Shqiptaret dhe Islami

[Xhemis]

Shqiptaret dhe Islami

Autor: Ibrahim Stafa


Parathënie

Thuaj: Vetëm Allahun adhuroj.Adhurimin e Tij ndaj Tij e bëj me sinqeritet.”(Zumer 14-15)

Të shkruash për historinë e popullit tënd është detyrë dhe nder.Por të shkruash për fenë islame të cilës i përket është një mision sa i vështirë aq edhe i bukur, sa njerzorë aq edhe shpirtërorë, është një përgjegjësi e madhe intelektuale e morale ndaj historisë dhe bashkëqytetarëve.Shtysa për sipërmarrjen e kësaj nisme të parë për trajtimin me objektivitet dhe përkushtim të kësaj teme u bënë:-
Së pari:- Obligimi shpirtëror për të gjithë ato dëshmorë që ranë për Fenë dhe ardheun.
Së dyti:- Pendesa për veprimtarinë e shkuar personale dhe shoqërore jashtë orbitës islame, pavarsisht nga faktorët objektivë dhe subjektivë.

Falenderoj Zotin që më dha fuqi dhe më ndri@oi arsyen për ta bërë këtë punë të vogël me dëshirë dhe zell të madh.Le të jetë ky shkrim një fillesë për vazhdimësi, një kontribut modest në shëndoshjen e themeleve të historisë së fesë islame në vendin tonë.Le të bëhet kjo shkëndijë e vogël një prush i madh, që të ngrohë sadopak të gjithë ata që e duan Zotin dhe ecin në rrugën e Tij.
Zoti e Gjykoftë dhe e pranoftë!

[Xhemis]

)


Opinion

Historia e një populli fillon me historinë e krijimit të njeriut.Problemi i krjimit të njeriut përbën thelbin kryesor të mendimit njerzor.Për këtë cështje kapitale shkenca dhe feja kanë qenë dhe janë në pozita diametralisht të kundërta dhe të papajtueshme.Ekzistenca e një vije të thellë demarkacioni përcaktohet nga botkuptimi Marksist që bazohet në teorinë e C. Darvinit e të F.Engelsit nga njëra anë dhe nga ana tjetër teologjia që komentohet në librat fetarë. (Kurani -Bibla)

Dy filozofi dhe dy metodologji të kundërta!

Latini ka thënë” Historia është mësuesja e Jetës” .Por, kur historia shkruhet nga nxënës të këqinj mediokër, atëherë ajo hiperbolizohet, deformohet ose tjetërsohet në një romancë dashurie ndërmjet akademisë së shkencave dhe shtetit laik.Konkretisht:
Në veprën e akademisë së Shkencave, Instituti i historisë: Historia e popullit Shqiptar, (Botim i vitit 2002) në vëllimin e i pjesa e parë faqa e parë, në fjalinë e parë thuhet:
“Historia e shoqërisë njerzore fillon që në kohën kur kopeja e majmunëve antropoidë u formuan grupet e para të njerzve primigenë.Kjo ndarje e njeriut nga bota e kafshëve u krye nëpërmjet nje procesi shumë të gjatë, të ndërlikuar dhe të papërsëritshëm.1(1 Historia e popullit Shqiptar academia e shkencave vell I i fq 8 viti 2002)

Nga kjo ligjëratë shkencore evindetohet qartë karakteri laik dhe ateist i akademisë së shkencave.Libri “Historia e popullit Shqiptar” si produkt zyrtar kolektiv nuk është thjesht një libër skolaresk për shkollarë, studentë e shkencëtarë, por është një vlerë kombëtare për gjithë shoqërinë shqiptare dhe të huaj me botëkuptim të ndryshëm, politiko-filozofik dhe teologjik.Predikimi ateist është tendecioz, që e ka burimin në metodologjinë marksiste-leniniste, nga e cila nuk mund të distancohen dot historiografët tanë.
Mendoj se prezantimi i një alternative tjetër do të bënte të mundur përplasjen artificiale midis shkencës dhe fesë dhe ta konvenonte me një obsion teologjik duke ruajtur njëkohësisht integritetin shkencor-laik.Kështu ajo(Akademia) pa frikë nga censura mund të shprehte alternativën, hipotezën teologjike Në Kuran Zoti thotë: - “ O ju që keni besuar (Zotin), nëse ndonjë i pandërgjegjshëm ju jell ndonjë lajm, ju shqyrtojeni atë mire.. .(El Huxhurat)”

“12. (Betim)Për Zotin, Ne e krijuam njeriun prej një ajke (lëngu), e një balte.
13. Pastaj atë (ajkë - baltë) e bëmë (e shndërruam) pikë uji (farë) në një vend të sigurt.
14. Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjaku, e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirt). I lartë është All-llahu, më i miri Krijues!(Suretu Muminun)”

Përgjigje kuranore më e goditur, aq bukur sa kjo për akademinë nuk ka.E drejta dhe liria e besimit është pjesë e lirive dhe e të drejtavë të njeriut, të cilat duhen respektuar dhe materializuar ligjërisht.Akdemia e shkencave, instituti i historisë si elementë të superstrukturës së shtetit laik nuk kanë asnjë të drejtë ligjore dhe morale që të propagandojnë ateizmin në dëm të historisë.

[Xhemis]

Kreu i I

Udhëtim nëpër histori
( ISTORIA MAGISTRA VITA EST )
A) Nga pellazgët tek Ilirët

Në fillimet e para të jetës së shoqërisë parailire pellazgjike nga e kemi prejardhjen historike dhe shekuj më vonë ka sunduar paganizmi e politeizmi, besimi në shumë perëndi të kota.Kjo shpjegohet për shkak të stadit primitiv të shoqërisë “motake” me një nivel zhvillimi mendor, ku arsyeja ishte në fazën fillestare.Parardhësit e ilirëve, pallazgët kanë jetuar në trojet ku kanë jetuar në vazhdim bijtë e nipërit e tyre, ilirë dhe më pas gjithnjë në të njëjtat troje arbërit dhe shqiptarët.Transkiptimi gjuhësor i emrit pellazg në njerzit e shpellave (?!) nga disa pseudoshkencëtarë sharlatanë mendoj se është vetëm një hipotezë politike paranojake e dështuar katërcipisht e botërisht, ashtu si edhe konvertimi i saj në “njerëz me bisht”(?!) nga disa histo-politikanë bastardë.
Me sa duket ata që sot fara e tyre ka humbur fatmirësisht e përfundimisht nuk e shihnin dot prapanicën e tyre, që qëndronte ulur këmbëkryq në bisht të shkencës dhe të historisë.
Në veprat e autorëve antikë grekë pohohet se pellazgët paraardhësit e ilirëve, ishin banorë vendas me origjinë hyjnore, sic thotë Homeri ose sipas Hesiodit: “të mbirë nga Dheu”.
Kështu pra ilirët, parardhësit e shqiptarëve përbënin një nga popullsitë më të mëdha e më të vjetra të Europës.Ata shtriheshin nga Danubi në Ambraki dhe nga Adriatiku deri në lumen Vardar.Me ndryshimin e kushteve të jetës si rrjedhojë e zhvillimit ekonomiko-shoqëror, ilirët ndryshuan kohë mbas kohe edhe mynyrën e organizmit shoqëror.
Ilirët pa bishta, kaluan nga jeta në bazë gjinore në atë fisnore dhe më pas në federate e mbretëri.Nga të dhënat shkencore, pantologjike, arkeologjike, gjuhësore, etnokulturore etj konfirmohet se ilirët kanë qenë shtatlartë e shpatullgjerë, ata kishin gjuhën e tyre të vecantë nga fqinjët, teritorin e tyre ku ata jetonin e punonin, zakonet, traditat, kulturën dhe besimin e tyre, të cilat admiroheshin me xhelozi nga fqinjët.Nëse i referohemi një fakti gjuhësor të trashëgimisë shumëshekullore të emërtimit dhe të përdorimit të emrave të stërgjyrshërve tanë, i theksuar më tepër ky përdorim tek familjet muslimane sesa ato të krishtera, për të krijuar një bindje të plotë mbi prejardhjen tonë ilire.Ja psh disa prej emrave ilirë që janë më të përhapur: Ilir, Ilirian(a), Taulant, Enkelejd(a), Bardhyl, Agron, Teuta,Monun, Skerdilajd, Genti, Gentiana, Alban(a), Arbër(ie), Kliti, Ardian etj etj.
Faktet gjuhësore flasin vetë.Përmbajtja e tyre me vlerë shkencore ka një rëndësi të madhe sepse ata na ndri@ojnë rrugën e gjatë të historisë së popullit tonë dhe udhëheqin arsyen për të bërë analiza dhe interpretime të sakta të pa kontestueshme.Ilirët kishin dhe fenë e tyre.Paganizmi dhe politeizmi qëndruan tek ata për një kohë të gjatë.Ashtu si në shumë popuj të lashtë, grekë, romakë, persianë, egjiptianë, babilonas, indian, kinezë etj edhe tek popullsia ilire, politeizmi shfaqej duke adhuruar disa perëndi të kota si : Medauri (Perëndia e luftës) Bindi (Perëndia e Detit), Latra, Andini etj pa përmendur idhujt e shumtë të fesë pagane.

Ata (që i adhuroni ju) nuk janë tjetër, vetëm se emra që ju dhe prindërit tuaj i emërtuat; Zoti nuk zbriti për ta ndonjë fakt. Po ata (idhujtarët), nuk ndjekin tjetër vetëm se paragjykime dhe çka duan vetë, megjithqë prej Zotit të tyre u pat ardhur udhëzimi.(Kuran 53:23)
Kur u thuhet: “Ejani në atë që ka zbritur Zoti dhe ejani te i Profeti i tij ”! ata thonë: “Neve na mjafton rruga që kemi gjetur nga etërit tanë”. Edhe pse etërit e tyre nuk kanë ditur asgjë e as nuk kanë qenë në udhën e vërtetë?!(5:104)

Ndryshimi dhe zhvillimi i shoqërisë ilire duke kaluar nëpër disa epoka si paleoliti (koha e gurit të vjetër) neoliti(koha e gurit të ri) epoka e bronxit deri në eopkën e hekurit nuk mund të përceptohet pa zhvillimin e arsyes njerzore.
Për rëndësinë e kësaj citoj:

16:17.
atëherë, a është njësoj si Ai që krijon, si ai që nuk krijon?! a nuk po merrni vesh?
28:60.
Çdo gjë që ju është dhënë juve, ajo është kënaqësi e kësaj jete dhe stoli e saj, ndërsa ajo që është tek Zoti, është më e mirë dhe më e përhershme. Vallë, a nuk e kuptoni?!

Vetëm një arsye e shëndoshë objektive e bazuar me fakte dhe argumenta shkencorë mund të konfirmojë të vërtetën se historia e popullit shqiptar është unikale në historinë botërore, që tregon për mbijetesën e tij ndër shekuj ndaj ekspasioneve të shumta e të huaja politike-ushtarake, ekonomike-kulturore, ideologjike dhe teologjike.
Për këtë kemi të drejtën legjitime të jemi krenarë.Është një krenari njerzore dhe hyjnore.
Zoti është me ne.Falenderimet tona i takojnë Atij.

Iliro-Shqiptarët e kapërcyen me dhimbje, por me sukses këtë provë të madhe para Zotit.Sfida të tjera na presin.
Kur lexon e shkruan për Zotin, emocionet janë të pashmangshme dhe të justifikueshme.Pozita gjeografike strategjike e Shqipërisë si një urëlidhje veri-jug, lindje-perëndim si dhe kushtet e favorshme klimatiko-natyrore kanë tërhequr vazhdimisht vëmendjen dhe ka nxitur dëshirën dhe qëllimin për ngulitje e pse jo dhe për pushtim nga fqinjët e më gjerë, të trojeve tona, për asimilimin e popullsisë iliro-shqiptare apo dhe të asgjesimit të Shqipërisë nga harta e Europës.
Faktet historike janë gjallë.
Respektimi i kronologjisë së ngjarjeve historike është domosdoshmëri për të argumentuar atë cka thamë më sipër.

[Xhemis]

Helenizmi

Në gjysmën e shek VIII p.e.s kolonizimi grek i bregdetit të Ilirisë, si pjesë e rëndësishme e qëllimit strategjik të kolonizimit perëndimor helen në shkallë botërore, nisi me themelimin e kolonisë KORKYRA(Korfuzi) viti 737 p.e.s i banuar nga ilirë, më vonë me koloninë Dyrrahu-Epidamnos (Durrësi) viti 627 p.e.s dhe apollonian (Pojani-Fier) viti 588 p.e.s.
Harta e kolonizimit grek në Iliri u pasurua më vonë me orikon (Orikumi-Pashalimani-Vlorë), Lisi(Kezha) etj.
Edhe pse Kolonizimi grek u krye paqësisht ai nuk arriti dot të bënte asimilimin e popullsisë vendase ilire.Kjo jo për aftësi të kolonistëve se sa për vetë karakterin e fortë të ilirëve.Lëvizjet e kolonistëve grek për të krijuar ngulimet e tyre në Iliri qenë më të dendura gjatë kohës së luftës civile në Greqi ndërmjet aristokratëve dhe demokratëve.
Emri Ilir(që do të thotë i pavarur) është një tjetër dëshmi gjuhësore që shpreh aspiratën e parardhësve tanë, që dëshironin të jetonin të lirë, të pavarur nga të huajt, në trojet e tyre etnike, me gjuhën zakonet, traditat, besimin e ritet e tyre fetare në paqe e harmoni me fqinjësi të mirë me popullsinë joilire.
Procesi i helenizimit u karakterizua me zhvillime të reja të ndërsjellta ekonomiko-kulturore të cilat ndikuan tek njeri-tjetri për shumë kohë.Ashtu si@ morën kolonistët grekë nga popullsia ilire po ashtu edhe këta morën nga grekët.Natyrisht në këtë fushë të marrëdhënieve reciproke ishte e natyrshme qe dhe besimet e tyre thithën nga njëri tjetri, pa mohuar vetveten.

