Shen Kozma Etoliani

[Tiras]

Zoti nuk i dëgjon lutjet në shqip!

Kozma Etoliani u shpall shenjt në fund të viteve ’20 dhe u mitizua për të justifikuar politikën helene

Autori i Lajmit: Nga Sherif Delvina

Patrikana Ekumenike e dërgoi në Shqipëri Kozma Etolianin (1714-1779), pasi ai kishte kryer studimet në Malin e Shenjtë, Athos. Klerikët grekë, para se të vinin në vendin tonë, shpesh mësonin si t’i kryenin shërbesat fetare në manastiret e këtij mali.Misioni i Shën Kozmait ishte sa delikat, aq edhe i rëndësishëm për interesat greke. Prifti i ri, në atë kohë vinte në Shqipërinë e Jugut për të helenizuar të krishterët ortodoksë shqiptarë. Kozma Etoliani predikoi në Shqipërinë e Jugut ose Epiri, siç e quajti ai, Thesali dhe Maqedoni. Ndër kërkesat kryesore të tij gjatë predikimeve në Shqipërinë e Jugut, ishte të përbuzej dhe të braktisej shqipja dhe, në vend të saj, të flitej e të shkruhej vetëm greqisht. Tomadakis, profesor në Universitetin e Athinës, thekson: “Misionari i madh Kozma Etoliani punoi për fuqizimin e fesë krishtere dhe përparimin e arsimit në territorin e Vorio-Epirit dhe ra martir për epirotët e veriut dhe për kombin tonë”. Është për të vënë në dukje se historiani K. Amantos, anëtar i Akademisë së Athinës dhe profesor i universitetit, pohon: “Legjendari Kozma Etoliani punoi më shumë se kushdo për krishtërimin dhe shkollat …Ai qe ndër dëshmorët e parë që ra për helenizimin krishter të Epirit të Veriut”. Në librin “Vendet greke në histori, Epirus, analizë dhe histori greke”, me botues të përgjithshëm anëtarin e Akademisë së Athinës M.B.Sakelariou, Athinë 1997, fq. 317, shkruhet: “Përmes punës së tij, Kozma Etoliani e dëshmoi veten se ishte zëri më autentik i kombit grek gjatë periudhës së pushtimit osman”. Këtë shenjtor, akademiku në fjalë e quan martir të kauzës së kombit të tij grek, një nga figurat më të ndritura, i cili punoi me të gjitha forcat për përgatitjen e rilindjes së kombit grek.Vasil Krapsiti në “Historia e Paramithisë”, kapitulli III, flet për veprimtarinë e Shën Kozmait. Ky historian grek i ditëve tona, në faqen 37 të këtij libri, Shën Kozmanë e quan “shpëtimtar të etnisë greke në hapësirën e Thesprotisë”. Ndërmjet të tjerash, ai thotë: “Ky apostull i krishtërimit, kudo që shkonte në Epir, vendoste kryqe. Ishte luftëtar i flaktë i fesë së krishterë dhe i helenizmit”. Sipas këtij autori, merita më e madhe e tij ishte hapja e shkollave greke. Kështu, Shën Kozma Etoliani “zgjonte ndërgjegjen etnike të helenëve të skllavëruar, duke ngritur shkëmbinj rezistence për grekët”. Po ky autor, në faqen 38 të këtij libri, shkruan: “Ai ngrinte shkolla greke, duke u thënë njerëzve që të jenë të bindur ndaj Perandorisë Osmane. Për këtë arsye, ai kishte marrë leje të qarkullonte dhe të bënte punë sqaruese lirisht në të gjithë hapësirën e Paramithisë”.Po citojmë për këtë autorin, i cili na përmend fjalët e Shën Kozmait, të thëna në mbledhjen e Shën Donatos: “Le t’i shmangemi, vëllezërit e mi, mendjemadhësisë, që është krijesa e parë e shejtanit dhe që është rruga që të çon në katastrofë, prandaj duhet të jeni kokulur, kokultësia është rruga e engjëjve, ajo të çon në Parajsë”.Suliotët u tronditën kur dëgjuan fjalët e tij. Disa u egërsuan. Atëherë Kozmai u tha: “Më vjen keq për ju, për kryelartësinë që keni”. Dhe duke shkundur këpucët, vazhdoi me këto fjalë të ashpra: “Këmba ime këtu nuk do të shkelë herë tjetër. Nëse nuk i lini këto që bëni, do të shpërbëheni”. Më vonë, duke parë armët e suliotëve të varura nëpër pemë, Kozma Etoliani u tha atyre me mllef e cinizëm: “Kjo kokëfortësi që keni, do t’ju marrë në qafë. Në ato degë që ju sot varni jataganët, do të vijë një ditë që jevgjit do të varin sazet e tyre”.Autori i “Historisë së Paramithisë” shkruan: “Puna e Shën Kozmait me Sulin ishte një detyrë e pastër dhe etnike. Ai u përpoq t’i bindte suliotët që të largoheshin nga çdo veprim i armatosur”.Mirëpo suliotët nuk e dëgjuan Kozmain. Ata luftuan e nuk i braktisën traditat e tyre, ndaj dhe fituan pavdekësinë. Ja ç’na thotë për ta Bajroni: “E kush është aq trim sa sulioti zeshkan, me fustane të bardhë, të zi tallagan? Ia la tufën shqiponjës e