Furrat e bukës përdorin vaj kancerogjen
3 Maj 2013 | : Ekonomi,Kryesoret | Autor: Ard Kola
Vaji i gatimit, pas përdorimit rishitet për furrat e bukës
Rreth 2.7 milionë tonë vaj kancerogjen mbetet pas djegies. Ku shkon?
Vaji i përdorur kushton në “treg të zi” 40 lekë/litri, nga 250 lekë që është normali
ARD KOLA
furre bukeNë vitin 2011, sipas statistikave zyrtare, në tregun shqiptar hynë rreth 38 mijë hektolitra vaj për qëllime gatimi, pra u importuan ose 3.8 milionë litra. Sipas standardit, rreth 30 për qind e kësaj sasie firon gjatë gatimit, kurse pjesa e mbetur, pra 70 për qind, mbetet. E përkthyer në shifra, rreth 2.7 milionë litra vaj gatimi mbeten “skrap” pas përdorimit, të pavlefshme dhe me përmbajtje të rrezikshme kancerogjene.
Këtu lind pyetja, ku shkojnë këto sasi vaji, me efekte të dëmshme për mjedisin? Normalisht, sipas standardeve ndërkombëtare, ose siç veprojnë vendet e BE-së, si p.sh Italia, rreth 80 për qind e vajit të mbetur pas gatimit duhet të ricikluar, në të kundërt gjoba është 5 mijë euro deri në burg. Pra, normativat janë 30 për qind firo gjatë gatimit, 55 për qind duhet ricikluar dhe pjesa e mbetur përfundon te mbetjet, diferencë kjo prej 15 për qind e konsideruar e pranueshme.
Ligji dhe tregu
Po në vendin tonë, si veprohet? Deri në gusht të vitit 2011, e gjithë sasia derdhej në ambiente të ndryshme, ku të mundej, në det ose groposej, dhe nisur nga të dhënat e konsumit, bëhet fjalë për tonelata helm ndaj ambientit.
Në shtator të vitit 2011, Ministria e Mjedisit nxori ligjin nr.10463 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, ku bashkë me vendimin për dispozitat zbatuese, i hapte rrugë krijimit të shoqërive të riciklimit të vajit të përdorur të gatimit.
Për fat të keq, duke parë të dhënat e Qendrës Kombëtare të Licencimit (Kujdes, të QKL-së, jo QKR-së!), mësojmë se vetëm një shoqëri e ushtron aktivitetin e riciklimit në bazë të normave të lejuara nga ligji. Kompania e mbledh vajin nga restorantet dhe fast food-et, në bazë të kontratës me detyrimet përkatëse që ka me furnitorin, e magazinon, për ta futur pastaj në proces riciklimi. Ky vaj shkon më tej për eksport, për qëllime të industrisë. Në rastin konkret, shoqëria e dërgon në Itali, ku ka edhe partneritet.
Kompania, para se të lidhë kontratë me subjektin restorant, i jep një formular, për të mësuar me detaje nivelin e konsumit të vajit, pastaj lidh kontratë, me firmë dhe me vulë. Kjo është praktikë e njohur botërisht të paktën në 20 vitet e fundit. Inspektoratet e mjedisit apo të ushqimit, duhet t’u kërkojnë këtyre subjekteve faturat e blerjes së vajit dhe në bazë të normativave nxjerrin diferencën e sasisë së mbetur pas gatimit dhe në rast se restoranti nuk ka kontratë me X shoqëri riciklimi, gjobitet.
