Ekonomia e Turqisë

[Marmara]

PERFORMANCA E TURQISË NË 10 VITET E KALUARA
Tashmë është kthyer në traditë që në jetën sociale dhe politike të bëhen analiza dhe llogari të periudhave të caktuara. Në përgjithësi vlerësim u bëhet proceseve 10, 50 dhe 100-vjeçare. Kështu ne mund ta vlerësojmë performancën e Turqisë në të gjitha harqet kohore.Të fokusohemi vetëm në 10 vitet e fundit të Turqisë.

[Marmara]

PERFORMANCA E TURQISË NË 10 VITET E KALUARA
Edhe pse gjatë kësaj dekade në pushtet ka qenë dhe vazhdon të jetë Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (Partia AK), ne do të përpiqemi të nxjerrim një fotografi të përgjithshme të Turqisë. Prandaj, me një këndvështrim plotësisht objektiv dhe akademik, do të përpiqemi të hedhim dritë mbi rrugën, që Turqia ka përshkuar në këtë periudhë, si dhe duke u nisur nga kjo pikë, mbi të ardhmen. Natyrisht që nuk do t'i marrim në shqyrtim të tëra detajet e 10 viteve në fjalë, por do të bëjmë një makroanalizë.

Për të bërë një vlerësim sa më objektiv dhe realist, na duhet fillimisht të nënvizojmë dy pika. E para është situata e Turqisë një dekadë më parë. Po t'i hedhim një shikim 10 viteve të kaluara, vërejmë se krahas problemeve serioze si inflacioni, normat e interesit dhe papunësia në nivel të lartë, në Turqi bien në sy edhe të meta shumë kritike në lidhje me Prodhimin Kombëtar Bruto (GNP), shifrat e tregtisë së jashtme dhe vlerën e lirës turke. Ndërsa nga aspekti politik, bëhej fjalë për një problem serioz demokratizimi dhe çmilitarizimi, diskutohej e vihej në dyshim se çfarë performance do të shfaqte qeveria e Partisë AK, e cila atëherë sapo kishte fituar pushtetin. Në vend ekzistonte një listë e madhe me ndalime: Përdorimi i gjuhës amtare për kurdët dhe një sërë pengesash lidhur me mbajtjen e shamisë së kokës, apo burkës, në ambientet e universiteteve për studentet besimtare.

Nga ana tjetër, përreth Turqisë vazhdonin kriza serioze. Në atë periudhë Shtetet e Bashkuara të Amerikës vunë në zbatim planin e pushtimit të Irakut. Megjithëse këtë plan e kundërshtoi pjesa kryesore e botës, ish-presidenti Bush dhe konservatorët e rinj i sfiduan të gjithë duke realizuar pushtimin. Kjo krizë vuri në një situatë të vështirë edhe Turqinë.

Gjatë këtij procesi 10-vjeçar, dimensioni, që ka dalë më shumë në planë të parë për Turqinë, është performanca e politikës së jashtme të saj. Mund të themi me lehtësi se në këtë dekadë Turqia ka bërë progrese përgjithësisht të mëdha, të guximshme dhe me cilësi historike. Në krye të tyre renditet vendimi me datë 1 mars 2003 i Asamblesë së Madhe Popullore të Turqisë, me anë të të cilit nuk iu dha mbështetje Shteteve të Bashkuara të Amerikës për pushtimin e Irakut dhe u qëndrua jashtë luftës. Kjo rezolutë me rëndësi jetike e ka shpëtuar Turqinë nga mundësia e një lufte civile tepër të rrezikshme dhe pavarësisht se brenda një harku kohor afatshkurtër dukej sikur kishte sjellë dëme, më pas ka rezultuar me të vërtetë e dobishme. Mospjesëmarrja në luftën e Irakut e ka shpëtuar Turqinë nga imazhi “vend që ka pushtuar fqinjin”, një imazh ky që mund të zgjaste për dhjetëra vjet duke dëmtuar vazhdimisht besimin ndaj Ankarasë.

