Lajme - Njohuri - Të Reja

[no name]

Gjeopolitikat rajonale ose integrimi kulturor i Ballkanit

E Premte, 11 Maj 2007

Interviste me z. Fatmir Toci, pjesemarres ne takimin dyditor te botuesve te rajonit ne Beograd

Keto dite ne Beograd, eshte zhvilluar nje takim dyditor me botuesit e rajonit te Ballkanit, ku eshte diskutuar projekti i Antologjise Ballkanike dhe probleme te tjera, qe mund te shihen si nje gjeopolitike kulturore ballkanike. Nga Shqiperia ka marre pjese z.Fatmir Toci, kryetar i Shoqates se Botuesve Shqiptare dhe drejtor i Institutit te Librit dhe Promocionit, "Toena".

Takimi dyditor i Beogradit, ka diskutuar per nje fryme te re bashkepunimi kulturor midis vendeve te rajonit tone dhe per stimulimin e mendimit intelektual ne zhvillimin perspektiv te Evropes. Aty kane referuar edhe ish-zevendes kancelari i Austrise, dr.Erhard Busek, i cili eshte aktualisht koordinator special i Paktit te Stabilitetit per Evropen Juglindore, Jakub Forst Battaglia, perfaqesues i Ministrise se Jashtme te Austrise, si dhe organizatori i takimit, drejtori i Fondacionit "S. Fischer Stiftung", Dietrich Simon...

Z. Fatmir, ju sapo jeni kthyer nga nje takim me botues te Ballkanit, qe u zhvillua ne Beograd. Mbledhja kishte qellim vetem botimin e nje Antologjie Ballkanike?

Takimi i botuesve ne Beograd, eshte vazhdimi i kontakteve midis botuesve te Evropes Juglindore, qe kane nisur vitin e kaluar ne Bazel te Zvicres e me pas, ne fundvitin e kaluar ne Berlin te Gjermanise. Nismen per keto takime, e ka marre nje prej fondacioneve me te njohura gjermane "S. Fischer Stiftung", ne bashkepunim me Ministrine e Jashtme te Austrise, me qellim njohjen me te mire dhe perkthimin e letersise gjermane ne vendet e Evropes Juglindore, rritjen e kontakteve dhe te bashkepunimit midis botuesve te ketyre vendeve dhe mundesine e botimit te letersive respektive, si dhe futjen e nje fryme te re bashkejetese ne trajtimin e figures se heroit dhe te personazhit kryesor ne botimet per femije te ketyre vendeve. Ne nje seksion te vecante, u diskutua per detajet perfundimtare per hartimin e Antologjise me prozatore ballkanike, ku, sic eshte bere tashme e ditur, nga letersia shqipe jane perzgjedhur ata shkrimtare, qe jane me te perkthyerit ne gjuhet e tjera, kryesisht gjermanisht, si Ismail Kadareja, Fatos Kongoli, Luan Starova dhe Beqe Cufaj nga Kosova. Kjo antologji, e cila do te botohet ne 9 gjuhe te vendeve te Evropes Juglindore, si dhe gjermanisht, perfshin 23 autoret me te njohur te vendeve respektive. Ne gjuhen shqipe, eshte perzgjedhur shtepia botuese "Toena" dhe ajo do te dale nga shtypi para organizimit te Panairit te 10-te te Librit "Tirana 2007", ku eshte menduar paraprakisht, qe te behet edhe paraqitja e saj publike. Takimi i ardhshem eshte menduar te organizohet ne Sarajeve ose ne Tirane, brenda muajit korrik 2007.

Sic u theksua edhe me lart, takimi nuk kishte qellim vetem per te testuar mbarevajtjen e punes me Antologjine, por per te hedhur ide dhe diskutuar per nje fryme te re bashkepunimi kulturor midis vendeve te rajonit tone dhe per stimulimin e mendimit intelektual ne zhvillimin perspektiv te Evropes. Keto ishin edhe ne themel te kumtesave qe u mbajten ne takimin dyditor te Beogradit, nga ish-zevendes kancelari i Austrise dr.Erhard Busek, i cili eshte aktualisht koordinator special i Paktit te Stabilitetit per Evropen Juglindore, Jakub Forst Battaglia, perfaqesues i Ministrise se Jashtme te Austrise, si dhe drejtori i Fondacionit "S.Fischer Stiftung", Dietrich Simon.

Mos valle duhet te bejme fjale tani e tutje per nje gjeopolitike kulturore ne vendet e Evropes Juglindore dhe si duhet kuptuar kjo?