bishës e zbret, poshtë fushës me sulm si rrufeja në det…”Suliotët ishin ashtu siç janë dhe sot, shqiptarë. Hobhausi thotë se “suliotët i zhvillonin luftërat sipas mënyrës shqiptare”. Po kështu edhe Liku e quante Sulin vend shqiptar, ndërsa Pukëvili, ndarjen e suliotëve në fara e quante zakon mbarë shqiptar. “Në Sul, çështjet gjyqësore, thotë Liku, rregulloheshin në atë mënyrë si në të gjithë Shqipërinë”. Suliotët ishin të krishterë. Dihet se Foto Xhavella qe vëllam me Ismail Pronjën e Paramithisë, kurse Marko Boçari shkroi një fjalor, me qëllim që shqiptarët të mësonin greqisht. Dhe Napoleon Bonaparti u detyrua t’i heqë komandantin grek regjimentit shqiptar në shërbim të Francës, në të cilin pjesa dërrmuese e efektivit ishin suliotë. Ata nuk pranonin të kishin në krye të tyre një komandant grek.Shën Kozmai kërkoi që suliotët t’i nënshtroheshin sulltanit dhe hapi shkolla greke në Paramithi, pranë kishës së Shën Kollit, në Zallong. Lind pyetja: Cili është krishtërimi i Shën Kozmait? Më së pari do të bëjmë të ditur kuptimin e fjalës “i shenjtë”. I shenjtë është besniku i kishës ortodokse, që ka vdekur dhe më pas është shpallur i shenjtë (i kanonizuar i shenjtë) nga Patrikana e Konstandinopojës, i denjë për nderim. Format e kultit lejohen për atë që shpallet i shenjtë. Shenjtorit i kujtohet emri në lutjet, me emrin e tij mund të emërohen kisha, mund t’i ekspozohet trupi në altar, gjithashtu ai mund të deklarohet zot i një shteti, i një qyteti ose një urdhri fetar. Shën Kozmai predikoi në shumë vende të Shqipërisë, që nga Suli e gjer në Krujë. Më poshtë po botojmë tekstin e marrë nga dorëshkrimet e tij dhe botuar nga Georges Freris. “Pasqyrë historike e letërsisë”, revista “Agora”, Janinë, 1984, fq.20 (A.Konstantokopulos, Ellenike glosa sta Balkania, Janinë 1988, fq.35).“Dërgoni fëmijët tuaj të mësojnë greqisht, për arsye se kisha jonë është greke. Dhe ti, vëllai im, po nuk mësove greqisht, nuk mund të kuptosh ato që thotë kisha jonë. Më mirë, vëllai im, të kesh shkollë greke në vendin tënd, sesa të kesh burime dhe lumenj. Cilido i krisherë, burrë apo grua, që më premton se brenda në shtëpi nuk do flasë shqip, të ngrihet në këmbë dhe të ma thotë këtu. Unë do t’i marr atij të gjitha mëkatet në qafën time, që nga dita e lindjes së tij deri më sot, do t’i porosit të gjithë të krishterët që t’i flasin dhe do t’i shlyej të gjitha mëkatet. Ai nuk do ta gjente këtë rast sikur të jepte para me mijëra” (Predika 1 drejtuar shqiptarëve të Epirit).Citojmë versionin e shpikur nga Arsakejo e Tiranës, kolegji greko-shqiptar, fondacioni “Filepkedhetiqi”ë mirë të kesh në vendin tënd shkolla…, sesa të kesh burime dhe lumenj, sepse burimi ujit trupin tënd, shkolla ujit shpirtin tënd. (Kozma Etoliani)Këtu shihet qartë se Shën Kozmai i ftonte shqiptarët dhe sidomos fëmijët shqiptarë, të krishterë dhe të rinj ortodoksë, që të mësonin greqisht, sepse kisha ortodokse, sipas tij, është greke dhe ajo nuk mund të bëhej kurrë shqiptare.Shën Kozmai thotë se “raca shqiptare është greke”. Antropologu me famë botërore, Pitardi, në librin e tij “Historia e racave njerëzore”, kur flet për shqiptarët, thotë: “Është e vështirë të gjesh një popull, ku tiparet antropologjike të jenë më të qarta”, ndërkohë që për Greqinë ai pohon në këtë libër, se “ajo është pasqyrë e popujve të Ballkanit”. Këtë gjykim të Pitardit mbi racën shqiptare e pranojnë dhe antropologë të tjerë, që kanë bërë matje mbi të gjallë e mbi të vdekur në Greqi e Shqipëri.Shën Kozmai theksonte me të madhe: “Atë shqiptar që nuk do të fliste shqip në Shqipërinë e Jugut, do ta bënte të lumtur sa të ishte zot i mijëra parave”. Ai i këshillon të krishterët që të mos preferojnë pazaret e çifutëve. Shpeshherë Kozma Etoliani na bën të qeshim me fjalët e tij. Po japim një nga thëniet: “Mos pini raki të prodhuar në fabrikat e Evropës, sepse me atë raki çifutët lajnë të vdekurit e tyre, që t’ju ndotin juve. Çifutët janë pogromet e antikrishtit. Mos blini te çifutët”. Parrulla të tilla të çmendura antisemite do të konkurronin edhe Gjermaninë e Hitlerit të viteve ’30, kur në vitrinat e dyqaneve të çifutëve, skuadrat e SS-ve shkruanin “Kauft nicht