Lajme ekonomike nga Kosova

[Antiproanti]

436 mil.€ për distribucionin e Malit të Zi, 26 mil. për atë të Kosovës

Distribucioni i energjisë i Kosovës është falur, nëse krahasohet me çmimin e shitjes së distribucionit të energjisë dhe prodhimit të Malit të Zi.Për vetëm 43.7 për qind të aksioneve në kompaninë malazeze, kompania italiane A2A në vitin 2009 kishte paguar 436 milionë euro, ndërsa distribucioni i energjisë elektrike në Kosovë muaj më parë është shitur për 26.3 milionë euro.

Përpos çmimit të lartë të shitjes, në Mal të Zi shteti mban shumicën e aksioneve, përkatësisht 55 për qind të distribucionit dhe prodhimit të energjisë.

Fehmi Pajaziti, kryetar i sindikatës së punëtorëve “Elektrokosova”, thotë për “Zërin” se vlera e përgjithshme e aseteve të distribucionit të energjisë në Kosovë është mbi 1 miliardë euro.“Distribucioni në Kosovë është shitur 26.3 milionë euro, ndërsa vlera e përgjithshme e aseteve kalon shifrën prej 1 miliard euro”, pohon ai.

Sipas tij, Mali i Zi ka përfituar mbi 400 milionë euro nga shitja e 43 për qind të aksioneve të distribucionit dhe prodhimit, ndonëse ka më pak se 100 mijë konsumatorë. “Distribucioni në Kosovë ka më shumë konsumatorë se sa që ka banorë Mali i Zi. Ne i kemi rreth 450 mijë konsumatorë, ndërsa ata i kanë më pak se 100 mijë dhe çmimi i jonë i shitjes është shumëfish më i ultë”, shprehet Pajaziti.

Ndërsa mediet malazeze, duke u bazuar në të dhënat e Qeverisë, më herët kanë raportuar se distribucioni i Malit të Zi i ka rreth 320 mijë konsumatorë.

...

Gazeta “Zëri” javë më parë ka raportuar se kompania turke “Çalik-Limak Energy” me 26.3 milionë euro ka blerë edhe këto asete të distribucionit:Ndërtesën afariste të “Elektrokosovës” në Prishtinë, e cila ka 10 mijë e 703 metra katror dhe 34 ari tokë, placin e depos qendrore që gjendet në Zonën Industriale në Prishtinë me një sipërfaqe prej 4 hektarë e 53 ari e 29 metra katror, 7 objekte në qytetet kryesore të vendit, të cilat gjinden në qendër të qyteteve dhe 19 objekte të nëndistrikeve.

Kompania turke poashtu do të bëhet pronare edhe e më shumë se 33 trafove aktive të tensionit 35/10kilovolt, ku një trafo e këtij lloji kushton 1 milionë euro, mbi 7000 trafo të tensionit 10/0.4kilovoltë me një vlerë mesatare prej 42 milionë euro, 21 mijë kilometra përçues ajror dhe nëntokësor, 100 mijë shtylla elektrike nivelesh të ndryshme me një vlerë prej 24 milionë euro, rreth 1000 automjete të distribucionit, etj.

Shitja e distribucionit të energjisë në Kosovë është kritikuar ashpër nga partia opozitare lëvizja “Vetëvendosje”. Dardan Sejdiu nga Lëvizja “Vetëvendosje” ka thënë më herët për “Zërin” se modeli dhe mënyra e privatizimit te distribucionit, por edhe të gjitha ndërmarrjeve publike na shpie te vetëm një konstatim, e ai është ai korrupsioni.

Sipas tij, logjika dhe modeli që pretendohet se është përdorur nga Qeveria, është asgjë më shumë se retorike boshe, sepse, sipas tij, ky proces dhe ky model, por edhe kjo logjikë, nuk është as logjika e tregut, sepse vlera minimale nuk është përcaktuar fare.

Po ashtu, siç thotë ai, kjo mënyrë e privatizimit, nuk ka as logjikë financiare, pasi që siç po shihet vetëm objektet dhe patundshmëritë kanë vlerë dyfish më të madhe se çmimi i shitjes.Ai tha se kompania që e ka privatizuar distribucionin, ka treg të garantuar, e që i sjell të hyra të garantuara mujore.
http://www.zeri.info/artikulli/2/8/6...te-te-kosoves/

[Antiproanti]

Buxheti i status quo-së

Politikat e tanishme buxhetore i shtynë kosovarët të shesin asetet që i duan, të marrin borxhe që nuk mund t’i arsyetojnë, për të mos jetësuar projekte për të cilat kanë nevojë

Ka një temë ekonomike që tërheq vëmendjen e gjerë në Kosovë e fatkeqësisht vëmendjen e vetme dhe kjo temë është buxheti i shtetit. Të paktën nëpër këto vite shpenzimi i parasë publike është shfaqur si qenësor në konsolidimin ekonomik të vendit, jo për nga outputi, por gjithmonë për nga pritja. E derisa outputet kanë qenë pak a shumë zhgënjyese, pritjet se nesër megjithatë diçka do të ndryshojë kanë ruajtur një dozë optimizmi pavarësisht outputeve.



