
Postuar mė parė nga
angmokio
POLIGAMIA NE ISLAM
Pyetja: Pėrse mashkullit nė fenė islame i lejohet qė tė martoj me shumė sė njė grua?
PĖRSE POLIGAMIA ĖSHTĖ E LEJUAR NĖ ISLAM?
Definicioni i poligamisė
Poligami nėnkupton njė sistem martese, pėrmes sė cilės njė person e ka tė lejuar qė tė ketė me shumė sė njė bashkė-shorte. Poligamia mund tė jetė dy llojesh. Njėra quhet poligoni, ku njė burrė marton me shumė se njė grua, kurse lloji i dytė i poligamisė ėshtė poliandria, ku njė grua (nė tė njėjtėn kohė) marton me shumė se njė burrė. Nė Islam Poligamia e kufizuar, juridikisht ėshtė e lejuar, kurse pėr sa i pėrket Poliandrisė, ajo ėshtė rreptėsisht e ndaluar. Tani tė ndalemi te pyetja jonė, se pėrse mashkullit i lejohet tė martohet me mė
shumė se njė grua?
1. Kurani ėshtė libri i vetėm hyjnor nė kėtė botė, nė tė cilin shkruan: “…atėherė mjaftohuni me njė grua..” Nisa, 3.
Libri i shpallur, Kurani, ėshtė libri i vetėm mbi sipėrfaqe tė tokės, nė tė cilin shkruan: “martohuni me njė grua”( Nė lidhje me kėtė, Allahu Fuqiplotė thotė: “Nėse keni frikė se nuk bėni drejtėsi ndaj jetimeve, atėherė, martohuni me ato gra qė ju pėlqejnė: me dy, me tri apo me katėr; e, nėse frikėsoheni se nuk do tė jeni tė drejtė ndaj tė gjithave njėsoj, atėherė mjaftohuni me njė grua ose me atė qė e keni nė pushtetin tuaj. Nė kėtė mėnyrė do t’i ruheni padrejtėsisė me lehtė.” (Nisa, 3). Duhet ta pėrmendi se ajeti i sipėrshėnuar ka zbritur pas betejės sė Uhudit, nė tė cilėn ranė shehid njė numėr i madh i muslimanėve. Shumė gra tė dėshmorėve, kishin mbetur tė veja, andaj nė mėnyrė qė edhe kėtyre grave t’u sigurohej jeta, u lejua edhe Poligamia, e cila pėr kohėn nė tė cilėn po e jetojmė ėshtė me se e nevojshme pėr shkak se kjo ndalon nga imoraliteti (zinaja). Tė gjithė ata qė thėrrasin nė moslejim tė martesės me mė shumė se njė grua i gjejmė tė kenė lidhje jo-legjitime me femra tė tjera. Njė numėr jashtėzakonisht i madh i vajzave tani kanė mbetur tė pamartuara si rezultat i emigrimit tė tė rinjve tanė.
Nuk ekziston asnjė libėr tjetėr hyjnor tė ngjashėm me Kuranin, i cili porosit njeriun tė martohet vetėm me njė grua. Nė asnjė libėr tjetėr tė shenjtė (hyjnor), nuk ka mundėsi qė dikush tė gjejė shtrėngim apo frenim kur ėshtė nė pyetje numri i grave, pa dallim, qoftė ai i Vedas, Ramayan, Mahab-harat, Geta, Telmudi apo Bibla. Bazuar nė citatet e librave tė sipėrpėrmendur, ēdo mashkull ka tė drejtė tė martohet me aq gra qė ai dėshiron. Vetėm me vonė, shohim se Kleri-kėt Hindus dhe Kisha Krishtere kufizuan numrin e grave nė njė grua. Personalitete dhe Figura tė shumta fetare hin-duse, posedonin shumė gra. Sipas librave tė tyre hyjnor sho-him se ata e kishin tė lejuar njė gjė tė tillė, pėr shembull Mbreti Dashrat, babai i Rama’s, kishte me shumė se njė grua. Gjithashtu edhe Krishna kishte shumė gra.