Zhvillimi i marrëdhënieve të reja ekonomiko-shoqërore në Iliri u pasua edhe me ndryshime e zhvillime cilësore në aspektin e organizimit të jetës politike shoqërore të tyre.Kështu krijimi i federatave, mbretërive ilire, si mbretëria e enkelejdëve (Mbreti Bardhyl), Mbretëria e taulantëve (mbreti Monun), Mbretëria e ardianëve (Mbretëresha Teuta), Lidhja e Mollosëve (Arriba) karakterizoheshin nga paqëndrueshmëria dhe jeta e shkurtër për shkak të kontradiktave të vazhdueshme.
Me perëndimin e procesit të helenizimit në horizont po shfaqej romanizimi.
Pikërisht atëherë kur shteti Ardian nën sundimin e Mbretëreshës Teuta po fuqizohej me shpejtësi në det dhe në tokë, kurse pushteti i saj po zgjerohej gjithnjë e më tepër, për krijimin e një shteti të bashkuar ilir, gjë që pengonte seriozisht perandorinë Romake e cila e shikonte mbrëtrinë ilire si tranpolinë drejt gadishullit Ballkanik dhe të përfshirjes së Ilirisë në hartën e perandorisë romake.

Romanizimi


Gjatë periudhës së kolonizimit grek të Ilirsë në kushte historiko-shoqërore të komplikuara feja e ilirëve e ruajti fizioniminë e saj.Ilirët i rezistuan procesit të helenizimit, por ai shpejt u ndeshën me një proces të ri, atë të romanizimit.Ashpërsimi i kontradiktave ndërmjet Romës dhe Ilirisë conin pashmangërisht në një përplasje ushtarake midis tyre.Romës i duhej një pretekst një casus belli, për të filluar fushatën pushtuese kundër Ilirisë.Kërkesës së delegacionit romak në Shkodër për “tokë dhe ujë” Teuta i dha përgjigje “Jo”.
Pusi(ku kishin hudhur njërin nga dy përfaqësuesit e Romës) shërbeu si pretekst që Roma të fillonte sa më parë luftën kundër ilirëve.
Kështu në vitin 229 p.e.s nisi lufta Iliro-Romake e cila përfundoi me pushtimin e shpejtë të Korkyrës, Durrahut dhe Apollonisë.Mbas dhjetë vitesh në vitet 219-218 p.e.s Roma nisi luftën e II kundër ilirëve dhe mbas disa vjetësh armëpushimi për shkak të luftrave punike me Kartagjenën ajo sulmoi për të tretën herë Ilirinë me ushtri e Mjete ushtarake moderne të asaj kohe, në vitin 168 p.e.s kur mbretëronte Genti.
Me aktin e tretë të dramës “Lufta Iliro-Romake” Roma vendosi përfundimisht sundimin e saj shtatë shekullor në Iliri.
Vendin e Kolonizimit grek në Iliri e zuri procesi e romanizimit, i cili u krye në mynyra dhe forma dhe mjete të reja nga ana politike dhe ushtarake, ekonomike e administrative, kulturore e morale me shpatë dhe me intriga që zgjati shtatë shekuj.Politikës asimiluese, romanizuese ilirët u janë përgjigjur me kryengritje të shumta të cilat sado spontane dhe jo të mirë organizuara kanë dëshmuar për shpirtin e tyre liridashës dhe njëkohësisht kanë kontribuar për dështimin e politikës romanizuese të Ilirisë si dhe në brejtjen e dobësimin e Perandorisë Romake.Ao që tronditi seriozisht themelet e asaj kështjelle gjigande dhe tmerroi kupolën e senatit romak ishte padyshim kryengritja ilire e viteve 6-9 e udhëhequr nga dy Batot.
Jehona dhe rrezikshmëria që paraqiste kjo për Romën ishte aq e madhe sa që e detyroi perandorin August të deklaronte para senatit domosdoshmërinë e marrjes së masave të jashtëzakonshme sepse sipas tij kryengritësit ilirë për 10 ditë mund të hynin në Romë.
Vetëm tradhtia e njërit prej dy Batove bëri të mundur thyerjen dhe shtypjen e saj.Sllogani “Përca dhe sundo” ! triumfoi.
Në këtë luftë për jetë a vdekje u shquan për trimëri dhe herozimin e tyre, krah për krah me burrat edhe gratë ilire që për të mos rënë në duart e ushtrisë romake u vetëflijuan duke u hedhur nga lartësitë e kalasë ose duke u djegur bashkë me foshnjat e tyre.
Kryengritja ilire e viteve 6-9 sipas historianit romak Suistonit ka qenë më e tmershmja nga të gjitha luftrat e jashtme pushtuese që bëri Roma pas asaj me Kartagjenën.
Mbas një lufte të gjatë më se një shekull e gjysëm me ndërprerje, Roma më në fund arriti të mposhtë qëndresën ilire.Për kërshëri vlen të përmendim se gjatë ekzistencës së perandorisë romake kanë sunduar gati për 100 vjet edhe perandorë me origjinë Ilire si : Deci, Klaudi, Aureliani, Probi, Diokleciani e Konstandini.
Pasojat e sundimit romak në Iliri qenë të shumta dhe negative.Krahas tyre nuk mohohet zhvillimi ekonomiko-shoqërore e kulturës i Ilirsë gjatë kohës së sundimit Romak.Atë e shohim në buqësi, zejtari, tregti, ndërtim etj ku vecojmë ndër të tjera “Via Egnatia” ngritjen e qytetëve si Skampa(Elbasani), Klodiana(Peqini) etj vepra me vlera kulturore si amfiteatri Butrintit, Apollonisë, Durrësit etj.
Në kushtet historike ku shoqëria ilire jetoi për disa shekuj nën sundimin romak ishte e pashmangshme ndikimi i kulturës romake tek kultura ilire, por ilirët nuk u romanizuan, nuk u asimiluan.Provimin e dytë, pas atij helen ilirët e kaluan me sukses, kryesisht për meritën e qëndresë së tyre.Natyrisht nuk mund të anashkalohet problemi i fesë në shoqërinë ilire.Gjatë procesin të kolonizimit të pjesshëm grek dhe të romanizimit për gjatë 12-13 shekuj është e natyrshme pranimi i ndikimit të fesë kristiane Greke-Romake nëpërmjet ideologjisë së dogmave fetare, dhunës fizike, politike, ekonomike e psikologjike si dhe përdorimit të gjuhëve zyrtare të krishtërimit, greqishtes dhe latinishtes.
E rëndësishme është fakti se ilirët e ruajtën gjuhën amtare, ilirishten.
Me zgjerimin e marrëdhënieve ekonomike, tregtare ndërmjet perëndimit dhe lindjes në iliri depërtuan dhe kulte orientale.Ndërkohë përtej Adriatikut në vitin 313 me ediktin e Milanos, Kristianizmi u bë fe zyrtare instuticionale shtetrore duke i zënë vendin politeizmit.Megjithëse kristianizmi erdhi si fe e re ai nuk mundi ti shpëtoi procesit të ndërthurjes të tij me paganizmin.Shumë prej mësimeve kristiane u deformuan duke u interpretuar sipas përceptimit pagan të romakëve.Psh e Diela pagane u bë festë për kristianët dhe festa e diellit 25 dhjetori u shpall festa e krishtlindjes.Absurditeti më i madh ndodhi ku Konstandini vendosi në këshillin e Nikesë 323 kredon për hyjnizimin e Jezusit nga njeri në një besim të ri për kristianët e lindjes në Jezusin gjysëm njeri gjysëm perëndi duke dëshmuar se centaurët e llogjikës pagane, greko-romak nuk i kishin zhdukur nga përceptimi i tyre për Zotin.Po kështu në këtë këshill ai vendosi internimin e disa priftërinjve të cilët kundërshtonin hyjnizimin e profetit Jezus.Për këtë Konstandini mori vendim e prerë që prifti Arioja dhe disa priftërinj të tjerë të internoheshin në Iliri, gjë e cila tregon se feja në Iliri në atë kohë ishte trysnuar sipas rregullave të Romës.Kjo tregon se kur priftërinjtë nuk kishin liri fetare ato përkundrazi internoheshin në Iliri gjë që tregon dhe dhunën psikologjike dhe fizike ndaj popullsisë Ilire.{reference historia e bizantit}
Në vitin 395 Perandoria Romake u nda në dy pjesë:Perandoria Romake e perëndimit me kryeqytet Romën dhe perandoria romake e lindjes, Bizanti me qendër Konstandinopojën.Me këtë ndarje të madhe perandorake Iliria u përfshi në hartën e perandorisë bizantine .
Gjatë viteve 395-476 rrjedhojat historike e përkeqësuan edhe më shumë gjendjen ekonomike-shoqërore të Ilirisë.Perandoria Romake e perëndimit në vitin 476 pushoi së ekzistuari.Ajo u shemb për shumë shkaqe të brendshme dhe të jashtëme dhe ndër to më kryesorja ishte dyndja e fiseve barbare.

[Xhemis]

Bizanti dhe Shqipëria


Dyndjet barbare dhe Sllave

Dyndjet e fiseve barbare ndodhën në një kohë kur perandoria romake e perëndimit ishte mplakur dhe rraskapitur gjatë luftrave pushtuese dhe nuk ishte në gjëndje ti bënte ballë këtyre dyndjeve, të cilat i vunë gozhdën e fundit kapakut të arkivolit perandorak romak..Dyndjet barbare të gotëve; visigotët dhe astrogotët, të hunëve, normanëve etj ishin nga natyra me karakter shkatarrimtar.Sulmet e vizigotëve me në krye Alarikun, u karakterizuan nga plaçkitje e shkatarrime të paimgjinueshme në Greqi, Maqedoni, Epir dhe Iliri pa hasur asnjë pengesë.Pas largimit të gotëve për në Itali viti 408, duke kaluar nëpër viset veriore të Italisë u dyndën më vonë hunët të udhëhequr nga Atila, viti 441 të cilët siç tregon historiani bizantin Prisku e kishin kthyer dardaninë në një shkretëtirë të pabanueshme.Në vitin 459, një valë tjetër dundjeje barbare, ishin astrogotët me prijës Teodorikun, të cilët duke kaluar gjatë rrugës Egnatia, pa ndeshur me asnjë qëndresë, arritën përpara qytetit Skampa që ishte zbrazur më parë nga popullsia vendase.Nga fundi i shekullit të V-të dhe në fillim të shekullit të VI-të në horizontin bizantin u dukën fiset turanike bullgare dhe sllave.Perandori bizantin Justiniani u nxitua të ndërmarrë masa urgjente mbrojtëse.Ai ndërtoi murin e gjatë 50 km si dhe dhjetra kala e fortesa të reja.Në vendin tonë sllavët erdhën duke ndjekur luginat e lumenjve dhe rrugët e vjetra romake.Ata u ngulën në disa vise në veri, verilindje, në jugë dhe në juglindje.Për këtë dëshmojnë të dhënat toponomastike si : Velipojë(Fusha e madhe), Zadrimë (Mbrapa Drinit), Pogradec (Vend në rrëzë të Kalasë) Goricë(Kodër), Corovodë(ujë i zi), Novoselë(Fshat i ri),Berat- (Qytet i bardhë), Konispol(Fushë e kuajve), Zagori (Mbrapa Malit), Bistricë ( i shpejtë) Gollobordë, Gradishte, Zavalinë etj.
Nga shpërndarja gjeografike e toponimeve del qartë se Shqipëria e mesme dhe bregdetare e ndjeu më pak peshën e rëndë të dyndjeve sllave.Në dallim nga dyndjet barbare ardhja e sllavëve në Iliri dhe pranë qytetit Skampa ose sic quhej edhe Neokastra për pak kohë, patën pasoja të rëndësishme dhe të qëndrueshme në largimin e sistemit skllavopronar duke ndërprerë procesin e romanizimit për të filluar sistemi i ri feudal.Mirëpo pasojat negative të tyre ishin të mëdha për shkak të rrezikshmërisë të sllavizimit të popullsisë autoktone.

