FMN, kontroll bankave shqiptare

[Albo]

FMN, kontroll bankave, si do të bëhet vlerësimi

Për herë të parë pas 8 vitesh “në sitë” sistemi, legjislacioni dhe stres-teste. Ja çfarë do të vlerësojë misioni në raportin e tij për Shqipërinë.

Sektori bankar shqiptar do të kalojë “provimin” e Fondit Monetar Ndërkombëtar, i cili, në bazë të standardeve më të fundit, do të bëjë vlerësimin e tij për herë të parë pas 8 vitesh. Pas një vizite treditore në vendin tonë, përfaqësuesit e misionit të FMN-së përfunduan takimet dje për t’u kthyer sërish në tetor-nëntor, për të bërë edhe vlerësimin e sektorit financiar. Misioni i FMN-së ishte i pranishëm në Shqipëri pas një kërkese të drejtuar nga qeveria dhe guvernatori i Bankës së Shqipërisë për një Program Vlerësimi të Sektorit Financiar (FSAP).

TAKIMET
Në vizitën e tyre në Shqipëri, përfaqësues të FMN-së, përveç ministrit të Financave Ridvan Bode, guvernatorit të Bankës së Shqipërisë Ardian Fullani dhe përfaqësues të PS, takuan edhe përfaqësues të Autoritetit të Mbikëqyrjes Financiare. Sipas një njoftimi të AMF, gjatë takimit u bë një prezantim nga ana e misionit planifikues të FSAP në lidhje me organizimin dhe shtrirjen e procesit, si dhe pikat ku kërkohet angazhim i AMF-së. Në fazën e parë të procesit AMF duhet të plotësojë disa pyetësorë të detajuar në lidhje me tregjet financiare të mbikëqyrura dhe më tej t’i kalojë për vlerësim, i cili është planifikuar paraprakisht në periudhën tetor-nëntor 2013. Kryetarja e AMF-së, Enkeleda Shehi, bëri një panoramë të zhvillimeve të fundit në tregjet financiare të mbikëqyrura nga AMF dhe sfidat aktuale me të cilat ky institucion po përballet.

VLERËSIMI FSAP
Programi i Vlerësimit të Sektorit Financiar është një analizë në thellësi e sektorit financiar të një vendi dhe zbatohet që nga viti 1999 nga vendet anëtare të FMN-së dhe Bankës Botërore. Ky vlerësim ka dy komponentë. I pari, vlerësimin e stabilitetit financiar të sektorit dhe i dyti, vlerësimin e aspekteve të zhvillimit të sektorit financiar. Kështu, në komponentin e parë FMN sheh shëndetin e bankave dhe sektorëve të tjerë financiarë. Zhvillohen një sërë stres-testesh, renditet cilësia e bankave, sigurimeve dhe supervizionimi i tregut financiar sipas standardeve ndërkombëtare.


Panorama

[Albo]

FMN në PS, Beqja: Do nënshkruajmë marrëveshje të re në shtator

Pas shtatorit bashkëpunimi i Shqipërisë me Fondin Monetar Ndërkombëtar do të hyjë në një etapë të re. Një grup ekspertësh nga Fondi që ndodhet prej dy ditësh në vendin tonë, dje është takuar me koordinatorin e hartimit të programit qeverisës, Ilir Beqja. Fill pas takimit Beqja tha se synohet një marrëveshje e re me Fondin. Nuk bëhet fjalë për bashkëpunim të tipit 2005, pasi Shqipëria nuk klasifikohet më si një vend me të ardhura të ulëta, por një marrëveshje më liberale, ku synimi i qeverisë së re është të financohet deficiti buxhetor.

“Situata makro-ekonomike është shumë delikate, kemi informacione jo krejtësisht të plota, të pjesshme, analiza të tërthorta. Jemi të vendosur të bëjmë fillimisht një audit të plotë të gjithçkaje zotëron vendi, brenda financave publike dhe përtej tyre dhe gjykojmë që ndihma e një institucioni të rëndësishëm si FMN, edhe me mbështetje të drejtpërdrejtë financiare është e domosdoshme në fazën që është vendi”, – tha Beqja. Mirëpo nuk dihet ende se si do të arrihet kjo marrëveshje, pasi vetë FMN ka specifikat e veta kur jep mbështetje buxhetore.