Ambient dhe ushqim
Problemi qëndron se një subjekt i vetëm nuk mund të menaxhojë rreth 2.7 milionë litrat e vajit të përdorur pas gatimit. Nga të dhënat e marra në rrugë operative, mësohet se subjekte të ndryshme, të palicencuara e mbledhin vajin e përdorur për ta rishitur te furrat e bukës, byrektoret, por edhe për koncentratin e pularive. Në mungesë të një tregu të pjekur për mbledhjen e sasive të vajit kancerogjen, për qëllime riciklimi, sasi me tonelata përfundojnë në ambient, si dhe më keq akoma për qëllime të lyerjes së tavave në furrat e bukës, në byrektore etj. Janë vetë pronarët e restoranteve që pranojnë se shumë individë vijnë për të mbledhur vajin e përdorur.
Për shkak të mungesës së kulturës, shumë menaxherë restorantesh apo fast food-esh nuk e mendojnë gjatë kur dikush troket në subjektet e tyre për t’u marrë vajin, madje e japin me kënaqësi, duke hequr një barrë te vetja, ose një përgjegjësi ligjore për të mos e hedhur në ambient, kryesisht në lavaman. Pra, këtu kemi dy probleme; e para vaji i përdorur me elemente të dëmshme që derdhet në ambient ose groposet, duke zhdukur përgjithnjë jetën nëntokë apo në ujë, dhe e dyta, përdorimi abuziv i tregtarëve për ta rishitur për qëllime fitimprurëse. Nëse 1 kg vaj kushton rreth 250 lekë, i përdoruri blihet nga furrat e bukës apo byrektoret për 35-40 lekë dhe në kushtet e krizës, por edhe të mungesës së përgjegjësisë, ky “model” ka gjetur përkrahjen e shumë abuzuesve.
Përdorimi i vajit
Kjo është njëra anë e problemit, pasi askush nga institucionet kompetente nuk është në gjendje të analizojë vlerat ushqyese të vajit të gatimit në restorante apo fast food-e. Ka informacione që një sasi X vaji përdoret disa herë. Sipas specialistëve, në rast gatimi me tigan, në temperaturë 180 gradë, vaji nuk mund të përdoret më shumë se tri herë, ndërsa në friteza jo më tepër se 30 herë, gjithnjë me pajisje të specializuara.
Ekspertët e fushës thonë se duhet shmangur gatimi i vajit në temperatura mbi 180 gradë, apo shtimi i sasisë së re mbi të vjetrën. Dëmet për shëndetin janë të konsiderueshme, sikurse edhe për ambientin.
Kështu, mjafton vetëm 1 litër vaj i djegur për të ndotur 500 metër katror det, liqen apo lumë. Vaji i djegur, i hedhur në ujë dëmton filtrat dhe tubacionet, pra ekzistojnë një sërë dëmesh. Një vaj i djegur në 200 gradë përmban të tjera rreziqe, pasi transformohet kimikisht, kthehet në një lëng të trashë dhe ngjitës, i vështirë për t’u hequr, kancerogjen dhe shumë toksik për ambientin dhe shëndetin.
Megjithatë, Ministria e Mjedisit ka një buxhet prej 7 milionë dollarësh në vit për të menaxhuar hapësira pafund apo subjektet që ndotin ambientin, duke e kthyer në mision të pamundur.
Konflikti
Të dëmshëm
dhe pa licencë
Në vendin tonë operon vetëm një shoqëri e riciklimit të vajit të djegur në gatim, “Soloil”, me seli në Tiranë. Një tjetër shoqëri, nga Pogradeci tentoi të merrte licencën, por nuk i plotësoi kushtet e vendosura nga Ministria e Mjedisit. Pavarësisht rregullave të forta, se me aktivitetin e vajit të përdorur nuk mund të merret asnjë subjekt pa licencë, të tjera shoqëri-individë thyejnë ligjin, madje dy herë. E para, nuk zotërojnë lejen mjedisore dhe ndotin mjedisin. Rasti tipik është i një subjekti me adresë në Shkodër, regjistruar në QKR Durrës, por me aktivitet në Tiranë, pa adresë konkrete.
http://gazeta-shqip.com/lajme/2013/0...j-kancerogjen/
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Fehmikaciu
Krijoni Kontakt