Gjendet trupi i pajetë i poetit Ali Podrimja

[Brari]

nga eshte ki salih kabashi?

sipas ketij kabash salihit.. ki memli i milazimit krasniq i paska dhen shum para ali podrimes te shkoj andej kendej me para te ministrise..

mbetet nje ceshtje per tu vertetuar..

a vertet aliu nuku ka vajtur ne varrime te prinderve te tij apo eshte kjo shpifje e salihit kabash..

a eshte e vertet se aliu paska qen tip "lluk lluku"..dmth ka hy e dal kafiqo mejhaneve e ska shti doren ne xhep me pague apo eshte shpifje e kabashit..?

ne se ministria ja ka pague rrugen e hotelet per franc a ka pas tjeter kend me te si shoqnus meqe ky i ngrati ali paska pas probleme mendore?

gjithsesi per ne qe pak i njohim intelektualet e kosoves.. aliun e ndjere e njihnim si poet atdhetar e mu per ket e nderojm dhe ngushellojm koleget e tij te letrave..

.

kurse salihit mir eshte me ja dhan dikush nji hu te mir per kte pamflet fyes ndaj nji poeti te mirnjohur.. si podrimja.. kur dihet se qyky salihi vet eshte nji aventurier e megaloman..qe e ka shijue jugosllavin e titos ma shum se shum tjer..

..

[Albo]

In memoriam
ALI PODRIMJA (1942-2012)

Ishim së bashku dekada të tëra nëpër manifestime kulturore, akademi, seminare, simpoziume, përvjetore... Sidomos ishim së bashku nëpër sprova, vuajtje, pësime, batica-zbatica të kohës dhe hapësirave tona, shpesh të sharë dhe të nëpërkëmbur, të kërcnuar dhe të rrezikuar, së bashku me Popullin tonë... Ishim dhe njiheshim si dy “bashkëudhëtarë” të cilët ecin secili rrugës së vet, por jeta, rruga, njerëzit, ngjarjet shpesh i “kryqëzojnë” ...

Gjatë vitit 1981, pra, gjatë demostratave studentore, punëtore, gjithëpopullore në Prishtinë, më vonë edhe në mbarë Kosovën, Ali Podrimja, së bashku me Rifat Kukën, Fahredin Gungën, Azem Shkrelin, Anton Pashkun e shumë të tjerë..., shqyrtonim vëllazërisht gjendjen e posakrijuar. Mendonim shumë e flisnim pak, sepse gjendja e tillë ishte tejet e rrezikshme dhe pa ndonjë perspektivë të qartë...

Dikush prej të pranishmëve ndërhyri dhe profetikisht tha: “Burra, jemi të dënuar në Liri!”. Dhe prapë heshtje, shikime, përshpëritje, ofshamë. Pyetja më e shpeshtë, gati refren, për të gjithë ishte kjo: Deri kur kështu?
Ali Podrimja ndër të tjera tha: “Kjo është vetëm nisja, hyrja, në “dasmë”. E ju e dini se dasmë pa mish nuk ka... Kam frikë se kjo dasmë po i ha bijtë dhe bijat tona më të mira... Çmimi i lirisë është tejet i lartë dhe paguhet shumë shtrenjtë...”.

Ishte një vizion i qartë dhe një përcaktim jetësor. Ai, gjatë gjithë këtyre dakadave ishte me ne, me Popullin tonë, si shkrimtarë i angazhuar, gati-gati si “kronist” i ngjarjeve, kuptohet, në mënyrën më të lartë poetike dhe estetike, me porosi të qarta dhe të thella, me figura metaforike dhe stilistike të qëlluara, me guxim heroik dhe profetik.

Një ngjarje që e kishte karakterizuar jetën dhe krijimtarinë e tij, ishte pa dyshim edhe sëmundja dhe vdekja e djalit, vogëlushit, apo siç thoshte ai “Engjëllit tim – Lumit”, nëpërmjet të cilit Aliu kishte zbuluar një botë të re, atë të vuajtjes së motivuar dhe të ofruar, në stilin e Nënës Tereze.

Shpesh më thoshte: “Unë jetoj me Lumin, krijoj me Lumin dhe për Lumin, për të gjithë ata që vuajnë, pësojnë, tashmë jetojnë në amshim... Lumi më ka bindur dhe më ka dhënë shumë, përvojën e Zotit, të fesë, atë të amshimit...”

Ja shkrimi i Ali Podrimjes kushtuar Lumit:

FLETЁ E BARDHЁ:

Mbi tavolinë
Fletë e bardhë
Aty do shkruar:
Lum Podrimja vdiq më 29 Shtator 1982.

Po unë nuk mund ta nënshkruaj vdekjen
Të ndjej në qënie si lëviz si merr frymë
Të shoh në jetë gjithkund të prek
Vdekjen tënde nuk mund ta nënshkruaj j voglush

Varrmihësit le ta qesin emërin
Ose bardhësia të më mbulojë
Edhe mua të tërin.

