Zakaria Tamer

[Askusho]

LETËRSI SIRIANE

ZAKARIA TAMER (1931)

Zakaria Tamer u lind më 1931 në Damask, Siri. Është një nga lëvruesit më të rëndësishëm të prozës së shkurtër arabe dhe asaj për fëmijë. Tregimet e tij të para u botuan më 1957. Qysh atëherë ka botuar njëmbëdhjetë përmbledhje me proza të shkurtra, dy vëllime me shkrime satirike dhe libra të shumtë për fëmijë. Veprat e tij janë përkthyer në shumë gjuhë.


Përktheu Sokol Mici

QERSHITË E HARRUARA

I gjithë fshati u shtang nga habia kur mësoi se Omar el-Kasemi ishte bërë ministër. Fshati ynë, Omar, ka mbetur ashtu siç e ke lënë ti, një lule e mbrujtur me baltë e bar të thatë, një turmë fëmijësh zhurmëmëdhenj, që vrapojnë këmbëzbathur.
- Po pse qan, moj nënë, nuk po më çojnë në litar, de! - i tha Omari s'ëmës, i turbulluar.
E ëma fshiu lotët dhe e porositi me zë të dridhur: «Unë s'kam njeri tjetër në botë veç teje, bir, kujdesu për veten! Fshatrat janë plot sëmundje e pisllëk. A i shkreti ti, je i varfër, po të kishe ndonjë kushëri me pozitë, s'kishe pse të shkoje të jepje mësim në fshat.
Omari u mundua ta ngushëllonte:
- Mos ki merak, nënë. Nuk jam prej qelqi që të thyhem.
Gëzimi mori dhenë. Banorët e fshatit dëgjonin të entuziazmuar lajmin që po jepte radioja. Domethënë Omar el-Kasemi ynë u bë ministër. Nuk thonë kot: i duruari i fituari.
- E çfarë bën një ministër?
- I japin një veturë që s'i gjendet shoqja.
- Ndërsa në fund të çdo muaji merr një rrogë aq të madhe, sa të mund të hajë një dash në ditë.
- Kur ai hyn në ministri, të gjithë nëpunësit e përshëndetin gjithë frikë, sikur ai të ishte vetë Krishti, i rënë nga qielli.
-Ai urdhëron e të gjithë i binden. Ai i thotë shiut bjere shiu bie.
- Po aganë e urdhëron dot?
Të druajtur dhe kureshtarë, fshatarët ia kishin ngulur sytë një djaloshi që po zbriste nga autobusi i Damaskut: Ai e mbante kokën lart dhe kishte një vështrim të butë e të rreptë njëherësh. Na përshëndeti sikur të ishte njeriu ynë, sikur kishte vetëm pak kohë që ishte larguar e tani po kthehej sërish. Na tha se quhej Omar el-Kasem e se ishte emëruar mësues në fshatin tonë.
Duhet të shkojmë në Damask për ta uruar, - tha papritur një fshatar.
- Që të gjithë do të vemë, me burra, me gra, me fëmijë, - ia priti një tjetër, i entuziazmuar.
- Edhe lopët, delet, pulat e lepujt do t’i marrim me vete, - propozoi tjetri,
- Mendje e mirë, - tha i katërti, - po kush do të na i paguajë biletat e autobusit se? Me këmbë nuk mund të vemë, apo jo?
Për një çast heshtën të gjithë. Pastaj e mori fjalën një plak:
- S'ka nevojë të shikojmë të gjithë, mjafton edhe një për ta uruar në emër të fshatit. Ai e di se s'kemi e nuk do të na mbajë mëri.
- Po kush të shkojë se?
- Dërgoni kë të doni! - u përgjigj plaku.
Abu Faiadin për shembull.
Abu Faiadi u përpoq të kundërshtonte, por ne ngulëm këmbë.
- Ti je më i zgjuari i fshatit.
- Ti je më i vjetri e më i zoti.
- Ti di të flasësh bukur, bile edhe me mbretër.
- Pastaj Omari të ka dashur shumë dikur.
- Ai vinte për çaj te ti.
- Ta dëgjonte fjalën.
- Ishte shoku yt.
- Omari ishte edhe miku juaj, - u përgjigj Abu Faiadi. - E harruat sa shumë ju donte?
Duke vështruar fëmijët që rrinin si të ngrirë në banka, Omari u tha me dashuri: «Kështu pra; siç e shihni, unë jam mësuesi juaj i ri dhe quhem Omar, Omar el-Kasem. Ata që mësojnë, i kam në zemër, ndërsa përtacët është mirë të zgjohen nga gjumi, përndryshe...»
Një plak flokëbardhë ngriti lart vogëlushin e tij dhe tha me krenari:
- Omar do t'ia vëmë emrin, si gjyshi i tij.
Pastaj shikimi i tij pushoi mbi fytyrën e zbehtë të lehonës të shtrirë në krevat.
- Po ta dinte se ç'e pret, nuk do të kishte dashur kurrë të shikonte dritën e diellit. Sepse kur të vdes, veç rrobat e trupit do t'i lë trashëgim.
Ne i thamë Abu Fajadit:
- E ke kot që kërkon të na dredhosh, s'ke veç të shkosh në Damask, të gjesh Omarin dhe ta përshëndetësh nga ana jonë.
