Rrëfenja nga Amerika

[Sokoli]

Një xhaxhaj i sime shoqe, arratisur më pesëdhjetenjënë, kish humbur dëpër Amerikë, si gjilpëra në kashtë.
- Këtu duhet të jetë , - ngulte këmbë Rezi. - Ama e gjetmë, ia hodhmë fukarallëkut, se ay është i krimbur në para. Nuk është martuar kurrë! E na takon: pak vojtmë ne pe arratisjes së tij?!
Vazhdova ta kërkoj po aha, gjëndej Xhipja!
Po duhet të vijë dita, ore! Erdhi, e gjeta. Më telefonuanë nga kompania teme, Ist River Taksi end Limuzins:
- Bëj gati taksinë - më thanë, - dhe nesër do rrish tërë ditën andej nga Pensilvenia. Të caktuam ty, me që je shqiptar.
Zoti Bexhet, që desh taksinë, na kryesokej dhe ai një parti fringo të re, në Tiranë.
Amerikën e shkelte për herë të parë dhe desh para, ce financat i kish trokë. Vite të shkuara, mysafiri paskej qënë mësues marksizmi në një shkollë të mesme. Rrugës ay më thosh se kjo e kish bërë që të ishte antikomunist i prerë, ce komunizmën kish patur rast ta njihte që brënda.
Vizitën e parë e bëri te një nga antikomunistët më të thekur të këtejshmë, që banonte në Filadelfia, që kur qe arratisur nga mëmëdheu më ‘44. Që atë kohë Emin Brahimllari pat formuarë këtu në mërgim, një qeveri hije, si i thonë dhe e pat pritur rënien e Hoxhës, siç pret fukaraj beharë.
Plaku banonte në një shtëpi të bukur, me dy kate, në majë të së cilës valonte flamuri shqiptar, që mezi i dallohej shqiponja, ngaqë e kuqja kish marrë një të nxirë të përgjithëshme..
Portën na e hapi gruaja e Eminit, një turkeshë, shumë më e re se i shoqi. Dukej si donjë yll Hollivudi, veçse i kish korrur vetullat më të dy anët e i kish lënë ato vetëm sa dy vazhda të hequra me stillolaps. Gruaja na shpuri drejt e në dhomë të madhe, ku priste plaku, që siç ia desh sëra një kryetari qeverie, paçka në mërgim, nuku na e dha dorën hiç, por na shëkonte të dyve me mosbesim, që prapa gjyslykëve. “Tëmën, po unë bre, ç’dua këtu?” – pyeta veten kur erdhi rradha e gjyslykët e plakut u vërtitnë mbi mua.
Shikimnë e plakut e kisha akoma mbi vete, kur u hap dera e një burrë tjatër, hyri brënda. Edhe ky, pa na dhënë dorën, vajt e ul pranë zotit Emin.
- Prapë autobuzi! Na u prish. Pritmë sa na dërguanë një tjatër. - i pëshpëshi plakut i porsaerdhuri, para se ky ta prezantonte
• Kisha thirrur edhe ministra të tjerë, - na tha i zoti i shtëpisë, - po janë dëpër punëra e nuku muarë dot lejë. Zotëria këtu me mua është Nexhip Sekseri, nga Gollokamja e Korçës.
Xheç kërceva përpjetë. Ky na ish Xhipja, xhaxhai i Rezit. Sa e kisha kërkuarë këtë njeri! Xhipja, larg pe fotografive, vinte i dobët, sëkur vuante nga stomaku e leshkat i kishnë lënë shëndenë.
Bexheti nisi të bënte njohjet e mua më paraqiti si kryetar të degës së partisë së tij në Nju Jork, që gjoja nëmëronte gjer tashi katërqind antarë. Po unë mëndjen e kisha gjetkë dhe po dridhsha i tëri.
• Jam, - iu drejtova më shumë Xhipes se të zot të shtëpisë, - i shoqi i Rezartës, mbesës së zotërisë suaj. – Dhe po bësha gati të ngrisha më këmbë që të hidhshim me Xhipen në krah të njërit tjetrit. Xhipes nuk i lëvizi qimja.
• A kini një vëlla në Gollokamje? – e pyeta mëdysh.
• Po, - i a bëri Xhipja si i hutuarë për këtë të papritur.
- Të bijën e tij, e kam unë grua!
E gjene i bëra këmbët susta, që t’i vërsulsha në gjoks e të qamim një copë herë.
• Ëhë, - ia bëri Xhipja dhe e hodhi njërën këmbë mbi tjetrën.
Edhe të tjerët aty, mbetnë ca si ngushtë, nga që Xhipja dukej sëkur nuku do të lëvizte as po t’i qe ngjallur e jëma. Bexheti i Tiranës e prishi heshtjen dhe i pyeti zotërinjtë, ashtu kot, në kishnë dërmend të dilnin një vizitë asaj Shqipërie.
• Të çlirohet nga zgjedha komuniste njëherë! – ia bënë me një gojë Emini me Xhipen.
Një tjatër në vend të Bexhetit do t’u thosh që tashi antikomunistët e shquarë, hynin e dilnin në mëmëdhe. Por mysafiri pe Tirane nuku desh ta linte shtegnë që i dolli përpara e hyri drejt e në thela.
• Mbase, - tha, - kur të vijë në pushtet partia ime, që me komunistët i ndan një oqean! Për pushtetnë po lëftojmë, po për këtë na lipset ndihma juaj e çdo lloji qoftë ajo, që nga ajo më e madhja, moralja, gjer te ajo më e vogla, financiarja!
Unë shëkonja Xhipen dhe me gojë të hidhur, habitsha si dëgjonte me aq kujdes fjalët e mysafirit dhe si nuku po i hidhte sytë asnjëherë këtejza, nga burri i mbesës.
Bexheti ia la llafnë Eminit.
• Ta nisim nga ndihma që kërkoni, - tha ky, - nga ajo më e parëndësishmja, siç the zotrote: paratë. Mos prisni asnjë kacidhe! Ne jemi të shkundur. Gazeta jonë ka 32 vjet që nuku del më. Ministrave të mij, tërë atdhetarë të orës së parë, u bje bretku. Të moshuarë, të gjorët, punojnë akoma në ndërtime e pastrime. Koha vajti e gjatë e na këputi. Nuku gjen asnjë qeveri hije, që të ketë duruarë kaqe gjatë. Shtatë ministra hije më kanë vdekur gjer tashi. Edhe ky hija që kam këtu, - e tregovi Xhipen.- punët ministrore, kur i jep lejë një çunak menaxher, i bën me autobus.
Atëças turkesha hyri kokunjur e në një tabaka i solli të shoqt një qelq me ujë dhe një kokër hapje, që ta pinte, ce, si dukej, plaku kish orarë.
• Viagra! – më pështyu në vesh zëunjur Bexheti. – Është nga ato që pi unë, të shtunave të fundit të muajit. Kushtojnë shumë të bekuarat… Ky e pi në syt’ tonë, që të na dëftejë se është akoma gjallë.
• Kështu që na mbetet t’ju japëm, - vazhdovi plaku, - vetëm pështetje morale. U
bën punë?
• Si drita e diellit! - ia kthevi Bexheti dhe unë ndjeva si iu tha, të gjorit, gjuha në gojë, ce me siguri kuotat e tërë partisë, nuk i dilnin as për paratë e taksisë.
• Atë do t’ju a japëm! – vendosi plaku dhe pa nga Xhipja im, i cili vetëm tundi kokën, siç bëjnë ministrat kur miratojnë buxhetet. Thashë se mikut pe Tirane do t’i binte të fikët, po nuk i ra. – Po më parë, - tha kryetari i qeverisë, - kemi ca pyetka… Ini lidhur me këto partitë e tjera shqiptare këtu, në Amerikë?
• Jo, - u mbllaçit Bexheti e gënjente si derri.
• Se duhet ta dini që me to, qeverinë time, e ndan thika! T’i kemi të qërruara hesapet! Po vetë juve, kini qënë gjë në partinë e Enverit?
• Jooooo! Çne! – ia pritmë me një gojë Bexheti që gënjente e unë që s’gënjenja.
• Bile, ky Peçua, ka bërë edhe burg, - vazhdovi Bexheti dhe m’u afrua mua, që pa pritur i dolla më i vlefshmë si i burgosur, se shofer. Unë fryva gjoksnë me krenari, dyke vështuarë xhaxhanë e zonjës time drejt e në ninëz të syrit.
Dy burrat lanë Bexhetnë dhe m’u kthyenë mua.
• Ti përse e hëngre burgun? Ç’arrite t’u bësh komunistave? – më pyeti hija më e lartë dhe u gëlltit për ta shtyrë më tatëpjetë tabletkën që pivi.
• Asgjë! – i thashë me krenari.
• Donjë sabotim-a, donjë atentat-a? – pyeti xhaxhai i Rezit me shpresë.
• Ncë, ncë, ncë! – ia këtheva akoma krenar. – Asgjë! Më burgosnë kot!
Dhe nuku po e kuptonja, hajvani, që po i bënja varrë vetes. Që të tre tani u kthyenë e po më shëkonin me përbuzje e inat tok. Tëmën o dë …çkë të sëmës! I lanë të tëra e po më bënin gjyqnë mua, këtu dë mes të Amerikës! Të më hipi një i kuq nga turpi, që s’e donja veten. Nga të tërë aty, unë kishnja të kaluarën më të ndohtur: edhe nga Profesori i Marksizmit edhe nga xhaxhai i gruas edhe nga ky kryeministri, që pe 50 vjetësh, s’e lëvizte ****ën nga Filadelfia.
U betova që nuku do e zinja më kurrë në gojë burgun, faqen më të zezë të historisë time!
• Këtë, - i tha për mua kryeministri hije Bexhetit, - nuku dua ta shoh më këtu!
Dhe u ngit më këmbë për të na përcjellë. Nuku ma dha dorën hiç. Ama, të them të drejtën, unë e kisha kuptuarë që nuk e meritonja. Ula kokën dhe dolla jashtë pas Bexhetit.
Te vetura e vura re, që xhaxhanë e Rezit e kishmë prapa. Ay përqafovi Profesorë e Marksizmit, kurse mua më zgjati si me neveri, që mos më takonte gishtrinjtë, një pecetkë pe letre, ku kish shënuarë adresën e tij.
• Kjo është për Rezin, - më tha. – Për time mbesë. Të më kërkojë në bodrum të këtij billdingu. Po sakën se vjen tok me ty! Ti, të mos ma shëkosh derën!
U nismë. Nga pasqyrka pashë e dhe për ca kohë ministrin e asaj qeverisë, që priste akoma të çlirohej Shqipëria. Ay rrinte buzë rrugës për donjë autobus, që ta shpinte në rezidencën e tij, në bodrumnë e atij pallatit që thosh adresa në xhep tem. Kurse bri meje, turivaruri Profesor i Marksizmit nuku më fliste, sëkur tërë takimnë ia kisha dhjerë unë, me burgun e sidomos që e kishnja bërë pa faj!..

