Ilmihali ne gjuhen Shqipe ( Themelet e fese Islame)

[angmokio]

ILMIAL ( Themelet e fese Islame)

HYRJE

Rabbi jessir. Ve la tuassir. Rabbi temmim bil-hajr. Amin!

Ç’ËSHTË ISLAMI

Islami është feja të cilën All-llahu ia shpalli tërë njerëzimit nëpërmjet Të Dërguarit të vet, Muhammedit (a.s.). Islam do të thotë përkushtim ndaj All-llahut. Ky përkushtim arrihet: duke besuar, duke i zbatuar detyrat fetare dhe duke bërë sjellje të mira. Me shqiptimin e Kelimei - Shehadetit shfaqet përkatësia e besimit islam. Kelimei Shehadeti shprehet: “Eshhedu en la ilahe il-lell-llah Ve eshhedu enne Muhammeden Abduhu ve resuluhu” e kjo do të thotë: “Besoj dhe deklaroj që vetëm All-llahu është Zot dhe besoj e deklaroj që Muhammedi është rob i Zotit dhe I Dërguari i Zotit”.

Ata që i takojnë besimit islam, quhen muslimanë. Na me fe jemi muslimanë. Dini ynë është Islami.

EL-FATIHA

Sureja (kaptina) e parë në Kur’an quhet - Fatiha. Shkurtimisht ajo përmban Besimin Islam, kryerjen e detyrave fetare dhe sjelljet e mira. Fatihan është i detyruar ta mbajë mend secili musliman. Në Fatiha thuhet: “Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim” Elhamdu lil-Lahi rabbil-alemin, err - Rrahmanirr - Rrahim, Maliki jevmid-din. Ijjake na’budu ve ijjake nestein. Ihdines-siratal-mustekim. Siratal-ledhine en’amte alejhim. Gajril-magdubi Alejhim ve led-dal-lin!” Amin.

që ka kuptimin: “Në emër të All-llahut, Bamirësit të përgjithshëm, Mëshiruesit!” “Falënderimi All-llahut, Krijuesit të botërave - Bëmirësit të përgjithshëm, Mëshiruesit, Sunduesit të Ditës së Gjykimit, Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë. Na udhëzo ne në rrugë të drejtë! Në rrugën e atyre, të cilëve u ke dhuruar bekimin tënd, e jo në rrugë të atyre ndaj të cilëve je i zemëruar dhe të cilët kanë humbur!” Amin

[angmokio]

SHARTET E IMANIT

(kushtet për të qenë musliman ose muslimane).

SHARTI (KUSHTI) I PARË I IMANIT (BESIMIT) DUHET BESUAR NË ALL-LLAHUN xh.sh

Qenia më e përsosur në natyrë është njeriu. Është i krijuar prej trupit dhe shpirtit e i shpërblyer me të menduarit dhe besimin. Është i lidhur me natyrën nëpërmjet pesë shqisave. Njeriu dallohet nga qeniet tjera të gjalla në këto pikëpamje: mendon dhe gjykon, arrin dituri dhe flet. Gjithçka që na rrethon në tokë e në qiell, shohim se është rregulluar shumë bukur. Gjithçka lëviz dhe zhvillohet në një rregull dhe harmoni të plotë dhe saktësisht të përsosur. Rastësisht kurrgjë nuk ka.

Duke menduar mbi këtë rregull në natyrë, jemi të shtyrë që të bindemi se ekziston dikush që e sundon tërë botën. Ai pra është Zoti i Madhërueshëm. Gjithçka që jeton, e ka të lindur aftësinë për të kryer detyrën e vet, për t’i shërbyer një qëllimi të caktuar dhe për të vepruar për ekzistencën e vet. Zogu, i cili posa ka dalë nga veja, menjëherë fillon ta ushqejë veten me kokrra drithërash, zogjtë e shpendëve hapin sqepin e tyre që t’ua hedh e ëma ushqimin, edhe këlyshët e maces me sy të mbyllur e gjejnë dhe i thithin qumështin e nënës.

