Institucioni e Individi

[alumni]

http://www.shekulli.com.al/koment/16maj2002/kabo.shtml

Personalizimi i institucioneve dhe autoritarizmi personal
Dr.Përparim Kabo

Çdo institucion përfaqëson një ent të ngritur për një qëllim të caktuar, por në kuptimin e një shoqërie institucionale, sipas gjykimit shkencor, si të tillë duhet të pranojmë, "tërësinë e normave dhe rregullave ku bazohet organizimi dhe funksionimi i një shteti". Përkufizimi të lejon të kuptosh, se në ç'marrëdhënie është individi (apo ekipi i individëve), me institucionin ku ai shërben. Ky pozicion është përcaktuar në mënyrë ligjore dhe nuk lë hapësirë që individi të riinterpretojë, ose të krijojë mënyrën personale të gjykimit dhe përdorimit të institucionit apo rregullave mbarëvajtëse në të.

Raportet e njeriut (dhe subjektivitetit të tij), me institucionet dhe detyrimet ligjore që këta të fundit të imponojnë, kanë bërë që shoqëritë të dallohen qartazi: Si shoqëri që janë shndërruar në shtet historik për shkak të institucioneve dhe autoritetit të tyre, dhe në shoqëri njerëzore që përpiqen të shdërrohen në shtet, përmes largimit nga pushteti i individit, për të mbërritur te pushteti i zgjedhur, që funksionon me institucione ligjore. Rasti më i keq dhe ngatërrestar është ai, kur formalisht ka institucione, kuadër rregulli dhe kuadër ligjor, por brenda tyre, dhe jashtë kontrollit të tyre, shoqëria vijon të mbetet peng i institucioneve të personalizuara dhe keqpërdorura nga autoritarizmi subjektiv individual, apo të njësive operuese volontariste. Një praktikë e tillë, bën që shoqëria të përpëlitet e sfiduar nga një problematik ngërç. Ana sipërfaqësore e ndërtimit të saj institucional, të krijon iluzione për sistemin juridik dhe rregullat e shtetit. Në këto rrethana, njeriu i zakonshëm dhe masa jo fort e kulturuar, kthehet tek antropologjia feudale. Kjo shfaqet përmes lavdërimit (kulti i shpëtimtarit) të "trimit", dhe krijimi i lidhjeve utopike, ëndërrimtare ,(për të pafatët),si dhe atyre reale të biznesit, fitimit, të abuzimeve favorizuese (për fatmëdhenjtë), drejtpërsëdrejti me individin-krye të institucionit shtetëror. Kjo mënyrë komunikimi është atmosfera më e mirë për shoqëritë në tranzicion, si një turbullirë, ku notojnë për interesa jo të progresit të përgjithshëm, individë megalomanë, populistë, dhe hakmarrës të fshehur. Karizma e shumë prej tyre,"përbetimi atdhetar" dhe guximi për "novacione individuale" janë shprehje herë e një populizmi tejet të bojatisur, herë e një urrejtje ndaj shtresave që ende kanë si kult ndershmërinë e individit. Qëndrime të tilla tejet subjektive, janë shfaqje flagrante të përdorimit te institucioneve, jashtë politikave dhe interesave publike gjithëpërfshirëse. Institucionet në Shqipëri, në këtë periudhë të tranzicionit ,vuajnë nga shumë mangësi. Duhet të evidentohet qartazi dhe hapur, fakti, se raportet njerëzore (ekipet aktive) dhe jonjerëzore, të materializuar si rregull, ligj, ndërgjegjje institucionale, autoritet dhe traditë e institucionit (nga kontributi njerëzor ne breza), shpesh janë vënë kokëposhtë. Individët që vihen në krye të institucioneve ose në përbërje të ekipeve të tyre, zgjidhen, por jo gjithnjë përzgjidhen, emërohen por nuk konkurrojnë (ose e bëjnë këtë formalisht),caktohen nga epror më lartë se ta,por nuk maten nga atributet e përgjithshme intelektuale shkencore, qytetare, akademike apo më gjerë.Nuk merret në konsideratë, formimi i tyre në raport me homologët euroatlantikë. Eshtë rasti të kujtojmë, që në Angli qysh në gjysmën e dytë të shekullit 19-të,u vendos parimi i konkurrimit për nënpunësit e administratës shtetërore. Aktualisht në SHBA ligji për zgjedhjet e pushtetit lokal e ka si kërkesë taksative, që kandidati i mundshëm të propozohet nga komuniteti, dhe jo nga listat e partive politike.Në Izrael që të bëhesh ministër, të kërkohet një dokumentacion i plotë, që nga shkolla fillore deri në universitet, specializimet dhe lista e botimeve,idetë konkrete të zhvillimit për sektorin ku do të drejtosh dhe cilësitë akademike, si të thuash, një anatomi social-intelektuale.