* * *
Xha Emini kish vdekur po atë ditë, do një orë pasi kish pirë viagrën.Unë e Rezarta pritmë sa e varrosnë dhe ia mbajtmë për Filadelfia. Gjetmë adresën, gjetmë edhe shkallët që xbrisnin në bodrum të pallatit. Vetë unë, u fsheha dhe lashë time shoqe të xbriste dhe ca e të trokiste te dera e xhaxha Xhipes.
• Kush është? – u dëgjua zëri i Xhipes që brënda.
• Jam Rezarta, xhaxha. Mbesa, çupa e tët vëllaj, Qazkës.
U bë një heshtje, pastajza u dëgjua zëri i natosur i Xhipes:
• Juve ini të tërë komunista! Qërromu nga porta!
Rezin e zu të qarët.
• Po ç‘thua kështu o xhaxha?! Hape një herë të të ze për qafe e mos më tako më, ce nuku dua asgjë pe teje. - Ajo zuri të fërkonte derën e lotët nisën t’i kullonin çurkë. - Hape, të… të ndahemi.
Nuku e kishnja parë time shoqe të qante ashtu dhe e kuptova që kjo e qarë ish ndryshe. Nuk ish për atë shpresën, se mos me të takuarë Xhipen punët tona këtu, do na vinin më mirë. Jo, jo ish tjatër gjë. Ish një humbje e tmerrshme bre, që atëças nuk e përcaktonja dot. Gruaja m’u plas para portës të një njeriu që më parë as i dhimbte hiç dhe tani po e gjente, jo hije, po të vdekur fare. Me një kotkë në fyt, nxitova ta ngrinja ce e kishnë përmbytur lotët.
• Qërrohuni! – ulërinte xhaxhaj që ish larg nga ne saç është e trashë dërrasa e derës. – Tërë komunista jeni! Ti e im vëlla, jot ëmë e gjithë të tjerët!.. Të internuarë, të burgosur, të vojtur a të lumtur: jeni tërë komunista!
Ata që e dinë sa mban Filadelfia nga Nju Jorku e kuptojnë më mirë sa zgjati e qara e Rezartës sime të gjorë.
Në shtëpi atë natë u bëra tapë me raki, si kurrë donjëherë në jetën teme. Mbaj mënd që me gojën shafran, këpusnja gjepura.
• Ti je grua hije, - i thosha Rezit. – Ti je mbesë hije e xhaxhajt hije… Kur dielli është i shëmtuarë si ky, ç‘pret nga juve, hijet!… `

Pellumb Kulla
Marre nga Shekulli

[Sokoli]

Unë e shpie Xha Jazon për ditë në kafenetë e Arthur Avenysë.
Tëmën!.. Nuk e kam kuptuarë kurrë ce njerëzit nuku i duanë hiç të sklerozuarit. Mua më mbërthejnë historitë e çaprashitura të xha Jazos, që ka bërë një jetë aq larushe. Kujtesa e tij, si donjë dhi e egër harbon në të gjitha skërkat e pllajat e jetës së plakut: partizan, oficer në ushtri, kryetar kooperative, i deklasuar... Harbon dhia harbon, por gjene te pllaja e partizanit vete qëndron. Vërtet dolli malit ditëve të fundit, por ay partizan ka qef të mbahet mend! Me që i biri, bëri atë gjëmën me arratisjen e tij nga Saranda, me not, Jazon e hoqnë pe kreut të kooperativës, e përzunë pe organizatës së komunistëve e pastaj e syrgjynosnë me gjithë familje në një fshat të Gorës.
Tashi në Shqipëri është një kohë, kur tërë mundohen të gjejnë një gërvishje nga diktatura. Jazua e ka brazdën të gjakosur e i kthen kurrizë! Vete e lidhet pas të dalurit në mal! Tëmën, se ç‘mban mbi kurriz ky rruzull!
Tashi, me të birë,. atë të arratisurin, janë mbledhur bashkë. Xha Jazos i pëlqen Nju Jorku, ujrat që e çajnë dhe përndajnë qytetnë, pleksja e metrove, rekllamat e stërmëdha. I duken të bukura dhe shpesh në bisedat e tij e fut përvojën e re në kukumalen e madhe të asaj të vjetrës, ashtu siç futet në një libër me shumë fletë, një fashikull tjetër, që nuku ka të bëjë hiç me atë libër.
Në rrëfenjat e tij Xha Jazua nuku gënjen. Skleroza nuk e njeh gënjeshtrën dhe bile ajo nuku ka fare nevojë për të. Xha Jazua thjesht rrëfen ngjarje që edhe mund të ndodhnin. Rradha e kohëve i është kokolepsur, por plaku nuk e vret mëndjen t’i shpleksë e t’i rreshtojë.
Ka një urrejtje të pashuarë kundra gjermanëve. Një ditë më tha, se Amerika duhet t’ia dinte për nder brigadës së tij, që arrivi të mos mbetej këtu në Nju Jork këmbë gjermani. Më thëthivi mjaft me këtë thënie dhe unë e afrova karrekllën.
Po pinim kafe në trotuaret e Arthur Avenysë. Pa arritur ta pyes, xha Jazua u kurdis.
• Po me t’i qërruarë gjermanët nga viset tona, i ndoqmë tutje. Brigata jonë, sikur qe bërë vetëm për gjuhetinë e tyre. Nxirri që këtu, qërroi që atje e bjeru prapa. Kur dëgjonin Brigatën e 55, ata i zinte tartakuti.
Unë nuku di të ketë patur brigadë me atë numër, por kjo është nga lajthitjet më të padëmshme të plakut!.
• Më dyzetepesën, ishnë mbledhur tërë gjermanët nga ishnë e nga s’ishnë, në Gjermani. Që atje nuk kishmë pse t’i lonim, se ata ishnë futur në vathë të tyre. Pyet andej e pyet këtej: “more na thoni në ç‘vend të botës ka akoma gjermanë, t’u sulemi e t’u vemë drunë?” Hiç! S’vinin ankesa. Kur, na thanë: kanë mbetur ca në Nju Jork. Do të vemë, thamë, do vemë e t’i qërrojmë edhe pe andej! U mblodh edhe një herë brigata. O burra, thamë, dhe u nismë! E tërë brigada!
• Loj bre xha Jazo, vendit! Po si u futët në Amerikë? - nuk më ndënji goja mua.
• E do të vërtetën? – më tha. - Me viza fallco! E tërë brigata! Me pushkë e mitrolozë, me tërë armatimnë! Vimë në aroport të Kenedit. Atje kishnë ca nga këta aparatet, që të kontrollonin dëpër xhepa, për thika, për droga, për armë. Ishnë djegur këta të zestë, pe 11 shtatorit.
Mua gjene nuku m’u ndënj:
• Edhe Njëmbëdhjetë Shtatori u fut këtu-o?!.. Po si nuku ju a zunë armët-o?
• Neve i mbamim lart, bre, me të dy duart mbi kokë, se ata dëpër trup kontrollonin.
Aty nuk kishmë asgjë neve. Kaluamë të tërë. Asnjë batalon nuku na mbajtnë.Vimë neve, që thua ti, e të përhapemi atë natë dëpër këto kodrat rreth Nju Jorkut. E ndezmë zjarret tona. Llapsnin atë natë zjarret partizane, ca në Qafë Kuins, ca në korrijet e Stejtën Ajlandit, ca në meratë e Bronksit e ca mbi stanet e Nju Xhërsit. Batalonit të fundit nuk i kishnë ardhur mortajat. Ishnë ngatërruar kur ndrruamë oropllanë në Zyrih. Por, Svisseri, - për shërbim që bëjnë, t’u pish dollinë o në p.. të sëmës !, - u a solli mortajat të paprekura, po atë natë me mikrobuse! Të fundit i pamë zjarret e tyre në pllajat e Bruklinit. E kishmë rrethuarë Nju Jorknë e gjermanët shëkonin zjarret tona e me siguri po i zinte data. Po ama, neve nuk e dimë hiç ku janë strukur. Gjatë natës erdhnë dhe informatat e sakta: në Nju Jork, thanë, nuk ka aq gjermanë sa të nderohemi. Kanë mbetur vetëm nja tridhjetë a dyzet, në Avenynë të Parë, në konsullatët gjermane. Erdhmë që erdhmë, thamë, le t’u futim tmerrë dhe atyre dhe le të thyejnë qafën në Gjermani!.. Të nesmen, me formacion luftimi, me pesë kollona, mësymë Manhattanë! Drejt e në konsullatët gjermane!
• Me se shkuatë-o?
• Me sabuej-o, me metro. Itendenti na preu ca metrokarda dhe o burra! Neve muarmë trenë B! Në vagon buçisnin këngët partizane ore!.. Kur mo i kem tërë, të kishe qënë atje, nuku do mbaje mend gjë tjatër në jetë tënde! Me “ato maja rripa-rripa”, me “kuq ësht ku lind e ku perëndon”…
• Paaa! Nuk bezdisshin amerikanët-o? – e çpova plaknë.
• Jooo, ç‘ne! Itendenti jonë i kish marrë masat, oree: sejcili pe neve kish kufjet e tij në veshë e neve dëgjonim në to: “ato maja… seç gjëmojnë”. Amerikanët, ca studentë, ca zezakë, ca filipinas që shisnin bateri dëpër vagona, tërë ishin me kufjet e tyre. I tërë vagoni ish me kufje dhe pasagjerët tundçin nga ritmi. Po ashtu tundçin edhe ca partizanë nga tonët, ca të rinj, ca çunakë të pabindur. Ata me siguri kishnë vënë fshehur donjë këngë të Irma Libohovës. Se me “ato majat e rripa- rripat” nuk tundesh dot de! Dukej bre, nuku qe ay ritëm! E nejse… Vemë në konsullatë të gjermanëve. Rradhë e madhe atje bre: ca për viza, ca për martesa. Zumë rradhë edhe neve, ç‘të bënim?! U zgjat rradha si mos o Zot! Kur erdhi sëra jonë, del një gjerman aty e na pyeti ce ishmë munduarë. “Kemi ardhur të çlirojmë Nju Jorknë”, - i thamë. “Nga se?”- pyeti. “Nga ju, gjermanët!” – ia thamë copë. Kur i treguamë se ishmë Brigata e 55, ay u bë dyllë i verdhë. Ashtu dyke iu dredhur zëri na tha se duhet të mbushmim një formular e t’i bashkëngjitmim me kapce dy fotografi të brigatës. “Po më parë”, tha, “duhet të dorëzoni armët. Është rregull!”. Veç njerëzit e egër nuku binden. I dorëzuamë ç‘të bëmim?!. Nuku bëhej shaka me gjermanë! Nëne, nëne! Mbushmë formularë. Ne patmë çliruarë gjithata qytete, po me formular, jooo, nuku na kish bërë vaki t’i thyemim gjermanët. E mbushmë formularë, vumë dy fotografitë grup. Na thanë që kjo punë do të bëhet, por jo pa kaluarë 15 ditë. Ashtu ish rregulli. “Rregullin e respektojmë”, u thamë dhe ikmë. Detyrën e kryemë… - Po armët? - ia kujtova unë.
- Me armët na ndezi groshi, se ata nuku na i jepnin prapë e ne i lamë. Kumandanti i brigadës desh të na proçedonte për gjyq ushtarak, por pastaj erdh lajmi që edhe në Shqipëri, depot e armëve ishnë shkallmuarë, ushtria qe bërë lesheli, piramidat kishnë thyerë qafën e qënkësh formuarë Qeveria e Pajtimit Kombëtar e në atë valë, na zuri dhe neve amnistia.
Mua nisnë të më merrçin mëntë: partizanë, piramida, amnistirat… Po e mblodha shpejt tutkën.
• Po e çliruatë vërtet Nju Jorknë nga gjermanët? Dua të them, xha Jazo, a iknë ata pas pesëmbëdhjetë ditësh, siç ju thanë?
• Duhet të kenë ikur. As mos e bëj dëm pyetkën! Gjermani qen bir qeni është, po fjalën e mban! Unë s’pata kohë ta marr vesh ce më binte bretku 14 orë në ditët, në punë të zezë. Një dibran më futi në restorant të tij, laja pjata. Pa karta. Dibrani paskësh qënë me Ballë, po paskësh qëlluarë burrë i mirë. Sefte flinja në shtëpi të tij. I kënaqur unë, i kënaqur dhe ballisti, ce e quante fitore të frymës së Mukjes…
• Po ce nuk u këthyetë prapë në atdhe, pasi kryetë detyrën-o?
• Ce-o, budallenj ishmë ne-o?!- ma bëri. - Qefi, or bir, ma kish të këthesha, po për ideal, xha Jazon e ke trokë. Si do të vija prapë në Amerikë unë? Ku kisha, bre, unë 13 mijë dollarë, të kërkonja prapë pashaportë fallco, apo të bridhnja dëpër skafe?! Pasaj, ja vjen e t’i bije skafit, donjë hundë motovedete italane! Unë nuk di as not or’ i hëngsha tëmën!.. Kryesorja është që detyrën e kryemë.
• E kryetë në Nju Jork, po në Shqipëri ke akoma gjermanë!
• Po çne-o, ne e lamë vatanë pa këmbë gjermani!..
• Ju e latë, - i thashë, - po atje ka akoma. Janë në ambasadën gjermane në Tiranë.
Pastaj, ca të tjerë kanë erdhur si specialistë… Turistë varda…
• Ne e lamë Shqipërinë, kur i thonë, gjerman-frii! Brigata të tjera atje ka. Sytë t’u dalën e le t’i nxjerrën ato! Ce o, nga Pestepesa i presën të gjitha-o?! Lodrat të politikës-mo, të këtyre qeveritarëve të soçmë. Këta i kanë tradhëtuarë idealet e luftës!- tha me mllef dyke pështyrë përdhe.
Pyetejet teme nuku kishnë fund. Më kënaqte xha Jazua me shashërditë e tij!
• Qëndruatë në Shtetet e Bashkuara, si brigadë?
• Pas fitores, u mblodhmë në Central Park, të gjithë batalonet, prapavija, ndërlidhja… Na foli komisari. Na përgëzovi për fitoren dhe na tha se, si shpërblim, shtabi kish vendosur që të na jepnin nga dhjetë vjet lejë, të pushomim, të gjemim këtu donjë të afërm, nga kurbetlinjtë e vjetër e të rinj. Ay, bile, na ftovi që të aplikomim për llotari grin kard. Tetë batalone i mbushnë aplikimet, kurse një batalon, i gjashti, kërkovi i tëri strehim politik. Ata e qelpnë fare! Kumandanti i tyre më vonë u shpall armik, me ata të kastës. Dukej, ajo! I tillë ishte qeni. U dënua me vdekje në mungesë. Tashi shëtit këtu me limuzinë, bën biznes me Shqipërinë, vete atje, ha dreka e darka me Nanon e nuku guxon qeni t’i rrëfejë Nanos se ç‘dënim i rri mbi kokë. Nanua po, s’ka kohë të hapë qitapet e vjetra!… Neve këtu vazhdojmë e mblidhemi dëpër përvjetorë, festojmë… Donjëherë NY Fire Departmenti, i zjarrfiksave, na jep lejë të ndezim donjë zjarr dhe na gjobit kur e ndezëm të madh. Neve tashi i bëjmë zjarret gjithnjë të veckël e më të veckël, bëjmë shuk tri katër gazeta Nju Jork Tajms bashkë, sa për të bërë adetnë, kujtojmë kohët e arta, ndezëm donjë Marllboro dhe e thëthijmë nga njëzë herë e ia kalojmë shokut, me rradhë, si njëherë e një kohë, çmallemi, shkojmë të organizuarë në kazinotë e Atllantik Sitit…
E kështu rrjedh jetaaaa or biiir!….