Ne fakt shihet nga te gjithe, qe Evropa Juglindore eshte pjesa me e trazuar dhe akoma e pastabilizuar e kontinentit te Evropes, me probleme etnike e mllefe historike, me zhvillim social-ekonomik me te prapambetur e standarde me te uleta te jeteses, me zhvillime politike te paqendrueshme dhe levizje popullore te pakontrolluara. Per fatin e keq, ndikimi i politikes ne zhvillimin e ketyre vendeve ne pothuaj 20 vjetet e fundit, ka qene jo rrallehere destruktiv dhe, ne vend qe ta conte perpara zhvillimin e shoqerive ballkanike, i ka ngadalesuar proceset dhe me keq akoma, i ka bere qe te bejne hapa mbrapa. Direkt apo indirekt, qendrime te tilla, ku me shume e ku me pak, jane pasqyruar edhe ne zhvillimet kulturore te ketyre vendeve, vecanerisht ne fushen e botimeve. Ne jo pak raste ne letersi, publicistike, memorialistike, trajtesa historike, botime mbi debate te ndryshme, por edhe ne letersine per femije, nxitet akoma fryma e urrejtjes dhe qendrimet nacionaliste, evokohen lufterat heroike te popujve te ndryshem dhe fitoret e shenuara ne beteja me vendet fqinje, u hidhet benzine merive te vjetra nderetnike dhe jane te ndjeshme notat e denigrimit dhe te racizmit primitiv. Fryma, ceshtjet qe u trajtuan dhe perfundimet e takimit, ishin per nje ere te re ne marredheniet e bashkepunimit e te bashkejeteses ne kete pjese te Evropes, duke theksuar ketu rolin dhe ndikimin e madh, qe ka kultura ne pergjithesi dhe letersia ne vecanti.

Padyshim qe ketu, nuk behet fjale per gjeopolitika kulturore te dhena ne formen e recetave, standarde per te gjitha vendet, shabllone heronjsh e personazhesh ballkanike, pasi cdo vend ka historine, kulturen e traditen e tij, ka vecorite e zhvillimeve e formimeve shekullore, ka ate qe rendom quhet, identitet te tij kombetar.

Perse pikerisht letersia per femije zuri me shume vend ne diskutimet e atij takimi?

Ishte nje seance e vecante, qe iu kushtua vendit qe ze letersia per femije ne letersine e vendeve te Evropes Juglindore. Referati i z.Hans-Heino Ewers, drejtor i Institutit te Librave per Femije ne Universitetin Goethe te Frankfurtit, ngjalli shume debate dhe qendrime te ndryshme te pjesemarresve. Edhe une diskutova me gjere pikerisht rreth kesaj pike. Ne botojme gjate nje viti shume tituj nga letersia per femije dhe problemet me te medha, pervec veshtiresive ne gjetjen e ilustratoreve, kemi perkthimet e pershtatshme nga letersia e huaj per femije. Kjo lidhet me faktin se botimet per femije, jane dhe duhet te jene nje nderthurje midis letersise dhe pedagogjise. Ato kane brenda tyre edhe elementin artistik-estetik, edhe rritjen e njohurive (te mesuarit), edhe argetimin. Une shkoja ne Beograd direkt nga Panairi i Nderkombetar i Librit ne Shkup, ku pata edhe shume takime bashkepunimi me botues nga Maqedonia dhe vendet e tjera te Rajonit. Mund te duket e cuditshme, por nga te gjitha botimet e ilustruara per femije, nga vendet e Rajonit qe na terhoqen vemendjen, shumica e tyre trajtonin personazhe historike e heronj kombetare, te cilet e kane kaluar jeten me shpate a pushke ne dore, qe kane korrur fitore, duke shkelur mbi kufomat e panumerta te kundershtarit, qe kane vrare e kane prere me dhjetera e qindra koka te armikut; dhe ky armik, ne te gjitha rastet, ishin fqinjet ballkanike, me te cilet sot kerkojme te bashkepunojme e te jetojme ne paqe. Kjo fryme ne shume raste, eshte e trajtuar edhe ne tekstet e historise te te gjitha niveleve ne shkollat tona dhe te fqinjeve tane. Duke vecuar botimet me figura te tilla, te njohura tradicionalisht si Borebardha, Kesulekuqja, Pinoku etj., te cilat tashme kane hyre edhe ne vendin tone me botime te shumellojshme, ne tekstet e tjera nga kjo letersi, ishte e veshtire te zgjidhje ndonje gje per te qene, duke e perkthyer ne gjuhen shqipe. Pikerisht per kete arsye, diskutimi u ndoq me interes dhe u pranua nga te pranishmit si nje problem i madh i letersive respektive.

Si mund te mendohen te zgjidhen, apo te themi se jane ne rrugen e zgjidhjes, probleme te tilla kaq delikate, sic eshte puna e heroit, kur institucionet botuese jane te lira dhe jashte cdo kontrolli institucional?

Mendoj se takime te tilla kane si synim, se pari, sensibilizimin per demin qe sjellin ne formimin dhe edukimin e brezit te ri botime te tilla, si dhe rrahjen e mendimeve per gjetjen e rrugeve per minimizimin e tyre. Nje rol dhe pergjegjesi te madhe, kane institucionet e arsimit dhe kultures te cdo vendi, te cilat duhet te jene me te kujdesshme ne perzgjedhjet dhe rekomandimet e tyre per ate qe duhet te lexojne femijet tane. Nxitja tematike e botimeve, nepermjet garave e konkurseve te ndryshme, koedicionet ne botime me suporte te institucioneve e fondacioneve te ndryshme nderkombetare, nxitja e perkthimeve nga letersite per femije e vendeve te ndryshme te Evropes, sipas programeve te vecanta qe mund te ofrojne keto institucione kulturore etj., u pranuan si disa prej rrugeve per te hyre ne rrugen e zgjidhjes se problemit. Padyshim qe kjo, nuk u pa si nje pune e lehte e qe mund te zgjidhej menjehere, sepse institucionet botuese jane te lira te botojne ate qe ata mendojne dhe jane, ne nje fare menyre, "jashte cdo kontrolli institucional", sic u shprehet edhe ju. Por, ne shoqerite e shendosha, qe drejtohen nga institucione dhe politika kulturore integruese, botime te tilla problematike do te mbeten si ishuj te vetmuar e gjithnje e me shume me te vegjel, pa ndonje efekt te ndjeshem ne formimin arsimor e kulturor te brezit te ri.