bei Juden” (Mos blini te çifutët). Por “i shenjti” Kozma nuk u ndal këtu në antisemitizmin e tij. Ai është i vetmi prift, që në mënyrë të hapur ka nxitur pogromet antiçifute. Më 22 gusht 1777, ai vizitoi Beratin. Atje këshilloi beratasit që të bëjnë pazar të shtunën (pse çifutët atë ditë e kanë pushim) dhe askush prej tyre të mos bëjë pazar të dielën te çifutët. Kështu që Shën Kozmai, për shkak të urrejtjes ndaj çifutëve, arriti t’u ndërrojë beratasve dhe ditën e pazarit.Në Samarinë, pjesa më e madhe e popullsisë ishte vllehe. Ai u fliste vllehëve kundër gjuhës së tyre. U thoshte se Perëndia e konsideronte veten të fyer kur dëgjonte lutje ose lavde në gjuhën vllehe. “Që Perëndia të dëgjojë lutjen e besimtarëve ortodoksë, ata duhet t’i bëjnë ato në greqisht”.Absurditete të tilla njihen plot te Shën Kozmai. Njerëzit vdesin, eksperienca e marrë në shkollë ruhet e transmetohet brez pas brezi. Shën Kozmai kërkonte që të transmetoheshin brez pas brezi vetëm mësimet e marra në shkollat greke. Shqiptari i Shqipërisë jugore duhej ta ndjente veten grek. Një nga historianët më me zë të Greqisë së sotme, Dr.Vakalopullos, në “Historinë e helenizmit të ri”, vëllimi 4, fq.442, shprehet kështu për Kozma Etolianin: “Ai ktheu rrymën e ngjarjeve dhe vulosi me kristianizmin e tij dukuritë shoqërore dhe kombëtare, (greke - Sh.D.), veçanërisht në Shqipërinë jugore dhe Epirin”. Me të drejtë rilindasit tanë lëshuan thirrjen patetike: “Jashtë gjuha greke nga shkollat tona, nga kishat tona”. Revista “La nazione albanese”, viti 1897, nr.9, fq.4, shkruan për priftin këto fjalë. “Prifti duhet të jetë sjellësi i vërtetë i qytetërimit dhe i progresit me ligjin e tij të dashurisë. Këtu, në Shqipëri, në shumicën e rasteve, ai i shërben prindvrasjes, ai është despot, më tiran se vetë pushtuesi. Ai, me armët e fuqishme të fesë, në vend që të ndriçojë masat me gjuhën e shenjtë dhe me dashuri për atdheun, është kthyer në një skllav që i shërben injorancës dhe paragjykimeve. Ai është bërë një instrument i verbër i një politike antipatriotike. Prifti është një dhelpër greke. Emrin e atdheut e ka zëvendësuar me atë të Greqisë. Prifti imponohet dhe sundon. Edhe pushkët vrasëse kanë zënë vend në kishë, kështu që është reformuar kulti i Jezu Krishtit”. Në predikën e parë, Shën Kozmai thekson: “Të gjitha fetë e botës janë mashtruese, vetëm feja ortodokse është pa të meta dhe e shenjtë”. Të vjen keq kur merr vesh se kryepeshkopi Janullatos është anëtar nderi i shoqatës “Miqtë e Shën Kozmait” dhe se ky “shenjtor” bën pjesë në kalendarin e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Vlen të përmendet shprehja e antishqiptarit të tërbuar Sebastianos, ish-mitropolit drinopolit, i cili e quan Shën Kozmain “dishepull të vërtetë të Krishtit”. Për Vasil Krapsitin, Shën Kozmai ishte luftëtar i helenizmit. Po kështu dhe për historianët e tjerë grekë, që kanë nostalgji dhe kërkojnë të rikthejnë Perandorinë Bizantine. Nëse shenjtorët janë simbole të dashurisë e të humanizmit, Kozma Etolianin nuk e lidh asgjë me ta. Ky klerik grek ishte thjesht një emisar politik, që erdhi në Shqipëri për të mbjellë përçarjen dhe urrejtjen midis shqiptarëve dhe për të helenizuar kështu ortodoksët shqiptarë. Për shenjtërinë e Shën Kozmait, me të drejtë prof. Pëllumb Xhufi shkruan: “Me gjithë meritat e tij të padyshimta në favor të “helenizmit”, kisha greke u kujtua mjaft vonë për shenjtërimin e Kozma Etolianit, gjë që ndodhi në fund të viteve ’20 të shekullit XX. Pasi kishin dështuar për ta marrë të ashtuquajturin “Vorio-Epir”, me luftë apo me marifete politike, qarqet nacional-klerike greke vendosën të shpallin “luftën e shenjtë” për Vorio-Epirin, nën flamurin e Shën Kozmait”. Për manastirin e Shën Kozmait në Kolkondas, historiani Pëllumb Xhufi është i mendimit se “manastiri në Kolkondas, i një antishqiptari, u ndërtua nga Ali Pashë Tepelena”. Po kështu, prof. Xhufi na bën të ditur: “Mjafton që rajatë të rrinin urtë dhe t’u paguanin detyrimet feudalëve, Shën Kozmai nuk ua kursente ndihmën me predikimet e tij. Nga një logjikë e tillë dritëshkurtër nuk shpëtoi dot as Ali Pashë Tepelena”.Data e Publikimit: 24/08/2004