Pellumb Kulla
Shekulli

[Sokoli]

Rradha e veturave në portat me pagesë të Trajboro Brixhit është përsëri e gjatë.
Unë me Peçon jam nisur herët dhe kam kohë deri në fillim të punës. Peçoja me duar mbi timon është gati të nisë ndonjë nga rrëfenjat e tij. Por unë i dal përpara:
• E di Peço, me që jemi miq, po ia lejoj vetes një vërejtje. Thonë që ti gënjen shumë… Më fal, më fal! Desha të them, egzagjeron!
Peçoja më vështron me keqardhje.
• Tëmën, ç‘vete! Edhe ti e ke këtë mendim, o prefesor?!
• Jo. Vetëm unë nuk e kam.
• Faleminderit. Këto vërejtje që bën zotrote, o prefesor, t’i kanë thënë ca njerëz që… - Peçoja e ka vështirë të gjejë klasifikimin e tyre. – Këta… këta njerëz janë mërzia e kësaj bote! Janë ata që vijnë në dritë, vetëm për të bërë vërrejtje, se si rrëfen ky e si rrëfen ay. Po t’i vesh të rrëfejnë për veten, kur ata janë dyke thyerë qafën nga kjo botë, në prag të nisjes për në p… të sëmës, do të të thonë: “Lindmë, pastaj u rritmë… U rritmë, urritmë… U martuamë… Punuamë, punuamë e tashi themi se e mbyllmë me nder e po vetëm atje ku na takon, në parajsë. ”Në hale të gomarëve! Ata as kanë parë, as kanë dëgjuarë e as kanë kuptuarë gjë në këtë jetë…. Gënjeka Peçua, phë!
Peçoja bie në qetësi. Mendueshëm e lëviz edhe ca veturën drejt traut ku paguhet.
• Po edhe gënjej, o prefesor, që të kuptohet më mirë ajo që dua të them. Më shumë zbukuroj, se gënjej. Një ditë djali tha se kish parë një limuzinë, që ish e gjatë sa katër vetura bashkë! Gënjente, ce desh të na habiste dhe po na e tregonte në shtëpi. “puh, sa e gjatë!”, po thosh. “Ke pare, ti babi, donjë limuzinë më të gjatë?” – “Ohu, ia këtheva kam parë unë një, o bir, që hyri në tunelnë e Linkolnit: merre me mend, hunda e limuzinës kish dalë pe tunelit, andej nga ana e Nju Xhersit, po ama këtej nga ana e Nju Jorkut, prapanica nuk i qe futur akoma në tunel” – “S’ka mundësi!” – ma priti djali. “Tuneli është një kilometër e ca i gjatë, pastaj kthesat brenda tunelit..” Kur më tha ashtu, xheç më ra pika! “Është një duduk ky yt bir, - i thashë Rezit. “Ta martojmë e le të na pjellë nja pesë a gjashtë dudukë të veckël. Vetëm për këtë punë është ky!”… Tashi thuamë zotrote, prefesor, gënjente djali apo gënjenja unë?!
Qesha. Peços i kish dalë inati i vërejtjes e atmosfera u bë e ngrohtë.
• Nganjëherë, bre prefesor, edhe të vjen një dëshirë e madhe të gënjesh, të zmadhosh, të zbukurosh. Ja kur mos i kem tërë! E sidomos kur gjen donjë palë veshë që kullufisin të gjithë sillazhë që grin ti. Papo vjen e të ndizet një dëshirë bre, sa nuk e mban dot veten. Gënjeshtarë si unë, që t’i bëjnë të shtatë palë qefet, duanë dhe një tuhaf. Ay, pastaj, të ndjell vetë. Nuku ka kënaqësi më të madhe, prefesor, nuku di a e ke provuarë! Unë për qefet e mia, kam një tuhaf të klasit të parë. Papkën e gjatë, kushërinë e gruas. Ay beson gjer ku nuku mban më!..
Dhe këtu Peçoja nis rrëfimnë e rradhës…

