planit të një autori të më hershëm Ludwig Pastor me titullin " Hostory of pope" .. i ribotuar pastaj edhe më vonë disa herë, është autor i cili e thotë se/

3Skenderbeu nuk kishte shkuar peng dhe se ishte rritur ne malet e Dibres, ka lindur nê katundin Kastriot buzë Drinit i cili kthehet ne vitin 1444 ...në Krujë, dhe interesante është se Schmiti i ka ndjekur të gjitha këto shtylla që i permend Ludvik Pastor pra librin e tij e ka shtjelluar mbi shtyllat e k'tij autori, ku sipas Ludvik Pastor te gjitha referancat rreth jetes së Skenderbeut i kanxjerrur nga Vatikani qe jane sekrete ! Libri eshtene anglishte, aty mban kapitullin "kryqtari i Krishtit" me duket e kemi postuar ketu edhe me pare kete burim, por, qe eshte e pamujtun te vertetohet kjo sepse Vatikani nuk hap arkivat...
Ngjajshmeria mes emrit Kastrat e Kasttriot janê teper te aferta, dhe me habiti ky autori yni se si nuk e permend fare rastin e Kastratve qe shtrihet te Drini kurse ky autori anglez(prift) ne historine e tij kushtuar papatit, ai thote se keto te dhena jane ne Vatikan dhe e dyta habitemi se si kane patur mundesi ky ekipi Italiane te vije dhe germoje aty ne ato keshtjella te Diberes, do thote kjo se ata ndoshta kishin burime te shkruara nga Vatikani ?

Keto burime si duket edhe serbet i kane ndjekur mirepo ky autori yni Ylian Liperi eshte dashurt ta kundershtoje ate qka pretendoje serbet sepse kastrati ekziston sot eshte edhe fisi qe mbane emrin Kastrati, nuke di pse nuk e permend kete version ?

[iliria e para]

Osamnet kan shktrruar aq shume sa ne asnjehere nuk do ta kuptojme.Kan shktrruar fizikisht dhe moralisht-shpiterisht. Kan djegur dhe zhdukur xhdo gje qe i takonte te kalueres.

[Xhuxhumaku]

Enigma e Skënderbeut Si Enver Hoxha mohoi gjetjen e kafkës nga një prift
Share This

Add to Delicious
Share on FriendFeed
Digg
submit to reddit

Tags

Speciale/ Për herë të parë një dokument i Byrosë së Partisë, ku Enver Hoxha mohon se kafka e gjetur nga një prift katolik të ketë qenë e Skënderbeut

Dokument 1968



Për herë të parë

Arkivi i Ministrisë së Brendshme



2- Urdhri katolik

A e ka fshehur kafkën e Skënderbeut nga frika e Enver Hoxhës?!



Skënderbeu, ushtari i panjohur i Shqipërisë

skenderbeu-busti“Turqit dhe barbarët duke u bërë zotër të qytetit të Lisos, gjetën dhe nxorën nga varri me dëshirë shumë të madhe trupin e Skënderbeut. Te eshtrat dhe varri i tij u mblodhën që të gjithë kush e kush më parë, sepse kujtonin se do të ishe fatbardhë, shumë i lumtur ai që do të siguronte për vete një copëz prej tyre, të cilën e qepnin dhe e zbukuronin një palë me argjend, një palë me ar dhe e varnin në qafë, si ndonjë gjë hyjnore,të shenjtë dhe vendimtare për fatin e tyre dhe e nderonin me respekt shumë të madh, duke kujtuar se të gjithë ata që i mbanin me vete ato thërrmija do të kishin në jetë po atë fat e mbarësi që pat edhe gëzoi sa qe gjallë vetë Skënderbeu”. (Marin Barleti)

1

“Në Lezhë, më 17 janar 1468, ka vdekur Skënderbeu, shkruante dikur Indro Montanelli.

Si të mos ndalesh tek varri. Po varri i tij është zhdukur, nuk dihet si dhe përse. Ishte, duhet të jetë varrosur në kishën e Shën Kollit, pranë pazarit në bregun e majtë të Drinit. Ekziston pazari, ekziston kisha, por sa për varrin mister” vijon ikona e gazetarisë italiane në librin e tij të botuar një vit përpara pushtimit fashist të Shqipërisë, “Shqipëria një dhe një mijë”.