Buxheti i aprovuar nga Qeveria, e që së shpejti do të marrë dhe votën parlamentare, nëse asgjë tjetër ka shuar dhe pritjet dhe outputet. Nëse do të mund të përmblidhja me pak fjalë shpenzimin e planifikuar të parave të taksapaguesve atëherë do ta bëja nëpërmjet një shprehjeje: status-quo. Buxheti për vitin 2013 është thjesht reflektim i politikave të tanishme, derisa projeksionet për vitet 2014 e 2015 janë ngurtësim i ecjes që ka pasur vendi në këta 4-5 vjetët e fundit. Pra thënë ndryshe, stadi i zhvillimit ekonomik të Kosovës do të jetë i njëjtë për të paktën dhe 3 vjetët e ardhshëm.

Them kështu meqë numrat e vitit vijues dhe atyre pas tij janë as më shumë e as më pak se sa një trend i numrave të deritanishëm e që dorën në zemër nuk kanë qenë fare impresivë. Numrat e prezantuar tregojnë se buxheti i vendit nuk parasheh as edhe një ndryshim në politikëbërjen ekonomike dhe si rrjedhojë ecja jonë nuk do të prodhojë asnjë efekt më ndryshe se çfarë kemi pasur deri tani. E ajo çfarë kemi pasur deri tani është papunësi enorme, inflacion shkatërrues, deficit tregtar turpërues, rritje ekonomike jo të mjaftueshme e zhvlerësim të aseteve publike për të stabilizuar numrat.



Se qeveria nuk synon në asnjë formë përmirësimin e deficitit tregtar vërehet dhe nga përbërja e të hyrave jo vetëm për vitin 2013, por dhe për dy vjetët e ardhshëm.
Sipas draftbuxhetit të prezantuar Kosova do të realizojë të hyra prej rreth 1.4 miliardë eurove në vitin 2013 e gati 1.5 miliardë në vitin 2015.
Pavarësisht kësaj, kontribuues kryesor në këto të hyra do të vazhdojnë të jenë Doganat e Kosovës.
Relacioni mes parave të mbledhura në kufi me ato të mbledhura brenda (nga Administrata Tatimore e Kosovës) është dhe do të mbetet në nivelin 75%-25%, në favor të kufitarëve. Pra thënë ndryshe të paktën për tre vjetët e ardhshëm arka e shtetit do të mbijetojë vetëm falë importeve enorme. Fatkeqësisht derisa arka e shtetit mbijeton kësisoj, vendi do të vazhdojë të ngufatet nga rritjet e vazhdueshme të hendekut tregtar, apo diferencës mes importeve dhe eksporteve. Shpëtimi i buxhetit bëhet vetëm falë sakrificës ekonomike të vendit.



Edhe më e rëndë për t’u pranuar do të jetë ideja e mbledhjes së TVSH-së në kufi për plot vite të tjera. Kjo ngarkesë e pakuptimtë fiskale që u vihet bizneseve ende pa filluar punën, ka qenë dhe mbetet brenga e barriera thelbësore e bizneseve kosovare. Mu për shkak rëndesës së tillë bizneset tona shpesh kanë humbur përparësitë konkurruese në rajon. E humbja e konkurrueshmërisë në stadin e fundit na jep një deficit tregtar rritës çfarë dhe kemi sot. Pra në një relacion të tillë shkak-pasojë, është mu shpërndarja e parasë publike që pamundëson ndryshimin e strukturës mbledhëse të tatimeve, e ky mosndryshim mban gjallë po të njëjtën shpërndarje. Është një cikël që duhet ndërprerë, por që nuk vetëndërpritet.



Në status-quo do të mbetet dhe lufta ndaj informalitetit e evazionit fiskal, ushqyesit kryesor të konkurrencës së pabarabartë në vend (e njëjta këtë vit është shfaqur si top-barrierë e ambientit biznesor). Po të ishte më ndryshe të hyrat buxhetore nuk do të rriteshin në proporcion me inflacionin, por në proporcion me luftën (e planifikuar) kundër evazionit e informalitetit. Në mesatare vendi për tre vjetët e ardhshëm do t’i rrisë të hyrat për jo më shumë se 2 deri në 4%; e që thënë ndryshe do të përjetojë rritje të të hyrave vetëm falë inflacionit në rajon nga ku importet bëhen më të shtrenjta dhe rrjedhimisht paguajnë më shumë taksa kufitare.
Kujtoj se Kosova sot, sipas studimit të UNDP-së mbi sektorin privat, ka evazionin fiskal më të lartin të regjistruar ndonjëherë në ndonjë shtet në transicion, plot 40% e shitjeve nuk deklarohen për qëllime tatimore. Përveç kësaj, sipas krahasimit të të dhënave të regjistrimit me të dhënat e Trustit Pensional, në një normë papunësie prej 44% vendi duhet të ketë informalitet të fuqisë punëtore (apo punëtorë të paregjistruar) në nivel prej 100%. Pra është një ekonomi e tërë informale e evazioniste e cila nuk pritet të targetohet të paktën deri në vitin 2015. Po të kishte qenë ndryshe të hyrat buxhetore do të ishin shumëherë më të larta.



Për qytetarët është poashtu e rëndësishme edhe kategoria e tantiemës apo e taksës në thëngjill. Kosovarët do të paguajnë nga 22 milionë euro më shumë, çdo vit, për të mbuluar kështu fiskulturën publike. Kjo taksë është futur këtë vit dhe është reflektuar menjëherë me rritje të energjisë elektrike prej 8.9%. Pra 22 milionëshi është kosto e re e vënë mbi xhepin e varfër të kosovarëve për të barazuar numrat deficitar në buxhetin e shtetit.