* * *
• Ke qënë donjëherë në Shqipëri o Papkë? - e pyes një ditë gjatovilë, kushërinë e sime shoqe.
• Njëzë herë, - thotë guaku me psherëtimë - Nuk u gjet ilaçi për atë vend, o në …çkë të sëmës! Mjer’ ata prindër, që m’i zuri pleqëria këto kohë!
I afrohem ngadalë atje ku punon, ku po më lan taksinë dhe dyke parë më të majtë e më e më të djathtë, bëj sëkur ruhem mos na shohën, sëkur kam lepurin në bark, sëkur gjërat që do t’i them, janë me zarar të tmerrshmë.
• Mirë po shkon, ëh Papi?
• Cili?
• Pushtimi. Pushtimi i Amerikës.
Ay mban në dorë zorrën e ujit e s’di nga ta shpjerë.
• Cili pushtim-o? Nga kush?
• Nuk ta kanë thënë-o?
Papka, shëkon edhe ay rreth e rrotull e afrohet më shumë.
• Jo, - më thotë e pret pe meje.
I u afrua grepit! Mu te grepi është leshkua! Nisi ta hajë. E kam qef kur perpelit qepallat e beson, se do jetë donjë gjë e madhe, që sa ta marrë vesh, nuku do ia thotë as varrit! Unë marr një leckë e nis të fshij maqinën. Bëj sëkur po merremi që të dy me punë, që po të na shohë njeri të mos i vejë mëndja për keq.
• Po mirë, ne ce jemi këtu, thua ti? – e pyes me një fill të zërit, si në filmat me spiunë. - Kot kemi ardhur? A nuku na kanë dërguar për pushtimnë e Amerikës?
Atë sëkur e godet rrufeja.
• Kush, mo, po pushton Amerikën?
• Ne-o, shqiptarët. Shqipëria po pushton Amerikën!
Papkës i shpëton zorra e ujit e më bën qull.
Unë i le të sharat për atë që më lagu të tërin se ja, Papkën e kam gati që të nisëm tok udhën më të bukur në këtë ruzull, atë të gënjeshtarit me leshkon!
- Që thua ti, Papi, ky është një pushtim, që ne po e bëjmë avash-avash, me dhelpërinë më të madhe. Para këtij tonit, tërë pushtimet duken lodra çiliminjsh!
• Ç’thuuua! – thotë Papka dyke unjur zënë dhe kokën bashkë. – Të kishnja vdekur dje, s’do ta kishnja marrë vesh!
• Posi-o! – vazhdoj unë gjithnjë dyke fërkuarë maqinën. – Nuk e di kush e ka bërë pllanë, thonë Ismail Qemali, thonë mbreti Zog! Ama këta që kanë erdhur në krye të vendit më pas, pavarësisht nga inatet me njëri tjatrin, pllanë nuk e kanë kundërshtuarë. E kanë zbatuarë pikë për pikë. Dhe s’do mend, bre, pushtimi i Amerikës është me leverdi. Ta shtjesh në dorë Amerikën-o…?
• Lere, - ma plotëson Papka. – E ve festen mbi sy, pasaj! Vend i pasur, bre!.
Benzinën ma ke katër herë më të lirë se kudo! Po si-o, Peço, s’ma paske thënë?!
• Tëmën ky, uej! – nxehem unë. - Po unë thashë se e dinje, bre! Unë bëj gabim që po ta them edhe tashi! Është sekret i madh ky, ore kokë! Ja, dolli! Merr fund e tëra! Bile, e di çë: po e le fare! Zoti na ruajtë!
E bëj kryq fshehurazi, po jo aqe fshehur, sa të mos e shohë Papi! Dhe e qep.
Nuku më le rehat ay tashi. Dhe unë vazhdoj. Rrëfej e kënaqem.
• U bë një shekull që pllani po zbatohet pikë! Ne po, djaj të mëdhenj ne!
Hiqemi sëkur gjoja për ne shqiptarët jeta është helm, sëkur jemi të varfër e të shtypur. Shqiptarët sipër kufinjve janë qarë me zë të lartë, sëkur u kanë rënë më qafë serbët, sëkur nuku kanë pasur sa duhet të drejta e se u pengohen shkollat… Nuk i këndon gazetat ti-o?
• I nis, - ul kokën Papi, - po s’i mbaroj dot, ce më flihet. Këthehem i lodhur, bre!
- Këto qarje dhe ankesa, - vazhdoj unë, - u gjetnë vetëm që ne të fshehëm mobilizimnë e vëllezërve të andejshmë në ushtërinë e madhe, që ka marrë përsipër pushtimnë e Amerikës. Ama, asnjë pushtim nuku do arrihej, po qe se nuku do merrnin pjesë divizionet e viseve tona, të Korçës të Gjirokastrës, me një llaf, të tërë vendit!. Po edhe neve na u desh ta gjemim sebepnë, ce ne s’kishmë serbë mbi kokë. Dhe e përhapmë që gjoja në Shqipëri ka patur diktaturë! Po ç‘diktaturë mo t’u mbylltë e mendjes! Ka diktator aq të egër-o?! Edhe i huaj të qe, jo më që ishte shqiptar! Po që t’i marrë shpirtin popullit të vet deri në atë derexhe, siç bëri ay joni!? Nuku bën vaki! Po ia desh puna, pllani!
• Pse edhe ay për këtë na shovi fare e na e zuri derën me ferrë? Për kët punë punë e bënte –a?
• Po s’do mend ajo! Ay s’kish zemër të vriste një zoçkë. Vravi mijra e mijra që të tjerët të besoshin kur arratiseshin në Amerikë ore! Qëllimi qe i lartë! Ay zbatonte porositë e mbretit. Njeriu i tij ka qënë, bre, s’ke dëgjuarë? Zogu e ka patur konsull në Belgjikë!
• Shiko, shiko! Ti Peço ke vendosur të më lesh me gojë hapur sot! Unë, Enverë e mendonja diktator tamam! Ay e bëkërke… Shih-shih! Tashi po e çmoj. Dhe po filloj të kem respekt, për të.
• Të kesh o posi!… Po edhe këta më pas, ce po e lenë vendin kështu?! Jo po gjëndja ekonomike është katran, jo po ka armë të pakontrolluara në duar të kriminelëve, jo po gjoja nuku ka punë, ujë e drita… Pallavra! Nuku ka ujë Shqipëria! Ha-ha-ha! Kush e gëlltit këtë-mo? Vetëm syleshët amerikanë! Shtabi që erdhi pas diktaturës nuku ka dërmend ta zgjatë, si ata të mëparshmit. Me këta s’ka më xvarritje. O burra thonë këta, kush e do Shqipërinë, të niset për Amerikë se do na e zenë të tjerët!… Është hapur nami se politikanët tonë nuku gjejnë gjuhë të përbashktë, gjoja ministrat janë hajdutë e vjedhën edhe të djelave, gjoja partitë kacafyten kush e kush të zerë vend nën sisët e lopës e njëmijë e një të zeza të tjera! Si e si të mbulojnë dërgimnë e ushtërisë këtu! Po edhe më i humburi-mo, (veç amerikanëve, e thamë këtë!), e kupton që këto janë lodra të thurura hollë për të justifikuarë pushtimnë e këtij vendi. Vetëm si e si, t’i mbushën aropllanat dhe fllotën detare me trupa e t’i nisën drejt Amerikës!
Papka shqyen sytë.
• Ku kemi ne-mo, fllotë detare?! Ku kemi ne, aropllanë për Amerikë?
• Sa i trashë! Po ti o Papi, ti vetë, me se erdhe?
• Me aropllan. Po pagova biletë!
• Po ja o, këta janë aropllanët! Ne po pushtojmë Amerikën me aropllanët e saj. Këtij i thonë pushtim me bileta! Avionët tonë do të na i rrëzonin këta. Kurse të tyret jo. Kjo është hilja që do mbajë mend historia! S’kemi fllotë detare, thotë guaku! Po ata skafet që i nxjerrën forcat tona gjer në Itali, nuk i ze ti-a?!.. Dhe ushtarët, tashi nuku janë më si njëherë e një kohë, me yniforma dhe helmeta, oreee!.Pse ti pret t’i vimë Amerikës bataljone-bataljone e me hap rreshtor-a? Pika mendjes! Një nga një, oreee! Ca me viza të sajuara, ca nga përrenjtë e Kanadasë, ca nga lumenjtë e Meksikës e ca të tjerë, si puna teme, fshehur dëpër vapora grekë. Ushtarët kanë urdhër të maskohen, të shtiren si hallexhinj, si të këputur e të raskapitur nga diktatura e gjatë dhe nga pasdiktatura, që herë herë ngjan më zi se diktatura vetë! Sa vinë këtu, shqiptarët hiqen si të persekutuarë, gjoja nuk i kanë fituarë të drejtat, pronat që kanë patur e bilmemera… Ca e ca me marifete që s’ta pret mendja, transformohen në pleq e plaka. CIA amerikane ka dhënë plot prova që po i ha hilet njërën pas tjatrës. Ja, fjala vjen, kuturis e paraqitet në aroport të Kenedit një plak azmatik e thotë që ka lënë Shqipërinë, ce aty megjithëse ka shtrydhur tërë energjitë dëpër kantiere ndërtimi, tashi i japën një pension pe… as 50 dollarësh në muaj! I bjenë kalemit këta dhe gjejnë se me çmimet shqiptare, me ato para, ky njeri duhet të jetojë vetëm 10 ditë të muajit e 20 ditë të tjera duhet të rrijë pa ngrënë, gjë që, s’ta pranon shkenca, ce, jo ditën e tridhjetë, por që në të pesëmbëdhjetën, ky plak duhej t’i këthente këmbët nga dielli. Dërgohen spiunat amerikanë në Shqipëri, pyesën në zyrat e pensioneve e marrën përgjigjen, se të thënat e plakut janë pikë për pikë ashtu! Spiunat mbledhën supet e ngrenë duart. Shumë i kokolepsur lëmshi! Syleshëve amerikanë s’u vete dot mendja që zyrat e pensioneve, ku kanë pyetur ata, janë folera të kundërspiunazhit shqiptar, se plaku azmatik nuk është hiç azmatik, se ay të fryn një kamardare pa marrë frymë tjetër hiç! Nuk është as plak, por një burrë i fuqishmë, 30 vjeçar, bile kumandant i njërit pe divizioneve!.. Janë menduarë gjërat hollë hollë e fshehtësira është mbajtur pus! Ne, o Papi, do ta pushtojmë Amerikën se s’bën! Mund të zgjatë ca… E po le të zgjatë-o!
Unë e le Papkën në të thella dhe me marifet, shkoj e hedh një sy përqark se mos na kanë përgjuarë amerikanët. Kur këthehem, Papka ashtu, i tëri në mendime, më shëkon drejt në sy e më thotë:
- Po atëhere i bje që edhe unë… të jem me detyrë këtu?
• Je-o, si nuku je! Unë e dinja që ta kanë thënë, siç na e kanë thënë të gjithëve.
• Po ce s’ma thonë-o?
- Atë që do të ta thosh, mbase e kanë zënë amerikanët! Luftë është kjo! Ose do të ta thonë kur të vijë sëra. Janë sekrete këto, Papkëëëë!
Ay bje gjene në të thella.
• Po do jem ushtar, kështu i thjeshtë, apo mos do jem donjë oficer e të turpërohemi?
Unë mbledh supet. Papka flet me vete, me zë të lartë.
• Tëmën-o! Të jem ushtarak e të mos e di?! Sa përpara që kemi vajtur me ushtri e me të tëra!…

* * *
Papi do ta marrë vesh që e kam tallur e do të thotë që Peçua të shuan me gënjeshtra! Po mirë-o, le të thotë!…