Gazeta Ballkan

[Hyllien]

Jo, mos i ngaterro punet, Kryepeshkopi KURRE ne jeten e tij nuk mund te kete bere gjera te tilla, sepse ai eshte nje fetar ne rradhe te pare, kuptove ti ? Kuptova thuj qe ti behet qefi ketyre.

[Albo]

Gjithmone me habit guximi i budallait qe shume njerez anti-Zot marrin si ne rradhet e shqiptareve edhe ne rradhet e grekerve. Sherif Delvina merr persiper te flasi per Shen Kozmain, te cilin e njeh vetem nga rrefimet e librave te nacionalisteve greke, dhe jo nga rrefimet e besimtareve shqiptare. Ca me keq kur injorohet me dashje gjendja ekonomike, politike dhe shoqerore e shqiptareve nen sundimin turk ne ato vite.

Shqiptaret ne ato vite nuk flisnin shqip, flisnin nje shqipe alla-turka, nuk e shkruanin shqipen sic e shkruajme ne sot, por e shkruanin me alfabetin turk, nuk kish shkolla shqipe, nuk kish as Shqiperi dhe as shqiptare, kish vetem "arnaute". Komuniteti orthodhoks ne vend ishte katandisur ne nje grusht fale marrjes se femijeve nizame per ushtrine turke dhe te gjithe te shtypur nga zgjedha e bejlereve dhe agallareve. Misioni i Shen Kozmait nuk ishte "helenizimi i shqiptareve" sic pretendojne mendjet e nacionalisteve greke apo shqiptare, por mbajtja gjalle e besimit ne Zot ne komunitetin orthodhoks.

Heqja dore nga gjuha turke, mesimi i gjuhes greke, u falte shqiptareve ne jug te vendit te drejten per te ruajtur komunitetin e tyre dhe besen e tyre te krishtere pasi veziret i etiketonin shqiptaret e besimit orthodhoks si "greke" dhe si te tille, me ligj perandoria otomane u njihte me shume liri besimi grekerve se sa shqiptareve, qe i sakatoi e asimiloi ne kulm, aqsa u luajti edhe fene nga vendi. Kete politike nuk e ndoqi as ndaj Greqise, as ndaj Serbise dhe as ndaj Bullgarise.

Nuk ka gje me te rrezikshme se sa kur njerez te pafe dhe nacionaliste flasin per fene. Edhe njerezit me te ditur nga historia, si Sherif Delvina, bejne gabime te tilla te pafalshme. Shen Kozmai nuk erdhi ne Shqiperi me ushtri apo me kryqezatore, ai erdhi ne Shqiperi me rrobat e trupit dhe me nje shkop ne dore. Ai nuk mori gje nga Shqiperia, perkundrazi, la ne te edhe Trupin e Tij, dicka qe as greket dhe as shqiptaret nacionaliste nuk mund te kuptojne se u mungon besimi. Ai dha jeten e tij jo ne mbrojtje te "kombit grek", ne ne mbrojtje te beses orthodhokse dhe Kishes se Krishtit. Kjo nuk e ben ate "nacionalist te cmendur grek", sic e etiketon mendja e Sherif Delvines, por e ben Shenjtor, sic e njohin te gjithe orthodhokset ne bote, dhe ne menyre te vecante ata shqiptare, qe e njohin punen e Shen Kozmait me mire se sa vete greket.

Profecite e Shen Kozmait jane te gjalla ne memorien e komunitetit orthodhoks shqiptar edhe sot e kesaj dite dhe asnje prej tyre nuk ben fjale per helenizimin e shqiptareve. Shume prej tyre jane vertetuar me kohen dhe jane duke u vertetuar edhe sot e kesaj dite. Fakti qe sot ne Shqiperi kane mbetur 20% e popullsise e besimit orthodhoks, eshte nje merite e misionit te shenjtorit. Kush u kujtua tjeter per komunitetin e harruar e te shtypur orthodhoks ne vend?!