Në vend të dytë nga aspekti i politikës së jashtme renditet data 3 tetor 2005, që shënon fillimin e negociatave për anëtarësimin e Turqisë me të drejta të plota në Bashkimin Evropian. Ky zhvillim jo vetëm që prodhoi një shtysë të fuqishme në procesin 40-vjeçar për anëtarësim, por konsolidoi gjithashtu proceset e demokratizimit, pasurimit dhe modernizimit në Turqi. Kjo politikë forcoi marrëdhëniet me Perëndimin dhe pengoi që Turqia të prekej nga efektet negative të luftës në Irak.

Duke filluar nga viti 2008, Turqia njëkohësisht ka marrë përsipër role për zgjidhjen e problemeve në Lindje të Mesme. Në kuadër të “Partneritetit Model” me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Turqia përpiqet të përqaset me vende si Iraku, Irani, Palestinë-Izraeli, Siria, Armenia dhe të ndërtojë rendin në rajonet përreth saj. Falë parimit “Zero Problem”, Ankaraja angazhohet për t'u gjetur problemeve zgjidhje diplomatike, paqësore dhe të qëndrueshme.

Ndërkaq, si pasojë e politikave të Turqisë për programin bërthamor të Iranit dhe problemin e Gazës, shpërthejnë disa debate që aludojnë rreth një shkarje të boshtit të Turqisë. Por kjo u kapërcye me anë të vendimit për mburojën raketore të NATO-s dhe ngjarjeve të Pranverës Arabe. Në syrin e perëndimorëve dhe Ligës Arabe, Turqia është kthyer tashmë në një aktor të rëndësishëm. Perëndimi dhe Liga Arabe nisën ta mbështesin vazhdimisht rolin e përgjithshëm të Turqisë në rajon, megjithatë lufta civile në Siri po merr përmasa të rrezikshme çdo ditë e më shumë.

Përgjatë këtij procesi 10-vjeçar kanë ndryshuar në përgjithësi edhe kushtet brenda Turqisë. Krahasuar me një dekadë më parë ekonomia turke është rritur 4-5 herë, ndërsa problemet si inflacioni dhe normat e interesit në nivel të lartë, borxhi i jashtëm dhe ai ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar, janë reduktuar seriozisht. Për të kuptuar se sa është rritur mirëqenia e popullit turk mjafton të shikosh intensitetin e automobilave nëpër rrugë, qiellgërvishtësit e ndërtuar së fundmi dhe produktet e konsumit, që njerëzit kanë filluar të përdorin gjerësisht. Sigurisht që nuk mund të lëmë pa përmendur demokratizimin dhe çmilitarizimin e vendit, përhapjen e pabesueshme të transportit ajror, detar dhe rrugor, reformat në shëndetësi, rritjen e shpejtë të numrit e cilësisë së universiteteve dhe institucioneve të tjera arsimore, por edhe zhvillimin e mediave.

Zhvillimi që bie më shumë në sy gjatë këtij procesi është rritja e shpejtë e qyteteve si pasojë e migracionit të brendshëm nga zonat rurale në ato urbane. Edhe pse vlerësohet si zhvillim dhe modernizim i vendit, urbanizimi i shpejtë në të njëjtat nivele ka sjellë me vete edhe probleme për shkak të pamjaftueshmërisë së infrastrukturave dhe superstrukturave. Shtimi i numrit të makinave në trafikun rrugor, një nga treguesit bazë të mirëqenies, e ka vështirësuar shumë jetën në qytete për shkak të problemeve infrastrukturore. Madje probleme të reja po dalin në shesh edhe si pasojë e shpejtësisë dhe nivelit më të ulët të zhvillimit të domosdoshmërive shoqërore, kulturore, arsimore, mjedisore dhe artistike.

Faktikisht, pasqyrimi më konkret i performancës 10-vjeçare të Turqisë është pika e arritur në urbanizimin e vendit. Sepse në fund të fundit një nga treguesit më konkretë të zhvillimit është padyshim gjendja e mjedisit dhe qyteteve, në të cilat njerëzit jetojnë. Probleme lidhur me standardet moderne, shpërndarjen e ekuilibruar, cilësinë, estetikën, ndotjen akustike dhe përshtatshmërinë për banim vërehen në të 81 qytetet e Turqisë, veçanërisht në Stamboll, Ankara dhe Izmir. Problemet në fjalë vazhdojnë të tërheqin vëmendjen e qeverisë turke, mes objektivave të reja të së cilës zë vend të rëndësishëm edhe ndërtimi i “qyteteve të banueshme”. Projekti i transformimit urban është vetëm një nga nismat madhore të qeverisë në këtë kuadër.