Shekulli

nga Pellumb Kulla

[Sokoli]

• Tëmën bre, prefesor, - nis ligjëratën e përditshme shoferi, - sa llafe të ndyra kishmë dëgjuarë për Amerikën! Po na kishnë thënë-o, se këtu n’Amerikë njeriu shfrytëzohet pe njeriut. Çne bre! Mbroçkulla! Këtu, or byrazer, ndodh e kundërta!
Radha e veturave në portat me pagesë të Trajboro Brixhit është e gjatë.
Megjithatë unë kam kohë deri në fillimin e punës. Tej mbi Menhetten, që e kemi në krahun e djathtë, kanë rënë rrezet e para të diellit dhe kjo kartolinë e rrallë e shtyn mikun tim Peçon, ashtu me duar mbi timon, të më bëjë një raport përmbledhës me përshtypjet e tij nga Amerika. Ai e ndjen që unë i dua rrëfenjat e tija në atë gjuhën dialektale korçare, rrëfenja që më zbavisin pa masë dhe nuk shterrin kurrë.
• Ikë sa të duash larg, ore, - vazhdon Peçoja, - mendjen në Shqipëri do ta kesh! Një sy këtu e dy atje. Unë atje kam pleqtë, siç i ke dhe zotrote. Edhe shokët e kushurinjtë e mij, pleqtë i kanë në Shqipëri... Mendjen atje e kemi të tërë. Sa bie telefoni, i pyesim: Keni korent-o? Po ujë? Si jeni me drita mo?
Kemi qëndruar tek njëra nga kabinëzat mbi urën e Trajboros dhe Peçoja më zgjat dorën. I jap paratë për kalimin e urës, ai paguan, hapet trari dhe makina vazhdon rrugën për Kuins.
• Ja kështuuuu, prefesor! Jetojmë kohëra të mrekullueshme, kur ne shqiptarët e ardhur këtej, shumica mosha të reja, kemi lënë atje prindërit, pleq e plaka, që të na e bëjnë edhe njëherë elektrifikimnë e përgjithshmë!
Me Peçon, vendet e punës i kemi pranë e pranë. Vetura është e tija, kurse pagën e urës e bëj unë. E ai më shpie në punë çdo ditë. Ai më shpie edhe tani që puna e tij ka një rënie. Punon në një kompani taksish dhe limuzinash, por kur shterrin pasagjerët Peçon e kanë nga të parët që pushojnë. Po ai nuk e prish terezinë. Paraqitet në mëngjes e pastaj kur i thonë që nuk ka punë për të, futet në një kafe në Kuins e pret t’u bëjë ndonjë shërbim me pagesë shqiptarëve me makinën e vet.
Unë punoj në një Strehë, ku rehabilitohen fëmijë me të meta, kryesisht jetimë. Streha është e mbajtur mirë e financuar pjesërisht nga shteti i Nju Jorkut dhe më së shumti nga dhurues kristianë. Po Motër Gjenovefa është aq e zonja, sa shpesh arrin të marrë financime edhe nga qeveria federale. Ajo e ka themeluar vetë Strehën e tani fluturon nga krenaria që Streha e saj është bërë model. Unë aty organizoj argëtimet e fëmijëve dhe mbaj gjallë grupin e theatrit. Motër Gjenovefa që ka sjellë për vete një krevat të thjeshtë e fle aty në Strehë, rri orë të tëra duke parë inskenimet e mia mbi fëmijërinë e Linkolnit, Presidentit të lavdishëm të Shteteve të Bashkuara.
Puna më ecën edhe më vjen keq që shokut tim Peços nuk i vete mbarë sikurse mua. Nganjëherë më duket se ai e di që atë ditë nuk do të ketë punë as me taksi as me limuzinë, por vjen, ja thjesht që të më bëjë lehtësi mua. E gjatë gjithë rrugës së gjatë nuk lodhet duke folur. Shpesh them që do t’ia mbledh këto rrëfenja. Jam i bindur që do t’i kujtoj të gjitha një e nga një ato që më ka treguar deri më sot. Janë tregime të jetuar nga ai vetë, por ka plot nga të shqiptarëve të tjerë, pasagjerë, që ia rrëfejnë rrugës dhe ai m’i sjell mua taze, të ngrohta. Jam kureshtar të di, se çfarë u rrëfen ai të tjerëve për mua. Se nuk mund të rrëfesh asgjë për një njeri si unë, që rri gojë kyçur e vetëm qesh hera -herës duke dëgjuar shoferin gojë kripur, që nuk lodhet kurrë së rrëfyeri. E flet e flet… Ja si tani:
• Rrimë këtu në Amerikë e ndjekëm me drithërimë të tëra kacafytjet dashamirëse të politikanëve atje, të cilave y thonë “kacafytje për të gjetur unitetnë”, unitet që nuku vjen, ce është nisur ters… Po është nisur ters bre, që në përçapjen e parë të Skënderbeut. Se ay e bëri me ugur të keq, o prefesor, qëkur për t’i bashkuarë shqiptarët, zgjodhi për kuvënd Lezhën, që atëherë quhej Lesh!..
Shoferi u jep një të fshirë xhamave, megjithëse ata mua më duken më të tejpashëm se kurrë.
- Ka shumë vjedhje në Shqipëri, thonë, korrupsion. Qeveritarët e politikanët e kanë mendjen te paraja. Si e si, të bëhen milionerë! Prandaj është më mirë bre, kur shtetin e drejtojnë të ngopurit, pasanikët. Këtë po përpiqen të realizojnë partitë në Shqipëri. Që shtetin ta drejtojnë të pasurit, ka dy rrugë, prefesor: ose të pasurit të bëhen ministra, ose ministrat të bëhen të pasur! Në mëmëdhe po ndodh kjo e dyta; ministrat po bëhen të pasur!… Prandajza sa herë vete andej-këtej y them shqiptarëve, kudo që janë: vëllezër Filadelfiotë, Vaterburas, Njuxhersjotë, Bostonianë, Detroitjotë, Çikagas, të ini krenarë për mëmëdhenë e dashur ore! Atje në mëmëdhe, vjedhjet kanë qëllime të pastra, fisnike. Atje vjedhin për pikësynime të nderçme… Njëherë vaftit, shteti i rripte lëkurën individit për të mirë të përgjithshme, sot për të mirë të tij, individi i rrjep lëkurën e përgjithshme shtetit.
Peçoja vështron ca vrapues shalëjashtë, që ndjekin paralel veturën në të dy anët e rrugës. Një burrë i ngjallmë mezi i lëviz kilet e tij e duket aq i rraskapitur, sa të bësh be se ky është vrapimi i tij i fundit para se ta varrosin.
- Sa e kishmë ëndërruarë Amerikën, o prefesor, ëh?… Këtu shëndoshesh, fryhesh pa dashur, o në p.. të sëmës! Ma shëkon ti prefesor, barkun, mullën time? Asnjë thërrime dhjamë, as një çiçkë bark nuk kam patur në Shqipëri! Xhan o ushqim i Shqipërisë! Bëj unë tashi vrap, që të ul barkun, por varet e nga puna, bre. Se nuk është fizkultura kryesorja. Më parë, këtu, bënja gjashtë ditë punë, po ama, një ditë ia linja të tërën, vrapit. Nuk do linja punën për të vrapuar de! Pastaj ra puna. Fillova të bëj pesë ditë punë e dy ditë vrap… Pastaj .. m’u shkurtua akoma puna e fillova të bëj tri ditë punë e katër ditë vrap. Tani ka një muaj, bëj vetëm … vrap!
Dhe miku im nuk ka të rreshtur:
- Po sikur është vetëm ky hall këtu! Mua nuk më janë ndarë hallet, qëkur vura këmbën. Pa gjuhë, bre, pa gjë… Dy vitet e para punova pa letra, fshehur. Punonja në kat të gjashtë po së prapthi, gjashtë kate dënë dhe! As e pashë diellin as më pa! Nuku se amerikanët janë të rreptë, po kisha akoma në palcë të dredhurat e Selanikut. Këtu, shokët e mij… ezmerë, - se mo na e marrin amerikanët për racizmë! – ata ezmerët dilnin e më blinin për të ngrënë, ata më mësonin zanatnë, gjuhën. Ja atje thellë, ku isha, e mësova gjuhën e vëndit, gurgull! Pas dy vjetësh, kur dolla mbi trotuaret lart, e mora vesh e xheç më ra dambllaja: gjuha që paskësha mësuar bilbil, nuk paskej qënë anglisht, o prefesor, po… spanjollçe oreee!!! Kur mos kem mamanë! Po si ore asnjëri nuk më tha, se ata hushkulurit ezmerë, kishin qënë nga Porto Rikua! Më shkuanë dy vjet. Fillova anglishten nga e para. Zhytem po s’mbytem unë!. Ama, thuaj hë, gjuhë më të zorçme, nuk bën nëna! Për të folur, hajde de, pa për të shkrojtur, po nuk vajte në shkollë, aha, harro mushkë…! Amerikanët, or byrazer, e shkruajnë “mace” dhe e lexojnë “qen”! Fëmijët venë në shkollë dhe e mësojnë, ne të rriturit, hiç-o, ç‘të na vijë nga veshi. E kështu shtyhemi. Papo, është e bukur bre, kur e dëgjon tjetrin ta bëjë mishmashnë në mes të supermarketit, t’i thotë së bijës: “Na moj ti dhi e Ziçishtit! Mo më thuaj aj dont kerë, po mbylle grykën, ce të futa një pëllëmbë të mirë, sa të harrosh pasuordin e internetit dhe gjer bë dhjetë numëra celularësh!”…
Peçoja e le tregimin dhe drejton gishtin nga një veturë që po na le pas.
• Shëko, shëko!.. E pe atë Mercedesnë? Ia pe flamurë tonë mbi targët?
• Ia pashë. – i them unë.
• Gjen këtu dhe shqiptarë që të marrin gjak në vetull. Fitojnë dhe e derdhën paranë lumë. – vazhdon Peçoja. – Njëdizaj, një i njohuri im- njëherë vaftit bëmim zborë bashkë me të, - blevi një shtëpi një milion dollarë. Kur mos kem babanë! Saktësisht: një milion dollarë e 99 cent! Gjen bre këtu shqiptarë që hapin biznese, si ata devollinjtë që kishnë hapur një servis veturash dhe kishnë marrë me mëditje vetë amerikanët! Amerikanë bre, orgjinalë, kur mos i kem tërë! Dhe bile y mësojnë atyre korçarçen tonë. Ja, u ngëtheva nga një vizitë në Shqipëri unë, e vajta e po y rrëfenja devollinjve ç‘kisha parë në mëmëdhe. Por më shumë u trondit pe atyre që rrëfenja unë, ay amerikani zezak, që punonte për ta. Me gojë hapur kamare pe habisë, dolli që poshtë maqinkës që po riparonte e më tha: “Me gjith mënt –o? Ik or t’u mbylltë e mëndjes”, - ia bëri zezaku, -“ ce nuku t’i ha njeri këto!?!”- “ Kur mos kem babanë!” – i thashë. “Kur mos kem babanë, edhe unë s’t’i besoj!” – ma previ zezaku dyke zënë be për babanë zezak!
Në një udhëkryq të Kuinsit, dy policë amerikanë me fytyra kinezësh, po i jepnin radhë trafikut. Unë vura bast me veten se Peçoja tani do të hapte bisedë mbi kinezët. Dhe e fitova bastin:
• Nganjëherë nuk e merr vesh je në Amerikë apo gjëkundi tjatër!.. –hap temën tjetër Peçoja. - Dhuratat që shqiptarët, blenë për të dërguar në Shqipëri, të gjitha mbajnë etiketën e prodhimit Made in China! Po sikur na kanë mallkuarë, që të mos na ndahet Kina kudo që të vemë, or tëmën e sëmës!… Ore, amerikanët si sistem, fituanë mbi komunizmën, po si shpërblim e panë ç’y erdhi: iu mbush vendi me.. me… rusë-do ti a, polakë-do ti a, shqiptarë- do ti! Edhe një fitore kështu mbi Kinën y duhet këtyre e pastaj, që të shohç një amerikan, do të duhet të shkosh në rezervuaret e indjanëve! Edhe atje edhe jalla, kur ta gjesh! Ja kur mos kem mamanë në e tepëroj! Do të ma shohç pastaj Amerikën! Hë-hë-hë!… Po amerikanët janë të mençëm, ore, dhe tashi kanë filluarë ta kuptojnë mirë, se të drejtat e njeriut në Kinë, nuku janë edhe aq keq or jo!...
Arritëm përpara Strehës. Peçoja nuk kish më kohë të përfundonte të tërë temën e kinezëve, të filipinëve, rusëve… Por, ja, kemi ditët e tjera që vijnë. Dhe unë mahnitem sa mirë i zbërthen Peçoja vuajtjet, lumturitë e peripecitë e shqiptarëve të mërguar në këtë tokë të Amerikës, në mes të këtij oqeani mërgimtarësh nga e gjithë bota….

