Prejardhja e goranëve

[Baptist]

Kjo po më vë në dyshim:


Nashenski do të thotë "e jona" "gjuha jonë" apo si mund të themi "flit me të tonën"
A përdoret ky emërtim për gjuhën përkatëse vetëm nga sllavët apo edhe nga të asimiluarit?

Nashenski, me tonen, dmth se ata nuk identifikojne veten me asnji popull qe i rrethote se perndryshe nuk ishin shprehe ashtu, por nashenski eshte pa emen. As "goran" nuk asht kuptim etnik po vendor.

Ata gjuhen e vet e kan humb shume shekuj ma para. Dhe ajo "nashenski" apo "nashevski" tingellon cinike kur e ndikhon tash. Infot q'i ke marre jan te dhanuna pansllavistash ekstrem edhe n'to nuk ka kurrfar t'vertete.

Kjo asht Kuç

E diii shoq!

[alibaba]

Unë e gjeta çelësin me sa duket.

Gorë dmth mal ose malësi ose bjeshkë.
Opojë vjen nga Opolje që dmth fushë.
Dhe në të vërtetë Gora gjendet diç më lart se Opoja dhe arrin deri tek disa maja të Sharrit kurse Opoja gjendet më poshtë.
Kështu "goran e opojar" do të thotë "malësor e fusharak"
Me sa duket asht i njajti fis.
Si mendoni?

[_MALSORI_]

Desa ne shkimin e mesiperm u mundova te te sqaroja pak mbi kontributin e goraneve ne evenimentet e rendesishme kombetare.ai pothuajse eshte zero me perjashtim te rasteve teper episodike.masakren e lumes nuk e kam jetuar por une jam bir i Lumes lindur e rritur ne odat Lumnjane dhe kete histori e kam degjuar me qindra here nga te moshuarit .Serbi nuk ka ardhe nga ana e Gores Desa por grykes se Drinit te Zi.Me sakte nga Prizereni ku fillon krahina e Lumes deri ne kullen e Lumes aty ku sot eshte qyteti i Kukesit dhe i jan ngjitur rrafshes se Lumes ne drejtimin e Bicajve nga vjen Drini i Bardhe.Nese e din mire gjeografine dhe nese e ke kuptuar ate qe kam shkruar une duhet te dish se Gora ndodhet krejt ne rrafshnalten pas malit te Gjallices shume lart mbi nivelin e detit.Skishte si vinte serbi nga malet e Gores .Per kete ai ska pase pune fare me goranet.Por nejse nuk eshte e thene ti dish tere gjerat
Studiuesi i njohur Nazif Dokle djali i axhes se Namik Dokles shjegon se gorante jane plotesisht gjak shqiptar.Duke qene se kam jetuar gjithe jeten time ne Lume dhe duke pare se krushqite me goranet jane bere pa as me te voglen ndrojtje arrij ne perfundimin se edhe goranet jane gjak shqiptar.Kjo gje eshte sipas mendinit tim.Shqiptari eshte shume i matur kur vendos se ken do beje mik.Ndoshta rrenjet mund ti kene te ndryshma me ne por jeta e perbashket ka bere qe ne lumnjanet te mos i diferencojme.Ky eshte mendimi im personal

[DESA]

SIC DIN TI HISTORI DI EDHE UNE SEPSE EDHE UNE TE DEGJUARa I KAM NGA disa kuksian qe njof. Megjithate nuk e di...mbase me kan rrejt por sma mer mendja.