Dhe, vërtet edhe sot ky problem mbetet një mister i vërtetë. A e hapën dhe më pa e grabitën turqit varrin e Skënderbeut kur e pushtuan Lezhën në vitin 1405?! Ndoshta po, por edhe ndoshta jo! Për këtë temë kemi vetëm një dëshmi, atë të Barletit dhe asnjë dokument turk apo venecian që e vërteton atë. Përse? Ndoshta turqit nuk arritën kurrë që ta gjenin varrin e Skënderbeut. Le të bëjmë një analizë duke iu referuar një problemi tjetër, por të ngjashëm në esencë me këtë të tonin.

Në librin e tij “Beratinus”, prof. Shaban Sinani na tregon se si u ruajtën nga grabitja e shekujve kodikët e famshëm të Beratit, të cilët nuk janë vetëm vlerë e kulturës sonë kombëtare, por edhe e njerëzimit.

Dhe, ja se si e përshkruan ai këtë fenomen: “Përveç rrezikut të “frankëve kampanezë”, që përmendet nga Alexoudes-i, të serbëve të car Uroshit, të ushtrisë austro-hungareze gjatë luftës së parë të përbotshme, dëshmohet se “dy ungjijtë e moçëm të Beratit” janë kërkuar edhe nga ushtria italiane e ajo gjermane. Në historikun e kodikëve të Beratit, që ruhet pranë AQSH-së, thuhet se komanda e ushtrisë hitleriane kishte urdhër që të gjente dhe të rrëmbente domosdoshmërisht floririn e Bankës së Shqipërisë dhe “Kodikun e Purpurt të Beratit”. Ushtria naziste e rrethoi Kishën e Shën Gjergjit dhe shpalli se, po të mos dorëzohej dorëshkrimi, priftërinjtë do të vriteshin. Këshilli i Kishës së Shën Gjergjit, në këto kushte, i kërkoi leje ikonës së Shën Mërisë të mos i ndëshkonte nëse do të dëgjonte nga anëtarët e sinodit një betim të rremë. Pas kësaj lutjeje, gjashtë anëtarët e këshillit (sinodit) e fshehën dorëshkrimin në një pusetë nëntokësore të maskuar pranë altarit dhe i deklaruan komandës së ushtrisë së huaj se ishin gati të betoheshin para ikonës së Shën Mërisë se nuk dinin asgjë se ku gjendej vepra e kërkuar (Shaban Sinani. Beratinus. Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave. Tiranë 2003. Fq. 243 ).

Kështu pas këtij përshkrimi shumë sinjifikativ le të vijojmë të bëjmë një tjetër paralelizëm. Edhe në Lezhë në vitet 1915-1919, gjatë dhe pas Luftës së Parë Botërore, reparte të specializuara të ushtrisë serbe, austro-hungareze dhe asaj italiane, gërmuan përreth xhamisë Selimie, që ishte ngritur mbi rrënojat e kishës së Shën Kollit, për të gjetur varrin e Skënderbeut. Kështu të huajt dhe specialistët e tyre të rekrutuar në forcat e armatosura mendonin se, varri i Skënderbeut jo vetëm që nuk ishte hapur por edhe nuk ishte gjetur nga ushtria osmane, ashtu siç na e përshkruan Barleti. Këtë gjë ata e mbështesnin së shumti tek dokumentet osmane, të cilat nuk e përmendin një dhunim të varrit të Heroit. Historianët turq si Ibn Kemali, Hoxha Sadedini, Idris Bitlisi dhe Tursuni, të cilët na përshkruajnë me ngjyra të gjalla pushtimin e Lezhës nga ushtria turke në vitin 1478, nuk e përmendin asgjëkund një fakt të tillë.

E çuditshme është, por edhe kujtesa popullore na e mohon një gjë të tillë, të cilën e ka dokumentuar qysh dyzetë e ca vjet më parë studiuesi Dhosi Liperi. Të dhënat që mblodhi në terren në vitet 1960, ai i referoi në Konferencën e Dytë të Studimeve Albanologjike, të mbajtur në 12-18 janar të vitit 1968. Megjithëse faktet ishin “kokëforta”, ato u anashkaluan nga kjo konferencë, por edhe më vonë nga historiografia jonë. Pa u marrë me problemin se përse ndodhi një gjë e tillë le të citojmë në ligjëratë të drejtë disa prej këtyre dëshmive, të cilat Dhosi Liperi i mblodhi në fshatrat e Lezhës në shtator të vitit 1964:

