ZANAFILLA E KOMUNITETEVE MUSLIMANE NË SHQIPËRI
Debati mbi islamizimin e shqiptarëve është një nga temat më
intriguese të historisë së kombit tone. Islami, ka qënë një
faktor tepër i rëndësishëm në përcaktimin e fizionomisë së
shqiptarëve, si popull i ndryshëm nga fqinjët, serbë dhe
grekë. Islami i ka bërë shqiptarët kombin më të madh
musliman të Evropës. Ky fakt ka shtyrë shumë historianë dhe
historibërës të orvaten dhe shpjegojnë PSE-në e madhe të
islamizimit masiv të shqiptarëve në kundërshtim me popujt e
tjerë të rajonit tonë. Në lidhje me sa më sipër, disa nga
arsyet kryesore të islamizimit masiv të shqiptarëve, lidhen
me faktet që:
a) shqiptarët nuk kanë patur kurrë një kishë të tyre, por
kristjanizmi, që nga koha e Kostandinit të Madh e deri në
ditët tona, i’u është imponuar nga kishat politike të Romës
dhe Kostandinopojës
b) krishtërimi ka shërbyer si agjent i imperializmit
bizantin dhe romak, dhe është përdorur sa nga Roma aq edhe
nga Kostandinopoja për të mbajtur shqiptarët dhe popujt e
tjerë nën kontroll. Për këtë arsye, shqiptarët krishtërimin
e kanë kuptuar në më të mirën e rasteve si besnikëri ndaj
padronëve të tyre katolikë perëndimorë apo ortodoksë
lindorë, sesa ndaj Zotit
c) në rastet kur shqiptarët kanë dashur të zgjedhin një
kristjanizëm ndryshe nga ai i kishës politike, siç ka qënë
shembulli i bogumilizmit, ata janë shtypur me zjarr dhe me
hekur sa nga Kisha Lindore, aq edhe ajo Perëndimore.
d) Duke qënë se Shqipëria ka qënë një nga zonat kufitare më
të rëndësishme të osmanëve në Evropë, investimet masive që
ata bënë në infrastrukturën e Shqipërisë pas shekullit të
XV-të, shërbyen si agjenti më i fuqishëm, i cili ndolli
shqiptarët drejt kulturës dhe fesë superiore të
Komonuelthit Turk. Zyrtarët osmanë nuk gjetën ndonjë
zhvillim të madh në Shqipëri, por në të kundërt, një popull
malësor dhe të varfër, të cilit i mundësuan të bëhet pjesë
e botës së qytetëruar. Ndërtimi nga zyrtarët osmanë, të
qyteteve si Korça, Tirana, Elbasani (Il-basam) apo
rindërtimi i qyteteve si Berati, Prizreni, Shkupi etj, dhe
kthimi i tyre në qëndra të biznesit të perandorisë me
perëndimin, shërbeu si agjentë jo vetëm të rritjes së
mirëqënies sociale por edhe të edukimit masiv të
shqiptarëve me islamin.
e) Ndërtimi i qyteteve shqiptare ka shkuar paralel me
edukimin e elitave vendase, të cilat nëpërmjet sistemit
edukues të devshirmesë, pasi diplomoheshin nëpër akademitë
ushtarake osmane, ktheheshin në shpirtin dhe mëndjen e
klasës sunduese osmane dhe promotorë të ekspansionit të saj
në Evropë.
Megjithatë, fakti që shqiptarët u islamizuan kaq masivisht
tregon se në mesin e tyre, ndjenjat miqësore ndaj fesë së
Muhamedit duhe të kenë ekzistuar kohë përpara ardhjes së
osmanëve.
* * *
Kontaktet e para të popujve të Evropës Juglindore me
islamin, nisën që në ditët e profetit Muhamed, kur i
fundit, ftoi perandorin bizantin Heraklius që të bëhet
musliman. Megjithatë, kontaktet e islamit me Evropën
Juglindore janë intensifikuar edhe më shumë në kohën e
ekspansionit të Perandorisë Umajade drejt Evropës.
Perandoria e umajadëve që u shtri në cepat më të largët të
Persisë, do të penetronte në Evropë nga Spanja e deri në
një pjesë të mirë të qyteteve kryesore të Italisë dhe
Francës. Shekujt e tetë dhe nëntë përbënë kohën e artë të
ekspansionit arab edhe drejt ujrave të Mesdheut dhe
Adriatikut. Sipas shumë analeve historike islame, Tarik Ibn
Zijadi, komandanti legjendar i muslimanëve afrikano veriorë
që pushtoi Andaluzinë, përshkruhet të ketë qënë një djalosh
bjond, i blerë nga piratët arabë si skllavë, pranë disa
fisesh ‘sakalibe’ apo sllave që jetonin në tokat e
Dalmacisë së sotme.
