LETËRSI NORVEGJEZE


BJËRNSTJERNE BJËRNSON
(tregim)


Përktheu Afrim Koçi



MBLESËRI E RREZIKSHME



Që kur Asllauga u bë për fejesë, mori fund qetësia në Husebju: djemtë më trima ziheshin e rriheshin me njëri-tjetrin, thuajse përnatë. Gurguleja më e madhe bëhej të shtunën dhe atë natë plaku Knut Husebju flinte me gjithë pantallonat e lëkurës ndërsa hurin e mështeknës e mbante poshtë krevatit.
- Unë e rrita vajzën, mua më takon ta ruaj, - kështu tha i zoti i fermës Husebju.
Tur Neseti s'ishte veçse biri i një çifçiu, Mirëpo njerëzia thoshte se pikërisht ai e kishte ujdisur me të bijën e të zot. Thoshin edhe që plakut Knut nuk ia donte zemra këtë dhëndër, por ai nuk para u besonte llafeve, sepse «nuk e kishte parë asnjëherë atje». Njerëzit qeshnin duke menduar se, sikur plaku të rrëmonte nëpër skutat e shtëpisë në vend që të shamatohej me ata që sorollateshin plevicës dhe oborrit, me siguri do ta kishte zënë Turin.
Erdhi pranvera dhe Asllauga u nis me bagëti në kullotat e bjeshkës. Në luginë të piqte dielli, ndërsa në bjeshkë bënte fresk, binin këmborët, lehte qeni i stanit, Asllauga sokëllinte dhe i frynte bririt nëpër shpatet e gërxhet e malit aq sa djelmoshave që punonin poshtë në fushë u mekej zemra. Me të ardhur e shtuna, ata kush e kush më parë suleshin lart në bjeshkë, por ca më shpejt zbrisnin pastaj tatëpjetë, sepse para derës së pojatës një alamet divi e priste cilindo në të tillë mënyrë, sa ai fluturonte jashtë rrokapjekthi dhe i mbante mend përpjetë fjalët që e ndiqnin pas:
«Eja prapë, se do të kënaqesh më mirë».
Ngado që ta merrje, në tërë fshatin vetëm një njeri e kishte grushtin ashtu si vare dhe dilte se ai që i kopaniste djemtë nuk ishte tjetër veçse Tur Neseti, Të gjithë djemtë e shtëpive të kamura thanë me vete se nuk i takonte të birit të çifçiut të vriste me brirë, si cjap, dhe ta hidhte përdhe kë të mundte.
Kështu tha me vete edhe plaku Knut, kur e dëgjoi këtë histori. Ai tha gjithashtu se, gjersa nuk u gjetka njeri që t'ia thyejë brirët cjapit do të merret ai vetë, bashkë me djemtë, me këtë punë. Ç'është e vërteta, Knuti po plakej, të gjashtëdhjetat i kishte në kurriz, por megjithatë, sidomos kur shëtitja bëhej e mërzitshme, ia kishte ënda të përfytej hera-herë me djalin e madh.
Për të shkuar në kullotën e bjeshkës, kishte vetëm një rrugë, e kjo rrugë kalonte përmes oborrit të Knut Husebjusë. Erdhi e shtuna dhe në mbrëmje Turi u nis për udhë, por, kur po kalonte vjedhurazi nëpër oborr, dikush e kapi në gjoks.
- Ç'do, more, prej meje? - i tha Turi dhe e flakëroi të panjohurin përdhe me aq forcë, sa atij i krisën kockat.
- Tani do ta marrësh vesh, - i tha dikush tjetër dhe ia ngjeshi në zverk.
- Merre këtë edhe nga unë, - i tha i treti, duke i kërcyer në kraharor.
Por Turi ishte më i fortë. Ai ishte i fushkët si purtekë shelgu dhe sëllonte me tërbim. Në çastin kur do t'i binin, ai shmangej dhe godiste vetë pa gabim. Prapëseprapë, e rrahën paq sido që. plaku Knut e tha disa herë më vonë, se nuk i kishte qëlluar kurrë të përfytej me ndonjë djalë më të fortë se Turi. Ata u përleshen sa u lanë në gjak dhe atëherë plaku thirri:
- Mjaft!
Pastaj i tha Turit:
- Në qofsh i zoti që të shtunën e ardhshme t'ua kalosh ujkut plak të Husebjusë dhe këlyshëve të tij, hallall e paç çupën.
Turi, bëri si bëri, shkoi gjer në shtëpi dhe u shtri.
Lajmi i rrahjes në Husebju mori dhenë dhe të gjithë thoshin : «Vetë i hëngri kurrizi...»
Vetëm një njeri nuk foli kështu: Asllauga. Ajo e priti shumë Turin atë të shtunë dhe, kur dëgjoi se si ishte ngatërruar puna me babanë, kishte thënë duke qarë: «O marr Turin për burrë, o dheun e zi».
Turi qëndroi në shtrat tërë të dielën dhe as të hënën nuk u ngrit dot. Të martën gdhiu një mot i bukur shumë. Natën ra shi, buisi gjelbërimi i malit, nga dritarja e hapur vërshonte brenda aroma e gjetheve, dëgjohej tringëllima e këmborëve dhe sokëllima e dikujt. Të mos ishte e ëma në shtëpi, Truri do t'ia kishte dhënë ulërimës,