Nė kohėt e hershme, meshkujve tė krishterė, u lejohej qė tė martoheshin me aq gra sa ata dėshironin, kjo natyrė ma-nifestohej pasi qė Bibla nuk posedonte ndonjė kufizim apo rregull se sa gra mund tė ketė mashkulli nė tė njėjtėn kohė. Ndalimi i martesės me shumė gra, apo pėrkufizimi i martesės vetėm me njė grua, u shfaq vetėm disa shekuj mė parė, kur Kisha ndaloi njė gjė tė tillė, duke e kufizuar martesėn me shumė gra, dhe duke kushtėzuar qė mashkulli e ka tė lejuar qė tė martohet vetėm me njė grua.
Nė Hebraizėm (Jahudizėm) Poligamia ėshtė e lejuar. Si-pas jurisprudencės sė Telmudit, Abrahami (Ibrahimi) kishte tri gra, kurse Solomoni (Sulejmani) posedonte qindra gra. Ky zakon vazhdoi tė praktikohej deri nė kohėn e Rabinit Gershom bin Jehudah (960 C.E deri nė 1030 C.E), i cili lėshoi njė dekret pėr ndalimin e kėtij zakoni. Komuniteti Ēifut Sefardik, tė cilėt jetonin nė shtetet islame, vazhduan ta praktikonin zakonin e martesės me shumė gra gjerė nė vitet e fundit, respektivisht deri nė vitin 1950, kur Kryeshefi i Rabinėve tė Izraelit pėrhapi urdhrin mbi ndalimin e marte-sės mė shumė se me njė grua.
2. Hindusėt Praktikojnė mė shumė Poligaminė se Muslimanėt
*Shėnim me rėndėsi:
Sipas regjistrimeve tė pėrgjithshme (censusit) tė Indisė, nė vitin 1975 Hindusėt kishin qenė mė shumė poligam se sa muslimanėt, d.t.th; praktika e martesės me shumė gra ishte mė e madhe tek Hindusėt sesa te vet muslimanėt.Raporti i Kėshillit pėr Pozitėn e Gruas nė Islam ‘Commit-tee of The Status of Women in Islam’ (Komiteti i Statutit tė Gruas nė Islam) i publikuar nė vitin 1975, nė faqe 66 dhe 67 tregon se pėrqindja e poligamisė pėrgjatė viteve 1951 dhe 1961 ishte 5.06% nga ana e hindusėve, kurse vetėm 4.31% nga ana e muslimanėve. Bazuar nė ligjin e Indisė pėr tė drejtėn dhe legjitimitetin e Poligamisė, vetėm muslimanėt janė tė lejuar tė kenė mė shumė se njė grua. Nė Shtetin e Indisė ėshtė jo-legjitime pėr jomuslimanin qė tė ketė mė shumė se njė grua. Pavarėsisht nga ndalesa
(jo-legjitimiteti) e kėtij fenomeni, Hindusėt posedojnė gra tė shumta nė krahasim me muslimanėt. Kohė mė parė, ndalesa pėr sa i pėrket numrit tė grave nuk ishte prezent as pėr hindusėt, me njė fjalė, atyre u lejohej poligamia. Vetėm nė vitin 1954, kur Akti pėr Martesėn Hinduse – Hindu Marriage Act– e bėri jo legjitim qė njė hindus tė ketė mė shumė se njė grua. Ē’ėshtė e vėrteta, njė ndalesė e tillė vjen nga Legjislacioni Indian, i cili ndalon mashkullin tė martoj mė shumė se njė grua, e jo Citatet e Shenjta Hinduse (Hindu Scriptures).
Le tė zbėrthejmė tani arsyen se pėrse Islami i lejon mash-kullit poligaminė.
3. Kurani lejon poligaminė e kufizuar
Siē kam potencuar edhe mė lartė, Kurani ėshtė libri i vetėm Hyjnor nė sipėrfaqen e Tokės, nė tė cilin Allahu i Madhėri-shėm thotė: “martoje vetėm njė”.Nė lidhje me kontekstin nė fjalė vijon ajeti kuranor i kaptinės Nisa: “Nėse keni frikė se nuk bėni drejtėsi ndaj jetimėve, atėherė, martohuni me ato gra qė ju pėlqejnė: me dy, me tri apo me ka-tėr; e, nėse frikėsohenise nuk do tė jeni tėdrejtė ndaj tė gji-thave njėsoj, atėherė mjaftohuni menjė grua ose me atė qė e ke-ni nė pushtetin tuaj. Nė kėtė mėnyrė do t’i ruheni padrejtėsisė mė lehtė.”
Nisa, 3.