Cfare do lexojme tani ne vazhdim, qe edhe Kryepeshkopi Theofan Noli ishte "grek" se edhe ai ishte shkolluar ne shkolle greke nje pjese te mire te jetes se tij? Shkollimi ne shkollen greke nuk eshte njesoj me shkollimin e sotem, ishte nje privilegj ne ato vite. Dhe njerezit dhe rilandasit me te medhenj tane e njihnin gjuhen greke, e kishin studiuar qyteterimin grek dhe e kishin dokumentuar kontributin e popullit tone ne te ne vjershat dhe tregimet e tyre.

Mesojeni historine ashtu sic eshte dhe mos u perpiqni ta rrotulloni e perdorni ate sic u vjen per shtat bindjeve tuaja. Do mundohem tu sjelle dhe nje material me te gjere mbi jeten e Shen Kozmait qe nuk njihet si nje "shenjtor grek", por si nje "shenjtor shqiptar" pasi ne Shqiperi e beri misionin e tij dhe ne Shqiperi u martirizua ne emer te Krishtit.

Albo

[Tiras]

Vdekja e Basileus (1025) shenoi fundin e eres se tolerances politike ndaj Arkipeshkevise se Ohrit dhe Sllaveve ne pergjgithesi. Greket filluan te emerojne peshkope Greke me qellim asimilimin e populates (slave) ne Greke.

Ne kete kohe fillojne kundershtimet midis peshkopeve Greke dhe Sllave. Ne Oher thirret takimi I keshillit te peshkopeve, I drejtuar nga Arqipeshkopi Homatian. Peshkopet ishin te ndare ne dy gupe, grupi Grek I perfaqesuar nga Metropoliti I Voden dhe grupi maqedon nga peshkopi I Meglen. Debati u ndez ne lidhje me rankun e emerimeve te bera nga Kaloyan. Me nderhyrjen e Mbretit Teodor Comneni u arrit kompromis. Peshkiopet Greke te emeruar nga Kaloyan do linin peshkopatat per tu zevendesuar me peshkope locale nga Maqedonia dhe sllave.

Murgu Sava (Stefan Nemania u quajt At Sava ku r u kthye ne murg), qe ishte dijeni te armiqesise midis Kmbretit Lascaris te Nikeas dhe Despotit te Epirit, e izoloi Homatian, Arqipeshkopin e Ohrit, dhe kerkoi autoqefaline per Kishen Ortodokse Serbe nga patriarku I Nikeas. Duke bere keshtu, ai dhunoi kanonet, sepse te gjithe peshkopet e Serbise qene nden juridiksionin e Peshkopates se Ohrit. Megjithekete, ne 1219, ai ja doli te marre auqefaline nga Nikea. Protestat e Homatian shkuan kot, Sava organizoi auqefaline e kishes se tij. Nente murgj, shumica te sjelle nga mali Athos, u bene peshkope per nevojat e nente peshkopatave.

……Dushan vendosi ta shpallte veten Car. Sipas kanoneve te kishes, kurora e Carit merret vetem nga Patriarku. Keshtu qe ishte e domosdoshme per kishen Serbe te deklarohej Patriarkat. Ne kete synim, ai u ndihmua nga Arkipeshkopi I Ohrit dhe Patriarku I Trnovo. Ne 1346nje asamble e madhe e kishes u mbajt ne Shkup, ku Arqipeshkopi Joanikij, qe kurororezoi Car Dushanin me vone, u shpall Patriark I I kishesh Ortodokse Serbe.

…Patriarkati I Konstandinopojes insistoi ne crrenjosjen e tradites maqedone bazuar ne rregullat e kishes dhe traditat. Se pari, te gjithe peshkopet u zevendesuan me peshkope fanariote, qe nuk flisnin gjuhen e kongregacionit. Sherbimet e kishes ne Sllavishte ne qytetet me te medha u hoqen. Prifterinjte vendas u zevendesuan ose me Greke (me origjine) ose me grekofile. Keta perdoren gjithe autoritetin per te mbledhur taksa te kishes, sidomos taksen e peshkopit, per te grumbulluar pasuri.

Te shtypur nga lidhja e dyfishte Turke dhe Fanariote, populli maqedon ju ekspozua nje asimilimi sistematik Grek, sidomos midis te rinjve dhe inteligjences, qe ishte me e vullnetshme dhe shtyhej nga interesi ekonomik. Asimilimi grek ishte sidomos I thelluar ne shtresat e mesme. Inteligjenca e mesuar kryesisht ne shkolla greke, ishte sinqerisht e devotshme ndaj kultures dhe edukimit grek. Ato qe u bene me pas akademike Maqedone, qene me pare grekofile. Disa prej tyre jane: Dimitar and Konstantin Miladinov, Rajko Zhinzifov, Janaki Strezov, Partenie Zografski, Kuzman Shapkarev, Gligor Prlichev etj.