Në këto raste FMN diskuton edhe politikat fiskale. Mësohet se gjatë takimit është vënë theksi te rëndësia e bashkëpunimit me FMN-në, ndërkohë që pala shqiptare ka referuar gjendjen e vështirë në të cilën ndodhen financat shqiptare, ku qeveria aktuale ka ezauruar pothuajse të gjithë borxhin e planifikuar për gjithë vitin në vetëm 6 muajt e parë të tij. Autoriteteve që presin të qeverisin vendin, FMN u ka kërkuar që të përshkruajnë nismat e fundit të politikave si, lehtësimi i barrës së taksave për njerëzit me të ardhura të ulëta, përjashtimet nga taksat, transfertat, përfshirë kostot fiskale të lidhura me to. Atyre u kërkohet gjithashtu të japin informacion lidhur me perspektivën për privatizim në periudhën 2013-‘14, duke pasur parasysh mjedisin e pasigurt global.

Në drejtim të reformave strukturore, misioni kërkon të dijë se cilat do të jenë nismat për të përmirësuar mjedisin e biznesit dhe tërhequr investimet e huaja, si dhe masat që synon të marrë qeveria për të përmirësuar funksionimin e sektorit të energjisë dhe të reduktojë rrezikun fiskal. Gjithashtu, FMN kërkon të dijë se si do të veprohet lidhur me përpjekjet për të reduktuar sektorin informal dhe për të mbështetur konkurrueshmërinë.

“Situata makro-ekonomike është shumë delikate, kemi informacione jo krejtësisht të plota, të pjesshme, analiza të tërthorta. Jemi të vendosur të bëjmë fillimisht një audit të plotë të gjithçkaje zotëron vendi brenda financave publike dhe përtej tyre, dhe gjykojmë që duhet ndihma e një institucioni të rëndësishëm si FMN “, tha Beqja

MAPO

[Albo]