Kufiri pėr Poligaminė - para zbritjes sė Kuranit - nuk ishte i pėrkufizuar, thėnė mė mirė, martesa me shumė gra, nuk kishte ndonjė limit tė caktuar, ndaj dhe shumė meshkuj kishin shėnuar numėr tė madh tėgrave, prej tyre kishte qė nė pushtetin e tyre numėronin qindra gra. Islami erdhi duke vėnė pėrkufizimin deri nė katėrgra. Islami legjitimoi mash-kullin qė tė martoj dy, tri apo katėr gra, mirėpo njė gjė e tillė lejohet vetėm atėherė kur tė plotėsohet kushti i mbajtjes sė drejtėsisė ndaj tyre, d.t.th. mes grave tuaja qė keni nė pushtet tė jeni tė drejtė. Allahu i Plotfuqishėm, nė tė njėjtėn kaptinė, na tregon rreth pamundėsisė sė mbajtjes sė drejtė-sisė nė mes tyre: “Ju nuk do tė mund tė silleni drejt midis grave tuaja, edhe si-kur tė dėshironi. Andaj, mos anoni krejtėsisht vetėm nga njė-ra, duke e lėnė tjetrėn si tė varur. Nėse ju i pėrmirėsoni marrė-dhėniet dhe ruheni nga padrejtėsia, ta dini se Allahu ėshtė vėrtet Falės dhe Mėshirėplotė.” Nisa, 129.
Prandaj poligamia nuk ėshtė parim, por ėshtė njė pėr-jashtim i lejuar. Shumė njerėz janė tė sunduar nga keqkupti-mi se poligamia ėshtė e domosdoshme pėr muslimanin, d.t.th se muslimani ėshtė i detyruar qė tė posedoj mė shumė se njė grua. Mė gjerėsisht, Islami numėron pesė kategori tė tė lejua-rave dhe tė ndaluarave:
1. ‘Farz’ e urdhėruar, e detyrueshme apo e obligueshme.
2. ‘Mustehab’e preferuar, e pėlqyeshme apo inkurajuese.
3. ‘Mubah’e lejueshme apo e pranueshme
4. ‘Mekruh’ e qortuar, e papėlqyeshme, jo-inkurajuese
5. ‘Haram’e ndaluar apo diēka jo-legjitime.
Me qė pėrmendėm kategoritė, shohim se Poligamia hynė nė rangun e gjėrave tė lejuara por assesi tė obliguara – qė medoemos duhet aplikuar -, si rrjedhojė, nuk mund tė thu-het e as tė pretendohet se ai i cili posedon dy, tri, apo katėr gra ėshtė musliman mė i mirė se ai i cili ka vetėm njė grua.
4. Jeta mesatare e grave ėshtė mė e madhe se ajo e burrave
Nga natyrshmėria meshkujt dhe femrat janė tė lindura pėrafėrsisht me njė proporcion tė njėjtė. Foshnja e gjinisė femėrore posedon mė shumė imunitet se ajo e gjinisė mashkullore. Foshnja femėr ėshtė nė gjendje t’i luftoj mik-robet dhe sėmundjet tjera shumė mė mirė se sa foshnja mashkull. Pėr kėtė shkak, pėrgjatė moshės sė pediatrisė, gjejmė se vdekja merr mė shumė foshnje tė gjinisė mashku-llore sesa ato tė gjinisė femėrore. Gjithashtu, pėrgjatė luftėrave, gjejmė se numri i mesh-kujve tė vrarė nė luftė ėshtė mė i lartė sesa ai i femrave. Po ashtu, numėr shumė mė tė madh tė mbytjeve, si rezultat i aksidenteve dhe sėmundjeve, shėnojnė meshkujt sesa fem-rat, prandaj si rrjedhojė jeta mesatare e femrave ėshtė mė e madhe se ajo e meshkujve dhe secili nga ne ėshtė nė gjendje tė gjej dhe tė konstatoj se numri i tė vejave ėshtė mė i lartė sesa numri i vejanėve.