Tek ne të vjen për të qeshur, dhe për të qarë me njerëzit që emërohen në përgjegjësi të ndryshme, të ulta, të mesme, apo të larta. Ministra Finance me arsimin e tyre të mesëm (miks) ushtarako-civil, apo shkollë të mbrëmjes, që nuk zotëron asnjë gjuhë të huaj perëndimore, agronom që bëhen diplomatë, badigardë që bëhen deputetë. Këta pasi emërohen me poste në institucione të ndryshme, e mbërthejne atë me thonj dhe kthetra, dhe nuk e lëshojnë sepse intuita e tyre ju thotë, " ky është shansi", dhe fati nuk të vjen më.

Ata e njesojnë veten me institucionin, jo në sensin e përkushtimit idealist dhe profesional, por në atë të zotërimit gati pronësor. Në raste të skajshme, kur bëhet marrëveshje me biznesin privat, atëherë krijohen oligarqi të fshehta, apo të hapura, që sfidojnë shtetin duke e përdorur atë. Ky lloj posedim i institucionit ruhet me propagandë nga kritikat, sulmet apo insinuatat, që nuk mungojnë (jo çdo vërejtje është e drejtë),duke ngatërruar me qëllim, sulmin ndaj individit abuzues, me sulm gjoja kundër institucionit. Dështimi individual shitet prej tyre si dobësi institucionale e trashëguar. Ndërgjegjjen individuale, qytetare apo institucionale të mangët, apo të ciflosur, përpiqen ta njësojnë me ndërgjegjjen institucionale të ekipit (në këtë kuadër gjenden dhe kurbanet e vegjël). Dhe së fundi, largimin e tyre nga vendi i punës gjithnjë e trajtojnë si grackë të politikës, humbje për institucionin, që gati mund të çojë në rrethana fatale të një zgripi kombëtar. Ana tjetër e medaljes, në atmosferën e përgjithshme të institucionalizmit shqiptar, është autoritarizmi personal. Ai shfaqet në formën e injorimit hapur të atributeve ligjore të jetës dhe rregullave institucionale, në imponimin me autoritetin individual, në depersonilizimin e bashkëpunëtorëve, marrjen e tyre nën komandë. Në këtë mënyrë sjellje, kanë lënë gjurmë gati "genetike" tradicionalizmi shqiptar, me dehje imperiale, (historikisht ne kemi qenë pjesë e perandorive pushtuese).Fryma e komandimit për shkak të ekzistencës tejet të gjatë të sistemeve despotike në Shqipëri. Mungesa e një tradite qytetare të komunitetit, për të kërkuar në kor dhe në vijimësi, të drejtat kolektive, por edhe të mbrojtjes qoftë edhe të një individi të veçantë, apo rasti të izoluar, për të mos lejuar precedentë të tillë në të ardhmen, dhe për t'i kujtuar pushtetit misionin si shërbëtor ligjor të shoqërisë.
Mungesa e përgjegjësisë dhe frikës nga ndëshkimi juridik për shkak të abuzimit me postin apo institucionin.Aspektet aktuale të autoritarizmit të pranishëm thekshëm në institucionet tona, lidhen me një element mjaft thelbësor. Nivelin kulturor te individëve në majat e institucioneve,dhe të administratës. Mangësitë e theksuara konceptuale dhe vendimarrëse në përputhje me kërkesat e ligjit dhe të teknologjisë së ndryshimit progresiv, për shkak të origjinës fshatare, prejardhjes provinciale, më tej akoma, të vlerave të dyshimta në edukimin shkollor dhe kualifikimin shkencor.