“Skandërbegu ka dekë në Lezhë e ash varrosë po në Lezhje, po ku diç, parija e vet nuk diftuen se ka dekë e vazhduen sikur t’ishte gjallë Skandërbegu për tri vjet. Në krye të tri vjetve Turqia e muer vesh se kishte dekë dhe e sulmoi shqipninë e e zaptoi…Kur ra në Lezhje, çeli shumë vorre, por, siç thojshin pleçtë e vjetër, vorrin e Skandërbegut nuk mujtën me e xhetë, se e majtën parija të mëshefun. Vorri i Skëndërbeut pshtoi i paprekun, por se ku asht, nuk dihet. Çiashtu thojshin pleçtë e vjetër gojë pas goje”, tregonte dikur Nue Gjon Markola nga fshati Lalu. Ndërsa Hil Kola nga fshati Gramsh, po i Lezhës, theksonte se: “Tuba muhabet me pleçt e vjetër, këta thojshin se kur erdh ushtria turke dhe zaptoi Lezhjen, kërkuen vorrin e Skanderbegut e çilën treqind vorre për me gjet eshtnat e Skanderbegut, por vorrin e tij s’mujtën me e xhetë vorri i Skanderbegut asht i pa çilë. E kanë mëshefë shqiptarët vorrin e Skandërbegut, thojshin ata pleçtë e vjetër të Zadrimës”

Po kështu edhe Nikoll Leshi nga Ishull Lezha tregonte: “Skandërbegu u smu në Lezhë, pa dekë bani tetëdhet vorre në Lezh edhe vdiq, por nuk dihet se ku ash vorrue, se kur erdhën turqit, i çelën të tetëdhet vorret e trupin e Skandërbegut nuk e kanë xhetë. Ket fjalë të vjetër e kam negju prej gjyshllarëve” (USHT. Konferenca e Dytë e Studimeve Albanologjike. III. Tiranë 1969. Fq 341-343).

Pra, ashtu si edhe pleqtë e bashkësisë krishtere të kalasë së Beratit, që ruanin në mënyrë të fshehtë sendet dhe reliktet me vlerë të kishës edhe në rastin tone, drejtuesit e kishës së Shën Kollit dhe anëtarët e bashkësisë apo urdhrit që e administronin atë, mund të kenë kryer një akt të tillë të ngjashëm. Atë të fshehjes dhe të ruajtjes së eshtrave të Skënderbeut. Kjo praktikë nuk është e panjohur në këto raste nga bashkësi të ndryshme fetare.

Ndërkohë, njihet në histori rëndësia e burimeve popullore gojore. Tradita gojore e përfaqësuar nga legjendat, tregimet, rrëfimet, ritet, folklori përbëjnë një nga burimet kryesore krahas atyre të shkruara për historianët. Ndoshta në këtë drejtim kemi edhe një zhvillim tjetër. Duke punuar disa vite në qytetin e Lezhës, arkeologu Frano Prendi, pasi u njoh me këto burime gojore, nisi gërmimet dhe zbuloi në vitin 1967, Katedralen e Shën Kollit, ku dikur ishte mbledhur Lidhja e Lezhës dhe më pas ishte varrosur në janar të vitit 1468 Skënderbeu. Dhe Frano Prendi nuk gaboi. Duke i kombinuar këto të dhëna gojore me dokumentacionin historik ai arriti të realizonte një nga zbulimet më të suksesshme të karrierës së tij, siç ishte katedralja e Shën Kollit të Lezhës, një fakt i pamohueshëm dhe i pranuar nga shumica e studiuesve të fushës.



***

Në këto kushte, kur dokumentet turke heshtin, kur nuk ekziston asnjë shenjë hajmalie prej tyre e marrë në rastin e thyerjes dhe copëtimit të tyre nga turqit, dhe, në kushtet kur kujtesa popullore hesht dhe e mohon hapjen e tij, mund të themi se eshtrat e Skënderbeut janë tërhequr fshehurazi dhe varrosur diku tjetër për t’u ruajtur. Me të drejtë lind pyetja. Nga kush?

Dhosi Liperi tek i njëjti shkrim thotë se bashkëluftëtarët e tij pasi i tërhoqën fshehurazi ato përhapën fjalën se turqit e prishën varrin.