[Goran]

Shume interesant me duket subjekti juaj dhe me duket cudi se si njerezit kane akoma mendimet e racizmit per bashkeatdhetaret e tyre. Do te doja te shprehesha pak me qarte me ata qe nuk e kuptojne dhe nuk dine asgje per goren dhe historin e saj per trimat e gores dhe per bemat qe jane bere.
Ne nje nga arkivat turke perpara shpalljes se pavarsise nga Z Ismail Bej Qemali ne 1912 u arkivuan shume zona te shqiperise ne kadastrat e Stambollit dhe kjo ndodhi sepse perandoria ottomane e kishte pare se nuk do te shkonte shume gjate sepse Austro-hungarezet po forcoheshin dita dites dhe po mernin ngadale shume shtete. Keshtu qe ne vitin 1900 Perandoria ottomane beri censusin e saj dhe si per te gjitha ka edhe nje shkrim per goren ku daton dhe sakteson prejardhjen e ketyre tribuve ose staneve te ardhura. Shume kohe pas vdekjes se heroit tone kombetare (Gjergj Kastriotit )Skenderbeut shume njerez edhe kombe neper Iliri filluan me zanatet dhe punet e tyre qe per te mbajtur veten kishte edhe barinje qe ne sezone te veres nxirnin baketite e tyre nepe bjeshket e larta te gores. Por keto tribu me kalimin e kohes dhe duke pare pjellurine e tokes erdhen dhe u zhvendosen ne bujtinat e gores . Fshati me i vjeter mendohet te jete shishtaveci duke patur te ardhur mbi 7 fise nga te cilet vetem nje ishte sllave ne ate kohe dhe 6 te tjere ishin shqiptare duke ju dhene nje shpjegim si Balaj nga Surroj apo Murga dhe Berami nga Permeti si dhe te tjere.
Ne ate kohe keto feja e ketyre fiseve nuk dihej sepse ata erdhen nga shume troje te shqiperis dhe vetem nje fis ka ardhur ose ka prejardhjen nga Ish maqedonia e lasht. Per gati dy shekuj keto fise edhe dy fise te tjere qe erdhen ne krahinen e gores jetuan ne paqe dhe harmoni. Ata kishin harmoni me fqinjet e tyre dhe gjate sezoneve te veres kane shitur bylmetet e tyre ne qytetet e prizrenit gostivarit dhe tetoves
Ata ndertuan kishat e tyre neper kodrat pereth ku ende duken keto si germadha te ndonje lufte.
pas shekullit te 15 kur pushtuesit ottoman morren disa urdhera nga stambolli ku thuhej se te gjitha pjeset e perandorise ottomane me fe tjeter do t duhet te adaptoheshin ku me dhune edhe jo ne muslimane beri qe edhe goranet te pesonin te njejtin fat. Ngaqe ishin te izoluar goranet u shtyne edhe me dhune qe te adoptoheshin me shpejte se nga te gjitha zonat e tjera. Ne nje leter derguar sulltanit te atehershem nga pashai i prizrenit i pyetur se ne kishte bere ndonje perparim me kete ceshtje ai ju pergjigj duke thene se nga kater apo pes familje ne dite po ktheheshin ne musliman Dort-Besh ku edhe tani ka mbetur fjala ae goranet jan torbesh . Qe ateher shume nga vendet e gores moren edhe perkrahje me te madhe turke dhe duke u turqizuar sa me shume saqe pashajte filluan te dekoronin e vinin neper poste te larta goranet e asaj kohe
pas kesaj si ne cdo vend te shqiperis me shekuj me radhe goranet jetuan ne paqe dhe me nje fe tjeter me fen islame ata u bene muslimane te devotshem ku shquhen edhe sot e kesaj dite hoxhallare te gores. Ne vitet e mepasme gora pati nje dundje te madhe per te emigruar. duke patur alexandrin (stambollin) si nje nga prioritet e shume goraneve shume goran emigruan neper vende te ndryshme per te punuar dhe fituar ndonje gje e per tu kthyer ne shtepi .
Por ndodhi krete e kunderta qe shume nga djemte e rinje qe shkuan shumica e tyre nuk u kthye me ne vendin e tyre por keta djem te rinje kishin familjet e tyre ne gore por ata vete lane familjet dhe nertua familje te tjera neper turqi ku akoma mbaj ne mend gjyshin time qe akoma ne ate kohe kerkonte xhaxhallaret e tije ne Edrine {Turqi}por familjet e tyre qendruan ne gore dhe nuk u ndane nga ai vend.