E mërkura e gjeti përsëri shtrirë. Të enjten u alarmua nëse do të ngrihej apo jo të shtunën, por të premten u gjend në këmbë. Dhe iu kujtuan fjalët e plakut Knut. «Në qofsh i zoti që të shtunën e ardhshme t'ua kalosh ujkut plak të Husebjusë dhe këlyshëve të tij, hallall e paç çupën». Dhe e hodhi vështrimin lart, në male, «Pse të kem frikë? Më tepër se ç'më bënë, s'kanë ç'më bëjnë», - mendoi Turi,
Në kullotë, siç thamë, të çonte vetëm një rrugë. Por atje mund të shkoje dhe pa rrugë. Po të hipësh në një varkë, të kaptosh kepin dhe të zbresësh në breg rrëzë anës së përtejme të malit, nuk të mbetet veçse të ngjitesh përpjetë. Por një fjalë goje. Shpati andej vinte thikë përpjetë, sa edhe dhia e malit që i ka shkëmbinjtë si shtëpinë e saj mezi ua del.
Të shtunën Turi brodhi tërë ditën. Ndriçonte dielli dhe nga mali dëgjoheshin sokëllima tepër joshëse. Muzgu e gjeti Turin të ulur në prag të shtëpisë. Mjegulla kishte mbështjellë faqet e malit. Turi hodhi vështrimin andej: qetësia zotëronte kudo, vështroi edhe në anën e Husebujsë.., pastaj shtyu varkën në ujë dhe voziti përqark kepit.
Asllauga i mbaroi punët e ditës. Duke menduar se Turi nuk mund të vinte këtë natë, por do të dynden të tjerët, lëshoi qenin nga zinxhiri dhe iku pa thënë se ku. Ajo zgjodhi një vend nga dukej lugina, por u ngrit mjegulla dhe Asllauga nuk shihte më asgjë. Atëherë, pa e kuptuar as vetë se si, ajo shkoi në anën tjetër, u ul dhe zuri të vështronte gjirin poshtë. Pamja e detit të gjerë dhe të pafund sikur ia qetësoi shpirtin.
Në një çast i lindi dëshira për të kënduar. Ajo ia nisi një kënge të zvargur, dhe kënga shtegtoi larg në qetësinë e natës. Asllaugës i pëlqeu kënga dhe e këndoi për së dyti. Papritmas iu bë sikur nga poshtë dikush iu përgjigj me po atë këngë. «O zot, ç'është kjo?» - tha ajo me vete. Duke u kapur pas një mështekne të hollë u përkul mbi greminë. Nuk pa asgjë.
Gjiu heshtte i palëvizshëm. Madje, as zog nuk dukej të fluturonte. Asllauga u ul dhe këndoi përsëri. Përsëri iu përgjigjën dhe këtë herë më afër se përpara. «Doemos do të jetë dikush atje poshtë!» - mendoi Asllauga dhe, pasi brofi në këmbë, pa mbi greminë. Mu buzë ujit e nën shkëmb ajo pa një varkë. Nga ajo lartësi, varka nuk dukej më e madhe se një guaskë, Asllauga ngriti sytë dhe pa kësulën e kuqe të një njeriu që i ishte qepur shkëmbit përpjetë.
- «O zot, po kush të jetë vallë?» - pyeti Asllauga që lëshoi mënjollën e mështeknës dhe u zmbraps. Dhe nuk guxoi t'i përgjigjej vetes, megjithëse e dinte fort mirë se kush mund të ishte. Ajo ra përmbys dhe mbërtheu fort barin me duar, a thua se nuk qëndronte dot mbi tokë. Bari u shkul me gjithë rrënjë. Asllauga klithi dhe u ngërthye më fort, duke lutur zotin ta ndihmonte Turin. Por në çast iu kujtua se Turi mbase po e sfidonte perëndinë, ndaj s'mund të priste ndihmë prej tij. «Një herë të vetme, - lutej ajo. - Vetëm këtë herëz! «Dhe Asllauga përfshiu qenin, sikur ai të ishte Turi, të cilin duhej ta mbante, dhe u rrokullis me të nëpër lëndinë, në një rrokullimë që asaj iu duk se nuk do të mbaronte kurrë.
Por qeni u shkëput.
- Ham ham! - lehu ai dhe tundi bishtin.
- Ham – ham! - ia bëri ai Asllaugës dhe i vuri putrat në prehër. Përsëri - ham - ham!... Dhe ja ku mbi buzën e greminës u ngrit një kësulë e kuqe. Një çast më vonë Turi u gjend në krahët e Asllaugës.
Kaloi kështu një minutë e tërë, pa mundur as të shqiptonin një fjalë. Por edhe ajo që folën pak më vonë nuk kishte ndonjë kuptim.
Ndërsa plaku Knut Husebju, kur i dëgjoi të gjitha këto, tha një fjalë jo pa kuptim. Përplasi grushtin në tryezë sa u tund shtëpia:
- Këtij djali s'ia ha qeni shkopin. Le ta marrë çupën!