Ju thate se ky takim, sherbeu edhe per zgjerimin e marredhenieve midis botuesve te Rajonit. A arritet ndonje marreveshje konkrete me botuesit e tjere?

Vec njohjes nga afer me shume botues te njohur nga rajoni, ne patem mundesine te bisedojme konkretisht per mundesine e botimit ne gjuhet respektive te autoreve qe ne botojme. Pa dashur te hyj ne hollesite e marreveshjeve (cdo gje do te behet e ditur ne kohen e duhur), une mund te informoj se jane arritur perfundimisht marreveshjet per botimin e Fatos Kongolit ne gjuhet maqedonase, boshnjake, kroate e turke; dhe jo vetem te nje libri, por te disa botimeve te tij, te dala tashme ne gjuhen shqipe e franceze. Ne e kemi bere te ditur tashme, se romani i tij "Lekura e qenit", se shpejti do te dale edhe ne gjuhet angleze dhe greke nga botues te njohur te ketyre vendeve. Gjithashtu, u bisedua edhe per mundesine e botimit ne gjuhe te ndryshme ballkanike edhe te shkrimtareve te tjere, qe botojne te ne, si Bashkim Shehu (te cilit brenda kesaj periudhe i botohen dy romane te tij ne Amerike), Diana Culi, Flutura Acka etj. Nga ana tjeter, ne u interesuam dhe kemi bere nje perzgjedhje, besojme te mire, per sjelljen ne shqip te disa prej autoreve me te njohur ballkanike, nen emrin e nje kolane, qe e kemi titulluar "Letersi nga rajoni", te cilen e kemi filluar me perkthimin e shkrimtarit kroat, Bozidar Prosenjak, dhe dy me te njohurve nga Mali i Zi, Hoxhiq e Asanoviq; nje antologjie te plote te poezise sllovene, gjithashtu te nje antologjie te tregimit te shkurter maqedonas, si dhe dy shkrimtareve romanciere nga Maqedonia.

Ne besojme se ky eshte fillimi i nje politike te re botuese ne rajon, ne kuadrin e nje gjeopolitike kulturore shume me te gjere, ne sherbim te njerezve qe jetojne e punojne ne keto treva ne fillimin e mijevjecarit te trete, me shpresen e ndryshimeve te medha ne marredheniet midis tyre.





Tonin Cobani

[no name]

Shpallet monument kulture ura e ndertuar nga Ali Pasha


Derguar me: 16/05/2007
• Një urë mbi lumin Drino, e cila pritet të shpallet shumë shpejt monument kulture, mendohet të jetë ndërtuar nga Ali Pashë Tepelena, diku rreth 300 vjet më parë

Në të vërtetë, sot ekziston vetëm një fragment i kësaj ure. Grupi i ekspertëve nga Drejtoria rajonale e Monumenteve të Kulturës bëjnë të ditur se e kanë vëzhguar ditët e fundit Urën e vjetër të Leklit, objekti i periudhës osmane, me qëllim përfshirjen e tij në fondin e monumenteve të kulturës. "Tashmë grupi është duke përgatitur një dosje me fotografi dhe të dhëna historike, por dhe inxhinierike të Urës së vjetër të Leklit, në mbështetje të propozimit të shpalljes së statusit të saj 'monument kulture", - tha dje drejtori i Degës Rajonale të Gjirokastrës, Spartak Drasa.
Specialistët bëjnë të ditur se ky fragment i urës ndodhet në veri të rrethit të Gjirokastrës. Është pikërisht zona ku ndahet kufiri administrativ mes Gjirokastrës dhe Tepelenës, në pjesën ku ndahet lugina lindore dhe ajo perëndimore e Drinosit, rreth 500 metra në jug të pikës turistike të Ujit të Ftohtë. Gjurmët e saj ndodhen në shtratin e lumit Drino, fragmentet më të qarta të të cilave janë themelet dhe muret prej guri. Ura ka tri këmbë, një prej të cilave është e dukshme, për shkak të vendosjes sipër një shkëmbi natyror që qëndron në mesin e rrjedhës së shtratit të Drinos.
Hipotezat
Specialistët e degës së monumenteve në Gjirokastër mendojnë se kjo urë mund të jetë ndërtuar nga Ali Pashë Tepelena në shekullin e 17-të. Sigurisht për një motiv të menduar mirë, si edhe shumë objekte të tjetra ndërtuar në kohën e tij. Specialistët mendojnë se Ali Pashai kishte synim të krijonte një lidhje territoriale me pjesën lindore të zonës. Ura është e dëmtuar si pasojë e erozionit kohor dhe fshati Lekël i rrethit Tepelenës nga na marrë emrin, është fshati në të cilin Ali Pashai kishte këshilltarin e vet të sigurisë Thanas Vaja.

