Lufta e Irakut, dhjetë vjet pas

[Ceni-1]

Artikujt tjerëLufta e Irakut, dhjetë vjet pas

Edhe nëse ngjarjet e rastësishme çojnë drejt një Lindjeje të Mesme më të mirë në dhjetë vjetët e ardhshëm, historianët e ardhshëm do ta kritikojnë mënyrën se si Bushi i mori vendimet e tij për Irakun dhe do të klasifikojnë rreziqet dhe kostot e veprimeve të tyre. Është një gjë t’i drejtosh njerëzit në majë të një mali, ndërsa një gjë krejtësisht tjetër t’i drejtosh ata buzë një shkëmbi
Cambridge – Këtë muaj shënohet dhjetëvjetori i okupimit kundërthënës amerikan të Irakut. Çfarë përfitimi ka sjellë ky vendim gjatë dekadës së fundit? Ç’është më e rëndësishmja, a ishte marrë në mënyrë të drejtë një vendim i tillë?

Duke i cekur aspektet pozitive, analistët cekin rrëzimin e Saddam Husseinit, krijimin e një qeverie të zgjedhur dhe një rritje ekonomike prej afro 9 për qind për vit, ndërkohë që eksportet e naftës tejkaluan nivelin e paraluftës. Disa, si Nadim Shehadi i Chatham House, shkojnë edhe më tutje, duke argumentuar se derisa “SHBA-ja pa dyshim se ka kapërdirë një kafshatë më të madhe sesa mund të përtypë në Irak”, intervenimi amerikan “mund ta kishte dridhur rajonin, pas një stagnimi që kishte dominuar jetët e të paktën dy gjeneratave”.

Skeptikët përgjigjen se do të ishte e gabuar të lidhej lufta e Irakut me “Pranverën arabe”, për shkak se ngjarjet në Tunizi dhe Egjipt më 2011 i kishin origjinat e veta, ndërkohë që veprimet dhe retorika e presidentit amerikan, George W. Bush, diskredituan, në vend se të avancojnë, kauzën e demokracisë në rajon. Largimi i Saddamit ishte i rëndësishëm, mirëpo Iraku tani është një vend i dhunshëm i qeverisur nga një grup sektar, i cili zë pozitën e 169, nga 174, të shteteve më të korruptuara në indeksin e korrupsionit.

Cilat do qofshin përfitimet e luftës, skeptikët argumentojnë se ato janë tepër të pakta për ta justifikuar koston: më shumë se 150.000 irakianë dhe 4.488 amerikanë në shërbime ushtarake janë vrarë, ndërsa kostoja e shpenzimeve llogaritet se kap një shifër të përafërt me 1 trilion dollar (duke mos përfshirë kostot afatgjate të shëndetit dhe paaftësimit për rreth 32.000 ushtarët e lënduar amerikanë).

Mbase një balancë e tillë do të duket më ndryshe një dekadë më vonë, mirëpo në këtë pikë shumica e amerikanëve kanë konstatuar se skeptikët kanë të drejtë, ndërsa ky mendim ka pasur ndikim në politikat aktuale të jashtme të SHBA-së. Në dekadën e ardhshme nuk pritet fare që SHBA-ja të bëjë ndonjë okupim të stërzgjatur apo transformim të ndonjë shteti tjetër. Siç e kishte thënë ish-sekretari amerikan i Mbrojtjes, Robert Gates, pak para se të largohej nga detyra, çdo këshilltar që rekomandim të tillë veprimi “do të duhej t’i bënte një ekzaminim kokës”.

Disa e quajnë këtë izolacionizëm, mirëpo do të ishte më e saktë nëse do të quhej maturi apo pragmatizëm.

Pas të gjithash, presidenti Dwight D. Eisenhower refuzoi në vitin 1954 të dërgojë trupat amerikane për të shpëtuar francezët në Dien Bien Phu, për shkak se i druhet se ata “do të përpiheshin nga divizionet” në Vietnam. Dhe ai nuk ishte fare izolacionalist.

Edhe pse një dekadë mund të jetë një kohë e shkurtër për të dhënë verdiktin përfundimtar për pasojat afatgjate të luftës së Irakut, nuk është aspak herët të gjykohet procesi, sipas të cilit administrata Bush i mori vendimet e veta. Bush dhe zyrtarët e tij përdorën tri argumente kryesore për të justifikuar okupimin e Irakut. I pari kishte të bënte me lidhjen ndërmjet Saddadit dhe “Al-Qaedas”. Anketat e opinionit publik tregojnë se shumica e amerikanëve e pranuan argumentin e administratës për lidhjet, mirëpo dëshmitë nuk e kanë përkrahur atë. Në të vërtetë, dëshmitë e prezantuara publikisht ishin të dobëta dhe të ekzagjeruara.