Si përfundim, agjenda e politikës së brendshme të Turqisë për dekadën në vijim duket se formohet kryesisht nga urbanizimi; ndërsa agjenda e politikës së jashtme nga problemet lidhur me Sirinë dhe Pranverën Arabe. Natyrisht që të rëndësisë maksimale janë edhe disa çështje si procesi i zgjidhjes së terrorit dhe negociatat për anëtarësimin e Turqisë me të drejta të plota në Bashkimin Evropian, të cilave nuk patëm mundësi t’u kushtonim vend në këtë program

[Gimi3]

Turqia në numra, para dhe sot gjate qeverisjes se Erdoganit :

Borxhi i FMN-të: 25.6 miliardë USD (2001) .................. $ 0 (sot)
Inflacioni: 68% (2001) ........................................... 6.5% (sot)
Eksporti: $ 25.miliardë (2001) .................... 151.8 miliardë (sot)
GDP: 230 miliardë (2001) ............................. 770 miliardë (sot)
Rritja reale ekonomike: -9.4% (2001) ...................... 8.9% (sot)
Të ardhurat për kokë banori: $ 3,000 (2001)........... 10,600 (sot)
Ndarja e Shëndetësisë: $ 2.9 miliardë (2001).. 16.8 miliardë (sot)
Shpenzimet për arsimin: 6,5 miliardë (2001)... 47.4 miliardë (sot)

[Antiproanti]

Turqia në numra, para dhe sot gjate qeverisjes se Erdoganit :

Borxhi i FMN-të: 25.6 miliardë USD (2001) .................. $ 0 (sot)
Inflacioni: 68% (2001) ........................................... 6.5% (sot)
Eksporti: $ 25.miliardë (2001) .................... 151.8 miliardë (sot)
GDP: 230 miliardë (2001) ............................. 770 miliardë (sot)
Rritja reale ekonomike: -9.4% (2001) ...................... 8.9% (sot)
Të ardhurat për kokë banori: $ 3,000 (2001)........... 10,600 (sot)
Ndarja e Shëndetësisë: $ 2.9 miliardë (2001).. 16.8 miliardë (sot)
Shpenzimet për arsimin: 6,5 miliardë (2001)... 47.4 miliardë (sot)

Pse po e merr vitin 2001...?!

Merre 2003 resp. 2004, sepse vetem keshtu mund te analizohet pak a shume performanca e Erdoganit, nese ky ishte qellimi.
Erdogani kryeminister eshte prej Marsi 2003, jo prej vitit 2001.

Inflacioni ne vitin 2004, disa muaj pas ardhjes se Erdoganit ka qene rreth 9%. As ne vitin 2001 inflacioni nuk ka qene 68% por rreth 55%...
Ne fund te vitit 2003, afer nje vite pas marrjes se pushtetit nga Erdogani inflacioni ishte rreth 25%... Ne vitin 2002 mbi 40%. D.m.th. Edhe pa Erdogani inflacioni cdo vite ka pesuar renje per 50% apo me shume. Pra, nuk ka asnje argument te vertete se Erdogan i ka lidhje me zbritjen e inflacionit.
Inflacioni gjate gjithe kohes se Erdoganit (10 vite) ka qene vetem 3 vite minimalisht me i ulet se inflacioni i vitit 2004, vitit te pare te plote te pushtetit te tij.

Papunesia (zyrtare) ne vitin 2002 ishte reth 10,35%, ne vitin 2003 rreth 10,60%, ne vitin 2004 rreth 10,30%, ...ne vitin 2009 reth 14%...ne vitin 2012 rreth 9,44%, aktualisht rethh 9,88%.
Edhe ketu nik shihet nderlidhje direkte pozitive me Erdoganin dhe qeverisjen e tij.