Risi në buxhet të vendit është po ashtu heqja e dividentës për vitet në vijim. Kjo pasi që buxheti i Kosovës presupozon shitjen e PTK-së këtë vit dhe përmbylljen e transaksionit në vitin 2013. Kosova për këto vite, e në pafundësi do të mbetet pa 45-50 milionë euro që i pranonte nga PTK në formë të dividentës. Në vend të 45-50 milionëve për çdo vit, e në pafundësi, vendi do t’i marrë diku rreth 300 milionë (apo dividentën e 5-6 vjetëve) si të hyrë të njëhershme. Matematikë se jo mahi!



E derisa të hyrat shënojnë status-quo, në rritje megjithatë na shfaqen shpenzimet. Ato nga 1.524 miliardë në vitin 2012 bëhen në 1.666 miliardë në vitin 2015. Çuditërisht, në kohë të superluskesve qeveritare, të superharxhimeve publike e supermarrëzive të zyrtarëve, vetëm brenda vitit 2013 kategoria e mallrave dhe e shërbimeve do të rritet për plot 10.3%; apo thënë në numra nga 205 milionë euro sa është sot do të bëhet 225 milionë euro në vitin vijues. Derisa qeveritë evropiane heqin të zinjtë e ullirit për të gjetur sadopak hapësira buxhetore për kursime, sidomos në kategori të mallrave e shërbimeve kjo e jona, si më e varfra e Evropës, i rrit ato. Dora e lirë e fukarasë s’ka se si të mos na marrë në qafë.



Derisa qeveria tregohet gjentile në rritjen e luksit të vet, aspak e mençur nuk tregohet në krijimin e rezervave shtetërore. Vendi do të ketë rezervë prej vetëm 4 milionë eurove deri në vitin 2015. Në numra e vlera si këto politikat e përmendura në kohë të krizave, siç ishte rasti i çmimit të grurit e miellit, nuk do të kenë vend. Thënë të drejtën vend në së paku tre vjetët e ardhshëm nuk do të kenë as politikat në shëndetësi as në arsim e as ne ambient biznesor. Me shpërndarjen e tanishme buxhetore Kosova për disa vite të mira do të mbetet ndër vendet e rralla në botë pa sigurime shëndetësore. E me nivelin e tanishëm të shëndetësisë çfarëdo reforme pa përkrahje financiare do të jetë thjesht e pamundur.



Në një përmbledhje të plotë është e qartë se buxheti nuk lë vend për asnjë politikë tjetër që nuk është asfalt.
Investimet kapitale do të mbesin të njëjta në shumë deri në vitin 2015. Por ja që prapë edhe për tre vjet të plotë ato do të orientohen në një projekt të vetëm. Pra përtej përfundimit të autostradës për Shqipëri vendi do të shpenzojë njëtrajtësisht në autostradën për Shkup. Prapë me të njëjtin stil, prapë me të njëjtin intensitet e prapë me të njëjtin ngushtim. Sikur qeveria nuk mori mësim nga shpenzimi i gjithë parave në një projekt, nga sakrifica e të gjitha politikave tjera për vite për një projekt, e nga kostoja oportune e një koncentrimi në një projekt. Sikur nuk mësuam se është më e udhës, më efikase e më e mençur që autostradat të ndërtohen me diçka si paratë e BERZH-it (ku anëtarësimi pritet të ndodhë dita ditës falë lobimit enorm amerikan), që autostradat të mos ndërtohen për pak vjet, por që ndërtimi i tyre të shpërndahet nëpër vite. Me zgjatje të kohës ndërtuese, autostradat nuk do të minonin orientimin në prioritete tjera, sikurse është koncentrimi le të themi në ambient ligjor për të ofruar siguri për bizneset, në lehtësira e reforma fiskale, në rritje të kapaciteteve tatimore mbledhëse, në shëndetësi, në arsim, në konkurrueshmëri, apo dhe në zhvillim të balancuar rajonal (nëpërmjet rrugëve). Si duket nuk mësuam asgjë.



E me politika të tilla solo në asfalt, padyshim se vendi nuk mund të prodhojë rritje ekonomike më të madhe se 3.9%, siç edhe planifikohet në vetë buxhetin e prezantuar. Kjo rritje është pothuajse 2 herë e gjysmë më e ulët sesa nevojat reale për Kosovën. Përveç kësaj me anomalitë korruptive brenda shpenzimit të parasë publike, siç kam argumentuar tanimë disa herë, rritja ekonomike e Kosovës nuk përkthehet dot në zhvillim ekonomik. Është rritje e pasurisë së një grupi të ngushtë individësh, prandaj dhe e njëjta nuk krijon vende të reja pune. E për t’u kthyer prapë në ciklin buxhet-biznese-rritje-punë-buxhet, politikat e asfaltit fatkeqësisht nuk gjenerojnë as vende pune, brenga kjo kryesore e kosovarëve. Ato nuk gjenerojnë as prodhim, për të ulur deficitin tregtar (brengën e dytë kosovare) e as për të ofruar mirëqenie me politika të edukimit e shëndetësisë (brenga e tretë kosovare).