* * *
Aktivitetet detare dhe komerciale të arabëve në Detin
Mesdhe dhe Adriatik janë përqëndruar kryesisht pranë vijave
bregdetare. Në rastin e Shqipërisë, qytete si Durrësi,
Ulqini, Vlora dhe Tivari, kanë qënë disa nga pikat kryesore
të komunikimit të islamit me popullatat vendase. Gjatë
ekspeditave dhe tregtisë që arabët bënin me popullatat
shqiptare, nëpërmjet veprimtarisë misionare ata kanë
themeluan edhe komunitetet e para muslimane të Shqipërisë.
Mbi ekzistencën e komuniteteve muslimane në vendin tonë, ne
mësojmë nga një korrespondencë e vitit 1220 ndërmjet
peshkopit të Durresit dhe kanonistit Demetrius Komantianos
në Ohër. Në letrën që peshkopi i Durrësit i dërgonte
superiorit të tij në Ohër, ku të fundit i kërkonte të dijë
sesi duhej të sillet Kisha me minoritet fetare dhe në
veçanti armenët (që ishin monofizitë), metropoliti
Demetrius, e këshillonte peshkopin që me "grupet
minoritare, duke përfshirë këtu çifutët dhe muslimanët,
Kisha duhej të lejojë liri të kufizuar..." Komunikimi
ndërmjet peshkopit të Durrësit dhe kanonistit Demetrius të
cilin e rrëfen historiani Xhon Fine në librin e tij
‘Ballkani i Vonshëm Mesjetar’, dëshmojnë se gjatë kohës së
mbretërimit të Perandorit Theodhori I në Epirin Verior,
përveç komuniteteve që praktikonin fetë zyrtare të Romës
dhe Kostandinopojës (pra ortodoksinë dhe katoliçizmin)
ekzistonin edhe të tjera. Këto komunitete, vuanin
persekutime të shumta nga sundimi bizantin, siç është rasti
me komunitetin hebraik të cilin Theodhori I e izoloi nëpër
geto dhe më pas e ndaloi të praktikojë hebraizmin.
Megjithatë një nga pikëpyetjet më të mëdha që shumë
shqiptarë mund t’i bëjnë vetes pasi lexojnë korrespondencën
kishtare, është se nga e kishin origjinën muslimanët e
përmendur në letërkëmbim? Përgjigja për këtë duhet të
gjendet në emiratin më të afërt islamik të Shqipërisë: në
Siçili.
* * *
Islami në Siçili
Arabët, Siçilinë apo Al-Sikillinë kanë kërkuar t’a
pushtojnë që në kohën e kalifit të parë umajad, Muavija Ibn
Sufianit (viti 652). Emri al-Sikillijah me të cilin arabët
quanin ishullin, sipas shumë historianëve është versioni i
arabizuar i emrit grek të ishullit, i cili rrjedh nga dy
frutat bazë që rriten në ‘të, ‘siqi’ dhe ‘ilahia’ (fiq dhe
ullinjë). Inkursionet arabe drejt Siçilisë, të nisura në
kohën e Muavijës, janë shtrirë në një interval kohe prej
200 vitesh, ku emirë të ndryshëm arabë, që nga Ubejdullah
bin Ahbabi dhe Habib bin Abu Ubejda kryen një seri
orvatjesh për të pushtuar ishullin. Orvatja më e famshme i
përket viteve 739 – 740 kur arabët mbajtën të rrethuar për
mëse një vit Sirakuzën. Megjithatë, muslimanët Siçilinë
arritën t’a pushtojnë vetëm në kohën e sundimit të
Algabidëve në Ifriki (Tunizi). Emiri i dytë algabid, Abu
Abaz bin Abdullah, ndërtoi një flotë të fuqishme për
shtetin islamik, të cilën në vitin 827, kur piratët
siçilianë sulmuan dhe plaçkitën Kajravanin, do t’a përdorte
për t’ju kundërpërgjigjur piraterisë bizantine. Në 18
korrik 827 kur turmarkosi bizantin Eufemios, kishte
probleme me sundimtarët vendas, i fundit kërkoi ndihmën e
emirit të Ifrikisë, i cili dërgoi Zijadullah bin Ibrahimin
që të ndërhyjë ushtarakisht në ishull për të mbështetur
komandantin grek. Në fushatën e pushtimit të Siçilisë,
morrën pjesë shumë berberë nga Ifrikija dhe muslimanë
spanjollë të udhëhequr nga Akbag bin Vekili, i njohur nga
siçilianët si Fargalus. Trupat spanjolle të Fargalusit
arritën të pushtojnë Palermon në 12 shtator 831, ndërsa
pushtimi i plotë i ishullit do të realizohej në vitin 902
kur Katania dhe Taormina hynë nën sundimin e emirëve arabë.