Sundimi Bullgaro-Serb

Kriza politike që kishte mbërthyer Perandorinë bizantine, krijoi kushte favorizuese për formimin e mbretërive apo të perandorive të reja serbe-bullgare të cilat gjatë ekzistencës së tyre rënduan dhe vendin tonë që tashmë njihej me emrin Arbëri si trashëgim nga antikiteti apo Albania(nga fisi Albanoi, Albanët – qysh në shek e II të e.s sipas gjeografit Ptoleme.Kriza politike e bizantit u shoqërua dhe nga kriza fetare.Përplasja e parë që ndodhi në kishën e krishterë në shekullin e VIII-të gjatë “Luftës së Ikonoklasisë” vazhdoi dhe më vonë sepse Kishat e Europës perëdimore njihnin si udhëheqës shpirtëror suprem Papën e Romës, kurse ato të lindjes patriarkun ekumenik të Kostandinopojës.Lufta e dy kishave të krishtera, katolike dhe ortodokse ishte për vendosjen e hegjemonisë në botë.Skizma, viti 1054 daton divorcin zyrtar të tyre por edhe mbas ndarjes më dysh të tyre kontradiktat politiko-fetare vazhduan edhe më tej.Ndarja e kishës nuk solli luftra fetare në Shqipëri.Gjatë sundimit njëmijëvjecar të Perandorisë bizantine u ngritën me dhjetra kisha ortodokse serbo sllave në shumë qytete dhe fshatra shqiptare.Fuqizimi i shtetit bullgar në kohën e carëve Simon e Samuel në shekullin IX-X u shoqërua me dyndje sllavo-bullgare në vendin tonë.Perandori bizantin Bazili II “Bullgaro-vrasësi” për të frenuar dhe asgjësuar rrezikun bullgar që po i kërcënonte seriozisht kupolën perandorake në një betejë të ashpër, mundi keqazi ushtrinë e Carit Samuel.Ai urdhëroi verbimin e 15000 robërve bulllgarë dhe ia dërgoi ata si peshqesh carit bullgar i cili kur i pa me sytë e tij robërit e vërbuar u tmerrua aq shumë sa që nuk mundi ti rezistojë më vdekjes.Kështu në vitin 1014 perandoria bullgare u shpërbë dhe pushoi së jetuari.
Fitorja ndaj bullgarëve ishte shkëlqimi i fundit i Bizantit që po dekompozohej me shpejtësi.Gjatë viteve 1025-1081 në Bizant sunduan 10 perandorë.Kjo dëshmon për krizën e thellë politike të perandorisë e cila po bëhej inekzistente.Në këto kushte historike politike filluan të aktivizoheshin me shpejtësi elementë të rinj historikë si normanët dhe anzhuinët.
Në vitin 1081 Papa i Romës Gregori VII merr nismën për krijimin e një aleance ushtarake midis Robert Guiskardit i normanëve me Nihalin e Dioklesë kundër Bizantit.(Sigurisht për cështje fetare).Dëmet e sulmeve normane qenë shumë të mëdha.Më vonë kisha e Romës pas thyerjes jepi kuptim fjalisë së mbretit Manfred Kohenshtaufen i normanëve nga Karli Anzhu i Francës, ndërsen anzhuinët për rimarrjen e Kostandinopjës dhe për bashkimin forcërisht të dy kishave.Mbas 15 vjetësh anzhuinët tërhiqen pa sukses për të shfaqur përsëri në vitin 1272 kur Karli I Anzhu shpalli formimin e “Mbretërisë së Arbërit”.Historia e Shqipërisë në shek XI-XIII u pasua me ngjarje të tjera tragjike.

[Xhemis]

Kryqëzatat.

Dy fjalë për kryqëzatat.

Feudalët e europës perëndimore me në krye perandorët e tyre të stimuluar nga Papati i Romës, i cili për të arritur qëllimin e vjetër strategjik por me një taktikë e demagogji të re, ndërmorën fushata pushtuese kundër viseve të pasura të vendeve të lindjes, në emër të mbrotjes dhe të clirimit të varrit të shenjtë në Juruzalem i pushtuar sipas tyre nga njerzit e pa fe, nga turqit selxhukë.Se cfarë varri do clironin këto kur dihej teologjikisht nga bibla se Jezusi Krishti nuk kishte trupin e tij në varr!? .Këto fushata ushtarako-fetare të ashtuqujtura kryqezata te cilave kishte dhe kalorës feudalë, edhe fshatarë të varfër, por dhe fëmijë që u përdorën si mish për top për qëllimet ekonomike dhe teologjike.Shumë prej tyre vdiqën rrugëve nga sëmundjet dhe “vuatjet shpirtërore”.
Në vitin 1096 nisi kryqëzata e parë.Bizanti nga ana e vet i hapi dyert kryqëtarëve për qëllimet e veta përballë rrezikut turk.Një pjesë e kryqëtarëve kaloi përmes Shqipërisë.Ata kaluan nëpër Rrugën Mbretërore(Via Egnatia) përgjatë luginës së lumit Shkumbin.
Kryqtarët i shkaktuan popullsisë vendase mjerime të pallogaritshme.Në vitin 1188 u bë kryqëzata e III e drejtuar nga Frederik Barbarosa(Mjekërkuqi) që i dha goditje të fortë bizantit.Në vitin 1204 u organizua kryqëzata e IV me nismën e Papës të Romës Inocenti i III-të.
Kjo kryqëzatë famëkeqe për vec qëllimit të saj teologjik donte njëkohësisht të varroste shemrën e saj Bizantin dhe së treti ta pjesëtonte atë me feudalët perëndimorë, pa harruar premtimet ndaj fshtarëve të varfër që lanë kockat duke e mos ditur se ku po shkonin.
Me pushtimin e Kostandinopojës nga kryqtarët në vitin 1204 pushoi së rrahuri zemra e perandorisë kishtare ortodokse.Mbi gërmadhat e saj u ngritën principata dhe shtet të rinj feudalë të vegjël e të mëdhenj si psh: Despotati i Epirit, Dukati i Durrësit, i Shkodrës.
Historia e Mesjetës është shumë komplekse, mozaike dhe e errët për shkak të mungesës së dokumentacionit historik dhe të obskurantizmit mesjetar.
Kjo pjesë e historisë dhe e tërë historia e popullit shqiptar dëshmon më së miri për vitalitetin dhe mbijetesën e Shqiptarëve gjatë shekujve nga Ilirët deri në ditët tona që kanë kaluar përmes shumë rrebeshëve duke ruajtur me heroizëm e krenari indetitetin e tyre.
Ndër fisnikët shqiptarë po kristalizohej gjithnjë e më shumë ideja e domosdoshme së qëndresës së organizuar dhe bashkërenduar herë herë dhe me fuqi europiane.Ishte kjo arsyeja që kishte bërë të mundur ti mbanin larg kufijve kohë pas kohe pushtuesit serbë.Me gjithë përpjekjet për zgjerimin e qëndresës shqiptare antiserbe, mbreti serb Stefan Dushani(1331-1355) në verën e vitit 1336 pushtoi viset qëndrore midis Matit dhe Shkumbinit.Mbas 10 vjetësh më 1346 Stefan Dushani në krye të një fushate të madhe pushtoi territore në jug të vendit si Kaninë, Epir, Tjesali etj dhe e shpalli veten Perandor i Romanisë, Sklavonisë(Slavëve) dhe i Arbërisë duke krijuar një perandori të re ballkanike.Pushtimi ushtarak serb dhe sundimi politiko-ekonomik saksionohej nga Kodi mesjetar i Stefan Dushanit viti 1349.Krahas së procesit të kolonizimit serb ata u munduan të asimilonin popullsinë shqiptare.Për këto qëllime u bënë represione e persekutime fetare dhe ndryshime toponimesh.Sipas Kodit të Dushanit parashikoheshin masa të rrepta :Sekustrime pasurie, damkosje në fytyrë, dëbime e deri dënime me vdekje për të krishterët katolikë , pakicat e tjera fetare, si hebrejtë dhe tregtarët muslimanë që kundërshtonin të konvertoheshin në ortodoksinë serbe dhe që nuk ripagëzoheshin për të marrë emra sllavë.Kjo politikë arkaike serbo-madhe nuk bëri gjë tjetër veçse preku thellë ndjenjën e shqiptarizmës dhe i ngriti shqiptarët në kryengritje.Qëndresa anti serbe ishte një karakteristikë e përgjithshme e trevave shqiptare, përmasat e të cilës u vunë në dukje sidomos mbas vdekjes së mbretit Stefan Dushani(1355).Sipas një shënimi të asaj kohe në një nga kodikët e Beratit” serbët u sollën aq mizorisht saqë dhe të vdekurit i nxirrnin nga varri.Kujtoni për një cast me paralelizëm genocidin serb në Kosovë (1999), krimet çnjerzore të paramilitarëve milloshevicë të cilët shponin me bajoneta foshnjet dhe gratë shtatzëna si dhe krimet masive ndaj popullsisë muslimane në Bosnje.Genocidi serb i ka rrënjët në gjakun ortodoks.

Verdikti i Zotit per vuajtjet e popullit shqiptar

Pastaj Zoti yt, atyre që pasi u torturuan, migruan, mandej luftuan dhe qëndruan, dhe pas të gjitha këtyre vuajtjeve, s'ka dyshim se Zoti yt atyre do t'ua falë dhe do t'i mëshirojë (Ai është që fal, është mëshirues).(Nahël 110)

E ata që për hir të All-llahut braktisën atdheun e tyre, (e duke luftuar) u vranë ose vdiqën, All-llahu do t'i shpërblejë me shpërblimin më të mirë, e s'ka dyshim All-llahu është më i miri shpërblyes.(Haxh 58)


E vërteta është nga Zoti juaj.Kush të doje le të besojë e kush të dojë le të mohojë.(Kef 29)

Në kushtet e vështira politiko-historike të pushtimit të egër bullgaro-serb, shqiptarët me zgjuarsi dhe trimëri e vendosmëri edhe pse në mynyrë spontane treguan vlerat e tyre në mbrojtjen e indetitetit, territorit, gjuhës, zakoneve e traditave të tyre kulturore.Krijimi i principatave shqiptare ishte një tregues kuptimplotë i mësimit të historisë së popullit shqiptar i vleshëm për të gjitha kohërat dhe model i rrallë për të gjithë popujt që aspirojnë e luftojnë për liri e pavarsi.Aktorët historikë të saj kohe : Despotati i Artës(Gjin Ndue Shpata), Principata e Zenebishëve(Gjin Zenebishi) principata e Topiajve(Karl Topia) principata e muzakajve (Gjini, Andrea, Teodori), shteti i Arianitëve(Gjergj Arianiti) Principata e Balshajve(Gjergj Balsha II) principata e Kastriotëve(Gjoni) dhe nga ana tjetër fuqizimi i disa familjeve fisnike si Dukagjinët, Zakariajt, Matrangët etj dëshmojnë për një zhvillim të ri të pavarur politik në trojet shqiptare me orientim drejt krijimit të një shteti të përqëndruar.Në mbyllje të kësaj paraqitje kronologjike të shkurtër të historisë së popullit shqiptar nga antikiteti deri në mesjetë, para ardhjes së turqve në ballkan dhe në Shqipëri pa të cilën nuk mund të bashkëjetojë historia e përhapjes së fesë islame që është dhe objekti kryesor i këtij shkrimi historik, na jepet mundësia dhe e drejta për të dhënë një konkluzion përgjithësues historik.
Guri i provës së këtij përfundimi llogjik është kultura e Komanit(Pukë Shek VIII-XII)
Kultura e materiale e hershme shqiptare që u ruajt me fanatizëm nga populli ynë u pasurua madje me trajta të reja dhe i rezistoi kohës së asimilimin të pushtuesve të huaj laramanë.Vazhdimësia e jetës së popullit shqiptar nga lashtësia deri më sot duke ruajtur indetitetin, gjuhën, kulturën traditat, zakonet doket etj ne trojet e veta etnike është dicka e vyer që vlerësohet nga historia jonë kombëtare.Ne nuk mburremi por krenohemi për këtë dhuratë të madhe për popullin e vogël e të shumëquajtur Shqiptar.Falenderimet tona janë për Zotin e Madhërishëm.

[Xhemis]

Feja Islame në periudhën Paraosmane

Dy fjale nga historia e popullit arab

Hadithi”Nuk përparësi arabi ndaj jo arabit e as i bardhit ndaj të ziut por ai që shtë më i përsosur tek Allahu”

Historia e popullit arab gjatë shekujve VI-XI ndahej në tre periudha:
1)Arabia para Islamit, Periudha Meko-Medinase dhe lindja e islamit shek VI-VII dhe
2)Periudha e kater Khalifeve te drejte.
3)Periudha e sundimit të dinastisë së Omajadëve(Emevitet) (661-750)Damask, Siri
4)Periudha e sundimit Abasit (750-1055)
5)Khalifati i Bagdatit që mbaroi me pushtimin e tij nga turqit.

Arabia paraislame.

Gadishulli i madh i Arabisë është sa një e katërta e sipërfaqes së Europës.Shumica e popullsisë arabe ishte përbërë nga beduinët nomadë të cilët merreshin me rritjen e deveve dhe dhenëve kurse një pjesë e konsiderushme e arabëve merreshin me tregti duke udhëhequr karvanet e tyre drejt vendeve të ndryshme të botës.Rendi shoqëror në ato kohë karakterizohej nga tipare të theksuara të fisit.Cdo fis arab kishte kultin dhe idhullin e vet fetar.Arabia prej kohësh ka qenë një qendër e rëndësishme tregtare nga Mesdheu në Indi.Qendrat kryesore të tregtisë ishin Meka dhe Jethribi(Medina).Në sheshin pranë Kabes @do vit bëheshin panaire të mëdha.Diversiteti ekonomik e shquante popullsinë dhe ekzistenca e sllavit ishte pothuajse normale në cdo familje të pasur.Përcarja midis fiseve ekzistonte dhe këtë e shfrytëzonin herë pas here minoritetet hebreje.Padrejtësia, imoraliteti, veset, errësira e idhujtarisë, përcmimi i femrës dhe vrasja e tyre që në djep mbizotëronin kulturën arabe para islamit. Papritur në këtë popull lind dielli i ri edhe pse më parë ishte përmendur si profet i fundit në librat e krishtërëve dhe jebrejve dhe vendosi rendin e ri botëror teologjik duke rrëzuar njëherë e përgjithmonë simbolin e paganizmit, vrasjen e foshnjave femrave, kufizimin e poligamisë, lirimin e sllavit, te drejtën penale dhe civile, si dhe një sistem të mirëfilltë financiar megjithëse hasi në shumë vështirsi si nga paganët arabë por dhe nga hebrejtë e gadishullit arabik.Ishte profeti i Zotit i cili rritur jetim me prejardhje nga fisi Kurejsh filloi misionin e tij hyjnor për zhdukje e idhujtarisë dhe triumfimin e Monoteizmit.Ai u bë reformator dhe udhëheqësi shpirtëror i arabëve.Predikimi i tij ishte pothuajse poetik dhe kuptimor.Edhe pse tek arabët ishte e zhvilluar shumë poezia dhe oratoria ato ngelnin si të hutuar nga shpallja hyjnore e Kuranit famëlartë.I cili vinte si një triumf mbi të gjitha ligjet dhe besimet e vjetra duke u bërë kështu një kushtetutë hyjnore për gjithë njerzimin e përmbledhur në një fjalë të vetme Islam.Sentenca Islame e shpallur nga Profeti Muhamed a.s ishte besimi në një Zot të vetëm(Allahu xh.sh), Krijues i qiejve dhe tokës dhe largimi nga cdo lloj paganizmi trinitar ose politeist.Po ashtu besimi duhej të shprehej me punë të cilat ishin shtyllat kryesore të fesë Islame.Namazi, Agjërimi, Zekati,Haxhi u bënë shtyllat bazë të mbretërisë Hyjnore në tokë. Paria arabe e ndodhur para kërcënimit të shembjes dhe zhdukjes se fesë së tyre pagane filluan kërcënimet, vrasjet dhe genocidet kundër besimtarëve muslimanë.Edhe pse ky si ligj i Zotit është përsëritur tek shumë profetë i detyroi muslimanët të emigronin në Jethrib(Medinë) ku shteti Islam mori konfigurimin e tij të plotë politik, ekonomik, juridik dhe ushtarak.Zgjerimi i Islamit u bë me hapa të shpejtë për shkak se ajo ishte një fe hyjnore e cila përmblidhte të gjitha mësimet e profetëve brenda saj.Kjo gjë solli dhe shtimin e armiqve ndaj pasuesve të saj qofshin ato hebrej, paganë arabë ose krishterë të perandorisë romake.Edhe pse u morën shumë ekspedita luftarake, u lidhën shumë koalicione pagane-hebreje-krishtere profeti Muhamed.a s bashkë me pasuesit e tij dilnin triufues duke ia rritur famën dhe prestigjin kësaj feje gjë e cila çoi dhe përhapjen e saj në pjesën më të madhe të Arabisë.Mbas clirimit të Mekës Islami ishte zyrtarizuar tashmë si një fe monoteiste ku idhujt, zotat, dhe bestytnitë e kota nuk ekzistonin më në mbretërinë e tij.Po ashtu Kurani famëlartë u bëntë thirrje të krishterëve të hiqnin dorë nga besimi trinitar dhe të bashkoheshin në një fe të vetme dhe të besonin një Zot të vetëm duke mos i hyjnizuar krijesat e sidomos profetin e madh Isain(Jezusin) a.s.Mbasi mbaroi misionin e tij Hyjnor profeti Muhamed a.s ndërroi jetë duke lënë kështu një system hyjnor për njerzimin deri në fund të botës dhe një libër me anë të cilit do udhëhiqej cdo shpirt dhe trup ndaj mirësive të Zotit për të qenë mëshira e Tij e jona.