Thënë të drejtën ne kemi një buxhet që nuk bën hesap brengat e kosovarëve.
-Është një buxhet i dhënë mbas kontratave të majme me plot mundësi korruptive në to.
-Është një buxhet që ushqen një qeveri të pasur të një populli të varfër.
-Është një buxhet luksi për qeveritarët në kurriz të parasë që eventualisht do të mbetej në duar të bizneseve (për të krijuar punë) – dhe kjo bën koston parësore të një qeverisjeje masive e të ngufatjes së tregut të lirë.
Pra ne kemi një politikë që merr paratë nga tregu, të dedikuara për vende të reja pune, për t’u krijuar komfort e luks zyrtarëve publikë, pasuri grupeve të korruptuara e fyerje taksapaguesve. Humb punë, krijo luks.



Sa për të ngushëlluar veten, buxheti i Kosovës me numrat e prezantuar do të ketë një stabilitet financiar. Kam argumentuar në vazhdimësi se ne kemi tregtuar koston e një kapitullimi financiar me një kapitullim ekonomik. Pra për të shpëtuar financiarisht ne kemi sakrifikuar ekonomikisht (rritja e taksave, tantiemave, dënimeve, ulja e investimeve rajonale, koncentrimi në projekte solo, zhvlerësimi i aseteve, borxhet, e politika të ngjashme pa kthim e qartësi). Se a është apo jo një politikë e tillë e mençur, pra sa ia vlen barra qiranë, them se kam argumentuar tashmë mjaft. Për të thjeshtëzuar gjithë muhabetin them se ne asnjëherë nuk kemi bërë politika ekonomike për të kuptuar mirëfilli efektin shkak-pasojë. Pra kuptueshmëria jonë rreth ekonomisë është rrumbullakuar vetëm rreth numrave buxhetorë pa hesapuar efektet e këtyre numrave. Ne thjesht nuk dimë të bëjmë ekonomi.



Pavarësisht kësaj, rreziku për deficite të pambuluara në pasqyrat e prezantuara buxhetore është minimal. Jo pse kemi gjeneruar të ardhura sa shpenzime, jo pse shpenzojmë sa krijojmë, porse do të shesim e do të marrim borxh. Pra për të mbuluar deficitet buxhetore nëpër vite që ky buxhet i krijon, vendi deri në vitin 2015 do të duhet të shesë PTK-në dhe do të duhet të marrë borxh të brendshëm (nga letrat me vlerë) prej plot 400 milionë eurove; së paku kështu thotë draftbuxheti (kredibilitetit e aftësia jonë planifikuese është temë në vete).



Kujtoj se në vitin 2012 vendi ka gjeneruar një deficit buxhetor prej plot 152 milionë eurove. Ky deficit është mbuluar kryesisht nga kredia e FMN-së e marrë këtë vit. Në vitin 2013 shpenzimet buxhetore do të jenë më të mëdha se të hyrat buxhetore për plot 181 milionë euro. Në numra si këto vendi do të kishte jo më shumë se 20 milionë euro në fundvit. Për t’i ikur një ecjeje minimalisht të sigurt, buxheti planifikon inkasimin e 326 milionëve nga privatizimi i PTK-së dhe Distribucionit (26 milionë për të dytën) si dhe marrjen e borxhit të brendshëm prej plot 80 milionëve vetëm gjatë vitit 2013. Pra me numrat e prezantuar në vitin vijues, mbijetesa e buxhetit bëhet vetëm falë shitjeve e borxheve. Me shitje e borxhe si këto bilanci bankar do të jetë 426 milionë euro; i mjaftueshëm për stabilitet financiar. Në vitin 2014, për shkak se ne ende do të shpenzojmë më shumë seç kemi, vendi do të regjistrojë deficitin më të lartë vjetor ndonjëherë, plot 243 milionë euro minus. Ky minus do të mbulohej eventualisht nga 100 milionë shtesë borxh nga letrat me vlerë në atë vit. Në vitin 2015, vendi do të regjistrojë prapë në deficit prej 181 milionëve, deficit ky që do të mbulohej edhe një herë nga një borxh i ri prej plot 140 milionë eurove. Pra në katër vjet ne do të mbulojmë deficitet nga 400 milionë euro borxhe e 300 milionë të tjera privatizime. Pyetja që duhet të shtrohet është sesa kostpërfituese është një menaxhim financiar si ky?



Ndonëse futja në borxhe është e lejuar ligjërisht deri në 60% të GDP-së, kjo jodomosdoshmërisht arsyeton rritjen e tyre; hiç se hiç nëse kostoja nga marrja e borxhit është më e lartë sesa përfitimi nga investimi i tij. Borxhi ka kuptim vetëm po patëm kthim më të lartë nga shpenzimi i tij. Por siç provova të argumentoj më lart, politikat e tanishme buxhetore i shtynë kosovarët të shesin asetet që i duan, të marrin borxhe që nuk mund t’i arsyetojnë, për të mos jetësuar projekte për të cilat kanë nevojë.

http://www.koha.net/?page=1,9,122664

[Antiproanti]

Thaçi nominon njeriun e PDK-së për shef të AKP-së

Prishtinë, 11 nëntor - Kryeministri Hashim Thaçi ka propozuar, javën e kaluar një anëtar të partisë së tij për kryetar të Bordit të Drejtorëve të Agjencisë Kosovare të Privatizimit. Këtë e bëri vetëm 27 ditë pasi iu tha ligjvënësve se kishte qenë ai që kishte marrë vendim që të largonte ndikimin politik në këtë agjenci.
Ligji për AKP-në nuk tregon qartë nëse qeveria ka të drejtë të propozojë emra për bord të AKP-së, por Kuvendi i Kosovës thotë se janë bazuar në praktikën e kaluar.

