Dritëhijet e mesazhit të 23 qershorit

[Akili-A]

BLENDI KAJSIU

Në rastin e zgjedhjeve të 23 qershorit, mesazhi i elektoratit duhet lexuar në dy plane. Së pari, në raport me demokracinë shqiptare në përgjithësi. Së dyti, në raport me partitë politike në veçanti. Në raport me demokracinë shqiptare, rezultati i 23 qershorit është një moment shprese. Ai tregoi se motori i vërtetë i demokracisë shqiptare nuk është as elita lokale dhe as ajo ndërkombëtare, por vetë populli shqiptar. Ndërsa në raport me partitë politike, mesazhi i elektoratit është plot dritëhije. Edhe nëse kemi një penalizim të qeverisjes, çka reflektohet me humbjen e thellë të PD-së, nuk kemi një penalizim të keqqeverisjes, çka reflektohet te rritja e LSI-së. Le t’i shikojmë këto dy momente me radhë.
Përsa i përket demokratizimit shqiptar, zgjedhjet e 23 qershorit shënojnë pa dyshim një hap tejet pozitiv. Votim dhe numërim i qetë si rrallë më parë në zgjedhjet tona parlamentare. Pranim i rezultatit dhe me shumë gjasa edhe rotacion i pushtetit në mënyrë të qetë dhe demokratike. E gjitha kjo nuk i detyrohet as institucioneve zgjedhore, as pranisë së faktorit ndërkombëtar. Ky proces shembullor i detyrohet rezultatit, që duke qenë i qartë, e paralizoi çdo tentativë manipulimi.
Një tjetër moment shprese dhe drite në këtë rezultat është refuzimi i krahinorizmit politik nga elektorati. Politika krahinoriste është një produkt i elitës politike shqiptare, si majtas, edhe djathtas. E djathta me në krye Berishën, edhe pse fliste rrallë në terma krahinoristë, gjithnjë e më tepër i mbushi mjaft institucione me militantë politikë besnikë që shpesh (ndonëse jo gjithmonë) përkonin me bastionet e saj në Veri. Kjo vinte si pasojë e rrudhjes së dimensionit përfaqësues të PD-së, çka gjithnjë e më tepër prodhonte një politikë klienteliste krahinore. Në nivel artikulimi, kjo politikë përforcohej edhe nga thirrjet e Berishës për të mos e votuar Ramën si antiverior, apo nga arroganca me të cilën Topalli e theksonte identitetin e saj verior, shpesh duke refuzuar haptas shqipen letrare.
E majta me në krye Ramën, nga ana tjetër, vazhdimisht e shikonte Veriun si bastion të PD-së, si një elektorat të ngrirë në identitetin e tij primordial. Kjo logjikë shfaqej fuqishëm në anekdotën pa shije të malësorit të zhytur në ujë dhe me dy gishtat lart, që u kthye në simbolin politik të Veriut. Po kështu, krahasimi që i bëhej Tiranës me një Amerikë të vogël në raport me të ardhurit nga Veriu, i paralelizonte këta të fundit me të huajt (alienët), me refugjatët italianë që shkuan në Amerikë, apo me ata shqiptarë në Greqi dhe Itali. Nga ana tjetër, në fushatën e PS-së theksohej fort origjina qytetare (tironse) e Ramës dhe e bashkëshortes së tij.
Produkti i politikave të Berishës që prodhonte institucione gjithnjë e më tepër krahinoriste, furnizonte mjaft mirë artikulimin e PS-së që e shihte Veriun dhe të ardhurit me dyshim. Rezultati ishte një artikulim politik që sa më pak bazohej te ndarjet ideologjike apo shoqërore, aq më shumë bazohej te ndarjet krahinore. Në këtë aspekt, elita politike shqiptare (me ndonjë përjashtim si LSI-ja), luajti një rol mjaft regresiv në raport me vendin. Në vend që t’i shërbente tejkalimit të ndasive krahinore, ajo shpesh mbillte farën e përçarjes rajonale.
Pikërisht në këtë aspekt, rezultati i 23 qershorit ishte një rezultat emancipues, pavarësisht fituesit dhe humbësit. Së pari, rezultati tregoi që elektorati nuk mund të trajtohet si bastion krahinor. Së dyti, rezultati i dha një grusht të fortë mobilizimit politik krahinorist. Votimi i së majtës në Veri tregoi se elektorati kërkon integrimin, dhe jo përçarjen krahinore. Se problemet me të cilat përballen shqiptarët janë të ngjashme si në Veri, edhe në Jug. Fakti që ky rezultat çuditi edhe vetë të majtën, tregon se sa e papërgatitur ishte një pjesë e saj për ta parë Veriun në terma jo krahinoristë.
Ndaj mund të themi se pas zgjedhjeve të 23 qershorit i mbetet elitës të shfaqet në lartësinë e elektoratit. Kjo duhet theksuar sepse modeli ynë i demokratizimit është një model tejet elitist që problemet i shikon gjithnjë te populli dhe zgjidhjet gjithnjë te elita, lokale apo ndërkombëtare. Politikanët, analistët, edhe intelektualët shqiptarë, kanë përqafuar fort një qasje elitiste që nga njëra anë frymëzohet nga vepra e Faik Konicës, dhe nga ana tjetër përforcohet nga procesi elitist i integrimit në BE. Është një qasje në të cilën elita shpesh qahet për injorancën e popullit në raport me të cilën lartëson dhe diferencon vetveten.
Është një qasje problematike jo thjesht se bazohet te racizmi kulturor apo ligjërimi orientalist që e përshkon tej e tej Konicën. Problemi qëndron se një qasje e tillë injoron tërësisht realitetin empirik. Në këto njëzet vite demokraci ka qenë gjithnjë populli ai që ka prodhuar ndryshim, si me rrëzimin e komunizmit në vitin 1992, si me revoltën popullore të vitit 1997, si me zgjedhjet e vitit 2005, edhe sot. Elita ka qenë tejet e lidhur me pushtetin dhe status kuonë për të qenë motor i ndryshimit; për pasojë, ajo më shpesh ka shërbyer si timon. Ndaj zgjedhjet aktuale mund të shërbejnë si një korrektues i perspektivës dominuese elitiste se demokracia vjen nga lart–poshtë, d.m.th. Europë-Shqipëri, Elitë–Popull, apo Qytet–Fshat.