Ulpianë, tetor, 1982.

Gjatë vitit 1985, punoja monografinë “Lule për Nënën” kushtuar 75 vjetorit të lindjes së Nënës Tereze, një libër me poezi, prozë, pikturë, skupturë, muzikë. Pas marrjes së shumë punimeve nga të gjitha viset shqiptare, përjashtuar Shqipërinë, e cila ishte ende hermetikisht e mbyllur, duhej ndonjë dorë mjeshtrore për përzidhje dhe rënditje.

Dhe prapë ishim së bashku, Fahredin Gunga, Rifat Kuka, Ali Podrimja, tre “redaktorët” , pa emër të kësaj Monografie, sepse ishte ende koha e monizmit dhe komunizmit. Punuam së bashku dhe me zemër e frytin e kësaj pune le ta vlerësojë Zoti dhe Populli.
Pas disa orëve pune në redaktimin përfundimtar të librit, në banesën e Fahredin Gungës, Rifat Kuka më tha: “Don Lush e ke bërë një mrekulli... Ali Podrimja disa orë është i ulur së bashku me ne... Kjo ndodhë rrallë, mos të them kurrë (duke menduar në temperamentin e Aliut, vr. ime)...”.
“Mrekullia, nëse është e tillë, është e Nënës Tereze, jo e imja” u përgjigja unë. Ali Podrimja më shikoj ëmbël dhe tha: “Nuk mund të ndahem më prej Nënës Tereze... I lumi ti që e ke takuar dhe njohur personalisht... Unë tashmë jetoj dhe krijoj së bashku me atë... Ajo përpara Çmimit Nobel për Paqe ka merituar Çmimin Nobel për Letërsi... Çdo resht, fjalë, uratë e saj është e mrekullueshme, frymëzuese për mua...”.

Ishte viti i sprovave të jashtëzakonshme (1989), heqja e të “ashtuquajteres” Autonomi, rrënimi sistematik i çdo gjëje shqiptare, arsimit, kulturës, shëndetësisë, mos të flasim për politikë, ekonomi e shumçka tjetër.
Ishim rishtas së bashku në “Pallatin e Shtypit” në Prishtinë. Brengosja, shqetësimi, rrezikimi merrte hov dhe s’kishte më të ndalur. Njerëzit “strukeshin” dhe e ruanin kokën dhe shpinën. Në tavolinën e bisedës ishim diku afro njëzet krijues dhe gazetarë. Unë i thashë mendimet dhe qëndrimet e Kishës në Kosovë, të Imzot Nikë Prelës, duke nënvizuar se takimi, afrimi dhe bashkimi ynë është parakusht i çdo suksesi, i shpëtimit tonë kombëtar.

Ali Podrimja më shikonte me një vëmendje të posaçme dhe nuk fliste asgjë. I thashë: “Fol, Ali i dashur! Çka mendon ti?”. Ai më tha kështu: “Unë mendoj krejt si ti... Ti po mi merrë mendimet dhe fjalët, po i thurr aq mirë, sa që unë s’kam çka të them!”.
U përgjigja: “Është gjendja që na detyron të mendojmë dhe të veprojmë së bashku, një... Ti e ke mjeshtrinë e fjalës së shkruar, veçmas të poezisë, e unë, aty-këtu të fjalës...”. U përqafuam vëllazërisht dhe u kuptuam me pak fjalë, mos të them pa fjalë.

Ishim në Romë për Lumturimin e Nënës Tereze. Ali Podrimja ishte shumë aktiv në përgatitjen e vëllimit të poezive dhe uratëve të Nënës Tereze “Mësomë të dua” në gjuhën anglishte, shqipe dhe gjermanishte. Ndër të tjera më tha: “Populli shqiptar është si një Foshnje në duart dhe zemrën e Nënës Tereze dhe ka vetëm një kërkesë: Mësomë të dua! Nëse e mësojmë dhe e praktikojmë këtë, shpëtuam, jemi të lumtur...”.

Pas Meshës së Lumturimit ai ishte shumë i lumtur, si rralë herë. Më përqafoi dhe më tha: “Sot, Ti don Lush, duhet të jesh i lumtur... Ta them të drejtën sot për herë të parë e pashë, e përjetova dhe e kuptova këtë: Jam i lumtur që jam Shqiptar, bir shpirtëror i Nënës Tereze... A e ke parë gjithë këtë mori njerëzish, kombesh, feve të ndryshme... Të gjithë na kanë lakmi se jemi Shqiptarë... Kujdo ia kam dhuruar librin “Mësomë të dua” e ka pranuar me shumë nderim dhe falënderim...”.

