Imazhi primitiv i një shteti modern

[Akili-A]

Gilman Bakalli

Fillimisht duhet të diskutojmë mbi faktin nëse sakrifikimi i 1000 qengjave dhe torta 40-tonëshe mund të konsiderohen si strategji PR-i qeveritar. Nëse po, është një akt simbolik i ngjashëm me një ritual të famshëm të indianëve amerikano-veriorë, me emrin Potlach, për të cilin na raportojnë antropologë të shumtë që nga Franz Boas, Marcel Mauss e deri te Lèvi-Strauss. Gjatë këtij rituali, fiset indiane festojnë për ditë të tëra festa gjigante, duke therur bagëti dhe duke konsumuar sasi ekstreme mishi e peshku. Festa Potlach është jo vetëm shpërdoruese, por edhe shkatërruese: digjen objekte të ndryshme, thyhen enë prej balte, mishi flaket në rrugë, shkëmbehen dhurata jashtëzakonisht të shtrenjta. Shkurt, festa arrin kulmin kur gjithkush konsumon, shkatërron dhe flak mall e pasuri sa mundet. Kryetari i fisit që ia del të shkatërrojë më tepër, shpallet si kryetar i të gjitha fiseve të zonës. Potlach është një ritual, përmes të cilit fiset manifestojnë fuqinë dhe begatinë e tyre duke shpërdoruar ekstremisht resurset e brendshme, duke shkatërruar në mënyrë frenetike pasurinë e akumuluar në një garë imagjinare e simbolike me fqinjët rivalizues. Duhet shtuar se Potlach-u është i ndaluar me ligj në Amerikë dhe në Kanada në mesin e shekullit të 19-të. Gjurmë të irracionalitetit të kësaj feste gjen p.sh. në dasmat shqiptare, të cilat familjet shqiptare, para viteve ’90, i bënin të mëdha e të bujshme e me qindra të ftuar, pavarësisht varfërisë ekstreme ku ato ndodheshin. E gjen edhe sot në Shqipëri, kur qeveria jonë mburret duke bërë të ditur publikisht se ka vendosur të hapë shkolla në Afganistan, apo duke dhuruar 300 mijë euro për një vend të largët si Indonezia, të dëmtuar nga një tërmet apo cunam…

Natyrisht që ka dallime thelbësore të asaj që pritet të ndodhë javën e ardhshme në festën e 100-vjetorit të Pavarësisë me Potlach-un e fiseve primitive. Por në semantikën e tyre thelbësore të dy ritualet mbeten të njëjta. Qeveria shqiptare feston në mënyrë shpërdoruese resurset e brendshme, u servir mysafirëve fqinjë apo të ardhur nga larg iluzionin e bollëkut shqiptar në një kohë krize.

A mund ta argumentojë opozita kundërshtimin e saj të vendimit të Komitetit të Festës? Jo! Opozita nuk mund ta rrëzojë racionalisht këtë PR, sepse ritualet kanë logjikën e tyre të brendshme, falë së cilës ato i mbijetojnë shekujve. Por opozita mund ta ironizonte vendimin e Komitetit për Festimet duke shfaqur pamje nga Potlach-et tradicionale ku shfaqen krerët e fiseve në garë me njëri-tjetrin për të konsumuar e shpërdoruar më shumë mish. Nëse opozita, për arsye të “political correctness”, nuk do të dëshironte të paraqiste imazhe festive ku Meta, Grossruck e Wohlfarth shfaqen duke u dendur në mish qengji, ajo mund t’i referohet librit “Masat dhe pushteti”, ku Elias Canetti flet për hamësit e mëdhenj, te të cilët turma festive sheh prijësit e saj. (Mos vallë barku i fryrë cep më cep i Metës, faqet e kuqe të ndritshme të Wohlfarth apo mustaqet e yndyrshme të Grossruck apo Erdogan u japin njerëzve të trullosur nga festa garancinë se rreziku i krizës ka kaluar?) Po të mos mjaftohej me kaq, opozita mund të ironizonte skenën e mbllaçitjes kolektive apo të konsumit demonstrativ të mishit në shesh duke na i çuar përfytyrimet tona në fisin afrikan Bantù, atje ku aktiviteti kryesor i prijësve të fisit konsiston në konsumimin e sasive kolosale ushqimore, atje ku e njëjta fjalë “fouma” në gjuhën e këtij fisi shenjon dy folje “ha” dhe “sundoj”, atje ku identiteti fisnor përforcohet nëpërmjet ritualit të të ushqyerit bashkë me prijësin, atje ku kryetari i fisit bën mëkatin më të madh, nëse nuk shqepet duke ngrënë publikisht si shenjë garantuese e mirëqenies kolektive.

Ndërsa një zëdhënës qeveritar mund ta mbronte vendimin e Komitetit të Festës, duke e interpretuar atë si një kurban që bëhet për të nderuar atë Zotin, të Plotfuqishimin, i cili fiks në vigjiljen e ditëlindjes iu shfaq Kryeministrit në ëndërr duke i premtuar me një gjuhë paksa të errët e hermetike, edhe një mandat të tretë. Nëse zëdhënësi do të kishte sensin e humorit, ai mund të shtonte se kurbani i kafshëve bëhet edhe për të larguar e për të zmbrapsur ndjekësit e pushtetit. Kokat e prera të 1000 deshve i mjaftojnë qeverisë për të zmbrapsur shpirtrat e ligj në ndjekje të pushtetit. Për ta përligjur edhe më fort vendimin e Komitetit, zëdhënësi ynë do të na tërhiqte vëmendjen drejt Natyrës, botës së kafshëve, e cila na ofron shembuj të dhimbshëm, tejet të dhimbshëm kurbani, shembuj aspak frymëzues për t’u ndjekur nga strategët e PR-it. Disa kafshë, si kastori për shembull, të ndjekur nga grabitqarë të rrezikshëm, ndalen, dhe, në një akt vetëflijimi të pjesshëm, përkulen dhe këpusin me dhëmbë testikujt e tyre (vetëtredhen) dhe ia hedhin ndjekësit. Pak a shumë siç bën një njeri që ka rënë në duart e grabitësve: ul përdhè gjërat me vlerë në shkëmbim të jetës së tij. Kush do ta pretendonte një akt të tillë vetëflijimi kolektiv nga qeveritarët tanë në mbrojtje të pushtetit?

Tashmë deshtë janë përzgjedhur me kujdes, thertorja publike po mpreh thikat, njerëzit dhëmbët. Në këtë 100-vjetor pavarësie qeveria, përmes një PR-i primitiv, pasi i ka ndarë e përçarë shqiptarët për çdo datë historike e për çdo personalitet historik, po përpiqet t’i bashkojë ato rreth Prijësit në ritualin e (u)shqyerjes kolektive të mishit të 1000-qengjave. Ndoshta ky është i vetmi moment, kur shqiptarët, në këtë 100-vjetor, kanë rastin t’i dëshmojnë Prijësit se, kur bëhet fjalë për të (u)shqyer mish qengji, ata janë ujqër të vërtetë.