Secila krijesë ka shenja dhe veti me të cilat dallohet nga të tjerat. Asnjë gjethe, asnjë lule nuk është plotësisht e ngjashme me tjetrën. Të gjitha fytyrat e njerëzimit duken të ngjashme, por në kurrgjë s’janë krejtësisht të njëjta. Studimi i natyrës dhe i dukurive të saj na jep për të kuptuar se ka Krijues, i cili gjithçka di dhe gjithçka mundet. Ai Krijues është All-llahu xhel-le-shanuhu. Për të kuptuar Qenien e të Lartit Zot (dhatuhu teala), mendja e njeriut është e kufizuar. Ne e besojmë dhe e njohim All-llahun me anë të cilësive të Tij (sifateve).

[angmokio]

CILËSITË E ZOTIT

Cilësitë e Zotit janë: sifati dhatijje dhe sifati thubutijje. Sifati dhatijje janë këto:

1. Zot ka, ekziston (Vuxhûd)

2. I përhershëm - pa fillim (Kidem)

3. I përhershëm - pa mbarim (Bekâ)

4. Një është (Vahdânijjet)

5. Nuk i përngjan askujt as asgjësë (Muhâlefetun lil-havâdithi)

6. Ekziston vetvetiu (Kijemun-binefsihi);

Cilësitë e Zotit të cilat quhen sifati thubutijje janë:

1) Zoti jeton (Hajât)

2) Di gjithçka (Ilm)

3) Dëgjon gjithçka (Sem’i)

4) Sheh gjithçka (Besar)

5) Me vullnetin e vet bën gjithçka (Irâdet)

6) Është i plotfuqishëm (Kudret)

7) Flet me të folurit e vet hyjnor (Kelâm)

8) Gjithçka shpik, përmban dhe zhduk (Tekvîn)

Kur e përmendim emrin e All-llahut, duhet të themi: Xhel-le shanuhu (-i Lartësuari).E kjo shkurtimisht shkruhet: “xh. sh.” Emri origjinal i Zotit është All-llah. Kjo fjalë është në gjuhën arabe. Kur e shqiptojmë Bismil-lahin, All-llahut të madhërueshëm i kërkojmë ndihmë e mëshirë. Bismil- lahi shqiptohet kështu: “Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim” - që do të thotë: “Në emër të All-llahut, Bamirësit të përgjithshëm, Mëshiruesit”.

[angmokio]

KUSHTI I DYTË I BESIMIT DUHET BESUAR NË ENGJËJT E ZOTIT

Toka në të cilën jetojmë, është e mbështjellë me ajër deri në një lartësi të caktuar. Këtë ajër ne nuk e shohim, por e thithim dhe e nxjerrim jashtë. Mbi një lartësi të caktuar është një hapësirë pa ajër. Për këtë hapësirë pa ajër, njerëzit tash për tash, shumë pak dinë. Feja ne na mëson se në hapësirë dhe rreth nesh jetojnë engjëjt. Engjëjt janë krijesa të All-llahut xh.sh. që nuk duken. Ata kurrë nuk gabojnë, por me bindje dhe kënaqësi i kryejnë detyrat e veta, të cilat ua caktoi All-llahu xh.sh.. Engjëjt e përcjellin njeriun, i sjellin mendime të mira dhe i shenojnë veprat e tij. Engjëj ka shumë, por më të njohur janë: Xhebraili, Azraili, Israfili, Mikaili, Kirâmen - Kâtibin, Munkiri dhe Nekiri.
Aparati i radios dhe ai televiziv na dëshmojnë se çdo fjalë dhe çdo vepër jona mund të incizohet, pa e parë ne dhe pa e ndier. Të gjitha këto vërtetojnë besimin tonë në engjëjt e Zotit. Engjëjt, Kirâmen Kâtibin shkruajnë veprat tona për të cilat në Ditën e Gjykimit kemi për të dhënë llogari. Qeniet e padukshme të cilat sjellin mendime të këqija quhen shejtanë (djaj). Ata janë armiqtë tanë. Kur e shprehim “Eudhubil-lahin”, lusim All-llahun xh.sh. që të na ruajë nga djalli i mallkuar. “Eudhu bil-lahi minesh-shejtanirr-rraxhim”, - “I mbështetem All-llahut nga djalli i mallkuar”.