Shekulli

nga Pellumb Kulla

[Sokoli]

Na iku jeta duke pritur! Herë presim një gjë e herë një tjetër… Një herë prisnja ditën e gjyqit… Më vonë prisnja fundin e burgut, pastaj vizën për Greqi, pastaj Amerikën, kartat më vonë… Mos pyet!…
Papo të më zbresin një ditë të bukur, me dokumente të rregullta në aeroportin “Kenedi”, e tërë familja ime!… Mall-çmall!… Mall-çmall!.. Kështu na kalovi jeta neve shqiptarëve, or q..fja tëmën! Po të mos paskëshin erdhur në këtë botë shqiptarët, as fjala mall nuku do vinte, nuku do duhej! Nuku do kish patur nevojë për atë fjalë, ja, kur mos i kem tërë!
Ecnim të pesë, në mes të dritave, shuk në taksinë time. Punoja me taksi ato ditë. Nuku flisnim. Shëkonja binjaçkat e hutuara, Dritën, Lirinë.. Djali, Fatlumi, -që sa i shkathtë është, - dukej si i humbur. Kurse Rezarta, gruaja, nuku kish asnjërën as tjetrën: atë po e llahtariste Amerika që ditën e parë!… Dhe nuk iu hoq llahtara për kushedi sa kohë…
Ata që nga nevoja vendosen në Amerikë, llahtarisen nga dy gogolat që kumbisin të parët në udhë të mysafirëve: gjuha dhe çmimet. Meqë të sapoerdhurit nuk ujdisen kollaj me punë, paratë që sjellën, i kanë me krëk. Oh sa dhembin të shkretat, se ata, o kushedi ç‘kanë shitur, o kushedi nga ç‘ borxh i kanë! E borxhi ta bën tërë gjemba jataknë. Të sapoerdhurve u duhet kohë që të shërohen pe sëmundjes të përkthimit në lekë, të dollarëve që shpenzojnë. Dhe në llogari përdorën të vjetrat, dyke shpresuar që kështu do shtyhen më shumë që ta mbledhën dorën.
Ja, një çyrek bukë, këtu nuk e ble dot pa tre dollarë, gjë që në mendje të sapoerdhurit përkëthehet afro 4500 lekë!
• Epo kurrë mos u ngrëntë një bukë që të bën t’u nëmërosh kafshoret fëmijëve! E për këtë të vret Zoti!- ulërinte ime shoqe ditët e para sa shkeli në Amerikë. -Binjaçkat vanë e blenë nga një akullore dymijë lekëshe, - katër mijë! Ky bandilli, Fatlumi, e ka marrë akulloren e tij tremijë e pesëqindëshe..Se ky, hm, na bën vezë të kuqe, ky! Shtatëmijë e pesëqind lekë akullore, fëmijët e tu e temit, i përpinë në dy minuta! Një herë e një kohë, shtatëmijë e pesëqind, ti Peço, mezi kishnje rrogën e muajit!
Rrah ta qetësoj se sapo ka ardhur dhe, e gjora, duhet të përmblidhet:
• Rezi, moj gruaja ime e ëmbël,.. sot,… unë,.. nga puna me ca turistë arabë, të kam sjellë 18000 lekë, rrogën e ditës dhe 10 000 bakshishet! I thonë 28000 lekë që Enver Hoxha s’i merrte në muajt! – i them unë, dyke ia këthyer dollarët në lekë, që ta gëzojnë nusen më shumë e dyke ia bërë Enverë, si më të dëmtuarin nga gara me familjen tonë,. Po Rezi nuku dallon pe tërë të erdhurve të tjerë në Amerikë, të cilëve u duket e natyrshme të paguhen shumë, por jo të paguajnë shumë…
Çupkat tona binjake më kërkuan para, t’i blinin mamasë një shall, si dhuratë për ditëlindjen. Mamasë i ra të fiktë e xheç u bë për të, ditë lindje e vdekje tok, kur mori vesh se shalli pat kushtuarë 42000 lekë!
- Me 42000 lekë aty përpara blinje një shtëpi me dy kate e strehonje familjen. Tani me aq, unë mbështjell vetëm qafën! Pa hajde Drita, - i thotë njërës pe binjakeve. - Më hap kumpjuterin e më shëko aty, me sa këthehet dollari sot në Shqipëri?
E Drita i bindet tak fak: - Një mijë e katërqind e njëzet!
• Uau!.. Këthehemi, Peço! Këtu nuku rrojmë dot. Një miljon e shkuarë miljonit paguajmë në muaj për shtëpinë! Unë punë nuku po gjej. Fëmijët duhen veshur!
Bëj t’i shpegoj se llogaritë këtu bëhen ndryshe, ajo më thotë se asaj i paskëshin thënë, që edhe në Amerikë dy e dy bëjnë katër!
Fëmijët përdorën për shkollë karta udhëtimi, që u jep administrata. Me to ata mund të bëjnë dy vajtje e ardhje me atobus ose tren ndënë tokë. Rezi për vete, shkon deri afër shkollës për të blerë zarzavate e vete e vjen më këmbë, pasi nuku do që t’i hedhë kot pesëmijë lekët.
Një ditë Fatlumi ynë, pat lojtur fotboll me shokët e shkollës e ish lodhur shumë. Blevi domatet që e pat porositur e ëma dhe pa se kish humbur kartën shkollore, që paraqitet në atobus. Pagovi nga kusuri i domateve një dollarë e gjysmë të këthehej në shtëpi.
E ëma kish rrëmbyerë okllahinë, që bën petët e unë e gjeta dyke dumballisur të birë.
• Humb kartën dhe më prish, pa i a bërë tërr syri, dymijë e dyqind e pesë lekë!
Unë, e ëma, me kryqe të këputura, vij që andej më këmbë!
Për t’i marrë okllahinë nga dora, desh ia shkula megjithë krah. I thashë nuses sime të mirë, se këtu prindërit që rrahën fëmijët, hanë dy vjet burg.
• Më thuaj, sa burg hanë kur i vrasën! Atë më thuaj!.. Ta dij, para se t’i marr shpirtin! – çirrej Rezi.
Tëmën e sëmës, nuku i dilte e keqja! Mezi e qetësuam. Ra heshtja në shtëpi:
djali nisi të studionte, binjaket po bënin detyrat pranë kompjuterit… Thamë, shpëtuam! Kur ime shoqe dolli pe dhomës së kompjuterit, si pelë që turfullon dhe u sul të kërkonte okllahinë të rrihte gjene prapë të birë.
• Tani do ta rrah, se çdo ta rrah! Çupat panë kursin e dollarit: në Shqipëri qënka rritur. Qëparë e rraha për 1470. Tani do ta rrah për kursin e ri: 1520!..
Po, tëmën e sëmës, sa autoritare duket Rezi, në shtëpi, aq e drojtur dhe e trembur është me këdo që i flet anglisht! Dhe pastaj ka sy e faqe e kërkon punë në mes të Amerikës!
Ama, veç syve e faqeve, Rezarta ime ka dhe guxim e paturpësi ore!.. Pa ditur ku bie anglishtja, me ndihmën e një mikes së saj Rozës, e zuri një punë dhe në fund të javës na i futi treqind dollarët në xheeep!.. Ia paguan një familje me origjinë irlandezësh, që i la Rezit në dorë dy kolopuçër, - njëri tre dhe tjetri katër vjeç, - që ajo t’i mbajë, t’i nxjerrë të lozën e t’i ushqejë. Dhe e bën Rezi këtë punë për bukuri. Por vuan kur vogëlushët qajnë, ngaqë shumë herë nuku e merr vesh cili është shkaku.
- E vetmja gjë që mora vesh, është që pushuan së qari! Po as përse qanë, as përse pushuan! – tregon Rezarta.
Po mos ish mamaja e djemkave, i ati i tyre nuku do ta kish pranuar kurrë Rezin. Ay dha pëlqimnë për time shoqe, me kusht që brenda dy muajve të shohë përparimnë e Rezartës me gjuhën. Po ay, irlandezi, ia ka vënë të afërt afatnë, bre. T’ia kish vënë dy vjet e jalla të shihte përparim!..
E bukur është, të fshihesh prapa luleve, kur Rezi i nxjerr vogëlushët në ndonjë park lodrash. Do ta shohç që ajo, e gjora, i ndjek me merak, mes kolovajzeve e mes shkallëve me dredhka. E kur në tërë atë zallamahi të fëmijve të shumtë amerikanë, hajd’ or hajdë, të dëgjosh zënë e Rezartës se si u thërret atyre që i kanë lënë në hise:
• Mos, Kevin, mos! Mos, Xhozef, mos!
Ushëton parku, ore! I xbret kocominjtë, pe shkallëve të larta e i heq mënjanë.
• Po mos o Xhozi, baaa! Po mos o bir, të thonë. Them mos: e mos! Merrni vesh Shqip, apo…!
E tërë dita e sime shoqe me djemkat, në rrugë, në parqe e në shtëpi është e mbushur me “mos u lag”, “mos bërtit”, “mos kruaj hundën”. Mos-i është për Rezin vegla kryesore e punës dhe ajo e përdor atë dyqind gjer më treqind herë në ditë. Dhe ata kuptojnë. Ama, kur ajo pas dite i ve vogëlushët të flenë dhe nis e u rrëfen ca përralla që fillojnë “na ishte mos na ishte, në një kasolle të ngushtë me kashtë”, ata nuku marrin vesh asgjë. Fjalët e shqipes jo, po zërin e Rezit tim, që është muzikë e shkuarë muzikës, ata e kuptojnë. Ajo u përkëdhel leshkat me gishtrinjtë e saj, aq ëmbël, sa nuku dihet a u a ka përkëdhelur ashtu e ëma e tyre donjëherë. Dhe përkëdhelkat ata i kuptojnë. E vogëlushët mbyllën sytë e humbasën në kolovajzen me naishtemosnaishte e me kasolletëngushtamekashtë…
Me t’u afruarë dy muajt, që i zoti i shtëpisë i kish vënë Rezit kusht që të përparonte, ne filluamë të çalltisnim për donjë punë tjatër. Babai i fëmijëve pothuajse nuk i fliste fare me gojë Rezit, përveç “ditës së mire”, në të dalë e “mirditës”, në të hyrë.
• Dje u zunë gjene për punë time, ata, burrë e grua., - na tregonte Rezi një mbrëmje. - Flisnin për mua me zë të lartë, po nuk i mirrnja vesh, të shkretën! Do më pushojnë, pa një pa dy! Do të na dalën nga dora ata katër milionë lekë, që marr unë në muajt!
Kur po vendosej fati i zonjës time, që do të jipte provim gjuhe përpara atij të ngrysurit pe Irlande, ngjavi një gjë që e prishi punën më keq akoma. Babaj i atyre kocominjve, po tereziste një pikturë në mur e u hoq praptazi, që ta shëkonte kornizën a qe apo nuk qe drejt. Për pak, xheç u shkeli lodrat dy djemkave, të cilët ulërinë me një gojë:
• Mos, babi, mos!
I ati, siç duket, meqë nuk e kishte dëgjuarë donjëherë fjalën “mos”, e kuptovi që e kish peshqeshnë pe Shqipërie. Hodhi vështrimnë nga Rezi. Ajo uli sytë. E kështu ajo pranovi, që jo vetëm në këto dy muaj, për vete, nuk e kish vënë anglishten në zjarr, por po u mësonte sheleçkave irlandezë, shqipen!
Ay e thirri Rezin mënjanë dhe siç e kish kuptuarë ajo, i kish thënë që atë ditë të këthehej më shpejt në shtëpi të saj. I kish thënë, dhe këtë Rezi e kish kuptuar mirë, që të mos vinte të nesmen, për pa i bërë ata telefon. Shkurt e copë, siç pushojnë amerikanët! Të thonë prit të të thërresëm e na lerë telefonë. E po dëgjove fjalën telefon, dije, je i humbur, se s’të thërresën kurrë!
Qëllon ama edhe donjë rast i rrallë, si ky i Rezit! E thirrë prapë! Kur mos kem babanë, e thirrë Rezin gjene! Dhe asnjeri nuk e merr dot me mënd se si kish shpëtuarë. Ja se si:
Kur qe këthyerë zonja e irlandezit dhe nuku kishte gjetur zonjën time, ishte mërzitur e kish bërë prapë llafe me të shoqnë. Jo ta lemë, jo ta marrëm! Jo është e mire, po është e keqe! Burri e kish të prerë kapaknë:
- Do t’i japëm paratë e fundit e do t’i themi të mos na duket më këtu!
Po as burri as gruaja nuk e kishnë ndjerë që fëmijët ishnë prapa tyre e po dëgjonin me frikë zënkën e prindërve. Kur babaj tha që Rezi të mos shkelte më aty e qe këthyerë prapa, kish vënë re Kevin dhe Xhozin, që po e shëkonin me sy si të shqerkave, mbytur në lot. Ay mbeti.
• Mos, babi, mos! – i ishnë lutur shqip me zë të vojtur, të dy djemkat.
Ay qe vërtitur prapë dhe kish vështruarë nga e shoqja.
• Mos, - i qe lutur Shqip edhe ajo.
E pe “mos”-it e ka Rezarta këtë punë që ka! Ja, kur mos kem babanë!…