* * *
Deri tani jemi marrë me potencialin pozitiv të zgjedhjeve të 23 qershorit në raport me demokracinë shqiptare në përgjithësi. Tashmë do të përpiqemi ta lexojmë votën e elektoratit në raport me forcat politike ekzistuese. Në këtë aspekt momentet e dritës ndërthuren fort me hijet e errëta.
Dy janë momentet kritike që duhen lexuar në rezultatin aktual. Së pari, humbja e thellë e PD-së. Dhe së dyti, rritja e ndjeshme e LSI-së. Këto janë edhe dy risitë surprizë të fushatës. Pakkush priste një humbje kaq të thellë të PD-së dhe një rritje kaq të ndjeshme të LSI-së.
Përsa i përket humbjes së PD-së, mendoj se analizat aktuale kanë të drejtë kur theksojnë se ajo ishte një votë e qartë kundër Kryeministrit Berisha. Megjithatë, duhet theksuar se humbja e thellë e Berishës duhet parë edhe si pasojë e refuzimit të tij për të lexuar votën e vitit 2009. Edhe në vitin 2009 elektorati shqiptar votoi kundër Berishës Kryeministër. Në zgjedhjet e vitit 2009 PS dhe LSI së bashku morën më shumë vota se koalicioni i PD-së. Kjo ishte një votë e qartë anti-Berishë. Megjithatë, pas koalicionit me LSI-në, Berisha filloi të sillej si Kryeministër i një shumice politike, dhe jo i një shumice thjesht matematike. Përkundër verdiktit të elektoratit, ai e zgjeroi pushtetin e tij duke kapur edhe pjesët natyrore të shtetit, duke filluar me Presidentin. Kjo ishte një sjellje politike mjaft arrogante. Kombinuar me situatën e përkeqësuar ekonomike, ajo e bëri elektoratin që ta ritheksonte mesazhin e 2009-s akoma më qartë.
Megjithatë, vota anti-Berishë nuk duhet të interpretohet thjesht si një votë idealiste që dënoi keqqeverisjen aktuale. Në zgjedhjet e 23 qershorit vota “idealiste” e protestës është kombinuar fort me votën pragmatiste të punësimit. Përndryshe nuk kemi si ta shpjegojmë rritjen spektakolare të LSI-së. Dhe këtu futemi te pjesët e errëta të mesazhit të elektoratit.
Fituesja e vërtetë e 23 qershorit ishte LSI-ja dhe modeli i saj politik klientelist; punë në shkëmbim të votës. Jo rastësisht parulla e kësaj force ishte punësimi. Natyrisht, këtu nuk duhet mohuar edhe puna e fortë organizative në terren e kësaj partie. Por thelbi i modelit të LSI-së mbetet garantimi i punësimit për anëtarët e saj në një shoqëri ku papunësia është plaga më e rëndë sociale.
Modeli “vota në shkëmbim të punësimit” është tipik për të gjitha partitë. Ama, në këto zgjedhje LSI kishte dy avantazhe. Së pari, LSI-ja e kishte të garantuar qenien në pushtet, pavarësisht nëse fitonte PS-ja apo PD-ja. Së dyti, LSI–ja u rehabilitua moralisht që në momentin që Rama vendosi të bashkohej në koalicion me të. Në fakt, pas këtij koalicioni karta morale u fshi nga fjalori i fushatës.
E thënë shkurt, tashmë të votoje për Metën nuk ishte turp, pasi ai nuk ishte aspak më i keq se Rama apo Berisha. LSI ishte në një pozicion sa komod, aq edhe të paparë, përpara dhe gjatë fushatës elektorale; atë nuk e kritikonte as e majta dhe as e djathta. Nga ana tjetër, një votë për LSI-në sillte përfitime më të sigurta dhe më të mëdha se një votë për PD-në dhe PS-në. Te LSI-ja përmasat e partisë janë ende më të vogla se përmasat e pushtetit që kjo forcë disponon.
Ndaj, përtej dritës, rezultati i 23 qershorit ka edhe një moment errësire. Ai tregon mbijetesën e modelit të patronazhit politik. Modeli ku administrata, qendrore dhe lokale, institucionet apo ndërmarrjet shtetërore, mbushen me militantë partiakë. Ku shteti është në shërbim të klientelës politike, dhe jo në funksion të shoqërisë në përgjithësi. Ndoshta modeli klinetelist i majtë do të jetë me gjithëpërfshirës se ai i PD-së. Megjithatë, kemi të bëjmë me të njëjtin model që dobëson administratën publike, që nxit kapjen e shtetit nga interesat private dhe, për pasojë, pamundëson qeverisjen në funksion të interesit publik.
Në këtë kontekst, 23 qershori tregoi edhe një herë rëndësinë gjithnjë e më të madhe të biznesmenëve, të fortëve, apo të fortëve-biznesmenë në procesin elektoral. Proporcionali rajonal ende nuk ka arritur ta “pastrojë” Parlamentin shqiptar. Parlamenti që del nga këto zgjedhje do të jetë plot me biznesmenë të fortë. Shpesh më shumë sesa për të mbrojtur interesat e qytetarit, këta individë e shohin Parlamentin si një mburojë për vetveten. Kjo është një tjetër hije që e zbeh, por ende nuk e errëson dritën e mesazhit elektoral të 23 qershorit./panorama