Rezistenca kunder Helenizimit erdhi ne radhe te pare nga murgjit ne Manastirest Slave ne Malin Athos, Hillandar dhe Zograf. Shumica e murgjve te tyre qene maqedonas. (Shenimi prej Tiras: Ne Hilandar murgjit me origjine slave qe vdesin, nuk zevendesohen me slave sic behej me pare.) Ka burime te panumurta qe provojne kete. Psh. K. Atanasov ne “Pershkrim I shkurter I 12 Manastireve ne Athos” I vitit 1886, thoste se manastiri I Hillandarit (Tiras: ku kulla (Pyrgos) me dokumenta Shqiptare, nje nga pese kullat qe ka,u dogj ne Mars te ketij viti)mbante murgj nga Maqedonia shumica e te cileve kane kontribuar ne gjallerimin e kultures Sllave.

[Iliriani]

Tiras lexova shkrimin tend e qe interesant.
Me sa kam lexuar arkivat e Ohrit qe ka qene dhe qendra me e madhe per ortodoksit ne nje kohe te madhe ne mesjete jane shkateruar e zhdukur.
Kjo ka sjell dhe qe shume gjera per ate periudhe nuk jane te qarta.
Kjo ndoshta me qellim.
Nuk e di ne zoteron e ke njohuri per kete.

[Iliriani]

Albo
Kam lexuar shume shkrime te tua e kam respet po te referimi i shqiptarev ne kohen e turqise ke me shume se pasaktesi.

Sa per dijeni gjithe bota e di qe greket e sotem nuk jane nga ana gjenetike pasues te heleneve e grekerve te vjeter.Ajo qe ngeli nga greket e vjeter qe kultura e tyre,gjuha dhe librat qene shkruar ne greqisht se qe nje gju zyrtare ne perandorine romake te lindjes bashke me latinishten.
Kam lexuar disa meteriale per Kirilin e Medodin dhe per sllavet nuk qe e lehte te fitonin ate te drejte ta lexonin biblen ne gjuhen e tyre qe populli ti kuptonte e jo ne latinisht e greqisht.
Te vime te greket kur filluan te krijoheshin kombet ne mesjet,e me ate qe quhet rrevolucioni grek e qe po te lexosh historine greqia nuk do qe bere shtet ne ate kohe pa ndihmes e perandorise se madhe rruse.
Ne greqi njerezit jane amalgame qe nga turq, egjyptinane,arab, sllav, shqiptar, rrumune dhe keta njerez me ane te kishes jane pagezuar e kthyer ne greke pa pasur nje lidhje gjenetike me ata grek te vjeter.

Kjo politik qe filloi me marrjen e bizantit te dinastive te fundit qe qene te deklaruara si greke se ne fillim dinastite e bizantit kane qene me te lidhura me rromen dhe kryeshisht me tolerante per kulturat e ndryshme ne perandorine e tyre.
Ka pasur perandor nga shqiperia e shume nga maqedonia e me e famshmia qe e Komeneve.
Keshtu keto dinasti qe i referohet dhe Tiras me siper filluan ate politiken e njesimit te gjithve ne perandorine bizantine me gjuhen greke e cila qe gjuha zyrtare ne nje kohe kur ne ate perandori aq te madhe multietnike greqishtia nga populli qe gjuha qe flitej me pak dhe popujte kishin gjuhet dhe kulturat e tyre.

Te koha e turkut dihet qe turqit pasi e pushtuan Kostandinopojen i perdoren udheheqesit fetar per politiken e tyre dhe per kete u njohen dhe greqishten si gju zyrtare dhe ne ate kohe gjeresisht politika e udheheqies fetare qe vazhim i asaj te shtetit turk.
Po ne ate kohe komunitetet qene te vogla ,nuk kishte libra e ato jetonin ne komunitetet e tyre e ne pergjithesi ne fshatra gjuha qe perdorej nga populli qe gjuha qe flitej.
Pra populli perdorte vetem gjuhen e fole e vetem murgjit e prifterinjte e nje pjes e vogel e administrates dinin te shkruanin.
Dhe ne kohen e bizantit ka pasur personalitete fetare shqiptare po ata kane perdorur gjithnje gjuhen zyrtare te ketyre institucioneve.
Gjuha shkruej vetem ne institucione fetare dhe ne pjes te administrates.
Greqishtia ne greqine e sotme flitej shume pak se pavaresisht se sherbesat qene ne greqisht sic mund te krahasoj sote qe kur vene muslimanet ne xhami lexohet kurani ne arabish po asnje nga ata nuk flet arabish.
Konflikti me greket e shqiptaret filloi kur u zhvillua shoqeria dhe nuk qe si me pare qe te beje nje liber duhet qe te rinin disa murgj me muaj po dolen makinerite dhe qe e lehte te beje e jo vetem nje liber.
Ketu kleriket greke dhe administrata turke ndoqen nje politike diskriminuse per shqipen.
Qe nga ndalimi i prere nga administrata turke per librat shqiptare te shtypeshin e te qarkullonin e deri te denimet per ata qe kishin.
Keshtu dhe kisha greke me te njejtat metoda qe nga mallkimi i gjuhes shqipe e deri te perdiekia e denimi e me vrasje ne disa raste te atyre klerikeve qe perdorin ne fshatin e tyre gjuhen qe fliste fshati njelloj sic kishin bere me sllavet me pare po ata qene numur shume i madhe qe nga rusia ne maqedoni.
Dhe ketu u lidhen interesat turke e greke e kur deklaronin se po ishe musliman ishe turk e po ishe i krishtere ishe grek.
E kjo vazhdoi deri vone ne ato shperngulje qe ju bene shqiptarve mysliman ne greqi te konsideruar si turq e vazhon te perdoret deri me sot nga propaganda shoviniste.
Konfliki u be me i madh kur shkollat filluan te beheshim masive e qe koha e identifikimit dhe krijimit te kombeve ne europe.
Gjuha qe nje nga identifikuset thelbesore te kombeve e gjuha kishte te bente me caktimin direkt te kufijve e territoreve te kombeve ne europ ne ate kohe.
E shkollat ne ate kohe qene vetem ne greqisht e turqisht e qene ne kisha e ne xhamira sic kemi pare sot ne rajonet e prapambetura te Pakistanit e Avganistanit ku te vetmet shkolla jane ne xhamira kur u mesohet vetem libri fetar kurani.
Nje rol negativ ne kete mes ka luajtur dhe rrusia e cila si pasoj e fitoreve te njepasnjeshme me turqine e detyroi ate qe ti jipte pavaresine greqise e me vone serbise e me vone bullarise qe keto te fundit e moren pavaresine vetem nga rrusia.
Rusia per hegjemonine e saj ne ballkan shihte vetem shtete sllave dhe nje greqi per hire te lidhjeve historike e fetare me te.
E sic e dime shqiptare ne ate periudhe bota deri nuk denjonte tu permente as emrin ne ate kohe pazaresh te ndyra.
Deri sa erdhi Lidhja e Prizereni te lufta me Malazezet e pas ketyre luftave bota e pa se kishin ca shqiptar atje qe duhet ti mirnin ne konsiderate.