Ja përshkrimi i tij për këtë ngjarje: “Shkelnim në javën e fundit. Njëmijë ekzemplarët ishin paketuar për destinacion në Itali. Lumnimi i Nënës Tereze mbahej nga data 18 deri 21 tetor 2003. Më 18 tetor aeroplani me pelegrinët nga Kosova ishte ngritur nga Sllatina në drejtim të Romës. Mendoja për librat dhe ç'do të bënte qeveria e zotit Trajkovski, sapo të ketë një ekzemplar të librit tonë, a do të skuqej nga fjalët e Papa Gjon Palit II, që fliste me admirim për "bijën e popullit shqiptar që i ka dhënë nder dhe shkëlqim kombit të saj…". Maqedonia ishte shtet e unë isha vetëm individ, që plasoja të vërtetën për Nënën Tereze…

Unë kisha kryer një punë të ndershme për të mposhtur një falsifikim tipik sllav dhe për t'u treguar të tjerëve nga ishte Nënëmadhja. Kryeja, pra një punë atdhetare. Bindesha se njerëzit tanë kur ia mësyjnë botës, më tepër u intereson levërdia e xhepit se çështja nacionale . Mendoj kështu dhe tani. Mjafton të përqendrohesh në bisedat e paraqitjet e tyre në masmedia e të bindesh se kush na mbron nga e liga. Atdheun e konsiderojnë para dhe asgjë tjetër. Nuk më habit, pra nëpërkëmbja jonë edhe nga ata që nuk kanë identitet ende. Ështe tmerruese kjo.
Më 19 tetor pelegrinët nga Kosova gjendeshin në rendin e pare, meqë vinin nga vendlindja e Nënës Tereze. Papa Gjon Pali II, i cili do e mbante meshën për Lumnimin e të Shenjtës sonë, nuk ishte as dhjetë metra larg nesh. Masmediat gumëzhinin në sheshin e madh të Vatikanit, ku ishin tubuar afër një milion njerëz. Atje në fund ishte shpalosur skaj më skaj një flamur shqiptar. Nga stacionet e huaja televizive e sidomos nga CNN nuk hiqej kopertina e librit "Teach me to love" e Nënës Tereze, të cilin tanimë e kishin të gjithë burrështetasit e masmediat. Një i kishës sonë po ashtu kishte arritur t'ia dorëzojë dy ekzemplarë dhe Papës Gjon Palit II.
Personi që më kishte informuar nga Roma për dredhinë maqedone, më kishte gjetur në mesin e pelegrinëve dhe më kishte thënë: falsifikatorët e tërhoqën librin, e kishin lexuar se ç'thoshte Papa për bamirësen tonë. Ky ishte fundi i një ëndrre sllave. Nuk besoj se kishte njeri më të lumtur se unë atë moment. Kisha kryer një punë të vogël për një çështje të madhe. Nga muri i lartë i Katedrales së Shën Pjetrit vazhdonte të buzëqeshte Nëna Tereze. Ishte zbrazur dikur sheshi i pafund i Vatikanit, ku fitues ishte populli im që kurrë nuk u nda sipas besimeve. Dikur vonë isha larguar nga aty. Në ekranet televizive vazhdonte filmi për jetën e Nënës Tereze” (Ali Podrimja, Historia e një libri, 1 maj 2008).
Dhe prapë ishim së bashku në Këshillin Organizativ për 100 – vjetorin e lindjes së Nënës Tereze në vitin 2010, Ali Podrimja si përfaqësues i Akademisë së Shkencës dhe Arteve e Kosovës, unë si përfaqësues i Ipeshkvisë së Kosovës dhe si biograf i saj. Punuam me shpirt dhe zemër dhe mendoj se doli mirë, kuptohet, në kushtet tona.
Në takimin e parë zyrtar në Ministrinë e Kulturës së Kosovës, Ali Podrimja ndër të tjera tha: “Shpirti i saj arriti edhe në poezi. Ai tha se duhet të dimë se madhështia e Nënës Terezë është vërtet e madhe. Kjo më së miri shihet nga fqinjët tanë, të cilët bëjnë përpjekje për të grabitur një nënë që nuk iu ka takuar atyre...”.
Do ta përfundoj këtë shkrim me disa kujtime lidhur me Ali Podrimjën, Nënën Tereze dhe ndërtimin e Katedrales “Nëna Tereze” në Prishtinë. Pasiqë kishte dëgjuar zërin e Nënës Tereze në recitimin e uratës tradicionale “Puna e pendimit” në gjuhën shqipe, që e kishte incizuar Gjekë Gjonlekaj, gazetar i “Zërit të Amerikës”, ai kishte shkruar kështu: “Ngritjen e Katedrales në Prishtinë e kisha bërë çështje. Ajo duhet ta mbajë dhe emrin e Nënës Terezë. Kisha hedhur idenë se zëri i kësaj të Shenjtëruere të dëgjohet në çdo meshë edhe në Kishën shqiptare, pra menjëherë pas Ungjillit, Fjalës së Zotit. Pas leximit të teksteve që disponoja isha përcaktuar për uratën "Puna e pendimit", që Nëna Terezë e kishte thënë vazhdimisht dhe në vetminë e madhe e skutat varfanjake të Kalkutës. Bile dhe në momentin e fundit, kur po kalonte në botën e tejme.
Arsyet se kjo uratë dhe zëri i saj duhet të dëgjohen në Kishën shqiptare janë: së pari, urata ngërthen në vete një sinqeritet dhe respekt ndaj Zotit. Së dyti, në religjion zëri është i veçantë, pra mund të jetë dhe zëri i vendit. Ç'është e vërteta, lutjet as uratat në gjuhën shqipe Ajo nuk i kishte harruar për të gjallë, as nuk mund t'i thoshte në një gjuhë tjetër. Nuk e kishin atë bukurinë që e kishte ndierë që në fëmijëri, as nuk mund t'ia përkujtonin vendlindjen, prejardhjen. Kemi të bëjmë me kujtesën dhe respektin ndaj të kaluarës, pra nuk kishte pranuar të shkëputet nga diçka e shenjtë që e lartësoi dhe në rrafshin kombëtar” (Ali Podrimja, Nënë Tereza dhe Kisha shqiptare, 19. 11. 2007).
Pak kohë para ndërrimit të jetës, apo si do të thoshte e Lumja Nëna Tereze, “kthimit në Shtëpinë e Atit”, shprehje kjo që i pëlqente shumë Ali Podrimjes, u takuam në Sheshin “Nëna Tereze” dhe ecëm së bashku deri te Katedralja. Në përshendetje më tha: “A po rritet Katedralja?”. Unë u përgjigja: “Ajo tashmë ka lëshuar shtat, mungon edhe një këmbanare... Më tepër se po rritet, ajo po zbukurohet, Ali i dashur...”.
Para se t’ma shtrëngonte dorën në mënyrën e tij karakteristike më tha: “Me këtë Katedrale do të rritën fëmijtë tanë, nipat dhe mbesat e Nënës Tereze!”.
Për këto dhe shumçka tjetër, Ali i dashur, nga zemra të falënderoj dhe uroj që të jesh tashmë në “shoqëri me Engjëllin tënd – Lumin”, me miqët tanë të përbashkët që kaluan në amshim, me Nënën Tereze, në lumturinë e amshuar! Pusho në paqe!