Abu Fajadi iu bind më së fundi mendimit të shumicës.
Kryeplaku i fshatit i tha Omarit:
- Zoti mësues, tek agai s'ke qenë akoma për vizitë.
- E pse duhet të shkoj, kur s'e njoh e s'më njeh?
- Mirësjellja s'të dëmton, - iu përgjigj kryeplaku. - Kije mirë me aganë. Të gjitha tokat që shikon përreth, të tijat janë.
- Prindërit më kanë mësuar të jem i sjellshëm, - ia ktheu Omari, - por detyra ime në këtë fshat është t'u mësoj të vegjëlve shkrim e këndim.
- I thuaj Omarit se vuajmë nga uria, - e porositën fshatarët Abuin.
- I thuaj se uria po shtohet përditë.
- Se së shpejti do të hamë rërë.
- Tregoji edhe për pleshtat, që na pinë.
- Për mishin, që ia kemi harruar shijen.
- Tregoji për sëmundjet, që na sfilitin.
- Thuaji se duam mjekë dhe ilaçe.
- Për ujin e pijshëm që i mungon fshatit.
- Për dritën, elektrike, që e shohim në ëndërr.
- Tregoji për aganë dhe maskarallëqet e tij.
- Ne punojmë e ai majmet.
Shefi i postës së policisë, i tha Omarit:
- Pasha zotin, mësues, të kam si vëlla, prandaj po ta jap një këshillë. Ti je i lire të punosh këtu ose të ikësh nga fshati. Ç'ke xhanëm që rri tërë ditën e perëndisë me fshatarët? Një njeri me shkollë si ti nuk i takon të ngryset e të gdhihet me ta. Mësuesi është një person, i respektuar.
- Fshatarët janë njerëz të mirë, - iu përgjigj Omari.
- Ama, fjalë të bukura na the! - vazhdoi shefi i postës. - Sikur' t'i dëgjonte agai këto që thua, do të tërbohej nga inati. Dhe po u nxeh agai, një zot e di se ç'ndodh pastaj!
Një nga të rinjtë e fshatit filloi të thërriste:
- Ej, dëgjoni këtu! Po sikur t'i çonim një dhuratë Omanit?
Ne ngritëm zërin në shenjë miratimi. Po çfarë t'i çonim?
- Një dash apo ca pula?
- Lëre se na kënaqe, pse dhuratë për ministër është kjo?
- Po çfarë t’i çojmë atëherë.
Në këtë kohë ndërhyri Abu Fajadi:
- Një kosh me qershi nga të fshatit është dhurata më e mirë. E mbani mend se sa i pëlqenin Omarit qershitë tona? Ai thoshte se ngjyra e tyre e kuq ishte djersa dhe gjaku ynë.
Këshilla e Abu Fajadit na pëlqeu të gjithëve.
Omari na thoshte:
- Padrejtësia s'e ka jetën të gjatë. Nuk e kuptoj se si pajtoheni me këtë jetë të turpshme.
Ndërsa ne i përgjigjeshim shkurt:
- Syri shikon, po dora s'punon.
Atëherë Omari na e kthente i zemëruar:
- Dora s'punon, sepse nuk ia mban zemrës,
Ra nata e ndriçuar nga rrezet e hënës së re. Fshati flinte. Ne, të varfrit, dridheshim si një trup i vetëm, duke ëndërruar me gaz ditët që na kishte premtuar Omari. Na dukej sikur fjalët e tij kishin jetuar gjithmonë në zemrat tona dhe në ato të të vdekurve tanë.
Sapo dielli lëshoi rezet e para mbi fshat, burrat, gratë dhe fëmijët u mblodhën rreth autobusit që shkonte për në Damask. Para se të hipte në autobus, Omari, na u drejtua me këto fjalë:
- Agai ka miq e i shkon fjala në Damask Ai më përzuri nga fshati, se nuk desha t'i shërbeja atij, sepse ju desha ju. Megjithatë, dita kur do të çliroheni nga ai dhe shokët e tij nuk do të vonojë. Jo vetëm nipërit tuaj, por edhe ju vetë do ta jetoni atë! E atëherë toka do t'i përkasë atij që e punon!
Abu Fajadi hipi në autobus me një shportë qershi nën sqetull.
Në të perënduar të diellit dëgjuam borinë e autobusit që kthehej nga Damasku. Të gjithë vrapuam te sheshi. Autobusi frenoi, dhe Abu Fajadi zbriti fytyrëprishur e i hidhëruar, duke mbajtur shportën me qershi në duar.
- Pse nuk ia dhe Omarit qershitë? – thirrëm ne të habitur. – Nuk e takove? Ç’të tha?
Abu Fajadi heshtte si varr. Lëshoi shportën përdhe e iu drejtua fëmijëve me zë të mbytur:
- Hajde, hajini qershitë. Dhe, kur të rriteni, mos e harroni shijen e tyre!
Pastaj u nis për në shtëpi. ne i premë rrugën.
- Fol, ta marrtë djalli. Si është puna?
- Omari ka vdekur, - tha Abu Fajadi me gjysmë zëri.
Na u duk sikur kishim ngelur jetimë, pa nënë. Ndërsa Abu Fajadi vazhdoi rrugën drejt shtëpisë, me shpinën e përkulur akoma më tepër nga hidhërimi.