Era e artë e muslimanëve në Siçili i përket shekullit të
10të. Në kundërpëgjigje të revolucionin shi’it të
fatimidëve në Egjipt, sunitët arabë të Siçilisë kërkuan të
ndahen nga juridiksioni i Kajros së sapokrijuar, dhe njohin
abasidët e Bagdadit si kalifë të tyre. Por berberët kaluan
në anën e fatimidëve gjë që do të shkaktonte trazira në
vend. Në kundërpërgjigje ndaj kaosit të krijuar, kalifi
fatimid i Kajros dërgoi si guvernator të tij në Siçili
Hasan bin Ali al-Kalbin, i cili themeloi edhe dinastinë e
kalbidëve. Gjatë sundimit njëqind vjeçar nga kalbidët, në
ishull sundoi paqja dhe begatia. Arabët zhvilluan shkencat
dhe artet islame, dhe i dhanë Siçilisë ngjyrat arabe të
cilat lexohen deri në ditët tona në toponominë e ishullit
dhe banorëve. Kështu për shembull, familja Katani e të
famshmit Korado Katani në filmin ‘La Piovera’, rrjedh nga
emri i fisit jemenit të Benu Kahtanëve. Ndërsa shumë
provinca siçiliane deri në ditët e sotme kanë origjinë
arabe. Kështu për shembull në kemi Karonian e cila rrjedh
nga emërimi i lagjës e fisit al-Karunia, Katania nga
al-Kahtanija, Marsala nga Marsha-Ali, Kalsa nga al-Khalisa
etj. Gjatë kohës së sundimit islam në Siçili, emirët arabë
u bashkuan në shumë raste me bizantinët, siç është rasti i
vitit 980, kur sulmuan trupat e perandorit Otto II në
Kalabri.
Megjithatë, në fillim të shekullit të 11të kadijtë e
Siçilisë hynë në luftëra civile me njëri tjetrin, të cilat
ndikuan në rrënimin e Emiratit. Duke përfituar nga përçarja
në vend, konti norman Roger d'Hauteville erdhi në ndihmë të
kadiut Ibn al-Thumna në vitin 1061. Dhjetë vite më vonë, në
1071, djemtë e tij, Robert le Guiskardi dhe Rogeri II nisën
pushtimin e Siçilisë, i cili përfundoi në 1091. Rezistenca
e muslimanëve kundër pushtimit norman u udhëhoq për një
çerek shekulli nga komandanti legjendar i muslimanëve
siçilianë, Benaverti, i cili do të mundej vetëm në vitin
1086 në betejën e Sirakuzës.
Megjithë nënshtrimin e muslimanëve, normanët që kishin
plane imperiale drejt Lindjes së Mesme nuk u morrën me
zhdukjen e tyre. Përkundrazi, muslimanët u panë si shumë të
dobishëm nga normanët, dhe në veçanti mbretit Roxher II
(1111 – 1154) i cili në 1130 u shpall mbret i Siçilisë,
Pulias dhe Kalabrisë, dhe kishte nevojë për dijet e tyre
për të pushtuar Ifrikinë. Megjithatë projektet imperiale të
normanëve hasën në shumë probleme, dhe më në fund, në kohën
e mbretit Williami II, dështuan njëherë e mirë, pasi në
këtë kohë, në Egjipt u shfaq kampioni i antikryqëzatës
evropjane, Salahudin al-Ejubi.
* * *
Burime te shumta historike tregojnë se edhe pasi normanët e
pushtuan Siçilinë, ata u treguan mjaft pragmatikë me
muslimanët, duke i lejuar të jetojnë sipas modës së tyre
dhe të mos ju kërkojnë konvertimin në kristianizëm.