Përfaqësuesit e Drejtorisë së Monumenteve të Kulturës të Gjirokastrës, ndonëse kanë parë nga afër objektin në fjalë, janë mjaftuar duke pohuar se vlerësimin e objektit shumëshekullor, do ta bëjë një grup specialistësh nga Instituti i Monumenteve të Kulturës në Tiranë, të cilët janë ftuar të vijnë këto ditë për këtë qëllim. Aktualisht siç pohojnë specialistët, objekti që pretendohet të jetë ndërtuar në kohën e pushtimit osman, ndodhet nën vëzhgim. Kjo, për të pritur momentin kur do të zbardhen të gjitha detajet dhe faktet e reja historike për elementët e ndërtimit të saj, stilin si edhe funksionin që ka pasur në atë kohë.
Dëmtimet
Nga dëshmitë e shumta të banorëve përreth mësohet se kjo urë, gjatë kohës së verës shërben për pushuesit që vijnë në lumin e Drinos për t'u larë, si trampolinë por mjaft herë ajo është dëmtuar edhe nga persona të pa-përgjegjshëm që gjuajnë peshq me dinamit. Një dëshmitar pohon se ka ndeshur tri raste flagrante, që disa peshkatarë me dinamit kanë dëmtuar pjesë të bazamentit të urës së supozuar, pasi pengon rrjedhën e lirë të gjallesave në ujërat e Drinosit. Kjo edhe mundet të shpjegohet me animin nga pjesa jugore e rrjedhës së lumit por sipas specialistëve të monumenteve të kulturës, animi i këtij objekti vjen nga ka faktorët atmosferikë dhe erozionin disavjeçar.
Gazeta Shqiptare

[RaPSouL]

Pango, Shkarkime dhe në institucionet kulturore

Behet fjale për ristrukturime jo vetëm brenda ministrisë, por edhe në institucionet e varësisë. Në emër të kësaj reforme, institucionet do të kenë disa punonjës më pak


Duket se ethet e shkurtimeve për institucionet kulturore tani kanë filluar. Ndonëse kur u emërua si ministër i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve,z. Ylli Pango nuk bëri asnjë lëvizje në administratë, këto ditë diçka ka ndryshuar. Është fjala për ristrukturime jo vetëm brenda ministrisë, por edhe në institucionet e varësisë. Në emër të kësaj reforme, institucionet do të kenë disa punonjës më pak. Një shkresë zyrtare e dërguar nga Ministria e Kulturës për drejtorët përkatës, e bën të ditur këtë gjë.

Në Teatrin Kombëtar do të jenë 2 punonjës më pak. Po kështu, shkurtime administrate do të ketë në Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit, ku aktualisht janë 13 punonjës e mes tyre, drejtorit të sapoemëruar Artan Minarollit, do t’i duhet të vërë gishtin. Edhe pse ka deklaruar se nuk ka nevojë për shkurtime, por për njerëz të tjerë, urdhri vjen nga Ministria e Kulturës. Numri i punonjësve që duhen shkurtuar nga administrata është i ndryshëm për çdo institucion. Të dhënat që vijnë nga burimeve pranë institucioneve shprehen se nga ky ristrukturim nuk janë përjashtuar as Teatri i Operas, Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve Popullore, Qendra Kulturore e Fëmijëve, Teatri i Kukullave, Instituti i Monumenteve të Kulturës me 6 punonjës, etj.

Janë afërsisht rreth 48 punonjës, që pritet të jenë jashtë institucioneve të kulturës në zbatimin e këtij vendimi. Këto pasohen edhe me ndryshime brenda vet ministrisë, ku do të ketë shkrirje të disa strukturave dhe ngritjen e disa të tjerave që me sa duket, do të mbulojnë edhe funksione të caktuara për institucionet e varësisë. Që në ditët e para të detyrës së tij si ministër i Kulturës, Ylli Pango është shprehur për një ristrukturim të organigramës. “Kam ndër mend të bëj dhe një ristrukturim të organigramës, për momentin brenda numrit të punonjësve që kemi. Do të bëj lëvizje vetëm aty ku fakti që nuk është punuar është fare i qartë. Kjo vlen edhe për institucionet e varësisë”, - ka theksuar Pango në intervistat e tij të para.

Kanë kaluar më shumë se dy muaj, dhe lëvizjet e para po duken vetëm tani. Kjo kohë duhet të ketë shërbyer për të reflektuar se ku e si do të bëhen ndryshimet. Deri tani duket se nuk janë prekur drejtorët e këtyre institucioneve. Megjithatë ende nuk dihet skema e plotë e ristrukturimit. Drejtoria e Trashëgimisë Drejtoria e Trashëgimisë Kulturore ka qenë një ndër më të mëdhatë që është përfshirë në ristrukturim. E drejtuar nga studiuesi Vaso Tole, kjo drejtori është kthyer në një sektor të thjeshtë. Shkrirje ka pasur edhe në drejtori të tjera, ku më tepër ndryshimet kanë prekur turizmin dhe kulturën. Organigrama e re është përqendruar në këto dy fusha, të cilat kur mori detyrën si ministër i Kulturës, Ylli Pango i cilësoi si prioritare.