[Albo]

Problemi i shqiptareve, dhe jo vetem i shqiptareve por edhe i fqinjeve tane, por ne menyre me te theksuar tek shqiptaret, eshte se mundohen ta shohin fene si nje "mjet" te permbushjes se politikave te tyre nacionaliste kombetare, dhe kjo ne vetvete eshte edhe burimi i te gjitha te keqijave si ne vetedijen kombetare te shqiptareve, edhe te grekerve edhe te serbve.

Feja nuk eshte "mjet" dhe ajo nuk kufizohet ne nje komb, as ne nje truall toke, as ne nje popull, as ne mbare token, as ne mbare njerezit e kesaj bote. Kjo eshte dicka qe njerezit qe nuk kane besim ne Zot dhe nuk njohin dashurine hyjnore, e kane shume te veshtire qe ta kuptojne. Si autori me lart, Sherif Delvina, per te cilin une kam respekt se eshte nder te vetmit historiane shqiptare qe ka dokumentuar historine fetare te shqiptareve, edhe ju me poshte beni po te njejtin gabim.

C'rendesi ka nese ungjilli eshte ne shqip, greqisht, latinisht apo hebraisht? A nuk eshte me e rendesishme mesazhi qe ai ungjill percjell tek ai qe e lexon dhe e kupton ate?!

C'rendesi ka nese nje pjese e grekerve mendojne se Orthodhoksia eshte fe e tyre dhe jo e gjithe popujve te tjere te botes? A nuk eshte me e rendesishme qe besimtaret orthodhokse shqiptare te njohin dhe ushqejne fene dhe traditen e te pareve te tyre?!

C'rendesi ka se kush e perqafoi krishterimin i pari ne Ballkan? A nuk eshte me e rendesishme qe besimtaret shqiptare te krishtere sot te njohin ringjallje shpirterore?

C'rendesi ka se cfare mendojne nacionalistet greke apo ata shqiptare per Shen Kozmain? A nuk eshte me e rendesishme qe te mesosh jeten dhe veprate ketij shenjtori qe u martirizua ne emer te Krishtit?

Prandaj une nuk e humb kohen time me debatet qe njerezit qe perziejne perkatesine fetare me ate kombetare, pasi ata nuk jane te interesuar te mesojne, jane te interesuar te justifikojne paragjykimet e tyre.

Pa qene nje besimtar i mire, nuk ke se si te jesh nje shqiptar i mire. Feja eshte dashuria ne veprim dhe duhet ta njohesh kete dashuri ne fillim perpara se ta vesh ate ne veprim.

Albo

[Hyllien]

SHihet si mjet sepse te tjeret e perdorin si mjet dhe ne nuk e kemi si mjet. Normalisht qe ty te duket se Shqiptaret e kane problemin. Por shqiptaret boll e kan vujt ne kurriz ket politike te Serbeve dhe Grekeve bashke, dhe problemi nuk eshte tek ta qe nuk e kane kete gje te tille, eshte tek ata qe duhet ta ndajne SHTETIN NGA FEJA.

Kaq e veshtire qeka me e kuptu, apo kush guxon te thote nje llaf per greket e serbet duhet me ju hedh ne fyt, me akuzu Shqiptaret etj etj?