Të ndalim një “aventurë financiare” në vend

ANASTAS ANGJELI

Duket se qeveria në ikje po e lë gjendjen e financave publike të rrënuar plotësisht. Kjo rrezikon që vendi të futet në një “aventurë financiare” me pasoja të rënda në destabilizimin e situatës makroekonomike, me thellim të ndikimit negativ në zhvillimet ekonomike reale dhe në sistemin financiar, me rëndim të situatës sociale etj. Nga pikëpamja e vështi-rësive financiare, situata ngjason me atë të gjysmës së dytë të vitit ‘96, pavarësisht ndryshimeve që kanë ndodhur në ekonominë e vendit në këta 17 vjet që kaluan që atëherë. Çfarë po ndodh?! Cilat janë problemet dhe shqetësimet?! Çfarë duhet bërë?! Çfarë masash duhen marrë që vendi të mos shkojë drejt një “Aventure financiare”?!
AVENTURA FINANCIARE – KRIZA TRONDIT BUXHETIN
Të dhënat për gjendjen financiare në fund të 6-mujorit të parë janë më shumë se dëshpëruese dhe tashmë alarmi për këtë çështje është dhënë. Panorama e krizës dëshmohet nga fakti se:
Së pari, rezultatet e zbatimit të buxhetit për 6-mujorin e parë të 2013-s dëshmojnë se të ardhurat tatimore janë realizuar me një diference negative prej rreth 17 miliardë lekësh, nga të cilat 15 miliardë nga administrata fiskale (tatime + dogana: TVSH - 10.4 miliardë lekë, AKCIZA – 2.6, Tatim Fitimi – 0.8 etj). Gjithashtu, qeverisja aktuale e futur në një garë elektorale, në 6 muajt e fundit zbatoi politika të reja fiskale me efekt negativ në të ardhurat buxhetore (heqje e një sërë taksave) vlera e të cilave për periudhën e mbetur të vitit llogaritet të jetë rreth 5.2 miliardë lekë.
Pasoja: Mosrealizimi i të ardhurave dhe pikërisht në këta zëra përbën një fakt shumë domethënës, ”shëndeti” financiar i vendit është në gjendje kritike.
Të ardhurat jotatimore kanë një tejkalim prej 4.9 miliardë lekësh, të cilat zbusin disi diferencën e krijuar nga mos realizimet në tatime e dogana. Por “ÇUDIA” është se gati gjysma e këtij tejkalimi ka ardhur nga avancimi i transfertës së Bankës së Shqipërisë + 2.1 miliardë lekë. Në këto të ardhura përfshihen edhe elemente të tilla si gjoba e sekuestrime, për të cilat nuk ka ndonjë trend të përcaktuar, pra janë faktorë “të rastësishëm”, kryesisht të bazuara në “dhunën fiskale” dhe arbitraritetin në zbatimin e ligjit nga organet fiskale.
Pasoja: Këto shuma (sidomos transfertat e Bankës së Shqipërisë) do t’i mungojnë buxhetit në 4-mujorin e fundit (pasi është derdhur paradhënie në këtë 6-mujor).
Gjithashtu, qeveria në ikje ka miratuar edhe rritjen e pagave dhe pensioneve parashikuar në buxhetin e vitit 2013 me një fond prej 2.5 miliardë lekësh, e cila nga Ministria e Financave ishte përllogaritur për t’u mbajtur për të kompensuar efektin negativ të të ardhurave, por që tashmë nuk ka se si të realizohet.
Në përfundim, efektet negative në të ardhurat tatimore janë aktualisht rreth 17 miliardë lekë, me ndikim të drejtpërdrejtë në financimin e shpenzimeve të miratuara në buxhetin 2013. Nga disa parashikime për të ardhurat deri në fund të vitit, (duke shtuar këtu edhe efektin “e paralizës së administratës fiskale” në këtë periudhë të tranzicionit qeverisës), vlerësohet se ky tregues mund të arrijë në rreth 32 miliardë lekë.
Së dyti: Shpenzimet buxhetore gjatë kësaj periudhe, për efekte elektorale, kanë ecur me rritëm të përshpejtuar, gjë që e bën tepër të vështirë kompensimin e efekteve negative të të ardhurave. Ato janë tejkaluar për rreth 9 miliardë lekë (shpenzimet operative janë tejkaluar me 1.6 miliard lekë, nga të cilat investimet janë tejkaluar për rreth 8 miliardë lekë).
Pasoja: detyrimet e prapambetura do të thellojnë më tej deficitin, dhe angazhimet buxhetore dhe hapësirat fiskale për zbatimin e politikave dhe nismave të reja të qeverisë ngushtohen.
Gjithashtu, në tabelën fiskale 6-mujore është reflektuar edhe privatizimi i 4 HEC-eve, me të ardhura bruto rreth 15.5 miliardë lekë, reflektuar te burimet e financimit të deficitit, rimbursimin e TVSH-së të reflektuar si shpenzim me 3.5 miliardë lekë dhe shtesë të investimeve 12 miliardë lekë. Kësisoj, efektet e këtij transaksioni duken pa efekt në buxhetin fillestar 2013.
Së treti: Huamarrja e brendshme dhe deficiti i brendshëm në këta 6 muaj janë tejkaluar duke ezauruar thuajse gjithë shumën e parashikuar për vitin 2013. Kështu, ndërsa huamarrja e brendshme në këta 6 muaj është tejkaluar për rreth 3 miliardë lekë, duke realizuar një shumë prej 25.2 miliardë lekë kur programi vjetor ka parashikuar një huamarrje të re vjetore rreth 27 miliardë lekë, deficiti i brendshëm është tejkaluar me 18 miliardë lekë.
Pasoja: Thellimi i krizës së borxheve duke rënduar gjendjen e buxhetit dhe duke asfiksuar mundësinë e politikave investuese nga buxheti.