Por pas shekullit te 17 ndodhi nje e papritur kur shume troje te kosoves te uzurpohen nga serbia dhe vendet e gores po ashtu. pas masakrave te njepasnjeshme ne trojet shqiptare shume masakra u bene per shkak se gora ishte me e izoluar ata vendosen qe te shtynin njerezite e atij vendi per te kthyer ata ne orthodox dhe per te perdhosur gjuhen e tyre qe ishte nje gjuhe e vjeter arbereshe e perzier me nje gjuhe tjeter indo-sllave qe ata e kishin marre duke levizur me bagetit.
Perse Goranet Kane levizur neper vendet e uleta
Ne Zonen E Gores Dimri zgjat gati pes muaj ose me shume varet nga trashesia e debores dhe renia e saj shume goran mernin rrugen e tyre dhe per muaj me radhe ata ishin larg familjes dhe vendit te tyre madje te shkuari me bageti per sezonin e dimrit akoma eshte nje tradite ne zonen tone por ne ate kohe ata merrnin rrugen e gjate duke mberritur ne gjevgjeli/dhe titovveles tani kufiri greko-maqedonas ku dihet se edhe burimet e vendit atje jane gorance dhe shqip duke nenkuptuar dhe shume fshatra te asaj zone ne greqi flasin gjuhen indo -sllave dhe mendohet qe nga ky emigrim i pervitshem eshte pervetsuar edhe gjuha gorane por me shume ndryshime te tjera si psh influenca e gjuhes turke ku ne akoma dritares i themi pencere ose shume fjalete tjera.
Ne shekullin e 19 me shpalljen e pavarsise dhe me ikjen e e perandorise ossmane shume te ikur nga luftrat shume te ikur nga gjakrat nga vende te ndryshme te shqiperis u vendosen gore ku gjuha ishte nje gje te gjithe te ardhurit duhej te adaptoheshin dhe duke ndjer ritmet e shoqeris dhe te jetes pak nga pak ata u adaptuan te mos harrojme se edhe gjate viteve te fundit ne kami patur te ardhur nga zona te tjera te shqiperise dhe qe nuk duan te largohen kurre nga gora dhe qe goren tani e kan shtepi te tyre.
Me ardhjen e Italis Fashiste shume goran u punesuan duke punuar neper gazermat ushtarake dhe shume nga pleqte qe kane punuar ateher flisnin shume mire italishte dhe keshtu mori fund perandoria fashiste dhe erdhi ne pushtet Gjermania naziste. Neper shume qytete te shqiperise naziztet u mirepriten dhe duartrokiten neper rruget e shqiperis Gjermanet moren ne duar dhe krijuan edhe shume bataljone te tyre me shqiptare si battalioni i ryter XI Scanderbeg por nga kjo paraqitje e relievit te veshtire ne male dhe bjeshke goranet u miqesuan me shume me partizanet dhe shume nga goranet do te iknin e mernin bjeshket e u bene partizane per kete ju them qe te lexoni Historiku i Fshatit Shishtavec
por pas ikjes se gjermaneve u vendosen piramidat e reja ku piramida numer 17 u vendos ne gradishte vend afer shishtavecit dhe novosejes pa ditur fshataret te nesermen ishte bere kufi dhe nente fshatra gorane kishin mbetur nen serbi pra bashke me kosoven por keshilli i fshatrave u mblodh por jo te gjithe fshatrat morren pjese 12 fshatra dhe kryeplaket e tyre moren pjese dhe ata vendosen qe te levizen te gjitha piramidat e vendosura pas fshatrave qe kishin marre pjese ne mbledhje ishin levizur nga vete fshateret duke mos deshiruar qe ata te rrinin nen serbi duke kujtuar shume te keqija si luftra qe goranet kane patur si betteja e bicajs ku zoteria harroji te thote se 16 goran jane vrare ateher edhe shume e shume te tjera .
Gjate regjimit komuniste fshatrat e zones se gores dhe brigadat e tyre u renditen ne brigada me shume plane pune te tejkaluar shume nga keta njerez u dekuruan si punetor me duart te arta dhe shume anetare te udheheqjes se atehershme
Kurse tani reth 87 familje te levizur neper rethe nga viti 1992 dhe 6000 individ dhe familjare kane emigruar nga gora neper bote ku shumica eshte ne britanine e madhe te vendosur neper angli ata punojne mbajne familjet e tyre financjarishte dhe mendojne qe nje dite te gjithe te kthehen te kthehe atje ku kane lindur atje ku guret peshojne me shume atje ku me te vertet e ndien se eshte vendi qe te takon