Një trajtë tjetër e besimit apsolutist tek vetja dhe qëndrimit mbi institucionin (të pazëvendësueshmit), ka bërë që mbajtës të kreut të institucioneve, partive apo administratës, të shfaqen "luan" për të mbetur atje ku janë.Ata përdorin pa dorashka autoritarizmin individual, hakmarrës dhe denigrues, ndaj individëve kurajozë dhe që shpalosin një kulturë më progresive. Autoritarizmi individual lind atje ku mungon kompetenca profesionale, kur koha kronos të lë prapa me kohën ngjarje dhe problematike, ku është e zbehtë figura publike e individit ose e kompromentuar, kur nuk pranohen sfidat e zhvillimit, dhe në rastet ekstreme, kur drejtuesi i lartë është korruptuar ose futet në këtë qorrsokak, apo kur është i etur për karrierë në pushtet, duke e kërkuar promovimin me çdo monedhe.
Demokracia pluraliste e vlerave dhe partitizmit, kultura institucionale dhe shteti ligjor i të drejtave të njeriut, nuk kanë asgjë që t'i lidhë me autoritarizmin individual. Autoriteti i vetëm për to është ligji dhe rregulli, ndërsa autoriteti individual matet se sa i shërben ai ligjit, jo vetëm ndaj të tjerëve, por edhe sa i nënshtrohet ai kërkesave dhe penaliteteve t tij, si kur shërben edhe kur gabon apo abuzon me të, ose duke vepruar jashtë tij. Demokracia pluraliste nuk plazmohet, kur nuk pranon largimin nga drejtimi i partisë politike apo jeta politike, për motive të humbjes, dështimit, gabimeve apo interesave erudite.
Fryma e bashkëpunimit, marrëveshjet dhe konsensusi ia ngushtojnë hapësirën autoritarizmit individual, apo kolektiv, partiak apo shtetëror, propagandistik apo pushtetor.Por një klimë e tillë, lyp kulturë dhe tolerancë, ndjenje përgjegjësie dhe respektim të institucioneve. Si mund të kërkohet president konsensual, kur një ekuilibër i tillë nuk ka ekzistuar për Parlamentin. Ai i vitit 1991, u quajt komunist, ai 1992 me shprehjen thënë që të nesërmen "mendojmë për zgjedhjet e reja", ai 1996, "i votave te vjedhura", ai 1997,"i komiteteve dhe kallashnikovëve", ai i 2001"Parlamenti i Dushkut,dhe i paligjshëm?

Kushtetuta, ligji themeltar nuk është aprovuar me konsensus dhe hapur mohohet nga opozita. Politikat kombëtare të punës, pronës, pagesave, pensioneve, integrimit, buxhetit të politikave të jashtme, rajonale apo me gjerë, nuk kanë gjetur unison mes forcave politike. Ja përse autoritarizmi është ende pjesë e realitetit politik, dhe jetës se institucioneve në Shqipëri. Ndërsa interpretët e tij, janë individë të zgjedhur me votën e popullit, të anëtarësisë së partive, të emëruar, apo ngarkuar me detyrë.

Ta përdorësh pushtetin kundër shtetit do të thotë ta përdorësh kundër interesave të shtetasve, qytetarëve, zgjedhësve, pra të prishësh konsensusin me ta, të kesh humbur besimin e tyre. "Baza e një shoqërie pluraliste, është konsensusi për vlerat themelore, i cili përcakton qartë kufijtë e pretendimeve të individëve ose grupeve rivale"(Henry Kissinger,Diplomacia,faqe 665).

[Brari]

Ka ikur koha teorizimeve... Ai le te jape fakte e jo as mish as peshk.
Ja ca diskutime tjera ne Shekull.::
-----------
"Kush i paguan shpenzimet e politikanëve"
Selman Haxhimanka
shaxhimanka@hotmail.com

Kam lexuar keto dite shkrimin e z. Klosi (Nacionalizmi Shterp). Jam dakord pothuaj me gjithcka qe shkruan z. Klosi, nuk me duket se sot ekziston nje rrezik i tille per kombin shqiptar. Jam dakord se nacionalizmi, te pakten si propogandohet ne Shqiperi, eshte diçka jashte kohes, dhe per me teper se shume figura qe mundohen te mbajne te gjalle keto vlera jane te dyshimte moralisht. Une do theksoja vetem dicka qe me ka bere pershtypje dhe qe mendoj se populli duhet te sensibilizohet, si ka mundesi qe deputete te zgjedhur nga populli dhe qe paguhen nga takspaguesit shqiptare, te kalojne pushimet ne hotelet luksoze jashte vendit dhe te udhetojne me avione carter, kush i paguan keto shpenzime. Une jetoj ne Canada po nuk kam degjuar ose lexuar deri tani (dhe as ne U.S.A.) qe politikanet te takohen per te bere aleanca dhe pazare ne hotele dhe ishuj jashte vendit te tyre.