Muslimanët që njiheshin si luftëtarë të mirë u rekrutuan në
mënyrë masive në ushtritë normane, ndërsa shumë të tjerë
shërbyen si sekretarë dhe shkollarë në pallatet e
sundimtarëve kristjanë. Ndër ata mund të kujtojmë
gjeografin e madh arab, Al – Idrisin (1100-1165) që jetoi
në Palermo, në pallatin e mbretit Roxher II. Al-Idrisi
shkroi gjërë mbi simpatinë që Roxheri II kishte ndaj
islamit dhe arabizmit dhe vendin që gjuha dhe shkenca arabe
kishte në pallatin norman. Lidhjet e Roxherit me muslimanët
shkaktuan në disa raste acarime ndërmjet tij dhe Kishës
Katolike, e cila përfliste gjithmonë se normanët ishin
konvertë të fshehtë në fenë e Mahometit.
Megjithatë, mardhëniet e muslimanëve me normanët, u acaruan
gjatë kohës së Williamit I. Kulmi i acarimeve arriti në
vitin 1161 kur muslimanët u rebeluan kundër pushtetit
mbretëror dhe taksave të shumta. Tensionet e muslimanëve me
kristjanët u thelluan edhe më shumë gjatë viteve të luftës
civile nga 1189-90, ndërmjet Tankredit të Leçes dhe Henrit
VI të hohenstaufenëve, që ishte djalë bastard i mbretit
Roxher II. Si pasojë e luftës, muslimanët e persekutuar nga
të krishterët u detyruan të largohen nga qytetet drejt
fshatrave dhe organizojnë rezistencë. Problemet e
muslimanëve vazhduan edhe me ardhjen në fron të Frederikut
II në Siçili, i cili shtypi rezistencën e tyre në kalatë e
Jatos dhe Entelës. Heroi i rezistencës muslimane ndaj
sulmeve të Frederikut II, njihet si Mirabetto nga
italianët. Por emri i tij i vërtetë ishte Muhamed Ibn Abad.
Ai ishte emir i qytetit të Entellës dhe kështjellës së
Jatit rreth viteve 1220. Gjatë sundimit në Entela, Ibn
Abadi kërkoi të rivendosë pavarsinë e muslimanëve nga
monarkia normane, dhe për këtë refuzoi të njohë pushtetin e
Frederikut II, organizojë muslimanët dhe biles shtypë edhe
dinarë në emër të tij. Për t’u përballur me rezistencën
muslimane, Frederiku II marshoi kundër Entelës me mbi
60.000 ushtarë, dhe pas një rrethimi të gjatë arriti të
bindë Mirabetton se në rast dorëzimi, ata do të liheshin të
lirë. Me ndërmjetësimin e kadiut të qytetit, Mirabetto u
dorëzua ndaj Frederikut, i cili e vrau në kundërshtim me
besën e dhënë. Por rezistencën e të atit e vazhdoi e bija e
tij, e cila u hakmorrë kundër trupave të Frederikut duke
vrarë shumë prej tyre dhe rezistuar për një kohë të gjatë.
Më në fund, kur trupat e normanëve arritën të thyejnë
rezistencën muslimane, ajo helmoi veten, për të mos rënë e
gjallë në duart e kryqtarëve. Vendosmëria dhe rezistenca e
Mirabetos dhe të bijës së tij, la shumë mbresa mes
bashkëkohësve italianë. Megjithatë, Frederiku II që ishte
rritur në mesin e kulturës islame, dhe në fakt kishte edhe
shumë të dashura muslimane, për të cilat edhe goditej nga
Kisha Katolike më vonë, me cytjen dhe mbështetjen e Kishës,
arriti të shkatërrojë komunitetet muslimane të Siçilisë.
Pas nënshtrimit të Entelës, ai nisi internimet masive të
muslimanëve të mbijetuar drejt Pulias dhe Brindisit. Të
kthyer në bujkrobër të feudalëve italianë, faza finale e
komunitetit muslimanë të Italisë u zhvillua në koloninë e
Luçerës, e cila shtrihej disa kilometra në lindje të
Brindisit. Muslimanët jetuan në Luçera për rreth 100 vjet,
derisa në vitin 1300 komuniteti i tyre do të shfarosej nga
angjevinët apo detyrohej që të arratiset drejt brigjeve
fqinje të Shqipërisë dhe Lindjes së Mesme.