Kjo eshte permbajtje e vogel e historis se gores por duke patur rastin te falendroje te gjithe ata qe me siper kishin shprehur mendimine tyre nuk ka asgje te keqe qe temendosh ndryshe por te pakten te thuash ate qe di me siguri ashte me mire
mendimi im eshte se ndoshta jam pak me shqipetare se disa qe mbahen si te tille por kultura ime nuk melejon qe te ofendoje dike
Ju faleminderit per mirkuptimin dhe ju lutem per me shume informacione me deergoni nje email ne redoraleye@hotmail.com

[lendi]

Ne qoft se Ilaz Kurteshi na qenka prej dragashi si thua ti or dodon ateher ti nga do te na ishe se siq po shihet ti e paske humbur rrugen ne obor ,andaj qe te japish pergjigjeje te sakt duhet te shfletosh literatur pak ma teper e sidomos duhet ta shfletosh historin e popullit shqiptar e mos sja fut kot se Ilaz Kurteshi na qenka prej Dragashit, ai ndoshta ate qka e ka then se goranet jan asimiluar ne shqiptar mund te ket then por kursesi te jet edhe prej dragashit dhe kjo nuk mund te ndodh kurrrrrrrrrrr te jesh i sigurt

[lendi]

po ti o pllugu a deshiron te provokon me ate kur thuash se opoja dhe gora jan nje fis dhe te kisha lutur te mos futesh ne diskutim dhe mos jep pergjigjeje te gabuar sepse ndoshta dikush do te mendonte se pllugu po e thot te verteten dhe te kisha preferuar qe kur ta qon aren mos e fut plugun shum thel siq themi ne opojaret se mund hasish ne ndonje gur e pastaj mund ta demtojsh plugun .

[dibrani2006]

Ne nga Dibra e madhe i quajm Torbesh, Goranet njeri e ceki se ne Kosove flasin Shqip por serbishten e din perfekt ato goranet nuk besoj qe kan mesuar ne shkolle ne gjuhen Shqipe, goranet edhe ketej nga ne flasin Shqip por e mbajne veten makedoskimusliman futja pa lidhje ne koherat e meperparshme keshtu thonin ,kurse tani turq nuk kane nje indetitet te vertet keta edhe vete nuk e din por tani shumica behen turqi.

[diku_aty]