Prishtinë, 25 korrik 2012
Don Lush GJERGJI

[Albo]

LAMTUMIRË POETIT ALI PODRIMJA

Begzad BALIU

(Tekst i lexuar në orën letrare përkujtimore kushtuar Ali Podrmija, organizuar nga Unioni letrar i shkrimtarëve dhe kritikëve, në Prishtinë, më 24. 7. 2012)



Të nderuar miçë dhe kolegë të poetit Ali Podrimja

Jemi tubuar sot nga Unioni i Kritikëve dhe Shkrimtarëve të Kosovës që t’ia themi lamtumirën e fundit poetit Ali Podrimja. Unioni i Kritikëve dhe Shkrimtarëve është njëri prej institucioneve kulturore ndërkombëtare, në të cilin mjeshtri ynë gjente strehën e tij prej miku dhe krijuesi, prandaj mes tij dhe kësaj qendre kulturore që i krijonte hapësire veprimi, respekti nuk u shua deri në fund.

Po ndahemi nga poeti, i cili na la pa i mbushur të 70-tat, sado po te na pyesnin vetëm pak ditë më parë, rralle prej nesh do ta besonim moshën e tij. Ai ishte prej atyre miqve të përditshmërisë së qytetit tonë dhe botës shqiptare që kudo ku gjendej reflektonte një botë të pasur ndjenjash të hareshme, sado poezitë e tyre kishin kaq shumë dhembje dhe togfjalësha, ku njëra prej fjalëve, simboleve e metaforave doemos lidhej me vdekjen dhe dhembjen që shkakton ajo.

E kuptueshme për ata që kanë njohur biografinë e tij, biografinë e familjes së tij dhe kuptohet biografinë e popullit të tij!

I lindur rreth 70-vjet më parë (28 Gusht, 1942, në qytetin e Gjakovës, Ali Podrimja u rritë me dramën e madhe të dhembjes krenare, sikur shprehej jo vetëm ai po edhe i tërë brezi i tij.

Pas përpjekjeve të tij prej Gjimnazisti në Gjakovë, ku poezia po i sillte famë mes popullit të tij dhe shqetësime me sigurimin shtetëror, ai vazhdon studimet në Universitetin e Prishtinës, për tu bërë njëkohësisht edhe njëri prej bartësve të jetës krijuese dhe letrare në institucionet më të rëndësishme letrare të Kosovës, në gazetën Rilindja, revistat Jeta e re dhe Fjala dhe sidomos në redaksinë e botimeve të Rilindjes. Në këtë institucion, i cili për shumë dekada ishte sinonim i arritjeve kulturore të botës shqiptare në ish-Jugosllavi, Ali Podrimja përjeton njëkohësisht edhe rrënimet materiale e shpirtërore të popullit shqiptar në Kosovë.