Eksporti dhe Importi :
Ne vitin 2002 Turqia eksportonte mallera ne vlere reth 36 miliard Dollar dhe importonte ne vlere rreth 56 miliarde Dollar apo nje deficit prej -15 miliarde Dollar.
Ne vitin 2003: Eksport= 47 milarde, Import= 70 miliarde (deficiti -23 miliarde)
Ne vitin 2004: Eksport= 63 miliarde, Import= 98 miliarde (deficiti= -35 miliarde)
Ne vitin 2005: Eksport= 72 miliarde, import = 116 miliarde (deficitit -44 miliarde)
...
Ne vitin 2008: Eksport= 126 miliarde, import = 202 miliarde (deficiti -76 miliarde)
...
Ne vitin 2001 deficiti tregtar ishte -10 milardeDollar.
Ne vitin 2011 deficiti tregtar ishte -106 miliarde Dollar.

Rritja reale ekonomike:
Ne vitin 2002 ishte +8%; 2003 +5,5%; 2004 +9,3%: 2005 8,4%; 2006 6,8%; 2007 4,6%: 2008 0,5%; 2009 9,1%...2012 2,9%
As ketu nuk verehet ndonje ndikim direkt i Erdoganit.

Borgjet:
2002 = 135 miliarde Dollar; 2003= 192 miliarde; 2004=236 miliade...
Prej 2002 der 2003 borgji eshte ulur per reth 13-15%; prej 2003-2004 per reth 12-13%; prej vitit 2004-2005 per reth 7%; prej vitit 2005-2006 per rreth 6%... Pastaj ka pasur renje dhe ngritje moderta dhe minimale .
As ketu nuk mund te thuhet se Erdogani ka ndikuar shume, kur kemi parasyesh zhvillime te ngjashme ne Kine dhe shume vende tjera te azise dhe pjeserisht edhe te amerikes latine. Edhe ne keto vende para 10-13 vitesh nuk ka pase zhvillime te tille cfare ka ndodhe ne 10-15 vitet e kaluara. Pavaresisht se kush ka qeverisur. Ne Kine p.sh. eshte e njeta parti komuniste ne pushtet.

Te ardhurat per koke banori (jo e barabarte me te ardhurat e cdo te punesuari!):
Ne vitin 2002: 6.700 Dollar; ne vitin 2003 7.050 Dollar; ne vitin 2004 7.400 Dollar; ne vitin 2005 7.850 Dollar; ne vitin 2006 9.000 Dollar... ne vitin 2008 10.170 Dollar: ne vitin 2009 8.600 Dollar; ne vitin 2010 10.000 Dollar: ne vitin 2011 10.450 Dollar.
D.m.th. Prej vitin 2003, kur ka ardhe Erdogan ne pushtet e deri ne vitin 2012 (+ 3400 Dollar) ka pase rritje perafersisht te njete si disa vite para ardhjes se Erdoganit deri ne vitin 2003.

[angmokio]

Pse po e merr vitin 2001...?!

Po pse ne 2003? Partia e Erdoganit erdhi ne pushtet ne 2002 . Hidhi nje sy ekonomise Turke ne vitin 2002 dhe do shikosh qe eshte me zi se ne 2001.

P.s Pastaj nuk ka ngelur qe ta vleresosh ti Erdoganin. Shiko raportet e Bankes Boterore rreth vleresimit qe i kane bere Erdoganit dhe hajde e na bej nje shkrim te gjate sikur ky i sipermi.

[hot_prinz]

Si Turqia poashtu edhe Kina,

ekonomite e tyre nuk shkelqejne per shkakun se kane frute teknologjish te patjetersueshme apo lidere ne fusha te ndryshme globale, por rrjedhin parimisht nga shfrytzimi i resorseve te njerzve te varfer ne rritje qe jane te detyruar te blejne me leket e paket qe kane prodhime te falsifikuara qe nuk ia vlejne te hudhen as ne mbeturina, e gjithe kjo duke e shfrytezuar potencialin e popullates ne kurrizin e punetoreve pa te drejta sindikale.

Faktori i rritjes se ekonomise se Turqise dhe Kines, ne te vertete sinjalizon vetem perkeqesimin e vlerave te punes dhe mireqenjen e punetoreve ne mbare boten.