[no name]

Trashegimia Kulturore nuk ka me nje drejtori te sajen ne organigramen e re te Ministrise se Turizmit Kultures Rinise dhe Sporteve. Eshte pare e udhes, qe kjo drejtori, nga e cila kane kaluar tere projektet e rendesishme ne fushen e trashegimise kulturore ne bashkerendim edhe me institucionet e varesise apo edhe organizata nderkombetare, te shkrihet. Te shkrihet me Drejtorine e Turizmit, dhe prej ketij miksi ka dale ajo e mbiquajtur, Drejtoria e Turizmit dhe Kultures Kombetare.

Drejtori per te cilen askush nuk preferon te flase, madje as emrat e grupit te punes qe ngre ministri ne te tilla raste, kur kerkon te beje ndryshime ne organigrame nuk behen te ditur. Vecse mesohet qe nje nder ta eshte Shefi i Kabinetit prane ministrit Ylli Pango, Fisnik Brovina, qe duket se ka drejtuar edhe grupin e punes.

Nese kerkon te mesosh dic me shume per kete drejtori, askush nuk prononcohet, qofte edhe vetem per te bere te ditur faktin e thjeshte dhe thelbesor, se si do te funksionoje kjo drejtori e re e ministrise. Mandej per te dhene shpjegimet ne kesi rastesh, pse u pa e nevojshme te kishte nje shkrirje te ketyre dy drejtorive dhe cfare synohet te arrihet me kete levizje te fundit brenda ministrise.

Nga zyra e shtypit, qe eshte e vetmja prej nga mund te marresh ndonje informacion sado te vogel per kete shkrirje qofte edhe nepermjet thenies: "nuk dime gje", thuhet se nuk dihet as se si do te zgjidhet drejtori i kesaj drejtorie te re qe "mbiu" ne MTKRS.

Kjo ndoshta per faktin se askush duket se nuk ndjehet kompetent, per te treguar se cfare eshte synuar te arrihet me shkrirjen e ketyre dy drejtorive secila teper e rendesishme duke qendruar vecmas tjetres. Megjithate, i vetmi reagim zyrtar ne kete rast, vjen nga zyra e shtypit te ministrise dhe vecanerisht nga Desada Metaj, e cila prerazi pohon per "KJ" se, "kjo ka te beje me prioritetet e ministrit te ri dhe politikat qe ai po ndjek ne ministri".Prioritet qe jane bere publike qartazi prej ministrit Ylli Pango, prej dites se pare ne krye te "kupoles se kultures", duke i meshuar se tepermi turizmit kulturor. Dhe zgjidhjen optimale duket se e ka gjetur ne ngerthimin e Drejtorise se Trashegimise Kulturore me Turizmin. Cka do te thote se edhe parqet arkeologjike, te trumbetuara si nje nder arritjet me te medha te ketyre koheve do te administrohen nga kjo drejtori, e cila ende nuk ka nisur te funksionoje e asnje afat se kur do te mund te jete e hapur edhe per informacion nuk eshte bere publik. Nderkohe qe dy drejtorite e tjera kane pushuar se funksionuari, pasi drejtoret e tyre aktualisht gjenden ne listen e pritjeve, dhe specialiste e drejtues te tyre nuk kane nje zyre ne te cilen mund te trokasesh per te qartesuar ndonje pike te erret.

Nje nder ta eshte edhe Vaso Tole, tanime ish-drejtor i Trashegimise Kulturore ne ministri e qe per vite me radhe ka drejtuar kete drejtori teper te rendesishme, por momentalisht mund vetem te thote se emri i tij eshte ne listen e pritjeve dhe kaq. Pra ne ate liste, kur duhet kohe te jepet verdikti se cili do te jete pozicioni i tij i mevonshem ne ministri dhe nese do e kete nje te tille apo jo.

Ky mund edhe te jete nje hap tejet pozitiv, qofte ne politikat e zhvillimit te turizmit por edhe ne ato politika qe do te ndiqen per trashegimine kulturore, por per sa kohe asgje nuk behet publike, dhe veprohet ne "fshehtesi te plote" me te drejte pyetet: C'do jete kjo drejtori dhe cfare do kete prioritet? Mos valle vetem turizmin kulturor?! Po me ate pjese te trashegimise kulturore qe edhe mund te mos perfshihet ne paketat e turizmit kulturor cdo behet?

Ndersa ne anen tjeter dihet qe jane dy ligje per te cilet kjo drejtori duhet te kujdeset sa i takon implementimit te tyre, njeri "Per trashegimise kulturore" dhe tjetri qe sapo eshte miratuar, ai "Per turizmin"!

