
Postuar mė parė nga
yllbardh
Si kundėr-pėrgjigje ndaj Lubonjės me shokė tė tij qė kanė marrė pėrsipėr detyrėn e shkatėrrimit tė figurave kombėtare, arsyeja e luftės sė Skėnderbeut me otomanėt mundė tė gjindet tek letėr-kėmbimi i tė mėsipėr pėrmendurit me sulltanin.
Kjo ėshtė letra qė Murati i dėrgon Skėnderbeut.
Murati, Perandor i turqve dhe Princ i Lindjes, ty, Skanderbeg, njeriu ma mosmirėnjohės nė botė. Nuk mund tė pėrshėndes as mė shum as pak, duke qenė se ti u bane anmik pėr vdekje i kunorės sime, ndėrsa tė rritsha me dashuni, si tė ishte biri im, duke u mundue gjithmobnė pėr me tė nderue e me tė ngritė nė pozita tė mėdha e tė nalta, siē baj me miqtė e mė dashamirėt e mij. Ti u rebelove e mė ke shkaktue shumė dame, siē e di vetė dhe siē ėshtė njohur nga bota mbarė. Unė nuk mund ta marrė me mend se si shkoi kjo punė; ndofta pėr fatin se nuk ta ktheva shtetin prindėror ose pse ti gjithmonė ke pas qėllim qė tė mohosh fenė e Profetit Muhamed dhe tė kthehsh (siē ke veprue) nė fenė kristiane, pėr tė humbė shpirtin tand.
Por ska dyshim, se po ta kisha ditė dėshirėn tande, do tė kisha ba gjithēka ti dėshroje, sepse ti e di mirė (siē shpesh tė kam thanė) qė unė kam dėshirue sė tepėrmi me tė plotėsue ēdo kėrkesė. ... vazhdon mė tutje .....Nė Adrianopol mė 16 Qershor 1444."
Kjo letėr vazhdon edhe mė gjatė por le tė ndalemi kėtu. Se Murati do t'ia plotėsonte dėshirėn e Skėnderbeut sic ai shpesh i kishte thėnė Skėnderbeut, duke e mbajtur atė pranė veti me premtime se do t'ia rikthente trojet atėrore. Premtim tė cilin vetė sulltani e nuk e mbajti duke emėruar njė guvernator turk nė vend tė Skėnderbeut.
Mė poshtė keni edhe pėrgjigjen e Skėnderbeut.
Gjergj Kastrioti, i quejtun Skanderbeg, Princ i Shqiptarėve, i ēon tė fala tė shumta Sulltan Muratit, Princit tė Turqve dhe Perandorit tė Lindjes. Prej shėrbėtorit dhe ambasadorit tand, Hajredinit, e mora letrėn qė mė kishe nisė, ku fillimisht ti mė thoje se nuk mund tė mė jepshe as shumė dhe as pak tė fala, sepse unė tė qenkam rebelue dhe sepse unė tė paskam ba (siē thue) shumė dame. Po tė pėrgjigjem: megjithėse, ēdo gja qė kam ba kundėr teje ngjan sikur tė jetė ba prej ndonjė anmiku, tė them, se ēdo herė qė ti do ti shikosh punėt me synin e arsyes, nė kėtė rast, se ēka e sa asht krye prej meje unė gjykoj se jam tregue (jo anmik) por shumė mik. Pėr kėtė, them, se asgja nuk do tė tishte e vėshtirė tė bahej, tė cilėn unė tė mos e bajsha, por qė tė mos ishte kundėr vullnetit tė Zotit. E pėr sa thashė, duhet tė bindesh, ngase unė pretendoj tė jem mik. Por nė qoftė se ti ankohesh se unė kam rifitue lirinė time, me shtetin e tim eti, gabohesh, sepse nuk mendoj tė tė kem fye, sepse mė takon vetėm mue dhe jo ty, dhe jam pėrpjek tė baj ēka i takon nderit tim. Nė qoftė se turqit, ushtarėt e tu, qė rrinė nė viset e Shqipnisė, erdhėn kundėr meje qė tė luftojnė me armė nė dorė, a nuk ishte e drejta ime me luftue kundėr atyne qė donin tė mė sulmonin? E nė qoftė se e pėrvetėsova atė pjesė, sepse i munda me trimėrinė time, faji nuk ėshtė i imi, por i tyne, ose i atij qė i shtyni kundėr meje. E pse unė kam thye ushtrinė tande, tė komandueme nga Ali Pasha, nuk besoj se kam veprue kundėr detyrės sime, duke qenė se unė po mbrohesha nga ai qė po mė sulmonte. Sė fundi, nė qoftė se unė e braktisa fenė e Muhamedit, e u ktheva nė fenė time tė vėrtetė tė Jezu Krishtit, jam i sigurtė qė kam zgjedhė anėn ma tė mirė: sepse tue zbatue