“Personalisht si kryeministër i Qeverisë së Republikës së Kosovës kam vendosur që për t’i ikur ndikimit politik të mos propozohen ministra në Bordin e Agjencisë Kosovare të Privatizimit”, ka deklaruar Thaçi në seancën parlamentare të 2 tetorit të këtij viti.

Kryeministri deklaroi se para 2008-ës, kur Thaçi formoi kabinetin e tij qeverisës, privatizimi ishte i ndikuar politikisht.

Më 29 tetor, një muaj pas këtij fjalimi, në mbledhjen e kabinetit qeveritar, Thaçi ka marrë vendim që është në kundërshtim më fjalimin e bërë para deputetëve.
Ai ka propozuar pesë veta për drejtorë bordi të AKP-së. Për kryesues ka propozuar Blerim Rexhën, një anëtarë i PDK-së, i cili ka qenë edhe kandidat për deputet.

Ai gjithashtu kishte mbajtur pozitën e “ministrit nën hije” në Kabinetit për Qeverisje të Mirë të PDK-së, kur PDK ishte në opozitë, shkruan gazeta Jeta në Kosovë.

Rexha ishte shef i Departamentit për Telekomunikacion në Kabinetin për Qeverisje të Mirë. Kur PDK-ja erdhi në pushtet, ai u bë zëvendësministër për Energji e Miniera.

Zyra e Kryeministrit nuk e ka komentuar përzgjedhjen e Rexhës dhe lidhjet e tij me PDK-në, kur është pyetur nga GJK, sikundër që nuk është prononcuar as vet Rexha.

Pas nominimit, emrat e kandidatëve duhet të dërgohen në Kuvendin e Kosovës për miratim.

Kandidatët obligohen të dërgojnë një biografi në Zyrën e Sekretarit të Qeverisë së Kosovës.

Blerim Rexha ka shënuar në biografinë e tij se është i doktoruar në Institutin e Teknologjisë së Kompjuterëve, në Universitetin Teknik të Vjenës, si dhe ka mbajtur pozitën e zëvendësministrit për Energji e Miniera, prej vitit 2008 deri më 2011.

Krahas Rexhës janë propozuar edhe katër veta të tjerë për anëtarë bordi në AKP: Haxhi Arifi, kryetari i BBSPK-së, Maja Millanoviq, si përfaqësuese e komuniteteve joshqiptare,

Dardane Peja, po ashtu ekonomiste, e cila nga viti 2000 ka punuar në menaxhim projektesh në USAID në Kosovë, si dhe Skender Komoni.

Andrea Capussela, një ish-anëtar i Bordit të AKP-së, i deleguar nga Zyra Civile Ndërkombëtare, ka vlerësuar në krye të bordit të AKP-së nuk dihet të vijë edhe një i ngjashëm me Dino Asanajn.

“Gabimi për të vendosur një si i ndjeri Dino Asanaj ishte se ai ishte i mbifuqishëm, por kryesisht ai mungonte në punë. Menaxhmenti de fakto kishte nevojë për pëlqimin e tij, për çdo vendim të vogël, por ai nuk punonte brenda në AKP tërë ditën”.

Kryesuesi i ri që vjen, sipas tij, duhet të jetë një njeri që do të ketë pjesëmarrje me të gjithë anëtarët e tjerë të bordit në mbikëqyrje sa më të mirë të menaxhmentit.
http://www.koha.net/?page=1,13,122757

[Antiproanti]

Hisja e Kosovës në ish-Jugosllavi

Publikuar: 17.11.2012 - 20:08

Për t’u dhënë zgjidhje të pjesshme problemeve ekonomike në relacion me Serbinë, pra atyre të borxhit të jashtëm e marrjes së hises, Kosova duhet të insistojë në fillimin e një procesi negociues arbitrar ekonomik


Përmbyllja e mbikëqyrjes së pavarësisë e shënuar më tepër me një festë institucionale sesa qytetare, tregonte në vete brishtësinë e saj si proces. Pavarësisht kësaj, nuk ka as edhe një dëm nga përmbyllja e mbikëqyrjes; dëm do të ishte vazhdimi i saj. Por, në sensin e krahasimit të gjërave jo ku ishim e ku jemi sot po ku jemi sot e ku mund të ishim, vlerësimi për procesin e mbikëqyrjes dhe të trashëgimisë së lënë pas është jo fort mbresëlënës. Thënë të drejtën, ky proces është shumë larg percepsionit të institucioneve tona, shumë larg euforisë artificiale që nuk ndezi asnjë ndjenjë qytetare në ditët e para të postmbikëqyrjes, e shumë larg nga propaganda e televizionit publik të bërë në ditën e mbikëqyrjes.
Me një veri të lënë pas, me shumë organizma ndërkombëtarë që nuk njohin shtetësinë e Kosovës,por që janë superiorë në vendimmarrje, me shumë elemente antipavarësi dhe më e rëndësishmja, me pak pritje për ndryshim, situata e post-pakos gjithëpërfshirëse lë boshllëk e barrë për shtetin tonë në vazhdimësi.