Shekulli

nga Pellumb Kulla

[Sokoli]

Për portierë fotbolli e për hetuesa që të punonin qindin, nuku kish vend t’ia kalonte dot Korçës tonë!…
Kam rrëfyerë shumë, po nuku kam rrëfyerë më të bukurën, atë që më ka ndodhur njëherë këtu, vite të shkuara…
E po kur të qaj tërë, kurrë nuku do ma mirrte mendja se në mes të Pellham Parkut do më fanitej hetuesi im, ay që më pat nxjerrë ujë të zi një herë vaftit! Sefte e pashë kur po zgjidhte banane në Lajdig Aveny. Ay më pa e mbeti. Unë i hoqa sytë. I hoqa unë po s’m’i hiqte ay. E takova më pas dhe nja dhjetë herë të tjera e gjene unë i hiqja sytë i pari. Ay ishte gati të më jepte të njohur, por unë, fësht, tutje! Shtatë muaj rresht kjo punë!
Atë ditë më zuri ngushtë. Unë i ulur në një stol të parkut, ay u dha. Asnjeri tjetër. Unë e ay. Gjene m’u qep ky, miza e kalit, o në ..çkë të sëmës! Gjene me një gazetë shqiptare të zhubrosur në dorë!
E pashë me bisht të syrit. Ay ka mbajtur çapnë e po shëkon këtej nga mua. Këtë rradhë, më duket nuku do më ndahet, thashë.
E nuku m’u nda plaku. M’u afrua e më ndënji një të pështyrë larg. Bëra sikur e vura re atë ças. Po më foli, thashë, do t’i flas! Më foli:
• Që je shqiptar këtë nuk e diskutoj më, - ia nisi Taqka. - Të shëkoj gjthnjë dhe, hë të flas sot, hë të flas nesër!
Unë s’lëviza hiç pe stolit. Po ama, as shënjë që gabohej, nuk i dhashë. E shihnja unë që Taqka desh t’i shkonte gjer në fund:
• Do të më bësh vend të ulem ca-o? – pyeti dhe m’u ul pranë. - Dhimitraq ma thonë, - më tha. - Ore ku jemi parë, bashkë?
Ke parë kështu ti?! - Nuku më mban mend? – i thashë me një zë që edhe vetë u çudita, se si m’u ngjir papandehur. - Të më vraç, - tha, - nuku të sjell dot në hatër!
Para shtatë muajsh, kjo do dukej e pabesueshme, por tashi e besova që plaku nuku më njihte vërtet. - Po mirë-o, - i thashë, nuku më mban, nuku më mban!
• Jo, po unë dua ta di, - ngulte plaku këmbë, si mushka.
Dua ta heq nga qafa, po më hiqet ay! - Po më mirë bre, të mos e dish! - ia bëra.
– Jo, më mirë ta dij. – Dhe pa e lënë brazdën, vazhdoi: - Jemi pjekur donjëherë në Shqipëri?
E po kjo pikë e zezë! Oh, krimb i gjizës! Ky nuku më desh mua, jooo! Këtij i duhej donjë hundë lesh që t’i rrëmbente një dru, që t’i binte shtatë herë e t’ia nëmëronte një! Gjene thashë, hajd t’ia shkund kujtesën nga rrodhet:
• A ke qënë hetues, zotrote? - ia prita si me tokmak. Ay u hutua e po më përpëliste qepallat si guak. Shtyje dhe ca Peço, i thashë vetes. – S’e sjell dot në hatër-o? Në burg të Korçës, e kujton tashi, besoj!
Të ish donjë tjetër do ngrihej e do bëhej def, me bisht në shalë, por Taqka duket e ndjeu, se unë të hanja munë, jo të nxirrja inatet!
• Mos more! Të kam bërë hetimnë? Të kam marrë në pyetje, ëh? - Të thoshe ti, Taqkës nuk i delte e keqja. - Eh moj e kaluarë e hidhur!.. – i binte gjunjëve. (Tëmën, thashë, do të zerë të më qajë këtu!) - Mo më thuaj që të kam torturuarë! – tha dyke m’u lutur.
• Po të duash nuk e them-o, - i a bëra, - po e vërteta është se…
• Hajde regjim i poshtër hajde! – psherëtinte plaku që nga thellësirë e shpirtit e nisi ta shajë me rrënjë e me degë diktaturën: - Dhe me siguri i ke ngrënë shtatë vjet prapa hekurave, në palcë të rinisë! I ke ngrënë, i ke ngrënë! Ah moj diktaturë e fëlliqur ç‘ke bërë! – Dhe kthehej nga unë: - Po a je mirë? Ncë-ncë! Përse të akuzonja, mor aman, më qafsh?
• Do të ta them-o, posi, i thashë: Kot fare! Se, gjoja, dëgjonja “Zërin e Amerikës”. Se, demek, desha të arratisça dhe të vinja këtu në Shtetet e Bashkuara…
Plaku vazhdonte ofshamat e pikëlluara rradhë-rradhë, gjer u kujtua se më zu me presh në duar. Nisi të zgërdhejë e të më tundë gishtnë, me qortim pe mësuesi.
- Në fakt, ja ku je n’Amerikë! Hë-hë! Nuku paska qënë kot!
- Shpifje bre! Atëhere nuku kishnja dërmend! – ia preva.
• Këtë, as tani s’ta pranoj. – ma previ dhe ay dhe unë e pashë, që kot i kisha ndënjur ftohtë, pasi asgjë s’e pengonte Taqkën të kënaqej me mua, si me një mik të vjetër. Ma lëshovi firomën në vesht e më pëshpëshi ngadalë, sikur Sigurimi të na paskej ngjitur përgjuesa edhe dëpër stolat e Pellham Parkut: - Tërë bre, tërë ne e ëndërromim Amerikën, atëhere! Si ju që rriheshit, edhe ne që u rrihmim. Hë po diktaturë e poshtër, që na mori më shumë se gjysmën e jetës! - Na e mori… - ia bëra me zor pas tij. - Ah moj diktaturë e mallkuar! Ah o sistem maskara!
- Maskara, - i mbajta iso pa qef e fillova ta marr inat veten, ce jo vetëm nuku po i lanja borxhet, por po i vinja edhe pas avazit. E bile, dyke dashur mos ma merrte fjalën “maskara” për veten e tij, nxitova ta përsëris gjene: - Sistem maskara!
Më erdhi turp pe vetes, kur të qaj tërë. Tëmën, thashë, po unë pse nuk ia ndërroj këtë *** teme, po e le të dërdëllisë dyke sharë bot e bot diktaturën! E pyeta si ia kalonte tashi.
• Me halle shumë. – ma bëri dhe lëshovi një derro psherëtimë, sa thashë se dha shpirt. - Po tashi, - më tha, - që amerikanët më dhanë strehimnë, sikur më mbarë po më vete.
Rrufenë e kisha pritur, këtë jo! Deshnja unë ta linja temën, po s’më linte tema mua. Kushedi sa do t’i kem çakarritur sytë, se Taqka më kuptovi.
- Ce habitesh-o?.. Tërëve neve që e kemi urryerë diktaturën, na e dhanë, - tha.
- Po ja, - iu qava, - mua nuku po ma japën akoma!
- E po ti dofta nuk e ke urryerë aq sa neve të tjerët, - ma shpegovi dhe desh ta nxirrte shkaknë: - Ja, pasi ... mbaruamë punë bashkë, atëhere, ç’ke bërë? – Unë nisa t’i tregoj që pe ditës që pranova akuzat. - Në fakt, - ma previ fjalën Taqka, - jo që të mburrem, po me mua, të tërë i pranonin akuzat. Hë, më fal! Pastaj, ç’bëre?
- Ato të shtatë vjetët!.. - iu përgjigja e teksa plaku vazhdovi ta shante me rrënjë e degë sistemnë, unë desha ta vërtetonja akoma: - Vërtet nuku më mbanje mend?!