[angmokio]

KUSHTI I TRETË I BESIMIT DUHET BESUAR NË LIBRAT E ZOTIT (KITABET)

Librat (Kitabet) e Zotit janë shpalljet e Zotit të cilat ua treguan njerëzimit të dërguarit e Zotit. Këto shpallje i solli prej Zotit engjëlli, Xhebraili. Shpalljet e Zotit përmbajnë udhëzime, këshilla, lutje dhe rregulla e dispozita mbi jetën e njerëzimit. Neve na janë të njohura katër kitabe të më- dha: Tevrati, Zeburi, Inxhili e Kur’ani si edhe suhufet (përmbledhje me të vogla udhëzimesh).

KUR’ANI

Kur’ani është libri i shenjtë, të cilin All-llahu i lartëmadhëruar me anë të Xhebrailit ia shpalli Të Dërguarit të vet, Muhammedit alejhisselam. Kur’ani është shpallur në gjuhën arabe. Përbëhet prej 114 sureve (kaptinave) dhe 6.666 ajeteve (versete). Shpallja e Kur’anit ka zgjatur njëzet e tre, vjet dhe ato: trembëdhjetë vjet në qytetin Mekke, e dhjetë vjet në qytetin Medine. Kur’ani është tubuar në një koleksion i cili quhet Mus’haf. Kur’ani është ligji dhe prijësi më i mirë në jetë. Ai ne na mëson se ç’duhet të bëjmë dhe si të sillemi ndaj njëri-tjetrit. Muslimanët duhet ta lexojnë (mësojnë), studiojnë dhe shqyrtojnë Kur’anin. Secili musliman duhet të dijë përmendsh kaptinën e parë (Fatihan) e të paktën edhe dy kaptina më të shkurtra (Inna ea’tajna dhe Kul huvall-llahu-n).Personi, i cili e di tërë Kur’anin përmendsh, quhet hafiz.


KAPTINA - “INNA EA’TAJNA” (KEVTHER)

“Inna ea’tajnakel-kevther. Fesal-li lirabbike venhar Inne shanieke huvel-ebter”.

Kevther

1. Ne, vërtet, të dhamë ty shumë mira.
2. Andaj, ti falu dhe prej kurban për hirë të Zotit tënd!
3. E s'ka dyshim se urrejtësi yt është farësosur.

KAPTINA - “KUL HUVALL-LLAHU” (IHLAS)

“Kul huvall-llahu ehad All-llahus-samed Lem jelid ve lem juled Ve lem jekun lehu kufuven ehad”.

Ihlas

1. Thuaj: Ai, All-llahu është Një!
2. All-llahu është Ai që çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë.
3. As s'ka lindur kë, as nuk është i lindur.
4. Dhe Atij askush nuk i është i barabartë.

[angmokio]

KUSHTI I KATËRT I BESIMIT DUHET BESUAR NË TË DËRGUARIT E ZOTIT

Të Dërguarit e Zotit janë njerëz të zgjedhur - pejgamberë, të cilëve u çoi shpalljen e vet All-llahu xh.sh., për t’ua transmetuar e shpjeguar ata njerëzimit. Të Dërguar të All-llahut ka pasur shumë, e në Kur’an janë të përmendur njëzet e tetë. Ndër pejgamberët më të njohur janë:Ademi, Nuhi, Ibrahimi, Musa, Isa dhe Muhammedi alejhimusselam. Të gjithë të dërguarit kanë patur këto cilësi (sifate): gjithnjë e kanë thënë të vërtetën (sidk), kanë qenë me përpikëri të besueshëm (emanet), Shpalljen e All-llahut xh.sh. e kanë transmetuar dhe shpjeguar saktësisht dhe në tërësi (teblig), kanë qenë shumë të zgjuar e të mençur (fetanet) dhe kurrë s’kanë gabuar (ismet). I dërguari i parë është Ademi a.s. Ai është edhe njeriu i parë në tokë. All-llahu xh.sh. e krijoi Ademin dhe bashkëshorten e tij, Havën dhe prej tyre ka zanafillën origjina e njerëzimit. Nuk është e njohur se kur është krijuar njeriu i parë. I dërguari i fundit është Muhammedi a.s. Kur të përmendet emri i njohur I Dërguari i Zotit, duhet thënë: “alejhisselam”. (- Paqja e All- llahut qoftë mbi të). E kjo shkurtimisht shkruhet: “a.s.”