Periudha e katër Khalifëve të drejtë.

Mbas ndërrimit Jetë të Profetit Muhamed.a s pasardhësi i tij u vendos Khalifi Ebu Bekër Es-Sidik, më pas Umer Ibn Hatabi, pas tij Othman ibn Afani e më pas Ali ebu Talibi.Kjo njihet si koha e artë e udhëheqëse Islame e cila përmendet në hadithin profetik.(Do te jetë pejgamberlluku sa të dojë Allahu, ….. )
Ebu Bekrit u mor më shumë me problemet brendshme të shtetit Islam ndërsa Umeri u bë shkak për përhapjen e Islamit në Juruzalem, (Kuds)Palestinë, Jordani etj ku ndërtoi dhe xhaminë e cila njihet sot me emrin xhamia Es-Sakra(Shkëmbit) me kupolë te verdhe mbi shkëmbin ku profeti Muhamed a s lidhi Burakun natën e Israsë dhe u fal si Imami i gjithë profetëve.Në kohën e Othmanit, Islami u përhap në Siri,Egjipt, Iran, Irak etj.Qendra politike e shtetit Islam gjatë kohërave u transferua nga Medina në Mekë më pas në Damask ,në Bagdad dhe së fundi në Stamboll.

Khalifati i Damaskut Omojad(661-750) u shtri në afrikën veriore, Gadishullin e Pirenjve (711-714) dhe iu afruan Konstandinopjës, arritën në Azinë e mesme, Azine qendrore , Kaukaz dhe në veri-perëndim të Indisë e deri në Kinë.Khalifati Arab për nga koha dhe hapësira ia kalonte Aleksandrit të Maqedonisë dhe Perandor Augustit.
Ekonomia mbështetej në taksën e Zekatit 2.5 % e pasurise dhe xhizes që ishte me e vogël se 1/10 e taksës së kishës.
Kurani përbënte bazën e kodit të së drejtës, ai ishte kushtetuta e cila zberthehej me traditën profetike(hadithet) me kodin civil dhe atë penal.Gjatë sundimit Omejad u formuan disa sekte jashtë metodologjisë së Kuranit si sekti Shit,Alijun etj.Në vitin 750-1055 sundoi dinastia e Abasidëve.Khalifi i ri abasit e transferoi qendrën në Bagdad të Irakut gjatë të cilit u arrit zhvillimi më i madh ekonomik i khalifatit.Bagdati u bë metropoli i tregtisë botërore.Khalifati i Bagdatit mori fund me pushtimin e tij nga Turqit Selxhukë.Kultura arabe në krahasim me kulturën e shoqërive mesjetare europiane-perëndimore qëndroi shumë më lartë.Kultura Islame nga emri gjuha dhe roli i madh i saj që luajti tek arabët dhe më gjerë në formimin e kulturës së tyre u bë me të vërtetë një pasuri e shumë popujve.Etja e arabëve për dituri solli dhe përkthimin në Andaluzi(Spanjën e sotme)e veprave të Aristotelit, Hipokratit, Ptolemeut, Euklidit etj të cilat i shërbyen civilizimit europian. Evropianët e njohën Aristotelin nga përkthimet në gjuhën Latine të bëra nga arabët.Në Bagdat(Irak),Kordovë(Spanjë), Kairo(Egjipt) ekzistonin universitete ku krahas lëndëve teologjike studjoheshin dhe shkencat e tjera, si matematike, gjeografi, mjeksi, astronomi etj.Bibloteka me qindra mijëra libra ruanin thesare të panumërta dijesh.Në Bagdad, Damask e Samarkanda kishte Observatorë të mëdhenj Astronomikë.Po kështu arabët zhvilluan shumë shpejt mjeksinë duke befasuar botën me spitalet dhe klinikat e tyre të kurimit. ………….

[Xhemis]

Faktorët e përhapjes së fesë Islame paraosmanëve

Islami zanafillën e ka nga njeriu i parë.Këtë e pohojnë Kurani, fjala e Allahut dhe thëniet e Muhamedit a.s. Islami me Kuranin dhe Muhamedin a.s si profet nuk paraqitet si fe e re, por si vazhdimësi e fesë së drejtë nga Ademi.Allahu urdhëron Muhamedin a.s të thotë: Unë nuk i jam i pari nga Pejgamberët ,.. (El Ahkaf 9) Kemi dërguar dhe pejgamberë para teje(El Hixhr 10) Ibrahimi nuk ishte as Jehudi as i Krishterë”(Bekare)
Kurani është libër i shenjtë universal, leximi i të cilit zbulon domethënien e jetës njerzore që tregon për lindjen, jetën,vdekjen dhe proceset mbas saj, buron nga Zoti dhe i kthehet Atij.

Gjurmët e para të kulturës e të qytetërimit Islam në Ballkan dhe vecanërisht në trojet Iliro-Shqiptare i hasim që në periudhën e kohës së vjetër me përmasa të vogla, ndërsa me intesitet në mesjetë dhe më vonë.Nëse kjo është e saktë dhe ekzistojnë dëshmi thotë M.Haxhijahiq, atehërë shfaqja e kristianizmit tek sllavët e jugut nuk është me e vjetër nga shfaqa e Islamit.Faktorët kryesorë që ndikuan në përhapjen e kulturës të qytetërimit Islam dhe mishërimi i tyre në një traditë shumë shekullore në viset tona kanë qenë:

Faktori fetar

Në histografinë shqiptare ky faktor është shpërfillur dhe injoruar qëllimisht përhapja e fesë islame tek ne dhe në botë.
Islami për herë të parë në histori i dha njerzimit konceptet e drejta e të plota mbi Krijuesin dhe krijesën.Ai nuk e ndan jetën.Islami nuk jep udhëzime vetëm për botën e amshuar por tregon dhe rrugën e aksionit.Ai është program i jetës në mirëkuptim me ligjet e Zotit.Islami nëpërmjet Kuranit dhe sunetit, i ofron shtegdalje për realizimin e nevojave shpirtërore e materiale.Ai ofron monoteizmin e pastër që shprehet madhërishëm në sentencën e përbotshme.”LA ILAHE IL ALLAH, MUHAMED RRESULULLAH.
Gjithashtu Islami ofron legjislacionin gjithë hapësinor e gjithë kohor, qëllimin e mirë me të cilin njëson të gjitha dëshirat, ngritjen dhe përparimin e fjalës së Zotit, pasqyrën e qartë ,mbi njeriun dhe misionin e tij si mëkëmbës i Zotit në tokë.Këtë ide po e ilustrojmë më tej me fjalët e ideologut tonë të shquar të Rilindjes Kombëtare. Sami Frashërit: “Islami vërtet është feja që pastron tokën prej idhujve, E ndalon flijimin e njeriut dhe ngrënien e mishit të tij, u garanton të drejta femrave, e kufizon poligaminë dhe i forcon lidhjet familjare.Robi dhe i robëruari bëhen një prej anëtarëve të familjes, u hapi atyre shumë rrugë e dyer për shpëtim e liri.Moralin e përgjithshëm e pastron me forcën e themeleve të tij, si Falja, Zekati, nderimi i mysafirit dhe siguria e udhëtarit.Parinë e mëson se ka detyra sikurse dhe populli.Udhëheqësi është shërbyesi i popullit dhe jo dictator i tij.Këto janë një pjesë nga begatitë e shumta që gjithmonë përcjellin Islamin me rastin e pushtimit të popujve të paqytetëruar.(5)
Me të drejtë Stavrijanosi pohon se: Feja ka qenë faktor i rëndësishëm në përhapjen e Islamit.Ndërsa kristianizmi paraqet një përmbledhje dogmash dhe ritesh religjoze, nga ana tjetër Islami është një fe universale, teorike e praktike për individin dhe për shoqërinë, - thotë A.M.Nakavi(7)
Njeriu për nga natyra e tij ka prirje kongenitale për besim të mirëfilltë monoteist.Këtë e kanë supertuar të gjithë pejgamberët e mëparshmë të Zotit xh sh duke predikuar Islamin.Mirëpo gjatë historisë deri në kohën e profetit Muhamed a.s koncepti i monoteizmit qe degraduar thellë nga fetë e tjera.
Ai konsistonte në:
1)Tendencat antropomorfiste
2)Shoqërimin e Zotit me rivalë në Hyjninë e Tij (hinduizmi, kristianizmi etj)
3)Proklamizimin e Pejgamberëve për hyjni
4)Adhurimin e Engjëjve
5)Personifikimin e atributeve të Zotit në qënie të vecanta hyjnore si Ati, biri, Shpirti i shenjtë etj

Doktrina misterioze e trinisë jo vetëm që verboi misionin e kishës por atrifizoi dhe besimtarët e vetë të krishterë.Nga ana tjetër Islami angazhohet për njëshmërinë e Zotit, të liruara nga fantazitë antropologjike dhe mitologjike.Këtë e dëshmon qartë Kurani tek Surja Ikhlas, El Bekare 163-164 etj (8)
Problem tjetër irritues tek krishterët është dhe dogma “Birësia Hyjnore apo hyjnizimi i Jezusit”
Dihet se Hyjnia e Jezusit është produkt i mëvonshëm historik.Kjo ka ndodhur ne vitin 323 në këshillin e Nikeas dhe është ezauruar në vitin 451 në Koncilin në Kalcedon, ku Jezusit iu njoh natyra hyjnore dhe njerzore nga priftërinjtë.Jezusi po ashtu dhe të gjithë profetët e tjerë kanë gjëra shumë të përbashkëta duke filluar nga cilësitë e tyre shpirtërore dhe fizike po ashtu dhe në veprat dhe fenomenet e tyre gjatë jetës.Na faktorin fetar vihen re dhe disa dobësi subjektive në Kristianizëm gjë që ka influencuar në indiferentimin e kristianëve dhe të kalimit të tyre në islam si numri i pamjaftueshëm i klerikëve katolikë dhe ortodoksë në raport me popullsinë e krishterë, nivelin e ulët intelektual e teologjik që i kundërvihej shkencës, më keq jeta e shfrenuar dhe ndodhitë imorale brenda klerit, karrierës komercializuese dhe integruese etj.


Faktori moralo-etik

Ideali i edukimit dhe i mirëqënies ka qenë dhe mbetet i fortë në përceptimin Islam të shoqërisë e cila ka lënë gjurmë të thella edhe në kulturën e tij materiale dhe shpirtërore.Morali i individit sendërtohet dhe dëshmohet në bashkësi, kur individi e pohon dhe manifeston lojalitetin e vet Allahut xh.sh dhe amanetin e pranuar (El Ahzab) ta zbatojë në vete, në familje, në rrethin më të ngushtë(xhemat) dhe në bashkësi më të gjerë heterogjene sipas origjinës dhe bindjeve.Motoja simbol për muslimanët: “Duaj për vëllain tënd atë që do përvete” ,cel një kapitull të ri në raportet njerëzore ku sundon dashuria, harmonia, drejtësia, barazia shpirtërore dhe solidariteti reciprok.
Kriteri i devotshmërisë përjashton racën, gjuhën, pasurinë dhe gjininë etj.Postulati Islam: Urdhëresa për të mirë dhe ndalesa e së keqes është e tepër aktuale.Në këtë kënd vështrim ballafaques midis kristianizmit dhe Islamit, Islami është fitimtar.