Për disa dekada me radhë Ali Podrimja oshte njëri prej përfaqësuesve më të përhershëm të krijimtarisë letrare jo vetëm në hapësirën shqiptare por edhe në botën letrare, prandaj në vitin 1996 ai u bë anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.

Pa dashur që në këtë fjalë rasti të merrem me veprimtarinë e tij të pasur letrare, këtu dua të theksoj tri periudha letrare, të cilave jo vetëm ju ka takuar, por edhe identifikohen gjerësisht me veprën letrare të tij.

Në periudhën e parë vitet ’60 Ali Podrimja do t’iu bashkohet këngëtarëve të fatit të vështirë të popullit shqiptar. Poezitë e tij, si edhe proza poetike janë elegji të dhembjes së trashëguar brez as brezi. Në vepra e tij të kësaj periudhe “Hija e tokës", Thirrje, Shamijat e përshëndetjeve (1963), etj., do t’ia falin poetit atë me të cilin ëndërronte brezi i tij, misionin e poetit, një ëndërr të cilin ai nuk e braktisi deri në fund të jetës së tij, mbase edhe me mënyrën se si u nda nga ne. Nuk i mbeti borxh në këtë drejtim as poezia. Vargu i tij poetik “Kosova është gjaku im që nuk falet”, u bë simboli më emblematik i poezisë shqiptare, po edhe sinonim i Lëvizjes Kombëtare.

Periudha e dytë e krijimtarisë së tij përfshinë vitet ’70-‘80 të shekullit XX, në të cilën mjeshtri ynë do të shquhet me dy veçori letrare: e para me mënyrën se si refuzoi realizimin socialist në letërsi dhe me mënyrën se si e krijoi poezinë moderne shqipe, sado nuk arrit të lirohet prej simboleve etno-folklorike të botës shpirtërore e materiale shqiptare (Shih, veprat Sampo, 1969; Torzo, 1971); dhe e dytë me realizimin e veprës Lum Lumi, 1982, njërës prej veprave pa dyshim më të mira të letërsisë së shekulli XX. Lexuesi shqiptar apo i huaj, një ditë mbase nuk do të mund t’i perceptoj shumë simbole etno-historike të poezisë shqipe, por zor se do të mund të vjen ajo ditë apo ai shekull, kur lexuesi shqiptar apo i huaj, i cili nuk do ta përjetoj dhembjen, të cilën Poeti ynë e ka ngritur në dhembje universale, dhembjen për Lumin. Për shkak se gjatë kësaj periudhe Ali Podrimja ia ka lënë letërsisë shqipe njërin prej simboleve më me ndikim në letrat shqipe, sot mund të thuhet se misioni i tij letrar dhe misioni i tij prej poeti është përmbushur plotësisht.

Periudha e tretë përfshinë krijimtarinë e tij të dy dekadave të fundit, në të cilën bashkohen elemente të periudhës së parë (disa nga simbolet dhe motivet elegjiake) dhe të periudhës së dytë: filozofia ekzistencialiste dhe ida nga temat e motivet nacionale. Rrethanat historike me të cilat ndeshet populli shqiptar, tek poeti sikur ridimensionojnë edhe konceptet e tij për poezinë dhe poetikën e saj. Për ta përmbushur misionin e tij, ai përveç poezisë shkruan edhe prozën dhe veçanërisht esenë, sado, fjalësi dhe togfjalësi i tij treten në mënyrë të padiktueshme nga poezia në ese dhe anasjelltas.

Gjatë gjithë periudhës letrare të tij, Ali Podrimja do të shquhet edhe me disa nga veçoritë krijues me të cilat nuk do të shtune edhe krijues të tjerë të brezit të tij. Me veprat e para ai do të shquhet për ndikimin e tij në mjedisin ku krijon, me vepra e mëtejme madje do të shquhet paralelisht: në ambientin gjuhësor të ish-jugosllavisë dhe në botimet e letërsisë së Kosovës në Shqipëri, ndërsa nga vitet ’70 e deri në fund, krijimtaria e tij letrare do të reflektoj edhe në botimet letrare Perëndimore.

Që nga vitet ’70 e dire në fund, zor të gjendet një vëllim antologjik, një përfaqësim sado modest i poezisë shqipe në revista letrare, në të cilin të mos jetë përfaqësuar edhe Ali Podrmija. Që nga kjo kohë, zor të gjendet një Festival sado i madh apo i vogël i poezisë evropiane, e të mos jetë ftuar edhe Poeti ynë.