Javë më parë, si pjesë e Forumit 2015, kisha bashkëshkruar një analizë të elementeve që derivohen nga Pakoja e Ahtisaarit; analizë e cila më pas u shpërblye me çmimin “PASOS Think-Tank Publication Award 2012”. Në këtë analizë ne kishim identifikuar edhe proceset e padefinuara mirë, ani pse mbikëqyrja po përfundonte. Pa dyshim se veriu në çdo komponentë të analizës bënte ishullin kosovar, por përtej veriut ishin edhe një sërë elementesh të tjera që nuk kanë gjetur zgjidhje, ani pse parashiheshin fillimisht të merrnin udhë gjatë periudhës mbikëqyrëse. Një pjesë e këtyre rrumbullakohen rreth komponentit ekonomik e me theks të veçantë në trashëgiminë e Kosovës përballë ish-Jugosllavisë. Në këtë shkrim do të mundohem të bëj një përmbledhje të tyre. Do të mundohem të paraqes çfarë është paraparë të bëhet me pakon e nuk është bërë, çfarë na takon si shtet e nuk kemi marrë dhe si duhet të sillemi në të ardhmen për t’i dhënë pronësi hises sonë. Problemet serbo-kosovare me energji, telekom, pensione e dëme të luftës bëjnë një fushë të veçantë elaborimi (shumë më të rëndësishme se kjo që trajtoj) prandaj si të tilla nuk do t’i përfshijë në këtë shkrim.

Fillimisht, sipas Pakos së Ahtisaarit, Kosova dhe Serbia është dashur të gjenin zgjidhje për borxhin e jashtëm për periudhën 1989-1999, borxh ky i kontestuar nga pala jonë gjatë bisedimeve të Vjenës me plot të drejtë. Them me plot të drejtë, meqë një prej parimeve universale të borxhit është ai i territorialitetit. Pra, një borxh i faturohet një pale vetëm nëse ai borxh është investuar në territorin e kësaj pale. Parimi i territorialitetit për të mirën tonë është futur edhe brenda Pakos së Ahtisaarit, e në kuadër të saj është dhe kërkesa që palët të merren vesh gjithmonë brenda kornizave të këtij parimi. Për ne futja e parimit të territorialitetit është lloj garancie e adresimit të borxhit në të ardhmen.

Për dallim nga borxhi i viteve ‘90, borxhi i para 1989-s, si pjesë e borxhit të ish-Jugosllavisë, është pranuar nga pala kosovare, meqë i njëjti kishte përmbushur kriterin e territorialitetit.
Gati gjysma e atij borxhi është paguar sot nga Qeveria e SHBA-së në një akt mjaft gjeneroz, derisa pjesa tjetër servisohet nga buxheti i Kosovës vit pas viti. Serbia në anën tjetër nuk ka arritur asnjëherë të dokumentojë se paratë e marra nga regjimi i Milosheviqit gjatë viteve ‘90 në emër të Kosovës janë investuar në Kosovë. Për neve kosovarëve është kristal e qartë se paratë në fjalë nuk kanë prekur asnjëherë vendin tonë; në fund të fundit ne bënim jetën këtu. Por pavarësisht kësaj, në relacione ndërkombëtare nuk mjafton të sillemi solo. Meqenëse palët nuk u morën vesh asnjëherë dhe vazhdojnë të mbajnë qëndrime polarizuese, dialogu arbitrar ishte paraparë të mbahej brenda gjashtë muajve të implementimit të pakos (shih Aneksin 6 të Pakos). I njëjti nuk kishte ndodhur asnjëherë dhe ky bën lëshimin e parë ekonomik nga Plani i Ahtisaarit.

Lëshimi i pakos nuk do të thotë se ne nuk duhet të bëjmë zgjidhje ndaj një konteksti ndërkombëtar. Për të bërë zgjidhje ne duhet të insistojmë sa më shpejt e sa më qartë në një proces arbitrar. Procesi arbitrar në esencë nuk është një dialog pa fund e dialog që duhet të përfundoj me një mesatare për të gjithë, siç edhe ishte rasti i këtij teknik në Bruksel, por është një proces argumentues me një vendim final që bëhet obligativ për të gjithë. Pra në fund të argumentimit arbitri ndërkombëtar merr një vendim që bëhet detyrim ndërkombëtar për palën e rënduar. Meqenëse Kosova e ka të garantuar parimin e territorialitetit, meqë ne jemi të sigurt se paratë nuk janë investuar asnjëherë në Kosovë, them se duhet të jemi shumë komfort e shumë këmbëngulës që të fillojmë një dialog arbitrar e të pastër ekonomik, ku do të ndajmë shapin prej sheqerit me Serbinë.