Faktori Kulturor-Shkencor

Islami është fe që nuk njeh mitologjinë dhe bestytnitë.Mendimet e tij janë racionale.Ai i drejtohet arsyes dhe vetëdijes njerzore.Verseti i parë kuranor që i zbriti profetit Muhamed a.s ishte: “Lexo në emër të Zotit tënd që të krijoi”(El Alek) sipas Islamit njeriu I parë Ademi iu mësua nga Zoti cdo gjë në tokë dhe se njohuria e tij ishte para punës dhe përvojës.Ai nuk ishte majmun dhe pastaj u bë njeri nga puna.Koncepti Islam për njeriun e parë janë shumë më të llogjikshëm dhe të saktë në krahasim me teorine darviniste.
Nga lapsi dhe devotshmëria u lartësuan dijetarët muslimanë.Në 14 shekuj kultura dhe qytetërimi islam janë zhvilluar dhe lulëzuar pa rrënuar sic vepruam mongolët në Bagdat, të krishterët në Spanjë dhe në Aleksandri, kryqtarët në lindjen e afërt, romakët në Iliri etj.Para syve të vërbuar të dijetarëve dhe mendimtarëve europianë u paraqit një qytetërim tjetër i rafinuar, pogresiv, plotë jetë, më pasionues dhe me posedim të thesarëve kulturorë që Europa kaherë i pat harruar .
Për shkak të diturisë, tolerancës në historinë islame asnjë nuk pësoi si Xh.Bruno, G.Galilej, N.Koperniku.Dituritë njerzore Islami nuk i konsideron si stoli apo si dituri djalli por një begati njerëzore.

Faktori Politiko-Ekonomik

Qarqe të ndryshme profane e sakrale janë munduar që Islamin ta reduktojnë në fe emocionale e cështje private duke e zhveshur nga cdo element politiko-ekonomik.Qëllimi i Islamit ka qenë konstituimi i teokracisë në raport me Zotin dhe demokracinë, ndërmjet njeriut dhe njeriut.Kjo zbërthehet në katër pika kryesore:
1)Parimi i parë i sistemit legjistativ islam është që pushteti suprem i shtetit i përket Zotit nëpërmjet autoritetit të kushtetutës së Tij Hyjnore.
2)Të gjithë njerzit janë të barabartë para ligjit sikurse dhe para Zotit.Në këtë pikë nuk përbën përjashtim as i pari i shtetit.(Prandaj Mbretërit e Arabisë marrin si titull nderi shërbëtorët e Mekës dhe Medinës)
3)Punët më të rëndësishme e të përgjithshme e vendim marrëse u janë besuar njerëzve kompetent në bazë të kritereve islame.(i ditur besnik, kompetent specialist pa ngjyrim politik dhe nepotik)

4)Të gjithë veprimtaritë Shtetërore të vendosen me marrëveshje, madje edhe duke dëgjuar edhe mendimin e qytetarëve.
Kurani rëndësi të vecantë i kushton mirëqënies së njeriut, mynyrës së drejtë të fitimit, të zotërimit të mjeteve materiale si dhe mynyrës së drejtë të shpenzimeve të pasurisë, pra Islami na rekomandon barazi midis njerëzve jo në aspektin e posedimit por në krijimin e kushteve dhe shanseve të barabarta për fitim.Shumë kuptimplotë dhe aktuale është hadithi i Muhamedit a.s: “Askush nuk ha ushqim hallall nëse ai nuk është fryt i punës së tij dhe duarve të tij”
Për Islamin janë të papranueshëm monopoli, kamata, eksploatimi, klonimi etj.

Faktori Shoqëror

Në kontaktin e parë të muslimanëve me popujt e ballkanit të krishterë e paganë vihej re një situatë tejet e rëndë shoqërore.Ndryshe nga pushtuesit romakë, bizantinë serbë e bullgarë muslimanët e parë sollën një botëkuptim të ri ndryshimi për shoqërinë.Islami nuk njeh dallime.Ai shtrihet në tërë rruzullin tokësor drejt një vëllazërie të përgjithshme duke i thyer të gjitha barrierat gjeografike e politike.Ai nëpërmjet zbatimit të pesë parimeve kryesore Kuranore krijon ndjenja të barazisë sociale.Ai i kushton një vëmendje të vecantë familjes dhe vecanërisht femrës si qënie njerzore, si nënë, si vajzë, fëmijë, motër, bashkëshorte besnike e të sinqertë si besimtare e përkushtuar, si bukuroshe e xhenetit etj
Së fundmi ndryshimi i femrës kristiane nga ajo islame nuk qëndron aspak në formë por në përmbajtje në filozofinë e botëkuptimit për jetën.Këtë po e ilustrojmë me dy thënie të poleve të kundërta.Sipas krishtërimit femra e nxorri njeriun nga parajsa kurse sipas Islamit parajsa është tek respekti ndaj nënës.
“Kjo botë është pasuri kurse pasuria më e madhe është gruaja e mirë.”

[Xhemis]

Përhapja e Islamit në Ballkan dhe në Shqipëri

Lindja dhe përhapja e Islamit ka qenë një nga revolucionet më të rëndësishme që vendosi një frymë të re dhe të përhershme tek të gjtihë popujt e botës.(E Gibboni)

Jetshkrimi objektiv i Islamit nga histografia shqiptare është sot, një detyrë imperative.Shumë pyetje kërkojnë përgjigje të sakta nga ana profesionale si :
Kur u shfaqa për herë të parë Islami në vendin tonë nga kush dhe nga cdrejtim; si dhe pse ai u përhap shpejt në mynyrë masive, cilat ishin mjetet dhe format që u përdorën, shkaqet dhe pasojat etj.
Nuk mund të pretendojmë për përgjigje të drejtë të cdo pyetje nëqoftëse më parë nuk do ti referohemi kushteve historike e politike të kohës, faktorëve politikë, gjeostrategjikë, teologjik, të cilët përbëjnë busullën orientuese drejt së vërtetës historike të periudhës së errët të mesjetës për shkak të mos eksplorimit, të dokumentacionit të varfër ekzistues.
Bazuar në mendimin e kollosit të rilindjes tonë kombëtare Sami Frashëri kur thotë se : “Përhapja e fesë Islame ka edhe një të vërtetë të rëndësishme të cilën e kanë fshirë historianët, përhapja e fesë islame vëtevetiu, pa shpatë dhe ushtarë.Qëllimi i këtij realiteti ishte mësimi, kultura, civilizimi islam shtriheshin në viset e pushtuara “ Argumentat tona rreth kësaj çështjeje janë më të pranueshme dhe shumë bindëse.Në mesjetë islami nuk ka qenë i panjohur për Europën.Ajo kishte rënë në kontakt me të herët në shekullin VIII kur Spanja u pushtua nga arabët, madje edhe shumë më parë.Në shek VII-VIII situate etnike në Ballkan pothuajse u stabilizua me përfundimin e dyndjeve barbare-sllave si dhe të lëvizjeve të popujve të cilat u bënë sporadike.Kontakti i Europës me arabët ishte një sfidë e madhe për nga përmbajtja dhe forma.Ishte përplasja apo ballafaqimi i dy kulturave lindje-perendim, jug-veri.
Muslimanët prezantuan dhe transmetuan tek Europa një fe monoteiste që rrezatonte dritë hyjnore të paparë e të paimagjinueshme deri atë kohë dhe kjo ishte feja islame.
Kontigjentët muslimanë që depërtuan dhe u ngulën në ballkan dhe në Shqipëri, demonstruan përpara autoktonëve epërsinë e padiskutueshme jo vetëm të fesë Islame ndaj asaj të krishterë por edhe një kulturë, civilizim të pakrahasueshëm me atë mesjetar europian.Shkëlqimi i Islam ishte i gjithanshëm, nga pastërtia personale e morale, shkolla islame e deri në botëkuptimin filozofik e teologjik.Ashtu si në Spanjë edhe në Sicili të Italisë, arabët ndërtuan kohën e artë të qytetërimit islam.Nga dyndjet normane në drejtim të brigjeve të Epirit të udhëhequra nga Robert Guiskardi e djemtë e tij Bohemondi e Roxheri II , mësojmë se për luftëtarët arabë muslimanë ata kishin konsiderata të larta për trimërinë, dijeninë dhe civilizimin e tyre.Mbas fushatave pushtuese shumë trupa kanë mbetur vende vende në trojet tona dhe më pas të ngelurit muslimanë kanë sjellë familjet e tyre ku kanë krijuar për herë të parë një komunitet të tyre.Këtë koloni muslimane sipas të dhënave historike datojnë në shek IX-të.
Ka gjasa sipas historianit Millan Shuflaj, që muslimanët arabë(saracenët) të jenë shfaqur në bregdetin Adriatik, shumë kohë më parë.Pozita gjeografike strategjike dhe kushtet e favorshme natyrore-klimatike kanë qenë faktorë vendimtarë për bashkëjetesën ndërmjet muslimanëve dhe popullsisë vendase.Nga kontaktet e para e të qëndrueshme midis popullsisë ballkanase e shqiptare me mysafirët e rinj muslimanë feja Islame gjeti një shtrat të ngrohtë në përhapjen e shpejtë masive të saj edhe për një fakt tjetër stimulues sepse në gjirin e fesë së krishterë, katolikë e ortodoksë, kontradiktat antigoniste, midis tyre ashpërsoheshin e thelloheshin vazhdimisht.Kjo situatë e brendshme e vështirë e kristianizmit ndikoi pozitivisht në përhapjen e fesë islame në ballkan dhe në Shqipëri.

Dukja në Ballkan dhe në trojet iliro-shqipëtare e peçenegëve për disa shekuj si një forcë dominuese ushtarake,solli me vete edhe fenë islame në këto ana në mënyrë masive dhe të qëndrueshme në shek.VIII e në vazhdim.Peçenegët muslimanë ishin bartësit e kulturës arabe islame.Si rrjedhojë marrëdhëniet e tyre reciproke dhe ndikimi në fushën e besimit kanë qënë të ngjizura natyrshëm.Një burim tjetër i pastër që dëshmon për praninë e popullsisë muslimane në Ballkan gjatë periudhës paraosmane vjen nga Bullgaria.Sipas historianëve A.K.Bogdani,M.Gjukanoviç,F.Raçki,Taller,M.Haxhijah iq,etj. në Bullgarinë mesjetare ka pasur shumë muslimanë,ashtu siç ka pasur edhe në Hungari e Poloni.Theksojmë se në këto vende edhe me popullsi muslimane nga pushteti politik e teologjik kristian është mbajtur një qëndrim i egër denigrues dhe madje asgjësues.Si rezultat i masave shtrënguese numri i muslimaneve pakësohej dita-ditës.Kështu në vitin 1340 mbreti i Hungarisë Karlo Roberti i detyroi muslimanët e mbetur,që të pranonin krishtërimin ose të shpërnguleshin nga territoret e tij.Lufta polike,teologjike kundër islamit dhe muslimanëve ka filluar në Ballkan më herët se gjysma e e parë e shek.XIV.
Në vitin 1077 mbreti Ladisllav urdhëroi me ligj që muslimanët të pagëzoheshin.Mbretër të tjerë nxorrën ligje dhe urdhëresa anti-islame të cilat shtriheshin deri tek martesat dhe menyja e guzhinës.
Shfaqja e herezisë në Shqipëri,e cila mbështetej fort në mbeturinat e besimit pagan e të tjera kotësira dëshmojnë për krizën e kristianizmit.Në lëvizjet heretike është me interes të dihet edhe për herezinë bogomile,në fillim të shek.VII.Kjo lëvizje heretike e mori këtë emër nga prifti bogomil Teofili(Ezemir).Ky sekt fetar u përndoq nga mbretër,carë dhe vetë Papa Inocenti III.Bogomilët u shpërngulën me forcë dhe një pjesë e madhe e tyre zunë vënd në Bosnjë.Bogomilizmi u bë religjion kombëtar, të cilin e adaptoi edhe kryetari i shtetit.Në esencë bogomilizmi përmbante një doktrinë të re s.p.sh. demaskimi i të pasurve, urrenin carin, sarkazonin eprorët e tyre, mohonin adhurimin e kryqit, ikonat,etj.
Bogomilizmi kundërshtonte katolicizmin dhe ortodoksizmin dhe qëndronte më afër monoteizmit.Bogomilizmi mori edhe ngjyrime politike e sociale.Ai predikonte hapur mosbindje ndaj shtetit.
Me fillimin e sulmeve osmane në Ballkan me pushtimin e Bullgarisë e të Serbisë në fund te shek.XIV iu dha fund edhe herezisë në Ballkan.Kështu bogomilët përqafuan fenë islame dhe e predikonin dhe e praktikonin atë me vetëdije.Kulmi i urrejtjes ndaj kishës ishte kur bogomilët filluan t’i quanin këmbanat e kishës “bori satanike”.
Gojëdhënat për Sari Salltëkun nuk janë objekt i këtij shkrimi.E rëndësishme është se: feja islame nuk u shfaq dhe nuk u përhap për herë të parë në vendin tonë në kohën e ardhjes së osmanëve.Fakti që familja fisnike e Shpatajve kishte adoptuar fenë islame kohë para ardhjes së turqve,dëshmon qartë për depërtimin e fesë islame në Shqipëri para periudhës osmane.
Herezia,lëvizjet heretike,inkuizicioni kanë qënë fenomene politiko-teologjike,sociale e psikologjike të kishës politike.Feja islame nuk ka organizuar ndonjëherë fushata të tipit “kryqëzata” apo turra me dru qe djegin njerez.Nga institucionet islame nuk janë djegur libra të shenjtë të fesë së krishtere,nuk janë botuar në revista e gazeta karikatura që prekin thellë ndjenjat e besimtarëve siç qe skandali kristian i Amsterdamit në botimin e karikaturës së profetit Muhamed a.s. apo protesta e elementëve të krishterë në Bruksel,Zvicer etj të organizuar dhe të frymëzuar nga kisha politike me parrulla “Stop-Islamit”(!).Në fenë islame nuk kanë ndodhur shfaqe skandaloze e imoralitetit si ai i priftërinjëve me të mitur.Kontrasti i imoralitetit islam-kristian është sita e seleksionimit të majasë së miellit me krundet.
Pa dashur të dalë nga tema, rrugët e përhapjes së islamit në Ballkan dhe në Shqipëri apo aktorët kryesorë të këtij fenomeni ishin:-tregëtarët muslimanë, arabët, misionarë të fesë islame, ushtarakë, udhëtarë siç pohojnë udhëpërshkruesit Ibn Haukali dhe historiani dhe gjeografi El-Idrizi, apo lidhjet e ndërsjellta politike,ushtarake dhe dipllomatike,të cilat kanë qënë më të dëndura me Brindizin e Barin.