Argumenti i dytë ishte ai se zëvendësimi i Saddamit me një regjim demokratik do të ishte një mënyrë për të transformuar politikat në Lindjen e Mesme. Një numër i anëtarëve neokonservatorë të administratës kishin nxitur ndërrimin e regjimit në Irak shumë kohë përpara se ta merrnin detyrën, mirëpo se nuk ishin në gjendje që ta materializonin një gjë të tillë, gjatë tetë muajve të parë të administratës. Pas 11 shtatorit të vitit 2011, ata shumë shpejt e vënë në lëvizje politikën e tyre nëpërmjet dritares së mundësive që sulmet terroriste kishin hapur.

Bush ka folur shpesh për ndryshimin e regjimit dhe për një “agjendë lirie”, me mbështetësit që citonin rolin e okupimit ushtarak amerikan në demokratizimin e Gjermanisë dhe Japonisë pas Luftës së Dytë Botërore. Mirëpo administrata Bush ishte e pakujdesshme në përdorimin e analogjive historike dhe e pamatur në përgatitjet e saj joadekuate për një okupim të efektshëm.

Argumenti i tretë u përqendrua në parandalimin e Saddamit që të posedonte armë për asgjësim në masë. Shumica e shteteve u pajtuan se Saddami ka sfiduar rezolutat e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për dhjetëra vjet. Për më tepër, Rezoluta 1441 unanimisht e ngarkoi Saddamin me peshën e dëshmive.

Derisa Bush më vonë u fajësua, pasi inspektorët nuk ia dolën të gjenin armë për asgjësim në masë, qëndrimi se Saddami i posedonte ato ishte ndarë edhe nga të tjera shtete. Maturia mund të kishte prodhuar më shumë kohë për inspektorët, mirëpo Bush nuk ishte i vetëm në këtë gabim.

Bush ka thënë se historia do ta shpërblejë dhe e ka krahasuar veten me presidentin, Harry S. Truman, i cili e la detyrën me reiting të ulët nëpër anketa për shkak të luftës koreane, edhe pse sot është më se i shpërblyer. A do të jetë historia vërtetë kaq e mëshirshme me Bushin?

Biografi i Trumanit, David McCullough, paralajmëron se rreth 50 vjet duhet të kalojnë para se historianët të vlerësojnë në të vërtetë një presidencë. Mirëpo një dekadë pasi Trumani e braktisi detyrën, Plani Marshall dhe aleanca e NATO-s veç shiheshin si të arritura solide. Bushit i mungojnë suksese të ngjashme për të kompensuar keqmenaxhimit e tij me Irakun.

Historia është e prirë të mos jetë aq e mëshirshme me të pafatët, mirëpo historianët po ashtu i gjykojnë liderët në aspektet e kauzës së fatit të tyre. Trajnerët e mirë i analizojnë lojën e tyre dhe të kundërshtarëve, në mënyrë që të kapitalizojnë nga gabimet dhe të përfitojnë nga “fati i mirë”. Për dallim prej kësaj, testimi i pamatur i realitetit dhe rrezikimi i panevojshëm janë shpesh pjesë e “fatit të keq”. Historianë të së ardhmes me gjasë do ta fajësojnë Bushin për këto mangësi.

Edhe nëse ngjarjet e rastësishme çojnë drejt një Lindje të Mesme më të mirë në dhjetë vjetët e ardhshëm, historianët e ardhshëm do ta kritikojnë mënyrën se si Bushi i mori vendimet e tij dhe do të klasifikojnë rreziqet dhe kostot e veprimeve. Është një gjë t’i drejtosh njerëzit në majë të një mali; ndërsa një gjë krejtësisht tjetër t’i drejtosh ata buzë një shkëmbi



(Joseph S. Nye, një ish-ndihmëssekretar amerikan i Mbrojtjes dhe shef i Këshillit Kombëtar amerikan të Inteligjencës, është profesor në Universitetin e Harvardit. Ai është autor i librit “E ardhja e pushtetit, lidershipi i disponueshëm presidencial dhe krijimi i një epoke amerikane”. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin e gazetarisë hulumtuese “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).

Kohaditore/com