[Antiproanti]

Si Turqia poashtu edhe Kina,

ekonomite e tyre nuk shkelqejne per shkakun se kane frute teknologjish te patjetersueshme apo lidere ne fusha te ndryshme globale, por rrjedhin parimisht nga shfrytzimi i resorseve te njerzve te varfer ne rritje qe jane te detyruar te blejne me leket e paket qe kane prodhime te falsifikuara qe nuk ia vlejne te hudhen as ne mbeturina, e gjithe kjo duke e shfrytezuar potencialin e popullates ne kurrizin e punetoreve pa te drejta sindikale.

Faktori i rritjes se ekonomise se Turqise dhe Kines, ne te vertete sinjalizon vetem perkeqesimin e vlerave te punes dhe mireqenjen e punetoreve ne mbare boten.

Saktesisht...
Shumica absolute e turqve dhe kinezve paguhen me rroga minimale dhe nen kufirin e varferise.

GDP per koke te banoreve per keto vende faktikisht eshte vetem pluhur syve dhe tallje.
GDP per koke te banoreve ka rendesi vetem per vende shume te zhvilluara si Gjermania, Franca, Anglia etj. dhe qe kane sisteme me te forta sociale, shendetesore...

Rritje ne kurriz te shfrytezimit maksimal dhe pjeserisht cnjerezor te punetoreve nga biznesmene turqe dhe te huaj.

[MeHmETciK]

“Ne e nisëm këtë udhë me qefinin në dorë dhe, me lejen e Allahut, ky karvan do ta vijojë rrugën ashtu siç e ka nisur. Ky popull i del për zot qeverisë së tij, ky popull cilado qoftë partia, prejardhja etnike dhe karakteri i tij, i del për zot qeverisë që ka. Ja pikërisht në këtë pikë ai i del për zot demokracisë, vullnetit kombëtar dhe të ardhmes së tij. Sot, ku po i bëjmë thirrje botës me këtë miting, unë iu falënderoj të gjithë një e nga një

[MeHmETciK]

TECO INVESTON 1 MILIARDË DOLLARË NË TURQI
Gjigandi tajvanez i motorëve do të investojë 1 miliardë dollarë në Turqi.Gjigandi tajvanez i motorëve do të investojë 1 miliardë dollarë në Turqi...

Ministri i Ekonomisë Zafer Çallajan është shprehur se në të gjithë botën konceptimi i Turqisë ka arritur një nivel të rëndësishëm.

Turqia është duke përparuar me hapa të sigurt drejt qenies një nga 10 ekonomitë më të mëdha në botë.

Suksesi në ekonomi, ka bërë që kompanitë e mëdha të huaja ta kthejnë vështrimin nga Turqia.

Një prej tyre është edhe kompania gjigande tajvaneze e motorëve.

Ministri i Ekonomisë Zafer Çallajan mori pjesë në konferencën e shtypit të organizuar për shpjegimin e hyrjes në tregun turk të kompanisë prodhuese të motorëve dhe të pajisjeve shtëpiake TECO.

Duke theksuar se Turqia është në vend lokomotivë për investitorët e huaj, Ministri Çallajan tha se biznesmenët e huaj me të cilat ai është takuar jashtë shtetit flasin me lëvdata për suksesin ekonomik të Turqisë.

Çallajan tha se edhe më shumë investitorë të huaj kanë për të ardhur në Turqi në të ardhmen.

Zafer Çallajan theksoi se kompania tajvaneze do të investojë 1 miliardë dollarë në Turqi.

[Xhemis]

Zëvendës – kryeministri turk Beshir Atalaj deklaroi se diaspora hebraike qëndron pas protestave në parkun Gezi në Stamboll, njoftoi Agjencia private turke “Xhihan”.

“Fuqitë e huaja dhe diaspora hebraike qëndrojnë pas protestave kurse këto fuqi punonin me hov të madh që aksionet e protestave të rriten”, shtoi Atalaj.
Ai theksoi se edhe mediumet ndërkombëtare gjithashtu kanë pasur rol të madh në konspiracionin në Turqi. Ai, gjithashtu tha se ata të cilët mundohen t’ia ndalojnë rrugën e, siç tha, Turqisë së Madhe, nuk do të kenë sukses.