Këtë gjë ky autor e përgatiti dhe e publikoi në vitin 1968, kur kishte një vit që procesi i shekullarizimit “i udhëhequr” nga partia-shtet e kishte ndaluar me ligj përdorimin e fesë dhe i kishte mbyllur dhe shkatërruar institucionet fetare. Kjo ndoshta e bëri këtë autor të mos thoshte se si në rastin e bashkësisë fetare të Beratit edhe bashkësia fetare e Lezhës e kishin mbajtur dhe e mbanin të fshehtë sekretin e ruajtjes së eshtrave të Skënderbeut. Se ku “ngeci” ky proces e dinë tashmë disa prej tyre që mund të jenë gjallë sot. Ata duhet të dëshmojnë se ku përfundoi kafka që në mbledhjen e atëhershme të Byrosë Politike përpara Enver Hoxhës u deklarua se ishte e Skënderbeut. Sot ne posedojmë dokumentin ku Thoma Deliana, ish-ministri i Arsimit dhe Kulturës, ia raporton midis të tjerave këtë gjë “Partisë”.

Nuk e dimë përse Enver Hoxha e “mbylli” këtë proces. Sot mund të ngrihen shumë hipoteza dhe të aludohet rreth tij, por deklarata e Hoxhës se “duhet pasur kujdes që të mos përhapet një gjë e tillë”, fsheh shumë enigma në vetvete. Ndoshta vetë atij apo shtetit të atëhershëm nuk i duheshin eshtrat e Skënderbeut, të cilat mund të bëheshin vend pelegrinazhi për të gjithë shqiptarët. Dihej mirë fakti që heroi që vinte nga koha e feudalizmit dhe i quajtur nga Papa si “Atlet i Krishtit”, nuk kishte asgjë të përbashkët me komunizmin. Këto mund të themi për momentin, por mund të ketë pasur njëmijë arsye të tjera që regjimit nuk i interesonte gjetja e eshtrave të Skënderbeut. Dhe ashtu siç del nga interpretimi i tekstit të mësipërm eshtrat e gjetura mund të kenë qenë vërtet të Heroit. Ato duheshin të ishin ruajtur nga këshilli apo bashkësia e ndonjë urdhri katolik që vepronte aty së pari. Duke parë se kishte ardhur koha që ashtu si kodikët e Beratit edhe këto relikte të “vendoseshin” në vendin e duhur priftërinjtë vendosën ti dorëzonin por siç duket problem nuk rezultoi kaq i thjeshtë. Kështu sekreti i “etërve” dhe sakrifica e tyre e ruajtjes së tyre në ndonjë manastir apo famulli aty pranë shkoi dëm nga qëndrimi i “Partisë”. Mbase hapja e dosjeve të tjera do të na e “ndriçojë” të vërtetën rreth këtij problemi. Ndërkohë që një fakt i tillë duhet pranuar. Për në është fatale dhe e dhimbshme edhe sot që, Skënderbeu mbetet akoma ashtu siç e përcaktoi edhe Montanelli në vitin e largët 1938, si “Ushtari i panjohur i Shqipërisë”.

http://www.standard.al/enigma-e-sken...nga-nje-prift/

[Kreksi]

“Skandërbegu ka dekë në Lezhë e ash varrosë po në Lezhje, po ku diç, parija e vet nuk diftuen se ka dekë e vazhduen sikur t’ishte gjallë Skandërbegu për tri vjet. Në krye të tri vjetve Turqia e muer vesh se kishte dekë dhe e sulmoi shqipninë e e zaptoi…Kur ra në Lezhje, çeli shumë vorre, por, siç thojshin pleçtë e vjetër, vorrin e Skandërbegut nuk mujtën me e xhetë, se e majtën parija të mëshefun. Vorri i Skëndërbeut pshtoi i paprekun, por se ku asht, nuk dihet. Çiashtu thojshin pleçtë e vjetër gojë pas goje”, tregonte dikur Nue Gjon Markola nga fshati Lalu. Ndërsa Hil Kola nga fshati Gramsh, po i Lezhës, theksonte se: “Tuba muhabet me pleçt e vjetër, këta thojshin se kur erdh ushtria turke dhe zaptoi Lezhjen, kërkuen vorrin e Skanderbegut e çilën treqind vorre për me gjet eshtnat e Skanderbegut, por vorrin e tij s’mujtën me e xhetë vorri i Skanderbegut asht i pa çilë. E kanë mëshefë shqiptarët vorrin e Skandërbegut, thojshin ata pleçtë e vjetër të Zadrimës”

Shumë interesante tema, Ju faleminderit Xhuxhumaki !