Muslimanët siçilianë në Shqipëri
Robert le Guiskardi që pushtoi Siçilinë më 1071, ndërhyri
ushtarakisht edhe në tokat bizantine apo më saktë në
Shqipëri në vitin 1081. Pas vdekjes së tij, i biri i tij
Bohemundi dhe më pas Roxheri II kryen një numër të madh
ekspeditash në brigjet e Shqipërisë. Një rezyme e qartë mbi
këto luftëra është dhënë nga Ana Komnena, e bija e
perandorit Bizantin, Aleksi I. Në fushatat kundër
Shqipërisë, kontigjentet normane kishin në përbërjen e tyre
shumë muslimanë siçilianë. Ndër t’a më i famshmi ka qënë
gjeografi musliman, al-Idrisi i cili përshkroi viset e
Shqipërisë në punimet e tij.
Megjithatë, muslimanët e Siçilisë, nisën të zbarkojnë në
mënyrë masive në Shqipëri gjatë kohës së sundimit angjevin.
Sundimi angjevin sipas Eqerem bej Vlorës, zgjati në Durrës
nga viti 1271 deri më 1372, ndërsa në Kaninë dhe Vlorë nga
1272 e deri më 1296. Sundimi i angjevinëve nisi në vitin
1271 kur mbreti i tyre, Karli pasi i morri pushtetin
Manfredit, u shpall edhe mbret i Shqipërisë. Për të mbajtur
vendin nën pushtim, angjevinët rekrutuan një numër të madh
muslimanësh nga Luçera, kolonia muslimane që shtrihej në
veriperëndim të Brindisit, portit kryesor të ekspansionit
drejt Durrësit. Ndërtimi i kolonive me muslimanë në
Shqipëri ishte pjesë e politikës ekspansioniste angjevine
drejt Bizantit. Analet historike të angjevinëve flasin për
shumë muslimanë që janë vendosur në viset e Shqipërisë
gjatë kohës së sundimit të tyre. Megjithatë këtu mund të
përmendim disa nga faktet që historiania Julie Taylor
rrëfen në librin e saj ‘Muslimanët në Italinë Mesjetare’.
Ndër të tjera ajo kujton se në vitin 1273 angjevinët nisën
drejt Shqipërisë, një numër shumë të madh muslimanësh, të
cilët komandoheshin nga emiri Rikardo, ndërsa i biri i tij,
Haxhaxhi drejtonte furnizimet e ushtrisë nga Otranto dhe
Bari.
Po në vitin 1273, Durrësi të cilin angjevinët e kishin
pushtuar, do të komandohej nga një musliman nga Luçera i
quajtur Leone, i cili do të zëvendësohej një muaj më pas
nga komandanti Musa që drejtonte 200 trupa muslimanësh.
Musai drejtoi trupat angjevine në Durrës deri në vitin
1275, kur u zëvendësua nga komandanti Ibrahim. Por përveç
Durrësit, muslimanët e Italisë u shpërndanë edhe në vise të
tjera të vendit tonë. Kështu në vitin 1275 kur angjevinët
pushtuan Vlorën, ata vendosën në qytet mbi 300 harkëtarë
dhe këmbësorë muslimanë të cilët udhëhiqeshin nga një
oficer i moshuar, i quajtur Salim.
Vendosje të tjera të dokumentuara muslimanësh drejt
Durrësit janë ato të vitit 1279 kur në qytet u vendosën 53
harkëtarë nga Luçera nën udhëheqjen e emirit Ibrahim, si
dhe stacionimi në vitin 1275 i mbi 100 harkëtarësh
muslimanë nën komandën e Guillaume Bernardit dhe kështu me
radhë. Në vitin 1280, angjevinët dërguan në Shqipëri edhe
një numër shumë të madh ndërtuesish, artizanësh dhe
hekurpunuesish muslimanë, të cilët punuan për të forcuar
kështjellat në Berat, Durrës etj. Një nga ndërtimet
angjevine që i ka mbijetuar kohërave, sipas Eqrem bej
Vlorës, është torra e bardhë në Durrës, pranë portit,
ngjitur në murin e qytetit ‘turris magistra’.
Por përvec ndërtuesve, në vjeshtën e vitit 1280, angjevinët
dërguan nga Durrësi për të marrë pjesë në rrethimin e
dështuar të Beratit edhe 300 ushtarë të tjerë muslimanë.
Megjithatë, muslimanët nuk shkonin gjithnjë mirë me
angjevinët. Kështu në vitin 1278 një numër prej tyre
dezertuan nga ushtria angjevine dhe u bashkuan me
popullatën shqiptare, ndaj të cilës, sipas kronikanëve të
kohës, ‘ata tregonin më shumë simpati sesa ndaj shtetit’.
