Po shohim ēuditėrisht qė edhe Turqia papritur pėr sytė e shqiptarėve, por edhe tė botės, ėshtė pėrfshirė nė njė valė protestash tė dhunshme nė tė cilat janė vrarė tre vetė dhe janė plagosur me dhjetra tė tjerė. Kjo valė protestsh ka habitur dhe analistėt mė tė mirė tė BE dhe SHBA pėr nga dhuna e pėrplasjes sė demonstruesve por pa ndonjė shkak serioz tw dukshėm qė tė justifikonte pėrplasjen dhe demonstratat disa ditore.
Argumentet mund tė jenė tė shumta por mendoj se janė disa faktorė tė rėndėsishėm qė kanė sjellė konfrontimin.
Gjithēka sipas The Economist tė dt.4/06/2013, filloi me njė pemishte fiqsh. Pėr muaj me radhė njė grup i palėkundur mjedisorėsh kishin protestuar kundėr njė projekti tė mbėshtetur nga qeveria pėr tė prerė pemėt, qė ti hapej rruga njė qendre tregtare dhe kompleksi rezidencial nė sheshin e famshėm Taksim tė Stambollit. Javėn e shkuar ata organizuan njė tubim paqėsor, kamping, kėngė dhe valle afėr pemėve tė kėrcėnuara. Megjithatė mė 31 maj, policia kundėrveproi dhunshėm duke djegur ēadrat e ngritura aty dhe duke rrahur demonsturesitt, dhe kėshtu ka vazhduar gjithė kėto ditė me gjitha apologjinė e Presidentit Gyl, i cili tha se po shpreh ndjesė - jo pėr pjesėn qė po dhunon , por dhe tė Kryeministrit turk Rexhep Taip Erdogan i cili ndodhet jashtė vėndit nė vizitė zyrtare.
Vala e protestave ishte krejtėsisht e papritur. Protestuesit vinin nga tė gjitha shtresat ideologjike, fetare dhe klasore. Shumica janė tė rinj. Por ka shumė turq nė moshė, mjaft prej tyre sekularistė, disa tej mase religjiozė. Ka homoseksualė, armenė, anarkistė dhe ateistė. Ka gjithashtu anėtarė tė pakicės myslimane alevite.
Ajo qė i bashkon ėshtė ndjenja e pėrbashkėt, se njė Erdogan gjithnjė e mė autokratik ėshtė i vendosur pėr tė detyruar pikėpamjet e tij mbi tė tjerėt.
Por gazetat proqeveritare vazhdojnė tė fajėsojnė provokatorėt dhe fuqitė e huaja tė vendosura pėr tė minuar Turqinė!!!
Kurse mijėra shtėpiake shtrihen nėpėr ballkonet e tyre duke pėrplasur tenxheret, nė shėnjė pėrkrahjeje pėr demonstruesit dhe kundėrshtimi ndaj politikave qeveritare.
Sigurisht qė lėvizja e demonstruesve ishte paqėsore dhekjo dukej nga kamerat qė kishin kapur njė zonjė tė veshur me tė kuqe, e cila ashtu paqėsisht siē po demonstronte e veshur si njė europiane, sulmohet nga policėt e dhunshėm me gaz-lotsjellėssi nė foton e mėposhtme. (http://ėėė.gazetatema.net/ėeb/2013/0...-i-protestave/).
Nė fillim Kryeministri Erdogan i ka cilėsuar protestuesit si ekstremistė qė jetojnė krah pėr krah me terroristėt. Megjithatė disa ditė mė vonė, Bulent Arinē (por dhe vetė Kryeministri Erdogan), ka kėrkuar falje pėr dhunėn e policisė. SHBA dhe BE kanė shprehur shqetėsim pėr dorėn e rėndė tė policisė kundėr protestuesve.
Shkaqet duhet tė jenė madhorė.