E lexova me interesim edhe këtë paragraf, me pelqeu shumë. Ne duhet te kemi parasysh se, Barleti nuk ishte "bashkohes i Skenderbeut" siçe quajne disa pa e llogaritur mire se kur lindi Barleti dhe sa vjeçar ishte ai kur vdes Skenderbeu.
Ishte vetem 8-vjeçar Barleti atje në Shkoder kur vdes Skenderbeu ne vitin 1468 apo ne citin 1467 siç njihet nga shumë autorê e enciklopedi tjera, edhe viti i linndjes si dhe vdekjes sê Skenderbeut shton probleme tjera.
Mirepo edhe Noli e shtron kete pyetje, kishte lindur vertete Gjergji në vitin 1404 apo 1405 që do ta sillte moshatar me Sulltan Muratin II- ?
Pra Noli nxjerrë mendimin tjetër, mê te besueshmin, ai thote se Skenderbeu lindi në vitin 1414 e jo kurresesi ne vitin 1405 siç e kemi te shkruar ne versionet tjera, nder keto veshtrime e polemika, edhe autori de Lamartine nê vepren e tij e thote se, në vitin 1443 kur u kthye në Krujë, Skenderbeu ishte 28 vjeçar, pra edheNoli ketu perputhet me Lamartien, mirepo shtrohet pyetja; nga i mori keto burime Lamartien? .. se te themi te drejten, duhet te pajtohesdhim me Nolin, si ka mundesi qe qysh i vogel Gjergji, u muar peng, ose 8 vjeçar ose 18 vjeçart, pra nuk eshte e njejta gjë se ndahen se paku 10 vite mes këtyre datave...

Në një liber italiane, tek epitafet e shumta te komandantve te medhenje, aty e kemi edhe epitafin pra me permbajtje mbi varrin e Skenderbeut por, sa duhet te ishte autentik nuk mund ta dijmi, ka perplote epitafe edhe imagjinative..

Nga deshmit eme siperme ne mund te shtojmi edhe raste tjera ne lidhje me heronjet tjere qe iu jane fshehur varret nga pushtuesit.
Te ndalemi tek heroi Azem Bejta, i cili u plagos gjate nje rrethimi ne qerrshor viti 1924 dhe ashtu te plagosur bashkeluftetaret e tij mundohen ta bartin deri ne Shqiperi mirepo kur arrijten ne fshatin Rigjevë, aferer Kjeves, i plagosur rende par, iu thote shokve qe te vijonin rrugen ne Shqiperi, dhe se trupin e tij t'ia hedhnin ne shpellat e Gllareves qe jane teper te thelal 68 metra thelllesi.. pra pasi vdes aty, e hedhin trupin e tij poshte ne shpelle me qellim qe te mos bie trupi i tij ne duar te armikut por, kishte edhe qellim qe te mos ndalej rezistenca ndaj puushtuesve.

Kane kaluar gati se dy vite me vone dhe serbet kujtonin ende se Azem Bejta luftonte me cubat e tij neepr malet e Drenices por me vone u be e ditur se ai kishte vedekur nga plaget e marrura por, varrin kurrrË nuk arrijten t'ia gjenin, deri ne vitin 1968 kur u zbulua nga mesuesi yni i njohur i cili uleshua me litar ne shpeleln e sot e quajtur, shpella e Azem Galices dhe e nxoren nga aty dhe e rivarrosen në fshatin e tij në Galicë pas 40 vitesh..
Kam ndjekur njehere nje liber i cili tregonte se si Gjini, i biri i Skenderbeut kishte ardhur nga Italia nê rrethin e Borshit, aty diku ishte nje kala nje keshtjell e kastriotve ndoshta, megjithse ishte nje ekspedit e tij kunder turqve por e pa sukseseshme, pse mos te mendohej se Gjini e dinte se ku ishte i varrosur babai i tij, dhe sipas logjikes, sikur te ishte i varrosur babai i tij nê Lezhê, ne çdo menyre i biri i tij Gjini do te ishte shkuar ta vizitoje varrin e babait te tij ?

Ne duhet te jemi te bindur se gjithqka nga te thenat e Barletit nuk perputhen, sepse ai ishte vetem 8 vjeçar kur vdes Skenderbeu dhe e dyta nuk e ksihte pare kurre, por, Dhemiter Frangu, me siguri se versioni i tij eshte me i sakti ose me origjinali, por edhe ketu duhet te pyesim: cili prej ketyre dy versioneve eshet me i sakti, ose, a jane kopje te njejta por me dy emra te ndryshem dhe si ka mundesi kjo qe te kemi aqe ngjajshmeri ?
Librin e Dhemiter Frangut e keni ne google books, e keni ketu tek referancat, normal se kur e lexojmi qe ne faqet e para rreshtat jane te njejte me ato te Barletit, pra ketu eshte diku problemi...prandaj na duhet ai versioni tjeter i pari qe humbi e nuk gjendet..