KOSTOT E AVENTURËS FINANCIARE QË TRANSFEROHEN NË BUXHETIN E VITIT 2014.
Veç gjendjes në krizë të situatës buxhetore të këtij viti (siç u përshkua më lart) në buxhetin e vitit 2014 trashëgohen “si peshqesh” “gropa e zezë” e akumuluar nga një sërë problematikash me kosto shumë të rënda, si:
Detyrimet (borxhet) ndaj kompanive të biznesit për kontratat e lidhura, për kryerjen e shërbimeve të ofertuara, kryesisht të kryera dhe të papaguara. Nga informacionet e deritanishme (jozyrtare) vetëm për infrastrukturën rrugore nacionale janë rreth 37 miliardë lekë.
Pasoja: jo vetëm ndikim negativ në buxhet, por edhe falimentim apo kufizim të veprimtarisë së këtyre kompanive për shkak të mungesës së likuiditetit nga ana e tyre dhe mungesës së aftësisë paguese për pagesën e detyrimeve fiskale dhe kredive bankare.
Rimbursimi i prapambetur i TVSH-së, përllogaritur nga kërkesat e klientëve, por i pakonfirmuar nga organet tatimore, është rreth 20 miliardë lekë.
Kompensimi i të përndjekurve politikë. Të dhënat dëshmojnë se deri tani janë paguar: kësti i parë për dosjet e miratuara dhe gjysma e këstit të dytë me rreth 3 miliardë lekë. Fondi i buxhetit 2013 është paguar (konsumuar) tërësisht. Përfundimi i këstit të dytë kërkon edhe rreth 3 miliardë lekë. Kosto e plotë për dosjet e miratuara deri në fund të vitit 2012 është rreth 38.5 miliardë lekë.
Pasoja: Probleme sociale me këtë kategori sociale – histori që duhet të marrë fund.
Kostot e legalizimeve lidhen me diferencën midis VKM-ve të miratuara për shpronësimin e pronarëve të vjetër dhe VKM-ve për shpërndarjen e të ardhurave nga legalizimet. Deri tani kjo diferencë mund të jetë rreth 5 miliardë lekë.
Kostot e shpronësimeve dhe kompensimit të pronarëve. Vendimet gjyqësore vetëm për çështjet lidhur me shpronësimet janë rreth 22 milionë euro. Kompensimi financiar i pronarëve është shumë i ulët rreth 300 milionë lekë në vit. Gjykata e Strasburgut, duke mos parë një veprim të shpejtë të shtetit për këto çështje, ka nxjerrë disa vendime pilot. P.sh.: Një vendim i pazbatuar nga maji i këtij viti kushton 461 milionë lekë. Disa vendime të tjera janë në proces (kostot nga privatizimi i CEZ-it dhe procesi gjyqësor ndërkombëtar i nisur etj.).
Detyrimet reciproke mes kompanive publike, mes tyre me njëra-tjetrën, mes tyre dhe bankave e institucioneve të shtetit dhe të autoriteteve lokale (Ujësjellës, Telekom CEZ, garancitë për huamarrjet e KESH-it për blerje energjie, etj.).
Pasoja: Rreziku i kolapsimit të këtyre kompanive që ofrojnë shërbime jetike për popullsinë e vendit dhe rritja e ndikimit negativ në sistemin financiar të vendit.
MASAT PËR SHMANGIEN E “AVENTURËS FINANCIARE”
Ruajtja e kontrollit mbi situatën makroekonomike në vend përbën çështje parësore, sidomos vendosja e kontrollit mbi financat publike, në veçanti deficitin dhe borxhin. Pikërisht, për të mbajtur nën kontroll buxhetin 2013, objektivi kryesor është të mos rritet deficiti buxhetor i parashikuar prej 3.4% të PBB-së, i cili i korrespondon një stoku borxhi në fund 2013 prej rreth 63.8% (pa garancitë lëshuar për KESH-in). Për këtë do të duhet:
-Mbajtja nën kontroll e shpenzimeve buxhetore, duke bllokuar e më tej duke shkurtuar me ligj shpenzimet e mbetura të papërdorura dhe që nuk cenojnë funksionimin e institucioneve, përmes plotësimit të nevojave më të domosdoshme të tyre.
-Rishikimi i gjendjes financiare në vend, përmes bërjes transparente të situatës buxhetore dhe miratimi i ligjit për buxhetin e rishikuar 2013, ku të reflektohet situata aktuale, masat për kontrollin e shpenzimeve dhe ndikimi i tyre, njëkohësisht ndryshimet në përbërjen e institucioneve, rrjedhoje e strukturës së re qeverisëse.
-Rivënia në eficiencë të plotë e organeve fiskale, thuajse e paralizuar gjatë periudhës së zgjedhjeve dhe tranzicionit qeverisës.
-Ruajtja e “vigjilencës” ndaj efekteve të zhvillimeve të krizës në eurozonë, veçanërisht në Greqi dhe Itali dhe e ndikimeve në ekonominë tonë.
- Rishikimi i marrëdhënieve me FMN-në, në kushtet e zhvillimeve aktuale ekonomike dhe financiare në vend, dhe kërkesa e një asistence teknike të huaj për menaxhimin e situatës së krijuar në financat publike (FMN, BB), pse jo edhe të një asistence financiare imediate prej tyre.
-Ajo çka është më e rëndësishmja, hartimi, diskutimi dhe miratimi në fund të vitit e projektbuxhetit për vitin 2014, si një dokument kryesor në të cilin të reflektohen efektet e politikave të reja fiskale që do të zbatohen, rrjedhojë e programit të qeverisë së re, sidomos në mbështetje të përmirësimit të klimës së biznesit, me efekte pozitive në programin e rritjes ekonomike (përmes prioritizimit të saj) dhe të punësimit.

Panorama