Si i tillë me kohë dhe në mënyrë aktive ai është bërë poet i vlerësuar nga kritika letrare shqipe dhe evropiane. Në të vërtet, duke mos qenë krijues që më parë se sa me veprën ndikimin e tij në mendimin kritik e krijon edhe me jetën, Ali Podrimja, si pakë shkrimtarë të mëdhenj të letërsisë shqipe, më parë se sa me biografinë, në kritikën letrare është shquar për vlerat estetike të poezisë së tij. Pra, më parë se sa krijuesi, ai është bërë sinonim i klasikut të poezisë shqipe të shekullit XX.

Ka shumë vjet që disa nga poetët e letërsisë shqipe cilësohen si boem të saj. Këtë nuk ia kemi atribuar Ali Podrimjes, për faktin se e ndjenim më ndryshe nga ata poetë, që krijimtarinë letrare dhe jetën njëkohësisht e bënin pranë një gote dhe nën strehën e një kafeneje të qytetit.

Sot mund të themi se kemi gabuar dhe ndoshta është koha ta përmirësojmë këtë gabim. Ndoshta është më mirë ta shpjegojmë këtë. Ai jetonte si poet, pra gjithnjë duke shkruar; na takonte jo si boem i poezisë. po si krijues që të fliste vetëm për poezinë; që i besonte asaj që ta thoshte (në të vërtetë që e kishte krijuar ndoshta vetëm pak kohë më parë) dhe që i besonte asaj që ia thoshe për poezinë e tij; që besonte se me poezinë i kontribuonte shoqërisë dhe popullit të tij; që bëhej bashkëvuajtës dhe qëndrestar i popullit të tij; që e shikonte të kaluarën dhe të ardhmen e popullit të tij kryesisht vetëm përmes vargut letrar; që e jetonte poezinë kudo dhe kurdo. Për shkak se, poezinë e tij e shihte si mision, por jo veten si misionar, sepse në jetën e tij ishte tepër modes, sot për të mund të thuhet se ai nuk ishte poet boemësh, por ka një veçori, të cilën zor ta gjemë në biografinë e të gjithë poetëve, pavarësisht sojit të tyre: vdekjen e tij, për të cilën sigurisht nuk ka pse të thuren mistere, por ka arsye për të ndërtuar imazhin e krijuesit që nuk ka një kufi, një fund, një datë, një moshë. Në krijimtarinë e tij letrare, është një poezi me titull: Mora rrugën të takoj njeri!

Pra, ai ecën, është në rrugë dhe nuk ka kush (flas për poetët) të mos e besoj këtë! Lexuesit e tij e dinë ku është nisur Ali Podrimja, drejt yllit të tij, drejt simbolit të tij jetësor dhe krijues, dhe në asnjë mënyrë a variant nuk do ta ndalin atë.

Prandaj, në këtë rrjedhë, në këtë rrugë të përjetshme, të cilën e ka trasuar disa dekada më parë, miqtë e tij bën të bëjnë vetëm një përshëndetje për te: Lamtumirë!

Prishtinë, më 23. 7. 2012

[Albo]

Kadare: Humbja e Podrimjes? Mendova se ishte shaka e tij!