ARSYET e përqafimit të fesë islame nga populli vëndas ishin të shumta.
SË PARI feja monoteiste Islame pasqyronte të vërtetën,e cila ose nuk njihej nga njerzit ose njihej,por e deformuar qëllimisht.
SË DYTI Islami si fe e pastër në përmbajtje dhe në formë qëndronte shumë më lartë se fetë e tjera.
SË TRETI në botëkuptimin islam sundon paqja, vëllazërimi midis njerëzve,të barabartë përpara Zotit,padallime politike,gjeografike,sensi pasurie,race,etj.Feja islame nuk e njeh dhunën,përkundrazi ajo e dënon ashpër përdorimin e dhunës në shoqëri e midis tyre.
SË KATËRTI feja islame shërben si mburojë ,si çlirimtare e shqipëtarëve nga rreziku i pushtuesit të huaj i shtypjes dhe i shfrytëzimit si dhe nga rreziku i copëtimit të vendit tonë nga shovinistët greko-serbë.
SË PESTI feja islame shquhej dhe shquhet për tolerancën.
SË GJASHTI ajo qëndronte më pranë karakterit dhe vetëdijes së shqipëtarëve se kushdo fe tjetër.
SË SHTATI feja islame u përqafua me vetëdije edhe për arsye psikologjike.
SË TETI faktori ekonomik(taksa) dhe faktori ushtarak(sigurimi) për periudhën osmane kanë qënë shumë determinantë.
SË FUNDI feja islame ishte një dhuratë nga ALLAHU xh.sh. për njerzimin.

Mbi një miliardë muslimanë falenderojnë në të gjithë rruzullin Allahun xh.sh.Kjo vërteton katërcipërisht se lindja dhe përhapja e fesë islame ishte një revulucion në mendimin filozofik e teologjik botëror.

MJETET e përhapjes së islamit kanë qënë kryesisht:
a) Nëpërmjet predikimit verbal nga misionarët musliman
b) Me ana të literaturës fetare islame,Kurani,etj.
c) Nëpërmjet praktikimit të islamit në xhami.
d) Me anë të trasmetimit nga brezi në brez të edukatës islame.
e) Nga modeli i ri i mënyrës së jetesës dhe i riteve fetare të muslimanëve etj.

Proçesi i islamizimit ndërshqiptarët edhe pse u krye me shpejtësi në kohë dhe në hapësirë pati baticat dhe zbaticat e saj për arsye politike,teologjike dhe morale.Fillimisht islami u përqafua nga aristokracia e shoqërisë e asaj kohe dhe mëvonë nga popullsia e thjeshtë qytetare dhe pak më vonë e më ngadalë nga ajo fshatare e malore.Islamizimi u krye në një kohë kur kontradiktat e pazgjithshme ndërmjet kishës katolike e ortodokse ishin të pashmangshme për çuarjen e tyre në ndarjen e madhe.
Në këto momente historike,të luftës për hegjemoni botërore,popullsia besimtare përqafoi fenë islame.Ky plus i kushtoi shtrenjtë kristianizmit. Konvertimi i vullnetshëm, padhunë i popullsisë së krishterë në muslimanë u bë papagëzime dhe ndërrimit të emrave.Faktor tjetër i rritjes me shpejtësi të proçesit islamizues ka qënë edhe lidhja martesore(djali musliman me vajzën kristiane).Gjithashtu nuk mohohet edhe faktori i trashëgimnisë së fesë islame nga brezi në brez ndër familjet muslimane.
Konvertimi i robërve të luftës apo i të burgosurve ordinerë në muslimanë ishte tipike dhe e zakonshme.Konvertimi në islam për shqiptarët nuk do të thoshte ndryshim i kombësisë, ashtu siç bënë serbët dhe grekët në Camëri dhe në Kosovë e Mal të Zi.
Feja islame duke qënë më afër karakterit, zakoneve, traditave, kulturës, moralit dhe psikologjisë së shqipëtarëve, nuk cënoi aspak kombësinë shqiptare, përkundrazi feja dhe kombi bashkëjetuan, u zhvilluan dhe u lartësuan edhe më tej në unitet midis tyre.
Ky konkluzion i referohet mësëmiri periudhës së Rilindjes sonë kombëtare.
Një rol kryesor të arritjes të suksesit për përhapjen e fesë islame kudo në botë sigurisht ka luajtur edhe metoda islame si pjesë përbërëse e filozofosë islame: “Islami nuk u është ofruar njerëzve me metodën konservatore, revolucionare dhe reformiste.Islami ka ofruar metodën e Muhamedit a.s..Kjo metodë bazohet në fjalën e tij, në ligjet që ka miratuar, sjelljen e tij personale dhe rekomandimeve të tij.I dërguari ruan formën, thesarin e traditave të shoqërisë nga brezi në brez, ai ndryshon përbërjen, shpirtin, qëllimin dhe përdorimin praktitk të kësaj tradite në mënyrë kategorike, revolucionare dhe imediate.

Vijon me "SHQIPËRIA NËN ADMINISTRIMIN OSMAN"

[Xhemis]

SHQIPËRIA NËN ADMINISTRIMIN OSMAN


“Dashuria për Atdheun është pjesë e natyrshmërisë njerzore.”


Historia botërore na mëson se ç’do perandori antike e mesjetare apo moderne ka patur : fillimin,lulëzimin dhe fundin e saj.Ky është ligj absolut i Zotit,që u “respektua” nga të gjithë perandoritë: romake, bizantë, kinez, osmanë, francezë, gjermanë, austrohungarezë, rusë,etj.

Shkaqet e hyrjeve te osmaneve ne viset shqiptare.

Osmanet kane hyre ne trojet shqiptare rreth viti 1380 kur Dhespoti i Janines, Thoma Preliubovici u kerkoi ndihme Turqve per tiu kundervene shqiptareve qe ishin ne lufte me te (1).Ardhja tjeter e turqve deshmohet te jete ajo e vitit 1382-1383 kur trupat turke nen komanden e Timur Tashit pas marrjes se Manastirit u futen ne zonen e Korces si dhe ne Shqiperine e Jugut kurse ne vitin 1382 arriten te shtinin ne dore Drinopojen(2).Me vone ne vitin 1385 nje ekspedite tjeter e ftuar nga Karl Topia po nen urdherat e Timur Tashit futet ne fushen e Savres(Lushnje) ku ndeshet me nje koalicion feudalesh shqiptare me ne krye Balshen e II i cili virtet ne beteje(3)

Referenca:
1)Burime tregimtare bizantine per historine e Shqiperise shek X-XV Tirane 1975 pergatitur per botim nga K.Bozhori dhe F.Lico f 246 (Kronika e Janines)
2)Per zonen e Korces: Lufta Shqiptaro Turke ne burimet Osman, pergatitur per botim nga S.Pulaha Tirane 1978 f 128 (Idris Bitlisi) Per dirnopojen "Burime tregimtare bizantine per historine e Shqiperise shek X-XV 247.
3)Po aty

__________________________________________________ ______



PERANDORIA OSMANE

Ardhjet e para osmane në Ballkan dhe në Shqipëri.

Në fund të shek.XI osmanët të ardhur nga Azia Qëndrore u vendosën në Anadoll.Në vitin 1071 ata i morën perandorisë Bizantine pjesën më të madhe të zotërimeve të saj,në Azinë e Vogël.Osmani I i biri i Ertogrullit,krijoi shtetin e pavarur “Emirate Osmane” (1290-1323),formoi shpejtë ushtrinë e tij të përbërë nga spahij (sipah-kalorës) feudalë të vegjël, të cilët ishin të detyruar të shkonin në luftë sa herë që thirreshin nën armë nga eprorët e tyre.Në krye të ushtrisë,Osmani, caktoi të birin e tij,Orhanin.Ky pushtoi Bursën dhe shpalli kryeqytet.Krijoi aleancë me perandorin bizantin Johani VI Kontakuzeni duke u martuar me të bijën e tij.Rreth viteve 1347-1352 trupat ushtarake të sultan Orhanit zbarkuan në Ballkan.Ai preu monedhën e vet, krijoi repartin e jeniçerëve(jeniçer-ushtar i ri) dhe të akënxhinjëve(reparte sulmuese kalorësish).Sulltan Murati I (1362-1389) I biri i Orhanit pushtoi Adrianopojën e i vuri emrin Edrem dhe e bëri kryeqytet.Në vitin 1371 pranë lumit Marica u bë beteja kundër sundimtarëve sllavë,të cilët pësuan një disfatë të rëndë nga turqit.Mbas fitores në Marica,ushtria osmane iu afrua kufinjve të viseve shqipëtare.Përparimi i shpejtë dhe i pandalshëm i Osmaneve në Ballkan e Shqipëri shpjegohet për dy arsye kryesore:nga njëra anë kemi një perandori bizantine e cila ishte e mbarsur me shumë kontradita që e brenin sistematikisht duke e shndërruar atë në një kufomë të gjallë dhe nga ana tjetër, përballë perandorisë plakë të bizantit,një forcë e re e madhe dhe e fuqishme po bëhej protagonist kryesore të historisë.Kjo ishte Perandoria Osmane.Në këtë kohë në Shqipëri, kontradiktat midis fisnikëve shqipëtar: topiajsve dhe balshajve kishin arritur kulmin e tyre.Karl Topia,fton për ndihmë,përkundër Gjergj Balshës II ushtrinë turke.(Në mesjetë ishte bërë modë që të vegjlit në luftra midis tyre shpesh herë kërkonin ndihma nga ndonjë fuqi e madhe ushtarake)


Ftesa e K.Topiasë shërbeu si pretekst që turqit të hynin në Shqipëri.Në 18 shtator 1385 në betejën e Savrës,pranë Lushnjes,balshajt thyhen dhe turqit pushtojnë Beratin,Krujën.Më 15 qershor 1389 zhvillohet beteja në Fush-Kosovë midis ushtrisë osmane dhe atyre të kualicionit Ballkanik antiosman në këtë betejë ngeli i vrarë sultan Murati I nga Millosh Kopiliqi e prijesi serb Car Llazari.Zgjerimi i pushtimeve osmane në Shqipëri u ndërpre përkohësisht pas betejës së Ankarasë(20 qershor 1402) ku ushtria osmane pësoi disfatë nga Timurlengu i mongolëve.Në këtë betejë sultan Bajaziti u zu rob.Kjo solli krizë politike, luftën për trashëgimin e fronit nga tre djemtë e Bajazitit I, ku në fuqi erdhi me vonë Mehmeti I (1413-1421).Në dhjetëvjeçarët e ardhshëm Ballkani do të bëhet baza kryesore e perandorisë osmane.Zhvillimet historike-politike gjatë kohës së sundimit sllav bullgaro-serb,krijuan kushte të favorshme për princërit shqipëtarë qe të shkëputnin principatat e tyre nga pushtuesit e huaj për të qënë më vete.Por për arsye objektive e subjective familje feudale shqipëtare si:Tapiajt, Dukagjinët, Balshajt, Zakariajt, Muzakajt, Arianitët, Zenekishët ranë nën vasiletin e perandorisë osmane.Ato nuk mund të qëndronin në këmbë pa u mbështetur tek ndonjë fuqi e madhe politiko-ushtarake prandaj edhe jeta e principatave të vogla shqipëtare ishte e shkurtër.Në këtë mënyrë depërtimi osman në Ballkan e Shqipëri ishte një argument i fortë i Portës së Lartë, në zbatim të strategjisë së saj ushtarake të cilën e shfrytëzoi me zgjuarsi.Nga ana tjetër depërtimi Osman në vendin tonë i dha fund proçesit të sllavizimit bullgaro-serb te popullsise.Perandoria osmane në fazën e parë të krijimit të saj paraqitet si vepër e përbashkët për ngritjen e së cilës u munduan pozitivisht ose negativisht përveç vetë turqve osmanë edhe të gjithë popujt e tjerë nen administrimin Osman pa marrë parasysh as faktorin fe,racë dhe gjuhë.

Vetem shqiptaret kishin mbi 35 Vezire(Kryeministra) ne Perandorine Osmane .Veziri ishte posti me i larte mbas Sulltanit.Ja disa nga emrat e tyre.