Sė pari, kanė tė bėjnė kryesisht me problemet ekonomiko-financiare qė po has Turqia pėrsa i pėrket buxhetit tė saj deficit buxhetor i tė cilės me sa duket ėshtė i madh, megjithse nė aparencė duket se Turqia po jeton nėn udhehqjen e Erdoganit njė tė ashtuquajtur `bum ekonomik` por kryesisht falė importeve dhe turizmit.
Nė vitin 2013 shpenzimet e buxhetit tė Turqisė u parashikuan tė jenė 404 miliardė lira (rreth 170 mld euro), tė ardhurat 370,1 miliardė lira (156 mld euro), ndėrsa deficiti buxhetor 34 miliardė lira turke (rreth 14 mld euro) (http://ėėė.trt.net.tr/trtėorld/fr/ne...c-6d0d5896381c).
Pavarėsisht rritjes ekonomike qė Turqia ka shėnuar nė vitin 2011 njė rritje ekonomike prej gati 7,5 %, ndėrsa qeveria nė Ankara shpreson se rritja gjatė kėtij viti do tė jetė 4%, eksportet dhe importet turke po rriten qė ėshtė edhe njė sinjal tjetėr pėr rritjen e fuqisė ekonomike tė Turqisė. Ndėrkohė ajo ka arritur nivelin e shtatė nė Evropė dhe zė vendin e 15 nė botė. Njėkohėsisht Turqia ėshtė njė prej vendeve me borxhet mė tė ulėta nė Evropė, pas Suedisė dhe Ēekisė. Borxhet e saj kapin shifrėn prej 42 % tė prodhimit tė pėrgjithshėm bruto.
Ekonmisti Mustafa Sonmez thotė se nuk duhet optimizėm i tepruar sepse ekonomia turke varet nga importet.
Nė fakt deficit buxhetor i ka kaluar 10%, dhe megjithė mrrekullinė ekonomike turke ku nė vitin 2011 kishte njė rritje prej 7.5%, tė ardhurat mesatare nė Turqi edhe mė tej janė nė njė nivel shumė mė tė ulėt se nė BE gati pėrgjysmė mė tė ulėta, Turqia ka 2.8 milionė tė papunė dhe rreth 10 milionė turq janė jashtė vendit tė tyre. Pra ekonomia rurale ėshtė dobėt dhe shumica e tė ardhurave vjen nga turizmi qė ėshtė kryesisht europiano-perėndimor.
Sė dyti, shkak tjetėr ėshtė pėrplasja e dy sistemeve sociale tė kundėrt nė pėrmbajtje nė tė cilėn vihet re dėshira e shumicės pėr tė shkuar nė pėrėndimdhe pėr tė jetuar mirė nė mėnyrėn liberal-demokratike tė BE, SHBA, ku feja nuk ndikon shumė nė marėdhėniet e njerzve shteti ėshtė laik me tėrė kuptimin e fjalės, dhe ng ana tjetėr traditat shekullore tė jetesės sė popullsisė turke tė cilat kėn jetuar dhe jetojnė nėn ligjet islamike jo tė ligjėruara nė kodin civil dhe penal turk, por tė pa shpallura. Kjo diferencė botkuptimesh ndaj jetės, shoqėrisė dhe moralit, ka krijuar tensione tė cilat kanė shpėrthyer ashtu papritur njėlloj si shpėrthimet jo-konformiste tė zakonshme tė adoleshentėve ndaj sistemit, prindėrve dhe moralit.
Kjo duket fare mirė nė foton e mėposhtme ku rinia e europianizuar ndeshet me ligjin e ashpėr tė njė shteti me kryeministėr autokrat.