Nga: VERA PELAJ

Ismail Kadare rrëfen njohjen dhe miqësinë me Ali Podrimjen. Shkrimtari i njohur tregon bashkëpunimet dhe ta-kimet në Francë, pa harruar të përshkruajë edhe ndjesinë që përjetoi kur mësoi humbjen e tij në Francë. Një miqësi poetësh e mbetur tashmë përgjysmë vjen e treguar nga Kadare, teksa pushonte në vilën e tij në Durrës. Kush ishte Ali Podrimja si mik?
Z. Kadare, si e keni njohur poetin Ali Podrimja?
E kam njohur shumë, shumë herët! Më duket sikur e kam njohur gjithmonë, tërë jetën. Nuk e përcaktoj dot me saktësi kohën e njohjes, por ka qenë një nga poetët, shkrimtarët e parë të Kosovës, me të cilët jam njohur dhe ka vazhduar miqësia gjithë jetën.
Ai, iku nga kjo botë, por poezia e tij ka mbetur. Sa ishit dhe sa jeni në kontakt me poezinë e Ali Podrimjes?
Kam qenë gjithmonë, siç thashë. Ç'do të thotë njohja me një shkrimtar? Është ana njerëzore, miqësore, baza është pastaj vepra e tij. Në fillim është vepra që të shtyn tek tjetri. Unë kam njohur veprën e tij, saktësisht në atë kohë dhe vazhdimisht e kam ndjekur. Ai shkruante përgjithësisht poezi, poema. Herë pas here, më ka qëlluar të kemi pasur bashkëpunim. Ka botuar një libër timin ose dy më duket, për Kosovën, e ka ai bërë përzgjedhjen. Unë kam bërë një hyrje në një antologji të tijën për Çamërinë. Ishte shumë e bukur ajo antologji. D.m.th, kemi pasur të tilla bashkëpunime. Por, nuk mund të them se kam pasur një bashkëpunim letrar me të, por më tepër letraro-organizativ, ose kur ka ardhur në Francë në ndonjë takim ku ka marrë pjesë, kam folur për të, kur ka qenë rasti. Miqësia me të, ka qenë shumë më e madhe sesa ajo që quhet bashkëpunim ose aktivitet letrar. Pra, ana njerëzore e miqësisë, ishte e gjithëkohëshme.
A mendoni se motivet poetike, siç janë ato të Ali Podrimjes, janë një zë i veçantë, ndikues, edhe në botën e jashtme letrare?
Po. Podrimja është nga poetët e përkthyer mirë në botën e jashtme, nga më të njohurit. Natyrisht, poezia gjithmonë krijon një kufizim në përkthim. Është më e paktë se sa proza, për vetë arsyen se botimet poetike vitet e fundit, ka shumë vite, njëzet-tridhjetë, janë pakësuar në botë. E me gjithë këtë kufizim që ka për të gjithë poetët, - të gjithë poetët e botës ankohen që njihen pak nëpër vendet e tjera, - Podrimja ka qenë nga poetët shqiptarë më të njohur. Është i pranishëm në shumë përmbledhje poetike letrare në gjuhë të rëndësishme të Evropës. Pra, është nga një tufë e paktë poetësh dhe shkrimtarësh, që kanë bërë të njohur letërsinë shqipe jashtë kufijve. Në atë grupin e vogël të shkrimtarëve, të cilët ne përpiqemi me të gjithë organizmat kulturore në Shqipëri ta zgjerojmë, por ai zgjerohet me shumë vështirësi. Nuk është kaq e lehtë të zgjerohet grupi i shkrimtarëve të përkthyer. Është për çdo vend e vështirë. Po të shikoni, të gjitha vendet, sidomos ato që quhen relativisht të vogla, kanë probleme me njohjen. Prandaj, Podrimja nga kjo anë, ka qenë i privilegjuar nga fati, sepse ka kapërcyer këtë pengesën e njohjes.
Ai, ju çmonte shumë. Në secilën bisedë private dhe zyrtare, gjithmonë iu mbante me vete. Bashkë me ju, përpiqej të bëhej ambasador i kulturës kombëtare shqiptare.
Po, e di. Ai ka qenë jashtëzakonisht i ngrohtë me njerëzit. Pavarësisht se shkrimtari e shpreh nganjëherë atë ngrohtësi, ose nuk është i aftë shumë ta shprehi. Por, në thellësi të tij, ai ka qenë jashtëzakonisht i ngrohtë me njerëzit. I donte kolegët e vet, e donte letërsinë, e donte poezinë…, e donte tempullin, ta quajmë me një fjalë. Ishte besnik i kësaj dhe e çmonte shumë miqësinë midis poetëve, që është nga cilësitë më të bukura të kohës. Për fat të keq, në kohën tonë nuk mund të themi se, kjo kultivohet vazhdimisht në botën shqiptare. Për fat të keq, i mungon atmosferës letrare shqiptare, miqësia midis kolegëve. Është një humbje e madhe; unë përmenda fjalën TEMPULLI, është një humbje e madhe e kësaj aureole. Që ta dojë publiku i gjerë, duhet shkrimtarët ta duan njëri-tjetrin. Kam frikë se ka diçka që nuk shkon, ky është dhe një mendim i përgjithshëm. Nuk është ajo miqësi që duhej të ishte. E Podrimja, hynte ndër shkrimtarët që e njihte këtë miqësi, e njihte se sa e shenjtë ishte miqësia midis kolegëve, e njihte hyjninë e saj, jo vetëm nevojën e saj, por njihte anën e mistershme që është hyjnia, që duhet t'i bashkojë njerëzit e letrave, njerëzit e tempullit. Dhe, përveç kësaj ishte shumë mirënjohës si natyrë. Them, pavarësisht nga dukja që mund ta kenë njerëzit, nuk them për atë por në përgjithësi, Podrimja duke qenë natyrë besnike, ka qenë jashtëzakonisht mirënjohës. T'i bëje diçka, ai nuk ta harronte gjithë jetën. Edhe kjo është një cilësi që nganjëherë mungon për fat të keq, në jetën e sotme, sidomos atë shqiptare. Nuk është kaq e shpeshtë, duhej të ishte më e shpeshtë, por është pak e rrallë. Ai, hynte ndër ata që vërtet mund të jenë kampionë të mirënjohjes. Unë kështu e kam njohur gjithë jetën.