mėsimet e tij tė shenjta, jam i bindun se shpirti im do tė shpėtojė dhe jo (siē thue) tė humbė. Prandaj tė lutem, qė pėr shpėtimin e shpirtit tand, tė dėgjosh prej meje njė kėshillė shumė tė mirė. Po tė lexosh me kujdes Kuranin, d.m.th., pėrmbledhjen e mėsimeve hyjnore, do tė kuptosh se cili prej nesh e ka gabim. Nga kjo kam shpresė se nė qoftė se ti do tė arrijsh tė gjykosh gjithēka drejt dhe tė bindesh nga arsyeja, do tė pranosh fenė shumė tė shenjtė tė Krishtenė, e vetmja nė tė cilėn tė gjithė njerėzit kėrkojnė shpėtim, shpėtojnė, e jashtė saj ēdokush tjetėr sikterroset. Dhashtė Zoti qė ti tė pranojsh qė tė ndriēojė Shpirti i Shėnjtė e tė vijsh e tė pagėzohesh e tė fillojsh me jetue si i krishtenė. Atėhere, unė, do tė kisha kėnaqėsi me tė njoh si Princin ma tė madh tė Botės e me tu ba (siē kam qenė) njė shėrbėtor i mirė dhe mik. Pėr kėtė ti do tė bindesh shumė mirė, kur tė shikojsh se sa me sinqeritet dhe mirėsi unė tė ftoj me tė shpėtue shpirtin, pėr lavdinė dhe madhėshtinė e shtetit tand. Prandaj tuj tė thanė, se megjithė se jam pėrpjek tė mbrohem nga ty dhe nga forcat e tua, tė mbetem mik, tue tė premtue se kurdo qė tė bajsh atė qė tė kėshillova, pra qė tė kthehesh i krishtenė, unė do tė rikthej jo vetėm atė pjesė tė Shqipnisė qė ti mė kėrkon, por edhe gjithēka unė mbaj e kam nė kėtė botė dhe do tė jem gjithnjė shėrbėtori yt i mirė. Pėrndryshe, tė jesh i sigurtė, se unė nuk mundem, nuk due dhe nuk detyrohem, pėr shumė shkaqe dhe aryse, qė tė pranoj ato qė ti shkruen. Kryesisht pse turqit nuk e mbajnė kurrė besėn ndaj tė krishtenėve dhe janė fqinj tė kėqinj tė tyne, e nuk due qė tė rrezikoj e humbas atė qė Zoti mė ka dhanė. Prandaj mos u fodullos pėr sa mė thue qė me ta rikthye atė pjesė tė Shqipnis qė ti u ke marrė tė tjerėve e jo babės sim. Ato vise qė ti vetė thue se kanė qenė tė tė krishtenėve, edhe tė mos kishin qenė tė prindit tim, meqense unė jam njė Princ i Krishtenė, mė takojnė mue dhe jo ty. Si rrjedhim, asht ma se e volitshme dhe e arsyeshme qė nji i krishtenė tė zotnojė atė qė ka qenė e tė krishtenėve (mbasi nuk kanė njė Princ tė tyne) dhe jo ti, qė ke njė fe tjetėr kundėrshtare.Aq ma tepėr mė takojn mue, sepse i kam marrė me tė drejtė e me armė nė dorė. Duke qenė se ti don me pėrvetėsue ato qė kanė qenė tė tė krishtenėve, dhe jo tė pafeve, duhet tė bahesh i krishtenė, siē tė lutem e tė kėshilloj, prandaj pėrsėri tė lutem qė tė pagėzohesh, pėrndryshe unė do tė pėrndjek dhe do tė jem anmik pėr vdekje i yti. Shpresoj me rimarrė sa mė parė gjithēka qė ti ke marrė nga pronat e tė krishtenėve e jo qė unė me tė lėshue njė pėllambė tokė. ..... edhe kjo letėr vazhdon mė tutje..... Nga kampi ynė mė 14 Korrik 1444.
Me kėto tė theksuara pėrgjigje tjetėr nuk nevojitet tė kėrkohet pėr shkakun e luftės me otomanėt, por pėr ata qė duanė tė shohin vetėm atė qė atyre iu pėlqen natyrisht se edhe kėtu shumė lehtė mundė tė gjendet fakti se Skėnderbeu me tė vėrtet bėri njė luftė hakmarrje. Sepse historia, e cila ėshtė njė nga shkencat mė abstrakte shumė lehtė mundė tė rishkruhet qė t'i shėrbej qėllimeve tė atyre qė shkruajnė atė nga se e vetmja gjė qė kėrkohet kėtu ėshtė qė tė mos merren parasysh tė gjitha faktet.
Nuk thuhet pėr shkaka ajo thėnia se: "historia ėshtė shkruajtur nga sunduesi" dhe sundues tė historisė shqiptare sot janė vetė shqiptarėt, kėshtu qė mos bjeni aq lehtė nė grackėn qė e disave qė nuk ia duan tė mirėn shqiptarėve.
Krijoni Kontakt