Rezoni prapa ngutisë së adresimit të çështjes së borxhit qëndron në procesin post-borxhit. Si në çdo praktikë tjetër ndërkombëtare ndarja e shteteve nënkupton dhe ndarje të hises pas ndarjes së borxhit. Pra, në momentin e parë që i mbyllim librat e borxheve, i hapim ato të hiseve. I hapim librat e hises së Kosovës në pasurinë e ish-Jugosllavisë (përfshirë dhe arin) e cila nuk na është dhënë gjatë procesit të suksesionit mes shteteve ish-jugosllave. Suksesioni i Jugosllavisë tashmë është i përfunduar, por hiseja e Kosovës sot ndodhet si pjesë e hises së Serbisë e e cila gjatë ndarjes së pasurisë Jugosllave administronte dhunshëm me Kosovën. Prandaj elementi i dytë i dialogut arbitrar ekonomik është domosdoshmëria e zgjidhjes së problemit të suksesionit.

Elementi i tretë i relacionit me Serbinë, por këtë herë edhe me shtetet e tjera ish-jugosllave, nënkupton edhe zgjidhjen e çështjes së pronave. A
gjencia Kosovare e Privatizimit (AKP) deri më tani ka identifikuar diku rreth 172 prona të Kosovës në shtetet e dala nga ish-Jugosllavia. Pjesa më e madhe e këtyre pronave është në Serbi, 104 prona, dhe në Mal të Zi, 42 sosh. Këto pasuri janë kryesisht degë të ndërmarrjeve kosovare, siç është për shembull rasti i ndërmarrjes “Jatex” me disa prona në shtetet ish-jugosllave. Problemi thelbësor në këtë drejtim është se vendet ku këto pasuri ekzistojnë refuzojnë të drejtën tonë. Përjashto Serbinë që ka qëndrime politike jo vetëm ndaj pronës së Kosovës atje, por edhe ndaj aseteve kosovare në Kosovë, problemet tona ekzistojnë edhe me shtetet që na kanë njohur. Mali i Zi, ndër të tjera, është një vend që refuzon autorësinë kosovare në këto degë ndërmarrjesh. Një pjesë e madhe e këtyre ndërmarrjeve madje janë privatizuar nga vendet përkatëse, por gjithsesi vlera e tyre reale duhet të kërkohet nga autoritetet tona. Për të zgjidhur këtë problem Kosova do të duhej të negocionte drejtpërdrejt apo me arbitër me secilin shtet veç e veç, për të marrë kështu atë çfarë i takon. Duhet thënë megjithatë se ka raste kur edhe Kosova mban degë të ndërmarrjeve që burojnë nga ish-vendet Jugosllave, prandaj në çështje si këto ne mund të vendosim parimin e reciprocitetit; kthejmë kur na kthehen.

Në dialogun potencial arbitrar me Serbinë, gjithmonë në relacion me çështjen e pronës, pala e tyre do të insistojë siç ka insistuar deri më tani edhe në hisen e tyre në pasuritë shoqërore e publike të Kosovës e tash të shndërruara në Fondin e Privatizimit. Pavarësisht pretendimeve të tyre është e qartë se procesi i privatizimit të ndërmarrjeve shoqërore dhe publike në Kosovë i garantohet vendit nga bashkësia ndërkombëtare dhe nga vetë pakoja gjithëpërfshirëse. Pra, të gjitha shtetet që e kanë njohur Kosovën ia njohin asaj dhe të drejtën mbi këto ndërmarrje dhe rrjedhimisht mbi të hyrat e marra nga shitjet. E drejta jonë në prona të Kosovës është e sigurt sa edhe e drejta e pavarësisë; ajo ka gjasa të zhbëhet sa ka gjasa dhe zhbërja e pavarësisë (zero). Në këtë kontekst pretendimet e Serbisë për të drejtë në pasurinë që ndodhet në Kosovë janë thjesht për konsum të brendshëm politik, derisa çfarëdo privatizimi i bërë nga çdo organizëm përveç AKP-së është i pavlefshëm ndërkombëtarisht. Dhe kjo duhet t’i shërbejë palës sonë si një komfort e siguri në çfarëdo relacioni me ta.

Në fund fare, çfarë për ne megjithatë do të mbetej problematike pavarësisht procesit potencial arbitrar, është kontrolli i aseteve tona në veri dhe shpeshherë shfrytëzimi i tyre pa pëlqimin tonë. Kjo gjithmonë për shkak të proceseve politike atje. Derisa prezenca jonë institucionale ka munguar në Veri, një pjesë e madhe e ndërmarrjeve shoqërore janë zhvlerësuar në skajshmëri, një pjesë tjetër vazhdojnë të mbesin jo atraktive për investimet e huaja marrë parasysh ambientin politik atje e të tjerat dhe operojnë pa prezencën e autoriteteve kosovare. Them se AKP si e vetme e ka të vështirë të bëjë administrimin e këtyre ndërmarrjeve pa një prezencë të strukturave që garantojnë rend e ligj. Rrjedhimisht çfarëdo pretendimi i mbi menaxhimin e tyre në kushte si këto të sodit është joreal e joserioz. Pavarësisht kësaj, zgjidhjen e problemit mbi menaxhimit e këtyre ndërmarrjeve, Kosova nuk duhet kërkuar në asnjë proces tjetër përveç atij të shtrirjes së rendit e shtrirjes së shtetit.