Mardhëniet e angjevinëve me muslimanët nuk shkuan mirë për
shumë kohë. Në vitin 1300 Karli II, që dhjetë vite më parë
kishte kërkuar që hebrejtë e mbretërisë së tij të
konvertohen në kristjanizëm, të njëjtën kërkesë do t’ia
bënte edhe muslimanëve të Luçerës. Kur të fundit refuzuan,
Karli II që ishte trushplarë nga urdhëri domenikan që
drejtonte inkuizicionin dhe Papa Bonifaci VIII, shkatërroi
qytetin e Luçerës dhe pas kësaj detyroi muslimanët të
kthehen në skllevër, apo muhaxhirë drejt tokave të largëta.
Shumë prej 80.000 banorëve të Luçerës u vranë, dhe pjesa më
e mirë e të shpëtuarve ishin ata që sa për sy e faqe u
deklaruan si kristjanë.
Dezertorët muslimanë të vitit 1278 dhe për më tepër,
muslimanët që shpëtuan nga masakra fetare e vitit 1300,
ishin disa nga elementët që formuan bërthamën e parë të
muslimanëve në historinë e Shqipërisë. Shqipëria ishte
vendi më ideal për strehimin e muslimanëve në zonat e
Adriatikut. Në të, kristjanizmi shihej si ideologji e
sundimtarëve lindorë dhe perëndimorë, dhe për më tepër
relievi i thyer i vendit dhe mos – ekzistenca e ndonjë
kishe shqiptare, favorizonte të gjithë heretikët e Evropës
Juglindore të gjejnë strehim. Prelatët e bizantinë që
vizituan Labërinë e shekullit të 13të, Kostandinopojës, i
raportonin se banorët e këtyre zonash ishin ende paganë dhe
kishin nevojë të rikristjanizohen.
Dëshmitë e peshkopëve të Durrësit dhe Ohrit dhe rrëfimet e
kronikave angjevine, të ndërlidhura me numrin e madh të
muslimanëve të vendosur nga angjevinët dhe normanët në
Shqipëri, janë gjurmët e njerëzve të parë, që themeluan
bërthamën e komunitetit musliman në historinë e Shqipërisë.
Edhe pse ky komunitet duhet të ketë ekzistuar në formë
minoritare (ashtu sikurse edhe hebrejtë), dhe në disa raste
edhe mund të jenë detyruar të konvertohet me dhunë në
kristjanizëm, nga frika e regjimit, fuqia e besimit dhe
traditës duhet që medoemos të ketë mbijetuar mes tyre edhe
për gjysëm shekulli, kur në Shqipëri u shfaqën sërisht
grupe të mëdha muslimanësh, por që kësaj radhe vinin nga
lindja, dhe ishin turqit e Emiratit të Ajdinit.
Me copëtimin e Perandorisë Bizantine, dhe daljen në skenë
të principatave të pavarura shqiptare, dhe shfaqjen e
princave të parë të islamizuar shqiptarë, siç është rasti i
Jakub Shpatës, pasardhësit e muslimanëve italianë të
vendosur në Shqipëri kanë patur shansin të shpallin
botërisht identitetin e tyre fetar, të cilin e përqafuan
edhe shumë shqiptarë. Rasti i islamizimit të Jakub Shpatës,
kohë përpara ardhjes së osmanëve në Shqipëri është një
shembull. Kronikat angjevine dhe normane, që dëshmojnë për
një numër të madh muslimanësh të vendosur në Shqipëri që
nga shekulli i 11të dhe më pas, na bindin se islamizimet e
para të Ballkanit nuk i përkasin kohëve të Sari Salltëkut,
siç disa studiues shqiptarë mendojnë, por shumë kohëve më
parë. Mesa kuptohet nga kronikat angjevine, misionarët e
parë të islamizimit në Shqipëri, duket që nuk kanë ardhur
nga Lindja por nga Perëndimi. Ata nuk ishin pushtues, por
muhaxhirë të cilët gjetën në Shqipëri një ‘safe heaven’ nga
masakrat që Kisha Katolike organizonte në Italinë
Mesjetare.
Referenca
- Ballkani i Vonshëm Mesjetar, John Fine
- Muslimanët në Italinë Mesjetare, Julie Taylor
- Al-Sikilliya, Enciklopedia of Islam
- Bizantine Empire, Dictionary of Medieval Ages
-Islami ne trojet iliro-shqiptare gjate shekujve, Nexhat
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga arbereshi_niko
Krijoni Kontakt