Skedarët e Bashkëngjitur 162080

1. Zaganos Pasha
2. Gedik Ahmed Pasha
3. Davud Pasha
4. Dukakinzade Ahmed Pasha
5. Pargali Ibrahim Pasha
6. Ayas Mehmed Pasha
7. Çelebi Lutfi Pasha
8. Kara Ahmed Pasha
9. Lala Kara Mustafa Pasha
10. Koca Sinan Pasha
11. Serdar Ferhad Pasha
12. Yemisçi Hasan Pasha
13. Gumulcineli Damad Nasuh Pasha
14. Ohrili Huseyin Pasha
15. Mere Huseyin Pasha
16. Tabaniyassi Mehmed Pasha
17. Sultanzade Mehmed Pasha
18. Kara Dev Murad Pasha
19. Tarhoncu Ahmed Pasha
20. Zurnazen Mustafa Pasha
21. Koprulu Mehmed Pasha
22. Koprulu Fazıl Ahmed Pasha
23. Koprulu Fazıl Mustafa Pasha
24. Arabaci Ali Pasha
25. Amcazade Koprulu Huseyin Pasha
26. Koprulu Numan Pasha
27. Hacı Halil Pasha
28. Ivaz Mehmed Pasha
29. Ivazzade Halil Pasha
30. Alemdar Mustafa Pasha
31. Çavusbasi Memis Pasha
32. Mustafa Naili Pasha
33. Avlonyali Mehmed Ferid Pasha
34. Said Halim Pasha
35. Ahmed Izzet Pasha

Pjesëmarrja e popujve të ndryshëm në jetën e përditshme të perandorisë është cilësia e vëçantë shoqërore që karakterizon ç’do fenomen historik në mekanizmin e funksionimit të perandorive kudo e në ç’do periudhë të historisë botërore.
Bazat e shumicës së perandorive kanë qënë fetare,ku ka mbizotëruar ndjenja fetare e krishterë,muslimane,etj.Por në perandorinë osmane dallohen dy lloj grupimesh:
1. Grupimi fetar islam,pa asnjë dallim.
2. Grupimi fetar kristian,që përmblidhej rreth Patriarkanës greke të Fanarit,po me të njëjtën formë të brëndshme organizimin:raca të ndryshme,të drejta të barabarta .

Boshti ideologjik i Perandorisë Osmane islami,ligji i shenjtë,parimet e të cilit pasqyroheshin në Sheriat.Por,Perandoria Osmane nuk u bë kurrë shteti i vërtetë klasik islam.Perandoria Osmane nga fillimi e deri në fund ka respektuar me fanatizëm ajetin Kuranor (13;11):

“Allahu nuk e ndryshon gjëndjen e një populli,përderisa ai nuk e ndryshon vetveten”.

Perandoria Osmane në dallim nga perandoria bizantine karakterizohej nga:

*Stabiliteti politik
*Fuqia ekonomike dhe ushtarake
*Ideologjia sunduese islame që bazohej në Kuran dhe në komponentët e tjera fetare si p.sh. toleranca ndërfetare etj ishin faktorë kryesorë të jetës politike,ekonomike,sociale e fetare të shoqërisë osmane, ndryshe nga parasunduesit e huaj, nuk kishte si prioritet kryesor islamizimin e vendeve të pushtuara prej saj.Në fazën fillestare të sundimit osman deri në fund të shek.XVI sistemi politik ka qënë korrekt dhe i rreptë,kushtet e jetesës në të, mund të krahasoheshin fare mirë në shumë aspekte me ato të pjesëve të tjera të Europës së asaj kohe.Perandoria Osmane ruajti dhe zhvilloi shumë karakteristika të jetës administrative,shoqërore,ceremoniale etj. ashtu siç i kishte gjetur në vëndet e krishtera të pushtuara.Teza si:pushteti politik perandorak osman ka shtypur identitetin kombëtar shqiptar në mesjetën e hershme është krejtësisht absurde sepse nocioni modern i “identitetit kombëtar” ende nuk ishte shfaqur në Shqipëri ai u shfaq ne periudhen e rilindjes.Perandoria ndërkontinentale osmane mbështetej në pronën feudale ushtarake,në sistemin e timarit.Kjo lloj prone u vendos në Ballkan dhe në Shqipëri gradualisht qysh me pushtimet e para osmane në shek.XIV.Përmasat e timareve ishin të ndryshme në varësi të funksionit dhe influencës së spahijëve(kalorësve ushtarak).Të gjitha tokat e punueshme,arat,livadhet,kullotat,pyjet,konsiderohe shin pronë mirie (shtetërore).Një pjesë e vogël u jepej komandantëve të shquar ushtarakë(eraz-i mylk) si dhe i institucioneve fetare(erz-i vakëfe).Nga ana formale juridike pronari i tokave mirie,konsiderohej administrator por i vaur nga sulltani.Tokat e perandorisë osmane ndaheshin në tri kategori:mrie,ziameti,hasi.Pronarët ishin ose të huaj ose shqipëtarë,muslimanë dhe të krishterë.Fshatarët e krishterë(raja) punonin tokat e muslimanëve në kushte më pak të rënda se sa kur punonin tokat e feudalëve bizantinë.Shpesh here tokat dhe zona te medha, qytete u jane dhene ne administrim te krishtereve.
Nga hekja e punës angari (pa shpërblim),e cila u shoqërua me propagandë ideologjike në masën e fshatarësisë së krishterë,fituan privilegje në tatime martallozët dhe dervenxhinjtë. Në aspektin e lehtësimit të kushteve të punës së fshatarëve në kohën e sundimit osman mjafton t’i referohemi njërit prej kundërshtarëve të fesë F.Engelsit i cili thote:
“Pozita e krishterë nën sundimin osman në pikëpamje materiale ishte më e mirë se ajo fshatare të vëndeve të tyre (në Europë).Derisa taksa paguhej me rregull pushteti osman këtë nuk e prekte dhe rrallë herë dhunoheshin siç vuante fshatarsia në perëndim prej feudalëve te vet gjatë tëre kohës së mesme”.

“Ithtarët e Librit” të krishterët,hebrenjtë etj. gëzonin të drejtën e mbrojtjes së jetës dhe të pasurisë si dhe të drejtën e ushtrimit të lirë të fesë së tyre, zakoneve të veta, pasi të kishin shlyer xhizjen, taksën e sigurisë, të mbrojtjes së tyre nga ana e shtetit osman.Familjet jo muslimane paguanin 45 akçe në vit.Rajat e krishtera i duheshin perandorisë osmane si popullsi prodhuese dhe taksapaguese.Për këtë arsye në përhapjen e fesë islame nuk u përdor dhuna.Gjithashtu aktivizimi i elementëve të krishterë nga klasa sunduese shtoi si detyrë:krijimi e statusit të besimtarëve jo muslimanë.Praktikimi i xhizjes për popullsitë e krishtera përbënte një alternativë që e lehtësonte jetën ekonomike të të krishterëve,e krahasuar kjo me kohën e sundimit politiko-ekonomik të perandorisë bizantine dhe të mbretërve sllavo-ortodoksë.Në atë kohë kisha i taksonte me 10% e prodhimit dhe me shumë taksa të tjera gjë që i bënte fshatarët edhe më të varfër nga ç’ishin,ndërsa taksa e vëna nga ana e perandorisë osmane ishte me e vogel se ajo e kishes, vetëm 2.5% e pasurise.
Nga kjo pikëpamje ishte një shans i mirë për vetë jetën e tyre dhe një pasaportë për të kaluar nga i krishterë në musliman.Praktikimi i xhizjes dhe devirshme (familjet e krishtera nën sundimin osman jepnin periodikisht djem për repartin jeniçerë (12-15 vjeç) nuk përbënin aspak dhunë ekonomike siç duan të interpretojnë disa pseudo-historianë.Ajo me shume praktikohej si nje investim arsimor per gjeneratat e reja te kaskes udheheqese ne vendet e tyre.Ndoshta ketu e ka vjedhur idene edhe politika sorosiane.
Në këtë kuadër islamizimi apo inkuadrimi i shqipëtarëve në proçesin intergrues të perandorisë osmane duke ruajtur relativisht pozitat e tyre ekonomike e politike u krye duke respektuar sentencën Kuranore se:”Në fenë islame nuk ka dhunë”.Pikërisht këtu qëndron edhe zgjuarsia e politikës elastike gjithëpërfshirëse osmane.
Sipas N.Malcolmit: “Në perandorinë Osmane popullsia ndahet në dy kategori:ata që merrin pjesë në luftë dhe ata që kishin detyrime ndaj luftës,pra në muslimanë dhe në jomuslimanë”.Zbatimi i sistemit Gulam,dërgimi i djemvë prane oborrit sulltanor krijoi kushte për krijimin e kuadrit të shtetit osman,ku pjesa më e madhe e tyre emëroheshin në poste të larta sipas meritokracisë, besnikërisë, trimërisë duke gëzuar ofiqe si sanxhak-bej,subashe dhe më vonë si pashallarë, gjeneralë, deputetë, ambasadorë, ministra e kryeministra.Kjo ishte një faktor stimulues për islamizimin e kontigjentëve të para të popullsisë shqipëtare në dekadat e para të sundimit osman në Shqipëri.Kështu mund të përmendim dy kryeministra (shqipëtar) të shtetit osman:Gedik Ahmet Pasha dhe Dant Pasha.
Nga viti 1453-1623 nga 47 vezirët e këtij shteti,37 ishin me origjinë të krishterë te islamizuar.
Në fillimet e para të sundimit osman shumë bujkrobër të krishterë me t’u kthyer në muslimanë u bënë fshatarë të lirë,po kështu rritja sasiore në fenë islame u bë edhe nga tregëtia me sllevërit apo me robërit e luftës.Kontradiktat e brëndshme ndërmjet kishës politike ortodokse dhe katolike ishin tregues kuptimplotë se feja e krishterë nuk e kishte konsoliduar pushtetin e saj ndër popullsinë shqipëtare,e cila që në kontaktin e parë ballafaques të islamit si një fe e re ne keto troje,kishte epërsi absolute dhe si e tillë ajo u përqafua në përgjithësi me ndërgjegje.Po kështu rrudhosja numerike e të krishterëve ndodhi edhe për shkak të lidhjeve të dobta që ata kishin me kishën politike.
Dihet se proçesi i kalimit në islam ka ndodhur para ardhjes së osmanëve në Shqipëri,nga shek.XIV, Kështu nga familja feudale e Shpatajve në Gjirokastër kaluan në fenë islame Muriq e Jakup Shpata.Më vonë u konvetruan në islam edhe familje fisnike të tjera shqipëtare.Islamizimi i popullsisë shqipëtare gjatë sundimit osman ishte një proçes i gjatë dhe i ndërlikuar.Ai ishte vazhdim i drejtpërdrejtë i periudhës paraosmane.
Ky revolucion ideologjik,në perandorinë osmane,arriti kulmin e lulëzimit në shek.XVIII.Pas kësaj kohe kemi destabilizimin dhe dekadencën e saj si dhe nënshtrimin e religjionit nga politika,pra dobësimi gradual i institucioneve islame dhe përpjekja për zëvëndësimin e tyre me modelin perëndimor nga ndikimi i ideve nga revolucioni francez.(1789-1794)
Islamizimi i popujve të perandorisë osmane nuk ishte osmanizim,që do të thotë se,në politikën e jashtme dhe në strategjinë e portës së Lartë nuk ishte qëllimi prioritar islamizimi,pra si qëllim në vetvete,dhe aq më tepër turqizimi ashtu siç u përpoqën kolonët grekë e romakë.
Në këtë pikëpamje islamizimi ndryshon diametralisht me fenomenet paraislame sepse islami para së gjithash ishte fe monoteiste dhe si e tillë ajo u përqafua dhe u praktikua pa përdorimin e dhunës fizike dhe psiqike sepse kjo binte në kundërshtim të plotë me dogmën fetare.Pranimi masiv i fesë islame në bazë familjeje,fisi e fshati nuk i mohoi banorëve vëndas:gjuhën,traditat dhe zakonet e tyre,përkundrazi ajo i la të lira dhe nuk i cënoi ato.Revista e pare shqipe u botua ne Janine nga vete administrata shteterore osmane.Feja islame tashmë ishte bërë një fe popullore.
Gjatë periudhës së islamizimit,kur feja islame u bë e dashur dhe dominuese ndër shqipëtarët,toleranca ndërfetare u demostrua në mënyrë perfekte si një model i shkëlqyer i bashkëjetesës paqësore ndërmjet komuniteteve fetare.Kjo,përbënte çelsin e suksesit të përhapjes së shpejtë dhe në mënyrë masive të islamit në popullsinë shqipëtare jomuslimane,që kjo e fundit rrudhosej sistematikisht e kërrusej nga pesha e besimit në shumë zota,si dhe nga bestytnitë e kota.
Përqafimi i islamit nga popullsia vëndase bëri të mundur zhdukjen e stresit dhe çoroditjes së intelektit të krijuar nga feja e krishterë duke krijuar kështu një situatë të re psikologjike,morale e fetare dhe një fizionomi antropometrike normale,një vizion të ri në realitetin e shoqërisë shqipëtare.Dihet fare mirë se përhapja e fesë islame në territorin e perandorisë osmane u ndesh edhe me faktorë kundërshtues nga ana teologjike nga kishat politike katolike e ortodokse.
Fakti se në kohën e sulltan Mehmeti II u lejuan zyrtarisht komunitetet fetare jomuslimane:ortodokse greke,hebraike,armeno-grekoriane etj. forcon argumentin se feja islame respekton parimin e tolerancës ndërfetare.Edhe kur ka patur orvajtje për shkelje të këtij parimi siç ka ndodhur me sulltan Selimi I në fillim të shek.XVI,kur projektoi të islamizoi me dhunë të gjithë kristianët që jetonin në kufinjtë perandorake,plani i tij dështoi nga kontestimi që iu bë në rradhë të parë nga përfaqësuesit të qarqeve të larta akdemike te dijetareve muslimane ,të cilët ,kërkonin respektimin e ajetit kuranor,urdhërin kuranor: “Nuk ka dhunë në fe”.Të njëjtën disfatë pësoi edhe sulltan Murati IV. “Drejtuesit osmanë,-sipas prof.Robert Matrau,nuk kanë pas vullnet asimilimin e popullsive të pushtuara,nuk kryen as osmanizimin dhe as islamizim të detyruar ; përndryshe si do të mund të shpjegonim ruajtjen e gjuhës greke,serbe,bullgare,shqipëtare,të feve të krishtera,të parisë lokale,elemente që fuqitë e mëdha i kanë përdorur,duke u nisur nga fundi i shek.XVIII dhe sidomos gjatë shek.XIX,nën pretekstin e parimit të kombësive dhe të mbrojtjes së minoriteteve etnike dhe fetare”.
Është e pa kontestueshme teza se proçesi e islamizimit,pa dhunë,në Gadishullin e Ballkanit dhe sidomos në Shqipëri bëri të mundur mos asimilimin e shqipëtarëve nga fqinjët dhe të huajt. Shqipëria dhe shqipëtarët kanë luajtur një rol ekuilibri në Ballkan,të cilën e luajnë edhe sot. Ideologu i shquar i Rilindjes Kombëtare Sami Frashëri në gazetën “Terçumani Shark” (Zëdhënësi i lindjes) janar 1878,theksonte: “Qëllimi i Rusisë është të grabisë viset turko dhe shqipëtare dhe t’ua dhurojë bullgarëve,serbëve e grekëve dhe kështu të fshijë nga harta –Shqipërinë iliriane…Mirëpo shqipëtarët kanë mbetur vetëm,kërkojnë bashkpunim me turqit në Ballkan kundër armiqve të përbashkët,edhe Turqia ka nevojë për ndihmën e shqipëtarëve”.Kurse Gjergj Fishta në “Lahutën e Malësisë” ka shkruar :
“Por,pse na të vegjël jemi
Pse kend fis e vëlla nuk kemi
Ne sot shkjaut s’mund t’i bëjmë ballë,
Qi po dot’ma përpijë gjallë,
Prandaj them se e lyp e mara,
Qi edhe sot na,si përpara,
Të rrim njit me mbret të Stambollit,
Përme i bamun ballë Nikollit”.