[Antiproanti]

BLENDI KAJSIU

Në rastin e zgjedhjeve të 23 qershorit, mesazhi i elektoratit duhet lexuar në dy plane. Së pari, në raport me demokracinë shqiptare në përgjithësi. Së dyti, në raport me partitë politike në veçanti. Në raport me demokracinë shqiptare, rezultati i 23 qershorit është një moment shprese. Ai tregoi se motori i vërtetë i demokracisë shqiptare nuk është as elita lokale dhe as ajo ndërkombëtare, por vetë populli shqiptar. Ndërsa në raport me partitë politike, mesazhi i elektoratit është plot dritëhije. Edhe nëse kemi një penalizim të qeverisjes, çka reflektohet me humbjen e thellë të PD-së, nuk kemi një penalizim të keqqeverisjes, çka reflektohet te rritja e LSI-së. Le t’i shikojmë këto dy momente me radhë.
Përsa i përket demokratizimit shqiptar, zgjedhjet e 23 qershorit shënojnë pa dyshim një hap tejet pozitiv. Votim dhe numërim i qetë si rrallë më parë në zgjedhjet tona parlamentare. Pranim i rezultatit dhe me shumë gjasa edhe rotacion i pushtetit në mënyrë të qetë dhe demokratike. E gjitha kjo nuk i detyrohet as institucioneve zgjedhore, as pranisë së faktorit ndërkombëtar. Ky proces shembullor i detyrohet rezultatit, që duke qenë i qartë, e paralizoi çdo tentativë manipulimi.

