“Njerëz me bisht” dhe a po velemi me mënyrën si na shohin të huajt?
Vladimir Karaj
Grua theth nga Nju Jork TimesPër një kohë shqiptarëve u duhej të luftonin me ata që i quanin ‘njerëz me bisht’, por çfarë ka ndryshuar prej këtij përshkrimi racist tek përshkrimi i sotëm i ekzotikëve të fundit të Evropës? A jemi vërtet ende ekzotikë dhe aq të paparë sa të jemi objekt kureshtjeje?! Pjesërisht duhet të biem dakord që ne ende kemi pjesë të atij misteri “të njeriut me bisht” që fatmirësisht josh turistë edhe pse në një vend pa ndonjë strukturë të mirëfilltë turizmi dhe nga ana tjetër nuk mund të mos vësh re se sa teprohet me këtë lloj paraqitjeje ekzotike deri në media etalon si BBC apo NY Times…
Imazhi, mënyra si na shohin të tjerët (të huajt) e si u dukemi ne atyre, nuk besoj se është diçka që u intereson vetëm shqiptarëve, sidoqoftë shqiptarët duket se ndonjëherë varen prej kësaj. Kjo është ndoshta arsyeja pse shtypi shqiptar vijon të përkthejë prej vitesh reportazhe apo shënime udhëtimi prej të huajsh që e njohin Shqipërinë vetëm prej ndonjë dritareje njëjavore udhëtimi apo prej leximeve të shpejta dhe bisedave me guidat turistike. Sigurisht që si shqiptarë, ashtu siç inatosemi kur lexojmë mori artikujsh për stereotipe negative, në të njëjtën mënyrë na përkëdhelet sedra kur shkrues të Ny Times, The Guardian apo BBC na konsiderojnë dhe na mburrin kryesisht për atë që ka falur Zoti; shkrepat, rërën dhe detin e rrallë për ndonjë punë tonën. Por a vuajmë ne nga ndonjë kompleks i rrallë i të diturit të asaj që mendojnë të tjerët për ne (Nëse mund të quhet kompleks)? Dhe, a është ajo çka thonë të tjerët aq e rëndësishme? Me shumë gjasa përgjigjet e të dyja pyetjeve janë negative. Shqiptarët ose një pjesë e tyre do të reagonin në të njëjtën mënyrë si gjithkush tjetër (minimalisht në Ballkan) ndaj një komplimenti apo një ofendimi që i përfshin personalisht apo në grup. (Faqet në internet, youtube dhe facebook janë aq plot me stereotipe pozitive e negative, me dashuri dhe urrejtje, saqë askush nuk ka nevojë të qëmtojë të tilla gjurmë në gazeta).
Sidoqoftë botimet e shënimeve të udhëtimit të gazetarëve të huaj kryesisht në media prestigjioze vijojnë të zënë faqet e para në Shqipëri dhe nëse si ne keni vite që lexoni apo përktheni të tilla duhet me detyrim ta keni vënë re se si ato përsërisin njëri tjetrin. Ata janë dashamirës flasim për shqiptarë mikpritës, janë thumbues flasim për rrugë që t’i bëjnë “vithet plagë” (The Guardian 2009) dhe përsërisin gjithmonë të njëjtën histori bunkerësh dhe komunizmi. Sigurisht të shkruar për njerëz që nuk e njohin fare Shqipërinë (d.m.th pjesa më e madhe e lexuesve të tyre fillestarë) këto mund të jenë të dhëna interesante, por për shqiptarët këto shkrime nuk para thonë ndonjë të re që ende nuk e dimë. Për ta Shqipëria është ekzotike, njësoj siç ishte për Edit Durham apo të tjerë misionarë të huaj dhe romancierë pak të njohur (Në internet gjen boll shënime udhëtimi të ngjashme dhe jo të famshme ose të panjohura). Vendi “paketohet” thuajse në të njëjtin thes klishesh: Malësorë të ashpër, rrugë të vështira, bunkerë, komunizëm, mikpritje dhe në një lumë po kaq të madh gabimesh gjeografike apo historike, emrash dhe referencash.
Po a është Shqipëria ekzotike dhe aq e panjohur për të huajt siç paraqitet në këto shkrime?! Po, për Julia Langdon, gazetaren e BBC që e kishte parë atë prej 30 vitesh nga Korfuzi, por jo për shumë britanikë të tjerë që prej vitesh kishin kaluar këtyre anëve pa u habitur aq shumë ndoshta. Kjo lloj habie e Langdon është një formë e mirë për të ndjellë turistë, drejt një destinacioni të panjohur, të pashkelur, të pamodernizuar dhe ekzotik, por mjaft kërkues të kësaj të fundit do ta kenë të vështirë të gjejnë ndonjë gjë prej kësaj. Sigurisht ata do të gjejnë shenjat e një vendi shumë të varfër, me plehra në rrugë dhe cepa rrugësh dhe dikund edhe gjire deti ku ende nuk kanë zbritur (fatmirësisht) makina të betonit, por pak prej ekzotizmit. (Sa për saktësim për Langdon, në regjistrat e gjendjes civile nuk rezultoi asnjë shqiptarë me emrin Toniblir).
Tani përtej faktit që këto shkrime do të sjellin turistë të etur për aventura askush që është lexues i rregullt i tyre (shqiptarët të paktën) nuk mund t’i shpëtojë bezdisë që lexon për të kush e di satën herë një shifër tjetër për bunkerët. Për shembull në një shkrim të këtij viti të Jonathan Knott në The Guardian ishte më shumë se 500 mijë, për Tim Neville në Nju Jork Times ishin 750 mijë dhe po të hulumtosh të tjerë numra do të dalin. Dhe sigurisht të njëjtën bezdi do ndjesh kur shkruesit ndalen në mënyrë të përsëritur te stereotipe të tjera (hajdutë makinash dhe një vend njerëzish të armatosur deri në grykë) pjesërisht të vërteta. “Mirësevini në Shqipëri”, shpalli udhërrëfyesi ynë malazez Semir Kardoviç, duke bërë shenjë sikur qëllonte me pushkë”, shkruante në reportazhin e tij të marsit Tim Neville (Nju Jork Times). Gjasat janë që në Shqipëri ka njerëz që gjuajnë apo zotërojnë armë po aq sa në Malin e Zi fqinj dhe ndoshta më pak se në Teksas, por përshkrimi në të dyja rastet nuk do të ngjiste aq mirë sa për shqiptarët. Sigurisht përtej gjithë kësaj një pjesë e mirë e këtyre shkrimeve, edhe pse rrotullohen në masë të madhe rreth gjakmarrjes, burrneshave, bunkerëve, maleve, kullave dhe temave të ngjashme si prej më shumë se 200 vjetësh, kanë brenda edhe mjaft vërtetësi e përjetime. “Është më e lehtë të gjesh një Zanë Mali, sesa një autobus në orar”, shkruhej në The Guardian në një prej këtyre reportazheve të fundit, çka është e vërtetë dhe nuk është se lë të dukemi si “njerëz me bisht”.
http://mapo.al/2013/07/31/njerez-me-...ohin-te-huajt/
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Wordless
Krijoni Kontakt