Shqipëtarët e pranuan Islamin,sepse e kuptuan se ai nuk ishte në asnjë mënyrë mohim i vlerave që përmbanin besimet e mëparshme,por,përkundrazi këto vlera i ngrinin në një etapë të re emancipimi e zhvillimi.Ata e kuptuan se islami nuk kishte të bënte fare me ritet e paganizmit,me idolatrinë dhe idhujtarinë,me injorancën e shprehur në klerin që deri atëherë u kishte shërbyer atyre nga ana shpirtërore.
Në fenë islame njeriu ishte i lirë të të zgjedhë besimin… askush nuk mund të jetë ndërmjetës ndërmjet Zotit dhe njeriut.Islami nuk shenjtëron askënd.Këto mësime të islamit stimulonin alternativën e re kudo tek njerzit.Përhapja e shpejtë dhe në masë e islamit nuk ishte vëtëm rrjedhojë e padiskutueshme e epërsisë ndaj kristianizmit por edhe si rezultat i punës së dobët të kishës dhe të krijimit të një vakumi moral.
Në vitin 1517,Perandoria Osmane mori përsipër edhe detyrën e përgjegjësisë së Khalifatit.Ajo u bë lidership i islamit.Në këtë mënyrë ajo nën influencën e vet të drejpërdrejtë apo të tërthortë tërësinë e vëndeve muslimane veçanërisht vëndet e shenjta i inkuadroi nën juridiksionin islam.
Kur sulltan Mehmeti II pushtoi Kostandinopojën,29 maj 1453,(perandoria bizantine pushoi së jetuari) dhe urdhër që Patriarkana jo vetëm të mos prekej,por të respektohej dhe të lihej e lirë që të zhvillonte lirisht veprimtarinë e saj jo vetëm në Turqi,por kudo ku jetonin ortodoksë.shume prej shqiptareve muslimane moren pjese ne luften kunder bizanteve dhe qendreses se tyre ne Konstandinopje.Ne shenimet historike thuhet se i pari qe ngriti flamurin ne bedenat e kalase ishte shqiptari nga Mati, Ballaban Pasha.Stambolli ka qënë kryeqytet për disa shekuj i Patiarkanës dhe i Khalifatit.Toleranca vazhdon dhe sot.

Në librat e historisë se Shqipërisë permenden luftrat e popullit shqiptar kundër osmanëve,nën udhëheqjen e Skëndërbeut.Historia e luftes të rajoneve si ato te Mirdites,,Krujes malesise kundër superfuqisë botërore osmane ne ate kohe është e pamundur të përshkruhet në këtë shkrim me hollësi.Me parakalim të shpejtë do të ndalemi në momentet më kryesore historike.
Historia e luftrave shqiptaro-osmane nisi me kryengritjen e Gjon Kastriotit (1429-1430) dhe të Gjergj Arianitit (1432-1435) të cilat u thyen nga osmanet për shkak të karakterit spontan të tyre dhe fuqisë së madhe ushtarake osmane.Familja e Kastriotëve (Gjoni dhe Vojsava kishin katër djem : Stanishin,Reposhin,Kostandinin dhe Gjergjin,si dhe pesë vajza Mara,Jella,Angjelina,Vlajka dhe Mamica).E ema e Skenderbeut Vojsava kishte nje prejardhje sllave prej familjes se Brankoviceve .
Mbas kthimit në Shqipërinë vitin 1443 nga beteja kundër Janosh Huniadit të Hungarisë,Skenderbeu merr Krujën duke vrare timarliun e saj dhe më 28 nëntor 1443 me një fjalim u drejtohet shqipëtarëve: “Armët nuk ua solla unë,por ju gjeta të armatosur!
Lirinë e pashë se e keni kudo: në kraharor,në ballë,në shpatat e në ushtat tuaja”.
Më 2 mars 1444 mblidhet kuvendi i Lezhës në të cilin u arrit bashkimi i shqipëtarëve dhe organizimi i veprimeve luftarake.Fitoret e para të Skënderbeut e detyruan Portën e Lartë të nisë fushata ndëshkuese për marrjen e Krujës.U bene disa rrethime ne kohe te ndryshme te cilat paten jehone dhe ne dhe ne Europë sepse deri dje ishin keto shqiptare qe kishin marre pjese ne pushtimin e Konstandinopojes perkrah Osmaneve.Biles kur Sulltan Mehmeti kishte rene moralisht per te pushtuar Konstandinopojen nje shqiptar me emrin Zognush Pasha u kishte folur per moralin luftarak te ulet te bizantinve duke ngjallur shpresat tek Osmanet per te vazhduar luften e tyre.Edhe sot e kesaj dite emir tij eshte ne muret e kullave te kalase. Për heroizmin e shqipëtarëve në luftrat e ndryshme flet historiani turk Idris Bitlisim :
“Shqipëtarët janë nga natyra trima e guximtarë sa nuk ka ku të vejë më.Në sulm e në qëndresë janë shumë të rrëmbyeshëm e të patundshëm.
Shigjetat e shiut të vuajtjeve e të fatkeqësive ata i presin me kraharorët e tyre të hapur dhe nuk vënë kurrë para armikut mburojën e dobësisë e të përuljes”.
Edhe fjala arrnaut ka kete kuptim qe “nuk kthehet mbrapsh” nga lufta.
Në këtë luftë,Skenderbeu në krye të luftëtarëve shqipëtar luftoi jo si kampion i mbrojtjes së krishtërimit.Karakteri i luftës së tij nuk qe fetar por atdhetar dhe personal.Në këto luftra, për 25 vjet,edhe pse i vetëm,ai dilte fitues në dy fronte në atë antiturk dhe kundër Venedikut e Papatit.
E rëndësishme është fakti se në këto luftra ai nuk luftoi si i krishterë kundër gjysmëhanzës dhe as si musliman kundër kryqit,por vetëm si ushtarak i rritur dhe edukuar me mitologjine e luftes ne sarajet e sulltanit.

Gjithashtu duke përmendur se shumë historian të vëndeve të ndryshme dhe të feve të ndryshme kanë dashur t’a “privatizojnë”Skenderbeun,por në këtë aspekt ata kanë dalë të humbur dhe të turpëruar përpara së vërtetës historike.
Pretendimet e kishës katolike dhe të papatit për të argumentuar se ata kanë qënë forca kryesore që mbante në këmbë luftën e shqipëtarëve kundër turqve nuk janë gjë tjetër veçse një spekullim e një abuzim i paskrupullt.
Kjo dokumentohet nga qëndrimi hipokrit dhe armiqësor i papa Piut II që u tregua tepër krenar ndaj Skëndërbeut.
Po kështu,papa Pali II u përpoq me anë të justifikimeve bashke dhe pas ceremonive fetare,të fshehtë qëndrimin e tij të vërtetë dhe të largonte sa më parë Skëndërbeun nga Roma.
Në përfundim të kësaj vizite dhe pritjeje të akullt Skenderbeu do të thoshte: “Më parë të bëja luftë me kishën se sa me turqit” dhe se: “nuk besoja se mund të gjendej mizori më e madhe në botë se sa këta priftërinj”!
Më 17 janar 1468 vdes Skëndërbeu.Emri dhe vepra e tij u bë legjendë, ne periudhen e rilindjes dhe u mitizua ne periudhen e sistemit komunist ne Shqiperi per te qene nje alibi e diktatorit per izolimin qe i beri shqiperise dhe armiqesine qe i shpalli gjithe botes. Skenderbeu nuk e nderroi fene e tij Islame perkundrazi dhe mbas luftes me turqit ai ne vulen e tij shteterore perdorte emrin Skenderbe.

Në shekujt pasardhës perandoria osmane u fuqizua nga ana politike,ekonomike dhe ushtarake.
Njëkohësisht feja islame ne perandorinë osmane pothuajse u shtri me një intensitet të lartë në drejtim të përqafimit të vetëdijshëm të saj nga ana e popullsisë perandorake nëpërmjet punës së palodhur të predikuesve të fesë islame-dhe ndërtimit të xhamive,të infrastrukturës islame dhe të superstrukturës së saj.Zhvillimet e mëvonshme politike u kondicionuan pazgjidhshmërisht nga faktorët ekonimik,të cilët ndikuan në marrëdhëniet ekonomike,në strukturën dhe superstrukturën e perandorisë osmane.
Pavarësisht nga veçoritë politiko-historike,ekonomike dhe ushtarake feja islame vazhdon të përhapet në vëndet e pushtuara ndonëse jo me itensitetin e lartë të mëparshëm.
.
Shekulli XVII ishte shekulli i lulëzimit të perandorisë osmane.Feja islame në Shqipëri me një shtrirje mbarëshqipëtare,konsolidohej vazhdimisht duke u bërë mbisunduese.
Në fund të shek.XIX e fillim të shek.XX perandoria osmane për shkaqe objektive dhe subjektive,të brëndshme e të jashtme,po shkonte drejt mplakjes e rënies së saj nga ana politike,ekonomike e ushtarake.
Pavarësisht nga reformat që u ndërmorën,renia e saj ishte e pashmangshme.
Këto ndryshime dhe zhvillime historike nuk ndikuan fare çështjen e besimit te shqiptareve.
Ritmet e ulta në kalimin në islam nuk e dobësuan supremacinë e fesë islame ndaj të tjerave.
Ngjarjet historike,në shekullin e fundit të ekzistencës dhe sundimit osman,si revolucion borgjez francez i shek.XVIII (1789-1794).Perandoria e N.Bonapartit, Lufta Ruso-Turke, Kongresi i Berlinit 13 qershor 1878,etj. Kriza Lindore ishte e pashmangshme dhe me pasoja të mëdha në jetën e perandorisë osmane.
Në këto kushte historike,të dobësimit të pushtetit osman edhe në Shqipëri, para shqiptarëve dilnin detyra tepër të vështira,të cilat duheshin zgjidhur sa më shpejt e sa më mirë.
Kërkesa për autonomi dhe lufta për pavarësi ishte rruga e vetme për të shpëtuar Shqipërinë nga rreziku i copëtimit të saj nga vëndet fqinj,Greqia,Serbia si dhe nga fuqitë e mëdha.
Idetë e rilindasve tonë kombëtar,Abdyl,Sami,Naim Frashëri , Vaso Pasha, ,A.Z.çajupi N.Mjeda ,GJ.Fishta u bënë ushqim kryesor ideologjik në zgjimin e vetëdijes kombëtare.
Kështu veprat e S.Frashërit “Shqipëria ç’ka qënë,çështë dhe ç’do të bëhet”,Vaso Pashës “O moj Shqypni” e K.Kristoforidhit “Gjaku i malësorëve”e N.Frashërit “Bagëti e buqësi” etj. përbënin fondin patriotiko-atdhetar të krijimtarisë së tyre në dobi të shqiptarizmës.
Në atë periudhe historike, ç’do njeri, u fokusua tek rreziku i copetimit kombetar. Kjo dukuri nuk ndodhi në vendet fqinjë.
Nocioni fe-atdhe përbën binomin historik të shqipëtarëve.Thirrja e V.Pashës:
“Mos shikoni kisha e xhamia,feja e shqipëtarit është shqiptaria” kishte një përmbajtje të thellë atdhetare por kurrësesi afetare me të cilët kanë abuzuar ideologët dhe shteti marksisto-leninist.Vaso Pasha nuk therriste ne fe te re as na nacionalizem por ne nje sfide bashkimi kundrejt rrezikut te copetimit te Shqiperise.Filozofia e tyre kerkonte bashkimin e Muslimaneve e Krishtereve per te ruajtur intergritetin territorial nga copetime sllavo-helen.Perdorimi i kesaj fraze me pas nga sistemi komunist kishte qellime nacionaliste per ta bere ate slogan ne luften kunder fese.Vaso Pasha ishte zyrtar i Perandorise Osmane ne Liban.
Idetë progresiste të rilindasve tanë u materializuan në jetë me qëndresën kundër zbatimit të vendimeve të Kongresit të Berlinit (13 qershor 1878) nën udhëheqjen e Lidhjes Shqipëtare të Prizrenit (10 qershor 1878) Këto kryengritje të brëndshme si dhe faktori diplomatiko-politik i jashtëm përgatitën kushtet historike për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë me 28 nëntor1912 nga patrioti i flaktë Ismail Qemali i cili prezemuhohet se ishte i derguari i Stambollit si deputet perfaqesues i Shqiperise qe u mundua per ruajtjen e copetimit te shtetit shqiptar nga greket dhe serbet duke shpallur pavarsine.

Vijon me FEJA ISLAME PAS PERIUDHES OSMANE