Një tjetër moment shprese dhe drite në këtë rezultat është refuzimi i krahinorizmit politik nga elektorati.
Politika krahinoriste është një produkt i elitës politike shqiptare, si majtas, edhe djathtas. E djathta me në krye Berishën, edhe pse fliste rrallë në terma krahinoristë, gjithnjë e më tepër i mbushi mjaft institucione me militantë politikë besnikë që shpesh (ndonëse jo gjithmonë) përkonin me bastionet e saj në Veri. Kjo vinte si pasojë e rrudhjes së dimensionit përfaqësues të PD-së, çka gjithnjë e më tepër prodhonte një politikë klienteliste krahinore. Në nivel artikulimi, kjo politikë përforcohej edhe nga thirrjet e Berishës për të mos e votuar Ramën si antiverior, apo nga arroganca me të cilën Topalli e theksonte identitetin e saj verior, shpesh duke refuzuar haptas shqipen letrare.
E majta me në krye Ramën, nga ana tjetër, vazhdimisht e shikonte Veriun si bastion të PD-së, si një elektorat të ngrirë në identitetin e tij primordial. Kjo logjikë shfaqej fuqishëm në anekdotën pa shije të malësorit të zhytur në ujë dhe me dy gishtat lart, që u kthye në simbolin politik të Veriut. Po kështu, krahasimi që i bëhej Tiranës me një Amerikë të vogël në raport me të ardhurit nga Veriu, i paralelizonte këta të fundit me të huajt (alienët), me refugjatët italianë që shkuan në Amerikë, apo me ata shqiptarë në Greqi dhe Itali. Nga ana tjetër, në fushatën e PS-së theksohej fort origjina qytetare (tironse) e Ramës dhe e bashkëshortes së tij.
Produkti i politikave të Berishës që prodhonte institucione gjithnjë e më tepër krahinoriste, furnizonte mjaft mirë artikulimin e PS-së që e shihte Veriun dhe të ardhurit me dyshim. Rezultati ishte një artikulim politik që sa më pak bazohej te ndarjet ideologjike apo shoqërore, aq më shumë bazohej te ndarjet krahinore. Në këtë aspekt, elita politike shqiptare (me ndonjë përjashtim si LSI-ja), luajti një rol mjaft regresiv në raport me vendin. Në vend që t’i shërbente tejkalimit të ndasive krahinore, ajo shpesh mbillte farën e përçarjes rajonale.
Pikërisht në këtë aspekt, rezultati i 23 qershorit ishte një rezultat emancipues, pavarësisht fituesit dhe humbësit. Së pari, rezultati tregoi që elektorati nuk mund të trajtohet si bastion krahinor. Së dyti, rezultati i dha një grusht të fortë mobilizimit politik krahinorist. Votimi i së majtës në Veri tregoi se elektorati kërkon integrimin, dhe jo përçarjen krahinore. Se problemet me të cilat përballen shqiptarët janë të ngjashme si në Veri, edhe në Jug. Fakti që ky rezultat çuditi edhe vetë të majtën, tregon se sa e papërgatitur ishte një pjesë e saj për ta parë Veriun në terma jo krahinoristë.
Ndaj mund të themi se pas zgjedhjeve të 23 qershorit i mbetet elitës të shfaqet në lartësinë e elektoratit. Kjo duhet theksuar sepse modeli ynë i demokratizimit është një model tejet elitist që problemet i shikon gjithnjë te populli dhe zgjidhjet gjithnjë te elita, lokale apo ndërkombëtare. Politikanët, analistët, edhe intelektualët shqiptarë, kanë përqafuar fort një qasje elitiste që nga njëra anë frymëzohet nga vepra e Faik Konicës, dhe nga ana tjetër përforcohet nga procesi elitist i integrimit në BE. Është një qasje në të cilën elita shpesh qahet për injorancën e popullit në raport me të cilën lartëson dhe diferencon vetveten.
Është një qasje problematike jo thjesht se bazohet te racizmi kulturor apo ligjërimi orientalist që e përshkon tej e tej Konicën. Problemi qëndron se një qasje e tillë injoron tërësisht realitetin empirik. Në këto njëzet vite demokraci ka qenë gjithnjë populli ai që ka prodhuar ndryshim, si me rrëzimin e komunizmit në vitin 1992, si me revoltën popullore të vitit 1997, si me zgjedhjet e vitit 2005, edhe sot. Elita ka qenë tejet e lidhur me pushtetin dhe status kuonë për të qenë motor i ndryshimit; për pasojë, ajo më shpesh ka shërbyer si timon. Ndaj zgjedhjet aktuale mund të shërbejnë si një korrektues i perspektivës dominuese elitiste se demokracia vjen nga lart–poshtë, d.m.th. Europë-Shqipëri, Elitë–Popull, apo Qytet–Fshat.