[Flori]

Shpellat, një Shqipëri ende e pazbuluar

Studiuesi i njohur, Moikom Zeqo, ka shënuar eksperiencën e radhës në bredhjet e tij tutje tëhu nëpër vise e troje ekzotike, kësaj here duke ecur në udhët që të çojnë drejt një pasurie jo të harruar, por asnjëherë të trajtuar në Shqipëri, asaj të shpellave. "Jemi vend unikal në këtë drejtim, thotë Zeqo. Në Shqipëri nuk ka as katalogim zyrtar e as ndonjë instancë që mund të merret me shpellat si pasuri e kombit. Madje në këtë pikë, sipas Zeqos, nuk e njohim atë që mund të konsiderohet Shqipëri e dytë, që është ajo e fshehta, e pazbuluara, mistikja dhe burimorja. Sepse, thotë Zeqo, miku i tij amerikan, Peter Febrorielli, mori me vete kampionë bloze nga shpella e Pirogoshit në Skrapar, për të zbuluar një fakt të hamendësuar, por shumë afër të vërtetës sipas të dhënave: që në viset Shqiptare mund të jetë ndezur zjarri i parë në Evropë; ose që Shqipëria të ketë qenë ndër vendet e para në kontinent ku është ndezur zjarr. "Peter Febrorielli ishte mjeshtër dhe që në fazën fillestare të studimit të një kampioni mund të nxirrte një konkluzion", thotë studiuesi Zeqo. Të dy bashkë, të financuar nga drejtori i muzeut privat, "Mezuraj", Eduart Mezuraj, ndërmorën një udhëtim studimor një muaj më parë drejt shpellës së Pirogoshit e kanioneve të Osumit në Skrapar e atyre të Vjosës. Atje ka pasuri me vlera të jashtëzakonshme, thotë Zeqo. Ndërsa për shpellën e Pirogoshit, që është më e gjata në Shqipëri, gati 2 kilometra, Zeqo shprehet se aty ka një lloj pasurie të madhe flore dhe faune. Për shembull, profesori amerikan kishte hasur në një salamandër nëpërmjet së cilës mund të përcaktonte nëse në gjatësinë e shpellës kishte ndonjë dalje tjetër. Por aty, amerikani Peter Febrorielli kreu dhe studime të kulturave mikrobike, ngase sipas Zeqos ishte i interesuar për shërimin e një sëmundjeje të quajtur Lyma. Dhe i gjithë ai "shok" mahnitje dhe befasie që kishte pësuar studiuesi i huaj, kishte rezultuar me premtimin për të sjellë një ekip xhirimi të "Discovery Channel" në Shqipëri. Që aty, Febrorielli ka marrë dhe kampionet e hirit për t‘i kaluar në studim laboratorik, për t‘i vënë një datë ritit të domosdoshmërisë praktike të ndezjes së zjarrit që shënjohet dhe si fillim i jetës njerëzore.

Mirëpo sa të rëndësishme janë shpellat në lëmin e studimeve historike? Më tepër në lëmin e antropologjisë, shprehet studiuesi Zeqo. Shpellat dhe speleologjisë janë burimi kryesor për zbulimet antropologjike, sipas Zeqos, që sjell si shembull rastet e zbulimeve të mëdha në shpellat në Alfamilos të Spanjës dhe Laskose të Francës, ku bëhej fjalë për një qytetërim prehistorik. Njeriu jetonte në shpella dhe aty e ngjizi jetën, ndaj dhe studimet antropologjike nuk mund të nisen tjetër veçse nga studimi i qytetërimit të shpellave. Po rasti shqiptar? Është ndër handikapët më të mëdhenj mungesa e speleologjisë në Shqipëri, si një shkencë që ka një objekt të vetëm, siç janë shpellat, por me objeksione të gjëra. Dimensioni kulturor është një prej tyre. Zeqo thotë se ka një shoqatë speleologësh që drejtohet nga Gëzim Ruci, një njeri që ka shkuar deri në Polin e Veriut, por që tani është paralizuar. Pra, ka njerëz që tërhiqen nga kjo fushë, por në nivel zyrtar e institucional në Shqipëri nuk ekziston speleologjia. Madje nuk ekziston asnjë hartë zyrtare e vendndodhjes së shpellave në Shqipëri, ndërkohë që ato kanë qenë objekt studimi ndër vite, por më shumë nga të huajt. I vetmi shqiptar që i ka studiuar ato e madje dhe i ka botuar në një libër, sipas të dhënave të Zeqos, është mesjetologu i njohur Theofan Popa. Ky i fundit është marrë më shumë me shpellat eremite, të cilat bëheshin strehë e murgjve të vetmuar e në to ekziston një pasuri e jashtëzakonshme pikturash e afreskesh. Janë rreth 70 shpella të tilla në territorin shqiptar, ku ndër më të njohurat janë tre të tilla, pra shpella eremitësh, në Kollomoç afër Prespës. Mesjetologu Popa kuptohet që është marrë vetëm me aspektin fetar të tyre dhe jo me pasuri të tjera. Por ç`pasuri të tjera kanë shpellat që mund të luajnë dhe rolin e parqeve kombëtare? Studiuesi Zeqo sjell si shembull të gjitha vendet evropiane që jo vetëm e kanë të zhvilluar shkencën e speleologjisë, por dhe kanë marrë në mbrojtje me ligj të gjitha shpellat, pas një regjistrimi dhe katalogimi të imtësishëm. Specifikisht ai i referohet shembullit të Kroacisë si një vend shembull në këtë drejtim. Por të vijmë më afër akoma, në Kosovë. Atje ndodhet shpella e famshme e Gadinës, e shndërruar në muze. Sigurisht, ajo është dukshëm një shpellë përplot stalaktite dhe stalakmite, por dhe në Shqipëri ka të tilla, thotë Zeqo. Ai përmend një serë shpellash të cilat i ka shkelur gjatë ekspeditave të ndryshme, sidomos në veri, ku janë gjetur të dhëna jete në lashtësi. Sepse, siç pretendon Zeqo, edhe për kulturën tonë ka shumë rëndësi studimi i kulturës së zjarrit që i paraprin neolitit dhe që gjendet pikërisht në brendësi të shpellave. Ka ardhur koha që ato të katalogohen dhe merren në ruajtje, thotë Zeqo. Të marrin statusin e parqeve kombëtare e të shndërrohen në vende atraktive për vizita turistike dhe studimore. Zeqo tregon se në një shpellë në trevën e Skraparit ndodhet një afresk me gjurmët e plumbave të një automatiku. Ndërsa andej nga Kurveleshi ka hasur në një njeri që e kishte kthyer shpellën në depo private. Kështu mund të katandisen një ditë të gjitha shpellat dhe vlerat që gjenden në to dhe "Discovery Channel" mund të vijë në Shqipëri për tjetër motiv xhirimi: se si në një vend evropian si Shqipëria njerëzit kanë kaq pak respekt dhe kujdes për vendin e tyre. Studiuesi Zeqo thotë se një ndër ushqyesit e krenarisë kombëtare te një popull (përveç ndeshjeve të Kombëtares së futbollit) është zbulimi i pasurive që fsheh toka, që mund t‘u prezantohen të huajve si vlerë e atij vendi. Në rastin e shpellave, Zeqo thotë se aty fshihet Shqipëria e dytë, për nga vlerat gjithmonë. Një Shqipëri që duhet zbuluar, ruajtur e prezantuar për hir të krenarisë që ajo të mos mbetet kurrë boshe dhe kallp.