"Duam të jemi partnerë në reforma"
Grup artistësh të
Teatrit Kombëtar

Ne artistët nismëtarë të Peticioneve për shpalljen e Teatrit Kombëtar monument kulture dhe shkarkimin e drejtorit të TK-së, duam që nëpërmjet "Shekulli"-t të falënderojmë kryeministrin Majko për vendimet e tij lidhur me këto çështje, vendime të cilat i cilësojmë si provë të ndershmërisë politike dhe ndërgjegjes së lartë qytetare të z.kryeministër. I nderuar z. Kryeministër! Ne artistët e teatrit, kemi kërkuar dhe kërkojmë që qeveria dhe Kuvendi, të na konsiderojnë siç na takon, si partnerë në rrugën e reformave që ka nisur vendi ynë. Ne jemi të bindur se sistemi i teatrit ka nevojë për reformim rrënjësor, shumëplanësh, si në infrastrukturë, ashtu edhe në superstrukturën e tij. Ne kemi qenë dhe mbetemi të bindur se reformimi i sistemit të trashëguar nga e kaluara, është e vetmja alternativë për progresin dhe integrimin europian të teatrit shqiptar dhe se si letargjia, ashtu edhe "ecja në shtigje të pashkelura", janë alternativa të rrezikshme, me pasoja njësoj fatale për teatrin. Ne jemi të bindur se çlirimi i teatrit shqiptar nga censura dhe diktati shtetëror, nga drejtimi i centralizuar dhe përdorimi i teatrit si "levë" në duart e partisë - shtet, nuk duhet të çojnë në braktisje të teatrit nga shteti, në kapitullim pa kushte ndaj ekonomisë së tregut, në komercializim dhe zhveshje nga misioni i përhershëm i tij, që është pasurimi shpirtëror dhe intelektual i qytetarëve të këtij vendi, mision ky, që nuk mund ta zëvendësojë apo zhvlerësojë asnjë pakt stabiliteti apo traktat bashkëpunimi ekonomik a politik. Për këtë arsye, ne e konsiderojmë komunitetin teatror dhe në përgjithësi komunitetin e njerëzve të artit e kulturës, partner serioz dhe përcaktues, në sfidën e madhe të shoqërisë shqiptare, realizimin e ëndrrës së saj europiane. Për këtë arsye ne kërkojmë bashkëpunimin, partneritetin, dialogun dhe mirëkuptimin me Qeverinë, Kuvendin, shoqërinë civile dhe institucionet e tjera të vendit. Ne kemi kënaqësinë të vërejmë se sot, për herë të parë gjatë më shumë se një dekade, që nga rënia e komunizmit, ka një sensibilizim të gjerë të shoqërisë shqiptare për çështje si kjo e Teatrit Kombëtar. Jemi të bindur se hartimi i një ligji të ri "Për Teatrin", nëse do të mbështetet në përvojat më të mira europiane dhe në realitetin tonë, do të prodhojë një zgjidhje efikase dhe afatgjatë të problemeve të teatrit shqiptar.

"Zjarrfikëset dhe ndërtimet shumëkatëshe"
Klei Rici
kleirick@yahoo.it

Kam ndjekur kohet e fundit debatin lidhur me menyren e ndertimit dhe zhvillimit te Tiranes ne te ardhmen. Mendoj se nuk mund te pretendohet rrafshimi i lagjeve karakteristike te Tiranes, qofshin keto dhe me qerpiç. Çdo shqiptari qe i ka rene rasti te vizitoje qytete te ndryshme ne bote ka vene re se e vjetra jo vetem qe nuk prishet, por dhe harxhohet goxhà per ta mirembajtur. Pastaj, kam përshtypjen se në ndërtimet shumëkatëshe në kryeqytet po anashkalohen probleme jetesore per popullsine sic është siguria.
Eshte e njohur publiksht qe mjetet zjarrfijkese qe disponohen ne Tirane (mos te flasim per rrethet) ne rast zjarri nuk mund te arrijne me lart se sa katet e pesta. Ç'kuptim ka te ndertojmë pallate 20 katesh kur institucionet nuk jane ne gjendje te garantojnë sigurine e qytetareve qe do banojne dhe punojne ne to. Nuk mjafton qe dikush te jete pronar i tokes dhe te vendose ai se çfare duhet te beje me token e tij, perndryshe ku eshte shteti dhe interesat e kolektivitetit.

"Rama, përgjigje për dembelët dhe abuzuesit"

Lavdim Mihaj
Tiranë
Kundërvëniet ndaj kreut të Bashkisë së Tiranës që janë shtuar kohët e fundit, më duken krejt pa vend madje në disa raste edhe keqdashëse. Në kushtet kur ne kemi kaq shumë probleme të pazgjidhura shkojmë e merremi me gjetjen e "alternativave" për probleme të cilave kryebashkiaku Rama dhe stafi i tij u kanë dhënë tashmë drejtim duke dhënë njëkohësisht shembullin se si edhe në këtë Shqipërinë tonë të vogël gjëra mund të ndryshojnë. Dembelët dhe abuzuesit kanë marrë tashmë një përgjigje të merituar. Kjo përgjigje janë trotuaret e shtruara të kryeqytetit, përpjekjet për pastrimin e rrugëve tona, ndriçimi, gjelbërimi, zhdukja e geto-kioskave etj.
-------------