Prap o vlla duhet me i akuzu shqiptaret, lexo Albo lexo pak se ckane kryer politikat e tyre edhe mbas clirimit dhe pavarsise(lere pastaj me fol me perpara) dhe pastaj hec e kritiko kombin tend qe eshte komplet i pafajshem dhe i pambrojtur ne keto momente ne cdo drejtim.

[Albo]

SHihet si mjet sepse te tjeret e perdorin si mjet dhe ne nuk e kemi si mjet. Normalisht qe ty te duket se Shqiptaret e kane problemin. Por shqiptaret boll e kan vujt ne kurriz ket politike te Serbeve dhe Grekeve bashke, dhe problemi nuk eshte tek ta qe nuk e kane kete gje te tille, eshte tek ata qe duhet ta ndajne SHTETIN NGA FEJA

Per inat te sime vjerre, do te fle me mullixhine! Keshtu e quan populli kete "llogjiken" tende. Pra ti me pak fjale, e shikon fene si mjet ne Shqiperi, pasi keshtu e shikon greku dhe turku. Po ta kuptoje ate qe shkruan, do te qeshje. Pasi nga nje ane i akuzon greket dhe serbet per shkrirjen e shtetit me fene, dhe nga ana tjeter kerkon te realizosh te njejten gje edhe ne Shqiperi. Njerezit e zgjuar mesojne nga gabimet e tjetrit dhe nuk i perseritin ato.

Kaq e veshtire qeka me e kuptu, apo kush guxon te thote nje llaf per greket e serbet duhet me ju hedh ne fyt, me akuzu Shqiptaret etj etj?

E di cili eshte dallimi midis gredhit dhe bletes? Gredhi ben shume zhurme kur fluturon, bleta gati nuk ndihet. Gredhi nuk punon por bredh poshte e lart. Bleta punon me shume se cdo insekt tjeter qe fluturon. Gredhi prodhon thumba. Bleta prodhon mjalte. Tani une do te preferoja qe te gjithe shqiptaret te ulnin koken si ajo bleta dhe te shikonin hallet e tyre duke punuar per nje te ardhme me te mire. Por ja qe jo te gjithe shqiptaret jane blete puntore. Ka edhe plot gredha qe si pune konsiderojne zhurmen me fjale dhe thumbat qe ua hedhin grekerve, serbeve, italianeve, turqve, amerikaneve. A thua mbaruan hallet e shqiptareve dhe kemi zene ato te grekerve?! Apo ndihesh me mire si shqiptar i vertete kur derdh vrer kunder grekerve/turqve/serbve/italianeve?!

Prap o vlla duhet me i akuzu shqiptaret, lexo Albo lexo pak se ckane kryer politikat e tyre edhe mbas clirimit dhe pavarsise(lere pastaj me fol me perpara) dhe pastaj hec e kritiko kombin tend qe eshte komplet i pafajshem dhe i pambrojtur ne keto momente ne cdo drejtim.

Ne jemi populli me i pafajshem ne bote!!! Perseritja vetes kete sa here qe futesh ne forum, pasi keshtu ushqen padashur sindromin e viktimes. Une per vete nuk jam viktime qe duhet te tregoj me gisht "agresoret", "pushtuesit" si nje forme shfajesimi te deshtimit dhe gjendjes aktuale. Une e pranoj gjendjen aktuale dhe nuk e humb kohen per te fajesuar boten, por per te ndertuar nje Shqiperi dhe nje te ardhme ndryshe.

Ata qe nuk jane te zote te ndertojne, nuk u ngelet gje tjeter pervec fjaleve.

Albo

[Hyllien]

Albo,

ti nuk ben gje tjeter vecse argumentat e mia i kthen ne kundershtim te ideve te tua qe kane kendveshtrim tejet te ngushte. Reagimi im qe ndaj shkrimit tend dhe ideve te tua atje. Ti mbase fillo e na mbro pak ato idete e tua atje pastaj hajde merru me mua. Problemi i shqiptareve ???? Cdo te thote ky problem?

Ti cfare ke ndertuar qe ta dime dhe ne, te te ngrejme ndonje bust andej nga Saranda nese eshte e mundur. Nese ti vazhdon te vesh fjale te teperta ne argumentat e mia ne nje menyre qe te pjellesh nje argument te paqene per veten atehere vazhdo. Hallet e shqiptareve Albo mos vine gje nga qielli? Ato 2 milion qe po asimilohen ne Greqi? Po krahina presheve-bujanoc-medvegj?, Po 600.000 emigrantet qe rrihen e hajen shkopin e gomes perdite? Ky eshte problem eskluzivisht shqiptar kshu?

Vej gisht ne koke per ato qe shkruan se po tregon se historine e vendit tend ose nuk e njef, ose nuk e ke prioritet qe ta njohesh. Ne vend te vesh Nolin shkon me perkthen te shenjtet sllav. Toleranca eshte dicka reciproke, ne nuk jemi india e gandhit me arrit keto lloj idealizmash fetar qe te jane ngulitur ty.