[J@mes]

Kujtohet sakrifica e fundit angleze ne Shqiperi

E Hene, 12 Nentor 2007


Ambasada e Britanise se Madhe ne Tirane mbajti dje nje sherbese perkujtimore ne Varrezat e Deshmoreve Britanike dhe te Komonuelthit ne Parkun e Tiranes per ata qe bene sakrificen e fundit. Ne shenje mirekuptimi dhe pajtimi, te pranishem ne ceremonine e zhvilluar ishin dhe zv/Kryeministri, Gazmend Oketa, ministri i Brendshem, Bujar Nishani, ai i Mbrojtjes, Fatmir Mediu, i Puneve te Jashtme, Lulezim Basha, si dhe perfaqesues te trupit diplomatik, te akredituar ne Tirane, atashe ushtarake, etj.

Tradita e se Dieles Perkujtimore e ka origjinen ne kapitullin e fundit te Luftes se Pare Boterore. Ne oren 10.00 te dates 11 nentor 1918, armet ne Frontit Perendimor rane ne heshtje, pas me shume se kater vjetesh lufte. Momenti kur armiqesite pushuan u be boterisht i lidhur me perkujtimin e atyre qe vdiqen ne lufte. Dita perkujtimore (11 nentori ose e diela me afer kesaj date) eshte zgjedhur nga vendet aleate, si nje dite per te kujtuar sakrificen e atyre, qe kane vdekur ne te gjithe lufterat dhe konfliktet. Lulekuqet qe vishen ne javet e para dhe pas 11 nentorit ne shenje perkujtimi dhe qe jane prodhuar nga Legjioni Mbreteror Britanik, Shoqata Britanike e Veteraneve gjenden ne Ambasaden Britanike ne Tirane. Lulekuqet u ofruan dhe dje ne diten e sherbeses perkujtimore.

Koha Jone

[J@mes]

Neser cel dyert panairi i librit

E Marte, 13 Nentor 2007

Jubileu i panairit te librit “Tirana 2007” eshte ne prag. Neser Qendra Nderkombetare e Kultures do te jete e pushtuar nga librat, duke shenuar keshtu celjen e edicionit te 10-te te panairit me te madh te librit ne krahinat shqiptare. Per 6 dite me radhe, deri me 19 nentor, jo vetem brendia e Piramides, por edhe sheshi para saj do te jene te mbushur me libra, qe do te ofrohen per lexuesit, si ne cdo panair, me cmime me te favorshme. Sikunder eshte bere tradite, tanime, panairi nuk ka vetem botimet qe i ofrohen lexuesve, por edhe kontaktet me autoret ne promovimet e librave te tyre, por edhe neper stendat e shtepive botuese. E takimet e perurimit do te organizohen cdo dite, sidomos per promocionin e librave te rinj qe dalin nga shtypi ditet e panairit, e sidomos ato libra me vlera te medha, per te cilet do te organizohen edhe debate te mirefillta. Per cdo organizim te tille, vec programit ne katalogun e panairit dhe afishe te shumta ne mjediset e QNK-se, cdo takim do te njoftohet edhe ne gazeten e panairit, qe kete vit do te jete nje suplement ne brendesi te gazetes “Koha Jone”.