[angmokio]

KUSHTI I PESTË I BESIMIT DUHET BESUAR NË DITËN E GJYKIMIT

Bota në të cilën jemi duke jetuar tash, quhet Dunja. Kjo s’ka qenë gjithmonë, por është krijuar, prandaj e ka edhe skajin e vet të mbarimit. All-llahu i gjithfuqishëm përveç kësaj bote kalimtare ka krijuar edhe një botë tjetër, e cila quhet Ahiret. Në Ahiret do të jetojmë pas mbarimit të jetës në këtë botë. Vdekja s’është mbarim i jetës, por ndryshim i mënyrës së të jetuarit, ashtu që shpirti e vazhdon jetën nën kushte tjera. Kur nuk do të ekzistojë njerëzimi dhe nuk do të ketë më jetë në këtë botë, All-llahu fuqiplotë një ditë do të ringjallë gjithçka dhe tërë njerëzimi do të tubohen para Tij në Ditën e Gjykimit. Të gjitha veprat e bëra, të cilat i kanë shkruar engjëjt, Kiramen Katibin, do t’i paraqiten secilit njeri dhe ai ka për të dhënë llogari për to (Sual dhe Hisab). Veprat e njerëzve do të vihen në një peshojë - Mizan - të saktë dhe të përsosur. Te ai që rëndojnë më tepër veprat e mira, do të shpërblehet me Xhennet (parajsë), e tek ai që rëndojnë më tepër veprat e këqija, do të dënohet me Xhehenem (ferr). Pejgamberët dhe njerëzit tjerë të mirë (evlija) do të kenë të drejtë ndërmjetësimi (shefaati), për t’u bërë fjalëmirë për gabimtarët. Xhenneti është një vend në Ahiret ku besimtarët përgjithmonë gëzojnë kënaqësi, sipas shkallës së shpërblimit të fituar. Xhehenemi është vend ku gabimtarët do t’i vuajnë dënimet e tyre sipas peshës së gabimit të bërë.

Se kur do të jetë Dita e Gjykimit, nuk di tjetërkush përveç All-llahut xh.sh.

[angmokio]

KUSHTI I GJASHTË I BESIMIT DUHET BESUAR NË CAKTIMIN E ZOTIT

All-llahu xh.sh. është Sundues i pakufishëm në tërë botën. Gjithçka që ekziston, i nënshtrohet vullnetit, diturisë dhe fuqisë së Tij. Gjithçka që ngjan, ndodh sipas caktimit të Zotit. All-llahu xh.sh. është i kënaqur me veprat tona të mira, e nuk është i kënaqur me veprat e këqija. Vetëm me vepra të mira mund të mbërrihet kënaqësia dhe dashuria e Zotit. Çdo vepër të njeriut, para se të ndodhë ajo, All-llahu xh.sh. e di këtë. Njeriu kryen vepra me vullnetin e vet të lirë, por vullneti i lirë i tij është i kufizuar, sepse nuk mund të dalë jashtë rregullës që All-llahu xh.sh. e ka ditur përpara. Në jetën e vet njeriu duhet të ndjekë rrugën e fesë dhe të arsyes e të mendjes. Nëse neve na ndodh diçka e pakëndshme ose fatkeqësi, duhet të përpiqemi që ta evitojmë atë, e nëse nuk mund ta bëjmë, atëherë duhet të kemi durim dhe në asnjë moment të mos e humbasim shpresën se ajo pakënaqësi do të pushojë një ditë. Vetëm All-llahu xh.sh. e di se ç’është mirë për dikë, në çka është e mira dhe kur është më e dobishme ndonjë e mirë.