Gora, deshmi nga traditat e malesise shqiptare


Derguar me: 11/07/2007 - 10:11
• Oliverta Lila

Gjithnjë e më shumë flitet për humbjen e traditave të lashta kulturore shqiptare. Sidomos kur bëhet fjalë për qytete që janë kapur fort pas modernizimit. E megjithatë ende mbeten zona të thella që zgjojnë interesin e studiuesve. E tillë është edhe zona e Gorës. Natyra, , historia dhe trashëgimia e pasur materiale e shpirtërore është shumë intersante. E për më tepër nisur nga pozicioni i saj gjeografik. Sot kjo zonë ka mbetur mes trekëndëshit Shqipëri-Kosovë-Maqedoni. Për vite me radhë identiteti i kësaj popullate është vënë në pikëpyetje. Kanë qenë të shumta përpjekjet serbe, që kanë vazhduar deri në ditët e sotme për ta cilësuar popullsinë e kësaj zone me prejardhje serbe. Pikërisht historia e kësaj treve, por edhe një varg elementësh të kulturës, banesa karakteristike, veshjet popullore, këngët, valllet, dasmat, doket e zakonet që ruhen edhe sot ndër banorë, e ka shtyrë historianin kosovar Parim Kosova t'i kushtojë një libër. Në fakt është më tepër një dëshmi. Një libër-album me foto mjaft të vjetra e të rralla. Parim Kosova, aktualisht përgjegjës i Kompleksit Monumental të Lidhjes Shqiptare të Prizërenit, ka kaluar nga një histori e shkurtër, në përshkrimin e traditave të veçanta të kësaj zone në një ilustrim të gjatë fotografik. Janë foto të vjetra që ai i ka mbledhur nga njerëz të thjeshtë dhe studiues. Veçanërisht është ndalur në pasqyrimin e të gjitha varianteve nga veshja tradicionale e popullatës të kësaj treve gjatë shek XX. Për të "rivlerësimi dhe valorizimi i asaj që ka mbetur sot në Gorë, duke i sistemuar do t'u jepte atyre vlerën universale të trashëgimisë. Gora përbëhet nga 31 fshatra, 20 në territorin e Prizërenit, 9 në territorin e Kukësit dhe 2 të Tetovës. Bashkë me Opojën quhen nënkrahina të Lumës.
Fotot
Përmes tyre mund të ndjekësh ehe historinë e kësaj treve. Disa prej tyre janë mjaft të vjetra, gjë që dallohet edhe në vijat e palosura nga koha. Mes tyre gjen foto të shumta të banesave, më së shumti të ulëta, të ndërtuara me gurë dhe të mbuluara po me rrasa guri. Të tilla shfaqen edhe kafeçajtoret. Të shumta janë edhe foto e xhamive, objekte e kultit të ngritura që herët në këtë zonë. Ndërsa foto të tjera dëshmojnë përditshmërinë dhe zakonet që ndiqen me përpikmëri. Mjaft interesante janë foto e dasmëve, ritualit të shkëmbimit të shenjave, të krushqëve që shkojnë të marrin nusen, foto të nuseve me duvak. Të gjithë janë të veshur me kostumet popullore. Në mjaft prej tyre shfaqet edhe veshja që dallonte gratë e martuara nga ato të fejurat apo të sapomartuarat.janë një sërë fotosh, ku veshjet popullore dallojnë nga një fshat në tjetrin. Në to gjenden edhe dëshmi të rituale të hershme. Të tilla janë synetlliku. Ku djaloshi që do të bëhej synet shëtitej në të gjithë fshatin. "Çdo lindje e gfëmijës përcillet me një gaz të veçantë. Në këtë krahinë, për këto raste ftohen tri herë të afërmit dhe gostiten me specialitete nga kuzhina vendore. Çdo fshat gjatë shek XIX,i bënte synet çdo katër vite fëmijët", shkruan Kosova në libër.
Ritet
Në këtë krahinë që herët janë praktikuar edhe veprimtari sportive. Më të njohurat kanë qenë vrapimi i kuajve dhe pehlivanët(mundësit). "Vrapimi i kuajve ka qenë sport i përhapur. Te dasmat e familjeve të pasura mbaheshin edhe garat me vrapime me kuaj. Tri vendet e para shpërbleheshin me dhurata. Vendi i parë shpërblehej me një ka, dash ose dele. I zoti i dasmës, te brirët e e kaut dhe të dashit lidhte një një shirit me një monedhë ari osmane. Po kështu mjaft i përhapur ka qenë edhe sporti i mundjes-pehlivanllëk. E veçanta e këtij sporti është se garuesit lyhen me vaj. Në librin e tij Kosova shkruan se "Kjo trevë ka dhënë pehlivanë të shumtë. Këta mundës shkonin në gara në tërë hapësirën e Perandorisë Osmane. Pehlivanët më të shkathët i ka mbajtur fshati me ushqim". Në këtë trevë gjenden edhe festa me rite dhe zakone arkaike që mbahen në vende kulti që nuk janë ndërtesë, por në natyrë, te një rrap i moçëm, rrafshnaltë ose ndonjë gur i veçuar. Ashtu siç dëshmohet edhe me foto, në fund të qershorit në trevën e Gorës fillon festa e quajtur Xhamballa(nga turqishtja e vjetër gjeje shpirtin, d.th gjeje vajzën tënde). Kjo festë është e të rinjve beqarë.Natën e caktuar fillon ceremonia me vallëzim e shoqëruar me lodra. Ndërprerja bëhet në agim ku të rinjtë shkojnë e falen në xhami ku edhe luten që të martohen me vajzën që simpatizojnë. Sipas Kosovës ky rit sot ruhet vetëm në fshatin Hëzlipotok, por ka humbur shumë nga origjinaliteti. Po kështu autori flet edhe për ceremoninë e fejesës dhe dasmës. Këto ceremoni kërkon një angazhim të veçantë nga të afërmit e të dyja palëve. Po kështu studiuesi prek edhe këngët e vallet e kësaj treve, për të cilat shprehet se "nuk kanë asnjë elemnt sllav. Të gjitha tekstet e muzikës gorane janë të ngjashme me ato të fshatrave të krahinave të Lumës e Opojës, Kosovës etj". Në këtë libër preken me hollësi edhe shumë pasuri të tjera shpirtërore që në ditët e sotme ose kanë humbur, ose gjenden të shpërfytyruara.