Shkaku i tretė mesa duket ėshtė tėrėsisht politik. Duket fare mirė se zgjedhja pėr herė tė tretė nė qershor tė 2011 e Kryeministrit autokrat Rexhep Taip Erdogan i cili ka llogaritur pėr vehten e tij edhe njė dėshirė pėr President sapo tė mbarojė mandatin duke e bėrė armik tashmė Presidentin actual Gyl, ka shkaktuar njė pakėnaqėsi tė madhe ndėr qarqet opozitare, tė cilat duke patur frikė njė konfrontim tė dukshėm nė parlament qoftė pėr shkak tė `mrrekullisė ekonomike` Erdogan, qoftė pėr shkak tė disfatės qė pėsuan nė mbrojtjen e kastės sė ushtarakėve e cila ligjėrohej nė Kushtetutėn e Mustafa Qemal Ataturkut- janė duke fėrkuar duart pasi po shohin se pėrplasjet e demonstruesve me policinė pėr dy ceshtje jo politike si:
- Anullimi i projektit pėr prishjen e parkut `Taksim`,
- Anullimi i ndalimit tė pijeve alkoolike , ndalim i cili bie era fanatizėm fetar,
po kthehet nė njė cėshtje politike e cila ashtu si njė plagė me qelb e pa mjekuar mirė po `infekton` politikėn turke.
Pėr Turqinė, nuk mund tė merren nė konsideratė as pranvera arabe dhe as budallallėku i shkatėrrimit tė fuqisė sė Presidentit sirian Shia,Bashar Al Asad me guerrile terroriste suni; pėr Turqinė duhet tė merret nė konsideratė, kėrkesa e saj pėr integrim nė Europė, kėrkesė e cila vjen pikėrisht nga islamiku i butė por autokrat Rexhep Taip Erdogan, kėresė e cila ka vėnė nė pėrplasje tė pastėrta politike tė fuqive europiane me tė C/V kristiane, tė cilat i trėmben njė Turqie tė fuqishme nė BE.
Loja e guximshme por e rrezikshme e politikanit Erdogan pėrsa i pėrket politikave tė jashtme tė mirė-orientuara edhe nga SHBA nė formėn e gjeopolitikės sė jashtme tė Turqisė nė tė ardhmen ėshtė e qartė dhe konsiston nė:
- Integrimi nė BE, (dhe me kėtė rast edhe zgjidhja e problemeve tė emigrimit turk nė Europė),
- Idea e afrimit tė vėndeve ish-koloniale turke si Bosnja dhe Kosova, (mė pak Shqipėria), nėpėrmjet `pushtimi ekonomik turk`, dhe nėpėrmjet zgjimit tė idesė tek popujt e Ballkanit, sė njė Turqie tė madhe perandorake por tashmė mė `tė mirė`, duke kėrkuar rishikimin e histories por dhe duke na kujtuar se popujt e shtypur tė Ballkanit, e kanė ende Sindromėn e Stokholmit dhe mund tė bėhen e kėtyre politikave,
Kjo strategji politike e cila mund tė pėrjetėsojė figurėn autokratike tė Rexhep Taip Erdoganit nė Turqi, por edhe nė Ballkan, qoftė edhe duke u bėrė President, ka shėrbyer si nxitės shtesė nė kėto demonstrata nė Ankara dhe Stamboll duke shėrbyer si paralajmėrim serioz i politikės turke e cila kėrkon qė strategjia dhe gjeopolitika turke tė miratohen njėherė nė parlament, tė bėhen reformat pėrkatėse sociale dhe ligjore pėrfshi kėtu atė qė kėrkon komuniteti europian: respektimi i lirive fetare, respektimi i tė drejtave dhe lirive tė njeriut ashtu si dhe dhėnia e tė drejtės sė minoriteteve pėr tė shkruar e folur gjuhėn e tyre ( janė zyrtarisht rreth 3.4 milione individė me origjinė shqiptare), laicizmi shtetėror, dhe ri-vėnia nė funksionim e Kishės sė Shėn Sofisė nė Stamboll me atributet e njė Kishe dhe jo si muze.
Zonja me te kuqe mė paqėsore se kurre-
bie viktime e policisė turke e cila pėrdor gaz-lotsjellės
Krijoni Kontakt