A mund të veçoni ndonjërin nga kontaktet tuaja me poetin Ali Podrimja?
E kam të vështirë! Atje ku kishte nevojë për të, ai gjendej befas. I gjindshëm dhe i pandryshueshëm gjithmonë. Prandaj, e kam të vështirë të them se ky është kujtim i paharrueshëm ose ai, sepse të gjitha kujtimet kanë qenë në njëfarë mënyre të paharruara. Po, ngaqë ngjanin me njëri-tjetrin, përdora atë topikun, 'ishte i pandryshueshëm'. Ishte po ai gjithmonë. E kam vështirë të dalloj ndonjë. Por, kam një kujtim kur ishte në Francë, - një takim për lexuesin francez; sikur ishte emocionuar sepse një takim në Paris është gjithmonë një gjë e bukur, por është edhe pak e ndërlikuar. Është një publik ku ka gazetarë, është një publik i panjohur, me zakone të tjera dhe ai e ndjeu një gëzim të thellë që e kapërceu me sukses. Ishim bashkë atje, në tryezën ku do të flisnim. U gëzua shumë që unë vajta. I thashë, "po pse gëzohesh kaq shumë, patjetër do vija?!". E më tha: "Gjithë ky Paris, si erdhe…?!". Iu duk si e pazakonshme në fakt. Nuk ishte e pazakonshme. Ishte shkrimtar shqiptar i njohur, ishte miku im, do të veja patjetër. Prandaj thashë ishte shumë mirënjohës për një gjë të tillë. Ishte prekëse mirënjohja e tij dhe nuk e harronte kurrë. Dhe, jo vetëm këtë rast, por edhe raste më të vogla, më të parëndësishme, i mbante mend…
Vdekja e tij në largësi të vendit, në shumë mënyra u shfaq shumë misterioze. Si e përjetuat ju?
Ta them realisht si e mora vesh vdekjen e tij, kam njëfarë frike mos keqkuptohem nga publiku. Por, mua m'u duk e bukur ajo mënyrë se si e mora vesh këtë lajm, që ishte aq i hidhur, e që në fillim nuk e kuptova. Dikush në telefon, duke thënë lajmet e ditës, më tha "po të them dhe një gjë. Në Francë, ka humbur Ali Podrimja!". Ai nuk e dinte si kishte ndodhur, as që i shkonte mendja, dhe ma tha me një zë gazmor, zbavitës dhe unë ashtu e perceptova. Dhe qesha. Qeshëm të dy, me kuptimin e mirë të fjalës. Pra, Aliu poet, ka bërë ndonjë ekstravagancë të rastit, ka ikur nga delegacioni, nga forumi, kushedi ku i ka shkrepur në kokë… siç ndodh me poetët, i lënë mbledhjet e mërzitshme kur iu duken atyre të mërzitshme, dhe e mora si një gjë zbavitëse. Mirëpo, më vonë e mora vesh se shumë njerëz e kanë kuptuar kështu. Tashti e kam menduar, a është e hidhur kjo, ta marrësh një lajm kaq të rëndë, ta perceptosh në fillim pa dashur duke mos e ditur, si një gjë me një muzikë të gëzueshme të thuash. M'u duk gati një gjë simbolike kjo gjë, siç është vërtet vdekja e poetit, që është edhe hidhërim, por është edhe një afirmim i dashurisë së të tjerëve për të. Unë e mora vesh në mënyrë krejt kundërthënëse. Nuk e kuptova, dhe shumë njerëz nuk e kanë kuptuar dhe më vonë kur e kam menduar këtë gjë, kam thënë 'm'u duk si diçka simbolike, e bukur në trishtimin e saj'. E bukur që ndodh e pazakonshme. Nuk them se mund t'u ndodhë vetëm poetëve, por u ndodh në radhë të parë poetëve si ai. Pastaj e morëm vesh se kjo nuk ishte as një shaka e tij, as një rrenë që bëri Podrimja. Kjo ka qenë e veçanta e lajmit. Siç e mora vesh më vonë, është marrë vesh nga shumë njerëz në këtë mënyrë, e veçantë, dhe kështu do të mbahet mend. Ishte si një teatër në fillim, pa të keq, si një lodër, si një shaka që ua bëri të gjithëve: "Unë do të bëj një ikje nga bota në fillim, ta merrni kështu të gëzueshme…". Iu kujtohet? Ka shpesh në kronikën e kujtimeve popullore amanete njerëzish që thonë: Kur të iki unë, qeshni, mos qani. E mbaj mend këtë. Shpesh kjo thuhet, se njerëzve me përvojë të madhe jetësore, iu bëhet kjo, obsesion në fund. Këndoni thotë, kur të iki unë. Dhe është e vërtetë; Ali Podrimjes i ndodhi kjo gjë padashur. Njerëzit e pritën si një gjë gazmore. Lajmi ishte i keq në fakt, i hidhur, por se kishte prapa, siç ka vdekja e një shkrimtari, mirënjohjen e njerëzve, dashurinë e tyre që nuk është e paktë. Është një gjë e madhe në jetë.

*Marrë nga RTK, Prishtinë