Shpeshherë ndodh që njeriu s’e do atë që është e mirë për të. Ose anasjelltas: e do atë që nuk është e mirë për të, ngase dituria e tij është e kufizuar. Ai nuk e di rrjedhimin përfundimtar të asaj gjëje në përgjithësi. Angazhimi i vetëdijshëm në realizimin e detyrave jetësore brenda kufijve të dispozitave të fesë, është kada dhe kader (besim në caktimin e All-llahut). Momenti i vdekjes është i caktuar, por ai për ne është i panjohur. Prandaj ne jemi të detyruar që ta ruajmë dhe ta mbrojmë jetën dhe fenë dhe për to gjithnjë të kujdesemi. Të punojmë sikur që kemi për të jetuar përgjithmonë, e t’i lutemi All-llahut xh.sh. sikur nesër kemi për të vdekur.

[angmokio]

DISA PARIME NGA BESIMI ISLAM

Janë të shumta parimet e Besimit Islam, e ne do t’i numërojmë vetëm disa prej tyre:

Të besosh në All-llahun xh.sh. , të mbështetesh në Të dhe të ruhesh prej besimeve të kota dhe prej iluzioneve.

Të kesh mëshirë ndaj të gjitha gjallesave, sepse të gjitha ato i ka krijuar Sunduesi i Gjithësisë - All-llahu i Madhërueshëm.

Të besosh se vetëm All-llahu fuqiplotë duhet të adhurohet dhe se vetëm prej tij të kërkohet ndihmë.

Të besosh se të gjithë pejgamberët e All-llahut kanë mësuar se ka vetëm një Zot - All-llahu xh.sh. - dhe se të gjithë ata shpjeguan dhe transmetuan një fe - besim (Din).

Të besosh në jetën e ardhshme pas vdekjes (Ahiret), në të cilën çdo vepër e mirë do të shpërblehet, e çdo vepër e keqe do të dënohet, për çka kurrfarë vuajtjeje e fatkeqësie nuk guxon të na shtyjë që vetvetes t’ia marrim jetën.

Të besosh se të gjitha pakënaqësitë dhe fatkeqësitë, të cilat na godasin në jetën tonë, janë të parapara dhe janë kaluese.

Gjithnjë të kujtosh All-llahun dhe në çdo moment ta përmendësh Atë, e në sjellje dhe vepra ta marrësh shembull Muhammedin-Pejgamberin (a.s.), t’i kryesh obligimet fetare dhe të sillesh në përputhshmëri me rregullat e fesë. Duke iu përmbajtur këtyre parimeve, do të arrijmë fitim të shumëfishtë.

[angmokio]

SHERIATI

Përmbledhja e dispozitave fetare, sipas të cilave veprojnë muslimanët, quhet sheriat. Sheriati është ligji fetar i muslimanëve. Dispozitat e sheriatit përfshijnë të gjitha veprat e personave të rritur dhe të mençur - të arsyeshëm (Ef’ali mukel-lefin) dhe për këto vepra parasheh rregullat e veta. Obligimet, ndalimet e njerëzve sipas sheriatit ndahen në këto tetë lloje:



FARZ - është çdo punë që All-llahu rreptësisht urdhëroi të punohet.

VAXHIB - është ajo që All-llahu urdhëroi të punohet.

SUNNET - është ajo që vetë Muhammedi - I Dërguari e punoi, e porositi ose lejoi të punohet.

MUSTEHAB - është gjithçka që është e lavdishme për të punuar.

MUBAH - është ajo që as s’është urdhëruar, as s’është ndaluar (halal).

HARAM - është gjithçka që rreptë e ndaloi All-llahu të punohet.

MEKRUH - është ajo për çka qortohet njeriu po ta punojë.

MUFSID - janë ato vepra të cilat prishin aktet fetare. Nga All-llahu i madhërueshëm do të fitojmë shpërblim (thevab) për zbatimin e urdhrave të Tij dhe porosive të Të Dërguarit. Për moskryerjen e urdhrave të All-llahut dhe për bërjen e veprave të këqija, do të meritojmë dënimin (ikab). Për kryerjen e veprave që janë mekruh, mund të kemi qortim, e për disa mekruhe mund të pësojmë edhe dënim të lehtë. Kryerja dhe zbatimi i urdhrave të All-llahut xh.sh. njerëzimit i sjell dobi, e veprat e ndaluara i sjellin dëme e fatkeqësi si në këtë jetë ashtu edhe në jetën tjetër.