....

Rezultat konkrete megjithate nuk jane aq shpresedhenese sa i perket tejkalimit se krahinorizmit politik...
Pavaresisht se ishte moment pozitiv, qe e majta arriti te fitonte edhe ne te ashtuquajtura bastione te se djathtes ne veri etj.
Ne Vlore nuk eshte votuar si ne Shkoder.

Sa per krahasim:
(Rezultatet ne Vlore)

PS 46,79%
PD 17,52%
LSI 8,73%
(PDIU 5,58% FRD 0,99%)

(Rezultatet ne Shkoder)

PD 37,24%
PS 30,96%
LSI 10,46%
(PDIU 0,20%, FRD 1,97%)


(Rezultatet ne Gjirokaster)

PS 41,80%
PD 22,78%
LSI 19,38%

(Rezultatet ne Kukes)

PD 47,81%
PS 24,32%
LSI 12,07%

...

Vetem mbi bazen e ketyre dy shembujve shihet qartazi se krahinorizmi eshte tejkaluar kryesisht nga votuesit e LSI-se. Te gjithe tjeret kane votuar pothuajse sic kane votur herave tjera. Dallimet jane pothuajse te paperfillshme.

[Albo]

Nuk bie dakord me asnje nga perfundimet e artikullshkruesit me siper pasi ai lexon voten por nuk lexon situaten qe solli e realitetin e elektoratit shqiptar qe prodhoi ate rezultat.

Faktori kryesor qe i dhuroi koalicionit te majte fitoren eshte nje dhe i vetem: gjendja e rende ekonomike qe ka mberthyer Shqiperine ne 2 vitet e fundit. Pike! Ne nje realitet te tille te zymte ekonomik, elektorati shqiptar votoi ne mase kunder qeverise duke hedhur nje vote per opozitaret. Kjo burimin e saj nuk e ka as tek Berisha e Rama apo Meta, e ka tek pakenaqesia e shkaktuar nga gjendja e rende ekonomike ne familjet shqiptare. Shqiperia i rezistoi me sukses krizes deri ne vitin 2011, por ne dy vitet e fundit te gjithe barometrat ekonomike nuk kane qene pozitive, kane qene ne rrenie.

Ne po te njejten linje, arsyeja tjeter e lidhur me te paren qe shqiptaret ndeshkuan qeverine ishte se prioritetet e buxhetit te shtetit shqiptar ne keto 4 vitet e fundit nuk kane qene ne nje linje me prioritetet e buxhetit familjar te shqiptareve. Qeveria shqiptare ka investuar rendshem ne keto 4 vjet ne infrastrukturen e vendit duke marre kredi ne tregun boteror te financave, kurse shqiptaret e thjeshte ne familjet e tyre kane shtrenguar rripin ne keto 2 vitet e fundit pasi te ardhurat e tyre ose kane qendruar ne vend, ose fuqia blerese e tyre ka rene ndjeshem fale rritjes se cmimeve. E sa here qe kryeministri i vendit inaguronte nje autostrade apo tunel te ri qe kish kushtuar 200 milion $$ per tu ndertuar, shija qe keto lane tek shqiptaret e thjeshte ishte nje shije e keqe: shteti ka para te madhe per te ndertuar rruge e tunele por nuk me vjen mua dhe familjes sime ne ndihme!

Dhe Berisha gabon kur thote se humbja erdhi nga "premtimet e opozites" per mjekesi falas apo heqjen e taksave mbi te ardhurat. Merita e vetme e opozites ishte qe ne retoriken e vete politike u identifikua me situaten e veshtire ekonomike te shqiptareve te thjeshte. Edi Rama fliste per "Rilindje" e "Rrenim". Zgjedhjet nuk i fitoi me "rilindjen", i fitoi me "rrenimin". Ne veshet e syte e shqiptareve te thjeshte, qeveria as nuk pranonte me goje situaten e tyre te veshtire ekonomike, kurse opozita te pakten e pranonte realitetin e rrenimit ekonomik te familjeve shqiptare. Zgjedhjet e 2013 jane te ngjashme me zgjedhjet e 2005 pasi ne te dyja rastet, shqiptaret votuan per opoziten e atehershme ne mase fale gjendjes se rende ekonomike qe mbreteronte ne vend.