BalkanWeb

[Jack Watson]

Po jap mendimin tim per Goranet, dhe e kam nga eksperienca, jo te lexuar neper libra.

Duhet te dini qe goranet (tërbesh i thone ne Kuksianet shqiptare) flasin sllavisht, dhe nuk e kuptoj si i nxirrni kta me origjine shqiptare. Pse them un se sjane shqiptare te sllavizuar? Mjafton te shihni vendosjen gjeografike, nje rajon sllavisht folesh i rrethuar nga te gjitha anet nga krahina shqipfolese (shqiptare).

E keni pyetur ndonjehere veten ju se si ndodhi qe u sllavizua ne gjuhe kjo krahine, kur krahinat rrethuese jane shqiptare? Shpjegimi i vetem eshte qe keta nuk jane autokten ne ato toka, por kane ardhur nga nje vend tjeter.

Me sa duket ata kane ardhur nga Maqedonia (meqe konsiderohen si bullgare, dhe maqedonasit konsiderohen si dege e bullgareve), gjithashtu pretendohet se kane ikur si rezulat i konvertimit te tyre ne myslimane.Dihet qe sllavet jane ortodokse, dhe keta mesa duket nuk jane mirepritur nga mjedisi sllavo-ortodokse, dhe si rruge "shpetimi" kane gjetur mergimin masiv duke u vendosur ne nje territor tjeter "mik", duke u vendosur ne Shqiperi ne brendesi te nje popullsie myslimane. Aq me teper qe ky "mergimi" pershtatej shume mire me profilin e tyre tregtar (goranet njihen si tregtare te zote).

Kjo eshte Historia goranve, dhe jo ato qe lexoj ketu gjoja se qenkan "shqiptare te sllavizuar". Si mund te sllavizohet nje grup popullsie kur pjesa kufizuese e kesaj popullsie ka ruajtur karakterin gjuhesor e traditor shqiptare.

Kjo eshte ne lidhje me historine, ndersa personalisht kam mendim shume te mire per goranet: njerez te urte, punetor, te ndershem, nuk bijn njeriu ne qafe, te respektuar. Me vjen keq qe disa shkrues ketu japin mendimin e tyre kot e me kot, pa i nohur goranet, duke i cilesuar te "keqinj". Smund te flase askush pa njohur realitetin.

Kam per te shtuar edhe dicka ne lidhje me te ardhmen e goraneve: Ne Shqiperi goranetjane te pakte ne numer (Me shume ka ne Kosove) dhe jane diku ke 20 mije. Sic shihet nga vete, me nje numer kaq te vogel e ardhmja e ketij komuniteti eshte drejt asimilimit te plote, gjuha po humbet te te rinjt ngaqe perdori shqipen, edhe si pasoje e migrimit te kesaj popullsie drejt zonave fushore-urbane.



P.S. Qe te mos kete keqkuptim, une jam SHQIPTAR.