(Autori është kolumnist i rregullt i “Kohës Ditore”)
http://www.koha.net/?page=1,9,123670

[laguna blu]

Kosova, vendi i nëntë më i mjerë në botë

10:57 / 4.06.2012
46 0
Ekonomia greke po përkeqësohet dita ditës, e njerëzit në këtë vend janë të brengosur edhe për mungesë të lidershipit dhe për masat e dështuara të kursimit. Por, në listën e vendeve më të mjerueshme në botë, Greqia nuk futet as në 50-shen e më të këqijave. Në fakt, është Kosova ajo që futet në Top 10-she. Dhe, derisa Qeveria jonë tregon përralla për Kosovën, për “sukseset” e saj, sidomos ekonomike, “Business Insider” e vendosë Kosovën në vendin e nëntë më të mjerë në botë, mes Nepalit dhe Bjellorusisë, aty ku nuk gjendet as Etiopia, as Bangladeshi, as Guinea... Dje ministri i Jashtëm i Kosovës, Enver Hoxhaj, ka thënë se viti 2012 është vit historik për Kosovë. Mbase ia ka qëlluar!
Indeksi i mjerimit, një teori ekonomike e krijuar nga Arthur Orkum, përmbledh papunësinë e një vendi dhe normat e inflacionit, për të vlerësuar kushtet në terren (sa më i lartë numri, aq më i keq është një vend), shkruan “Business Insider”.

Arsyetimi: Ju mund të kuptoni shumë për një ekonomi nga shkalla e rritur e papunësisë, si dhe për popullatën që mund t’ia lejojë vetes pak e më mallra të kërkuara.

“Business Insider” ka përmbledhur 197 shtete dhe territori - që nga Afganistani e deri tek Zimbabveja - për hartimin e Indeksit të Mjerimit të vitit 2012.

Rezultatet janë bazuar në të dhënat e “CIA World Factbook”, që vlerëson shifrat për shtetet dhe territoret që nuk kanë agjenci lokale të besueshme të raportimit.

Në 20-shen e shteteve më të mjera janë:

#20: Irani

Indeksi i mjerimit: 37.8%
Inflacioni CPI (Indeksi i çmimeve të konsumit): 22.5%
Papunësia: 15.3%
Burimi: CIA Factbook

#19: Afghanistan

Indeksi i mjerimit: 42.7%
Inflacioni CPI: 7.7%
Papunësia: 35.0%
Burimi: CIA Factbook

#18: Rripi i Gazës

Indeksi i mjerimit: 45.0%
Inflacioni CPI: 5.0%
Papunësia: 40.0%
Burimi: CIA Factbook

#17: Bosnja dhe Hercegovina

Indeksi i mjerimit: 47.1%
Inflacioni CPI: 3.8%
Papunësia: 43.3%
Burimi: CIA Factbook

#16: Svazilandi

Indeksi i mjerimit: 48.0%
Inflacioni CPI: 8.0%
Papunësia: 40.0%
Burimi: CIA Factbook

#15: Ishujt Marshal

Indeksi i mjerimit: 48.9%
Inflacioni CPI: 12.9%
Papunësia: 36.0%
Burimi: CIA Factbook

#14: Haiti

Indeksi i mjerimit: 49.9%
Inflacioni CPI: 9.3%
Papunësia: 40.6%
Burimi: CIA Factbook

#13: Kenia

Indeksi i mjerimit: 51.0%
Inflacioni CPI: 11.0%
Papunësia: 40.0%
Burimi: CIA Factbook

#12: Senegali

Indeksi i mjerimit: 51.4%
Inflacioni CPI: 3.4%
Papunësia: 48.0%
Burimi: CIA Factbook

#11: Lesoto

Indeksi i mjerimit: 52.2%
Inflacioni CPI: 7.2%
Papunësia: 45.0%
Burimi: CIA Factbook

#10: Bjellorusia

Indeksi i mjerimit: 53.4%
Inflacioni CPI: 52.4%
Papunësia: 1.0%
Burimi: CIA Factbook

#9: Kosova

Indeksi i mjerimit: 53.6%
Inflacioni CPI: 8.3%
Papunësia: 45.3%
Burimi: CIA Factbook

#8: Nepali

Indeksi i mjerimit: 53.8%
Inflacioni CPI: 7.8%
Papunësia: 46.0%
Burimi: CIA Factbook

#7: Jemeni

Indeksi i mjerimit: 55.0%
Inflacioni CPI: 20.0%
Papunësia: 35.0%
Burimi: CIA Factbook

#6: Namibia

Indeksi i mjerimit: 56.5%
Inflacioni CPI: 5.3%
Papunësia: 51.2%
Burimi: CIA Factbook

#5: Xhibuti

Indeksi i mjerimit: 66.0%
Inflacioni CPI: 7.0%
Papunësia: 59.0%
Burimi: CIA Factbook

#4 Turkmenistani

Indeksi i mjerimit: 75.0%
Inflacioni CPI: 15.0%
Papunësia: 60.0%
Burimi: CIA Factbook

#3: Burkina Faso

Indeksi i mjerimit: 80.6%
Inflacioni CPI: 3.6%
Papunësia: 77.0%
Burimi: CIA Factbook

#2: Liberia

Indeksi i mjerimit: 95.0%
Inflacioni CPI: 10.0%
Papunësia: 85.0%
Burimi: CIA Factbook

#1: Zimbabve

Indeksi i mjerimit: 100.6%
Inflacioni CPI: 5.6%
Papunësia: 95.0%
Burimi: CIA Factbook

/Telegrafi/