Arsyeja tjeter qe jep mirazhin e "shuarrjes se ndasive krahinore e bastioneve politike" eshte se Partia ne pushtet hyri ne keto zgjedhje duke bere nje "fushate mediatike" dhe duke anashkaluar plotesisht infrastrukturen e saj partiake ne gjithe vendin. Opozita nga ana e saj, i fokusoi energjite e veta ne terren, ne cdo bashki, komune e qark te vendit, per te organizuar zgjedhesit e saj e per ti nxjerre ne votime. PD dhe Berisha nuk e bene kete gje dhe forumet e organizatat e tyre partiake vepronin vetem ne Tirane. Shumica e elektoratit te djathte ne keto qarqe e qytete u zhgenjye nga PD pasi ftesa e vetme qe ata moren ne kete fushate eshte qe te dalin neper mitingje, e nuk pati nje komunikim e kontakt direkt te fushates se demokrateve ne rrethe. Socialistet ua kaluan demokrateve ne keto zgjedhje ne mobilizimin e zgjedhesve te tyre per te dale per te votuar.

Jane edhe dy fenomene qe po ndodhin ne shoqerine shqiptare qe pak veta i evidentojne dhe qe kane per te sjelle ndryshime te thella demografike e politike:

Ne cdo zgjedhje qe mbahet ne vend, gjithe qarqet e vendit po humbin banore e zgjedhes, dhe qarqet e Durresit, Tiranes e Elbasanit po shtojne numerin e banoreve/zgjedhesve. Brenda nje dekade, po u vazhdua me te tilla rritme, gjysma e Kuvendit te Shqiperise do te zgjidhet ne Tirane e Durres. Dhe gjysma tjeter ne qarqet e tjera te vendit. Kjo levizje e madhe e lire e njerezve ben qe bashke me njerezit te levizin edhe bastionet e dikurshme. Dhe problematika e zgjedhesve ndryshon kur keta levizin nga qarqet periferike rreth qendres se Shqiperise. Dhe bashke me ndryshimin e problematikes, ndryshojne edhe qendrimet politike te partive te vendit qe e kane per detyre t'iu ofrojne zgjidhje ketyre problemeve.

Fenomeni tjeter i madh eshte urbanizimi ne rritje i popullsise shqiptare. Dikur Shqiperia ishte nje vend me shumicen e popullsise se vendit qe jetonte ne fshat, sot ky raport po ndryshon. Shumica e popullsise shqiptare sot po leviz drejt qendrave te medha urbane te vendit ose po zgjedh emigrimin jashte vendit. Krijimi i ketyre metropoleve te medha ne vend i le hapesire procesit te ngadalte te asimilimit kulturor, ashtu sic krijon edhe nje sfide te madhe per politiken shqiptare dhe qeverisjen e vendit si ne rang qendror edhe ne ate lokal.

Ne 2013, shqiptaret vazhdojne te shtrengojne identitetin e tyre krahinor si identiteti me i forte veteidentifikues per ta. Dhe vota e 23 qershorit e afirmoi kete gje me rezultatin e vete. Berisha u ndeshkua me vote se ndoqi politika te mira per Shqiperine ne planin afatgjate, por shqiptareve nuk u behet shume vone per "te miren e Shqiperise", u behet vone: "per mireqenien time personale e familjare". Dhe pavaresisht se Berisha e te djathtet qendruan ne pushtet per 8 vjet e qeverisen vendin me politika te djathta, shqiptaret si popull vazhdojne te preferojne modelin e se majtes, modelin e trasheguar komunist ku shteti iu ofronte gjithcka, dhe modelin e ri te "shtetit social" qe zbuluan duke emigruar ne vendet fqinje, Greqi dhe Itali. Dhe ky ishte gabimi tjeter politik i Berishes qe nuk e lexoi sic duhet rezultatin e ngushte te vitit 2009.

Sa per fenomenin e politikes "klienteleske" te se majtes, i shoqeruar me fenomenin e "blerjes se votes", ato jane fenomene te perkohshme te diktuara po nga gjendja e rrenduar ekonomike qe po kalonte vendi.

Albo