Duke qene se Piramida ofron mundesi te pakta ekspozuese per kerkesat e larta te ekspozuesve, u mendua si nje zgjidhje dalja jashte mureve te saj. Nepermjet konstruksioneve provizore me te lehta ne pjese para hyrjes, pra ne sheshin e QNK-se, duke ngritur cadra ekspozuese per botuesit e interesuar, te cilet kane pasur kerkesa me te medha ekspozuese se nga sa mund te jene akorduar ne mjediset e Piramides.

Veprimtari te planifikuara e autore te ftuar

Promovime librash, biseda e debate me lexues e dashamires te librit, takime me shkrimtare, jane ato qe s’kane per t’i munguar asnje moment diteve te mbajtjes se ketij panairi. Jane 3 salla ne dispozicion te botuesve, ku ne ore te ndryshme do te kete takime me autore te shumte. Kete vit pritet qe numri i autoreve te ftuar te jete mbi 120. Cdo aktivitet promovues dhe takim do te lajmerohet, jo vetem ne vende te dukshme ne hapesirat e QNK-se ne faqen e pare te katalogut te panairit, por edhe ne gazeten e perditshme te panairit, e cila kete vit do te jete ne formen e nje suplementi ne te perditshmen “Koha Jone”. Nuk ka veprimtari ne boten shqiptare, qe te mbledhe kaq autore, studiues, kritike, gazetare etj. Pritet qe pergjate diteve te panairit te jene te ftuar, pos shkrimtareve ne ze te trevave shqiptare, qe kane qene te pervitshem, edhe shkrimtare italiane, greke apo dhe amerikane, te cilet kane edhe vepra te perkthyera ne gjuhen shqipe. Eshte konfirmuar prania e Rexhep Qosjes, pasi gjate diteve te panairit do te promovohet romani i tij me i ri dhe vepra e plote e Naim Frasherit, me te cilen ai eshte marre gjeresisht.

Pjesemarrese, 100 shtepi botuese

Ne kete jubile te panairit te librit, “Tirana 2007”, marrin pjese mbi 100 shtepi e ente botuese, agjenci shperndarjeje libri, studio grafike e diskografike, shtypshkronja, institucione, organizata e subjekte te tjera qe kane si objekt kryesor te punes se tyre punen me librin dhe punen botuese. Qellimi kryesor i organizimit te kesaj veprimtarie eshte ekspozimi dhe berja publike ne menyre sa me te gjere te botimeve shqiptare, kryesisht atyre te reja te vitit te fundit. Jane botime e reja, nje pjese e mire per te paren here ekspozohen ne ditet e panairit, ato qe do te jene edhe ne qender te stendes, duke i dhene mundesi lexuesve te marrin informacionin per keto botime.

Cmimet dhe vleresimet per autoret

Dhenia e cmimeve te ndryshme letrare gjate diteve dhe ne perfundim te panairit te librit, tanime eshte shnderruar ne nje tradite. Cmimet me te rendesishme jane ato qe jep Shoqata e Botuesve Shqiptare per shkrimtarin dhe perkthyesin e vitit. Por do te kete edhe cmime dhe vleresime per paraqitjen me te mire te stendes, per librin me te realizuar, per autorin me te dashur per femijet (nga UNICEF) etj. Ne dy vitet e kaluara cmimin e shkrimtarit me te mire e kane marre Fatos Kongoli e Vath Koreshi (pas vdekjes) ndersa per perkthyesit, Edit Dibra e Shpetim Cuka.

Koha Jone

[J@mes]

Diana Gellci merr cmimin “Pedagogu i vitit” ne Detroit

E Shtune, 10 Nentor 2007


Diana Gellci u nderua me titullin “Pedagogu i vitit” per vitin 2007 ne Wayne County Community College ne Detroit, me motivacionin “Per pasionin, njohurite dhe perkushtimin ne pune”. Cmimi iu dorezua dy dite me pare ne nje ceremoni te organizuar ne takimin vjetor te me shume se njemije pedagogeve ne qendren e njohur COBO, ne Micigan te Shteteve te Bashkuara te Amerikes. Distrikti i Wayne County Community College ne Detroit eshte nje institucion per arsimin e larte i akredituar ne shtetin e Miciganit qe afron diploma universitare deri ne shkallen e pare. Wayne County eshte i shtati per nga madhesia ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe ka ne perberje 32 qytete, ku qyteti me i madh eshte Detroiti. Dhe shqiptarja Diana Gellci eshte pedagoge e Antropologjise ne kete kolegj. Ajo eshte diplomuar ne Fakultetin e Ekonomise ne Universitetin e Tiranes dhe pastaj ka fituar graden e Masterit ne Antropologji kulturore. Aktualisht po kryen doktoraturen ne fushen e mesimdhenies Online.

Koha Jone