- Po kuuu, bre! – u shfajësua me fytyrë qarramani Dhimitraqi. - Sa kam kaluarë unë dëpër këto duar! More, more, more! Të zestë male që s’piqen dot, pa njeriu me njerinë u pjekërka! – E pyeta se si i kish vajtur filli atij më pas. - Regjim i poshtër, bre bir, - tha. - Pasi mbaruamë punë bashkë, nuku më rreshtnë trasferimet! “Na duhet një hetues i zoti atje: shko Taqkë! E ka kyçur njëri gojën këtu: hajde Dhimitraq!”.. E kështu gjer sa suallmë demokracinë…
Të na shihte njeri tok, do ta zinte lemeria. Të ngjanim ne, or byrazer, si dy miq të vjetër që kanë kaluarë të tharta dhe të ëmbla tok. Kur mos kem babanë, dukshim në stol tamam siç e thonë këta kllasikët e rinj të demokracisë, si dy bashkëvuajtës, që po shamim sistemnë, që na kish bërë bashkfajtorë e vazhdomim me pyetka, për rrugët që na kishnë shpënë larg njëri tjatrit.
• Po tani-o, me se merresh? – pyesnja unë, bashkëfajtori, të gjorin Taqkë, - nuk u ke kërkuarë donjë punë si hetues, këtyre të Amerikës-o?
- Uell… - ma kthente me një fjalëzë amerikane bashkëvuajtësi im, që si tashi e sjell në hatër, ashtu me mëngë të përveshura në hetuesi, - në fakt, ma propozuanë. “Nuku kam fuqi, bre, u thashë, mua më ka drobitur biruca”…
- Biruca?!!! - Rrufeja e dytë, kjo! Këtu më kërcyenë mua. I butë i butë, po kjo ishte të qaje me oiii!.. Njëmijë susta më shtynë përpjetë, drejt e më këmbë: - Po tinë nuku the që ke qënë në burg!
- Nuku thashë unë, po ama e thotë shkresa! – ma bëri ay pa u ngritur pe vendit. - E kur e thotë shkresa me firmë e vulë, zere se ke qënë! Hë mo derëzi, se tërë kemi vojtur në atë skëterrë!.. Shkresën ma dha një njeriu im, në Komitet të Përndjekurve. Ay ma mbushi e unë ua paraqita këtyre…
Tëmën-o, për atë ditë m’i paskëshin mbledhur të tëra çuditë! - Njeriu yt?! Ke patur ti njeri nga fisi, të përndjekur?! – ulërita.
- Kush mo tha, nga fisi! – Taqka vazhdonte të fliste ulur, avash avash. - Tërë ata të përndjekurit e komitetit, i kam kaluar dëpër duart e mia.
• E po kjo…kjo nuku është e drejtë, bre! – po shfrynja unë. - Ja thuaj të drejtën!
Biseda e ngrohtë tani na kish lënë shëndenë. Unë zjenja, ay valovi i pari! Vrëng, përpjetë dhe më erdhi para turinjve!
- Cila, mo, nuk është e drejtë! Cila?! Patriot, patriot, po… nuku të duroj unë! Mbylle kamaren e rri rehat aty! – Tani po ma kujtonte tamam atë Dhimitraqnë e parë. Nga e kish fshehur tërë atë zë, o e vrafshin me bukë në gojë! Sokëllinte o sokëllinte: - Nga juve, më tha, i patmë ata dyzetepesë vjet, që kur i kujtoj më dalin mornicat mbi pantollona! - Nga neve-mo?!!! – i a bëra. – Nuku na e ka fajnë njeri, oreee! - ia bëri, - vetëm juve!
• Po ç’faj u kemi neve mo?! Juve na shqeptë me hu! – i u këtheva unë. – Na futët spica dëpër thonj.. Na futët vezë dënë sqetulla. Vezë nuku gjenje në dyqane, ce i mbanit juve bre, për sqetullat tona! A duronim dot neve-o …?
Unë bot e Taqka qyt: - Të duronit-o, posi! Kur është fjala për liri e demokraci, për popullin, njeriu duhet të durojë, oreee! Po të rezistuakshit juve, nuku do na kish zgjatur aq shumë diktatura. Ja mo ti, ti: a ishe fajtor ti, kur të dënova? - Asnjë çikë! – i thashë pas njëzet vjetësh! - Sigurisht, që nuku ke qënë - tha edhe ay, po pas njëzet vjetësh, - po a e pranove fajnë? – E pranova… - pranova kokunjur unë.
Këtu Taqka më ulërivi, sa në dyzet vjet, ulërimë të tillë s’pata dëgjuarë. U tund Pellham Parku o në …çkë të sëmës!
• Po pse e pranove, mor… mor…?! Po unë kisha qef bre, t’u a përplasnja në sy, shefave të mij e t’u thoshnja: “kot ma kini sjellë këtë, oreee! Ky është pa faj!”
• Po t’u thoshnje -o, posi!
• Po ç’t’u thoshnja unë, mor ta thëntë prifti! – xheç më mbyti hetuesi im. – Ç’tu thoshnja, kur ti e pranonje menjëherë! Ta hanja unë-o?! Të merrnja më qafë djemkat e mi-o? Ju marrtë dreqi juve, ljepuj! Na e bëtë jetën zeher. Na mbajttë më këmbë gijthatë palo regjim!… Do kishimë ardhur n’Amerikë, tridhjetë e ca vjet më parë!.. Do kishmë hapur donjë biznes.. Ju ngrëntë murtaja, ju ngrëntë!
Iku me kacabunj të ngritur dyke sharë e turfulluarë. Dhjetë çape e kthe kokën, dhjetë çape e kthe kokën! E ma hidhte mua flakën e syve, sëkur i kishnja vrarë babanë, sëkur i kishnja shkatërruarë jetën.
Unë mbeçë si gallof e për atë Zot, në po e kuptonja, se ce nuk e kishnja më Taqkën aq inat, sa ç‘e kishnja mote të shkuara?! Dy gjëra ishnë: o ay kish të drejtë ose ma la mua prapë pilafnë!…

Shekulli

nga Pellumb Kulla

[katana]

sipas rradhes qe jan shkruar i ke renditur kol?

rrefenjat e Amerikes duhet tu jepen si brochure te gjithe atyre qe duan te vijne apo po nisen drejt Amerikes. ndersa ne qe jemi ne amerike vetem mund te pohojme me koke.
te verteta, te hidhura, humoristike, e te japin jete.

[Sokoli]

Perse tregimet e Pellumb Kulles duhet te qendrojne ne kendin e humorit?

[kajsia]

Ej,ej me te vertete duhet te marresh fryme mire para se te fillosh te lexosh dhe plus kesaj te kesh marre mire dhe masat(se jo per ndonje gje,por si dihet......)Ja nje tjeter per ju


Njeri ishte oficer dhe si gjithe oficeret e tjere i duhet te kalonte shume kohe jashte shtepise dhe larg gruas.Vinte i shkreti,rrinte nja dy dite dhe ikte prape.Pas nje kohe te gjate sherbimi me ne fund e vendosun perfundimisht prane familjes.Kur shkon ne shtepi ben cudi dhe fillon te pyese veten.Me pas therret gruan dhe i thote:
Si ka mundesi qe ne kemi kaq femije,ne nje kohe qe une kam qene larg shtepise???!!!!
Ua!-i thote gruaja-po si mor burre nuk e mban mend?
Po ja te mbahet mend atehere kur ishe me sherbim dhe erdhe vetem per nje nate ne shtepi?
Po-i pergjigjet burri
Te kujtohet qe ate nate beme dashuri?
Po-pergjigjet serish ai
E pra ky eshte cuni i madh.
Mire,mire-thote burri-po ky tjetri?
Aàaaa,ky?
E mban mend ate nate qe erdhe dhe ike te nesermen ne mengjes?
Po- i thote ai.Beme dashuri.Ne rregull ky duhet te jete i dyti.
Po ky?-pyet burri per nje femije te vogel qe ishte ulur tek tavolina dhe po hante,se kete se mbaj mend.
Po c´ke me ate te shkretin-i pergjigjet gruaja.Ca po te ban ai?Buke e kos po ha.

[MtrX]

keto qenkan fantastike, po nuk kam kohe t'i lexoj te gjitha tani... Iu lumshin duart qe i sollet...