5. Numri i femrave nė botė ėshtė mė i madh se ai i meshkujve
Nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, pėr nga numri i po-pullsisė gratė ua kalojnė burrave me 7.8 milion. Vetėm Nju Jorku ka njė milion femra me shumė krahasuar me numrin e meshkujve, dhe ē’ėshtė e vėrteta, njė e treta e popullatės se meshkujve tė Nju Jorkut (New York) e pėrbėjnė homo-seksualėt d.m.th njerėzit e devijuar seksualisht. SHBA-tė nė tėrėsi numėrojnė mė shumė se njėzet e pesė milion homo-seksual, kjo nėnkupton faktin se kėto krijesa nuk shprehin dėshirė tė martohen me femra. Numri i vajzave nė Britani-nė e Madhe ia kalon numrit tė meshkujve me shifėr prej ka-tėr milion. Gjermania kap shifrėn nė pesė milion femra me shumė se sa meshkuj. Rusia ka nėntė milion femra me shumė se sa meshkuj. Vetėm Krijuesi ėshtė nė dijeni rreth numrit me tė madh tė femrave nė tėrė botėn
6.Kufizimi i lirisė, se ēdo mashkull duhet tė ketė vetėm njė grua, nuk ėshtė gjė praktike
Edhe po qė se ēdo njeri marton njė grua, pėrsėri aty do gjej-mė mė shumė se tridhjetė milion femra nė Shtetet e Bash-kuara tė Amerikės, tė cilat nuk do jenė nė gjendje tė mar-tohen, duke pasur parasysh se Amerika ka njė numėr tė madh homoseksualėsh tė cilėt numėrojnė 25 milion. Nėse njė rregull i tillė praktikohet, atėherė do tė vėrejmė se nė Angli do ketė mė shumė se pesė milion vajza, nė Gjer-mani pesė milion dhe nė Rusinėntė milion femra, tė cilat nuk do jenė nė gjendje tė martohen. Tė supozojmė se mot-ra ime ėshtė njė nga ato gratė e pamartuara e cila jeton nė SHBA, apo ta zėmė qė motra jote ka shansin tė jetė njėra ndėr gratė e pamartuara nė Amerikė. Dy opsionet e mbe-tura pėr tė janė; ose tė martohet me njė burrė i cili ka njė grua tjetėr ose tė bėhet ‘pronė publike’. Zgjedhje tjetėr nuk ka. Tė gjithė ata tė cilėt janė tė pėrmbajtur dhe modest, do zgjedhin opsionin e parė, respektivisht tė martohen pėr bu-rra tė martuar. Shumica e grave nuk do tė dėshironin qė njė grua tjetėr tė ketė hise nė bashkėshortin e saj. Mirėpo nė fe-nė islame, po qė se rrethanat e shohin tė domosdoshme dhe tė pashmangshme qė gruaja muslimane pėr shkak tė be-simit mund tė humb njė gjė tė thjesht personale nė mėnyrė qė tė parandaloj njė humbje mė tė madhe duke lejuar mot-rat tjera muslimane tė shndėrrohen nė ‘prona publike’.
7. Tė martohesh me njė burrė tė martuar ėshtė mė e dobishme sesa tė bėhesh ‘pronė shoqėrore’
Nė shoqėrinė perėndimore ėshtė e zakonshme qė mashku-lli/burri tė posedoj dashnore apo tė ketė lidhje tė shumta jashtė-martesore, gjė kjo e cila gruan e shpie drejt njė jete tė pambrojtur dhe tė turpshme. Sido qė tė jetė, ėshtė po e njėjta shoqėri, e cila nuk mund tė pranoj qė njė burrė tė martoj mė shumė se njė grua, ku gratė, nė njė ambient tė tillė do ishin nė gjendje tė ruanin nderin dhe pozitėn e tyre tė lartė dhe dinjitoze nė shoqėri dhe tė bėnin njė jetė tė mbrojtur. Kėshtu qė njė grua qė nuk mund tė martohet (pėr shkak tė
numrit tė vogėl tė meshkujve) ka dy opsione tė vetme pra nga ajo kėrkohet qė ta martoj njė burrė tė martuar ose tė bėhet pronė publike/involvohet nė prostitucion. Islami pre-feron qė gruas t’i dhuroj statusin e respektuar duke i lejuar asaj opsionin e parė dhe duke ndaluar tė dytin. Ekzistojnė edhe shumė shkaqe dhe arsye tjera pėrse Islami ka legjiti-muar poligaminė e kufizuar, mirėpo legjitimiteti kryesisht synon ruajtjen dhe mbrojtjen e modestisė sė gruas.
Dr. Zakir Abdul Kerim Naik
Krijoni Kontakt