Morali dhe sjellja

[Skimpo]

1 MBUROJA.net
Morali dhe sjelljet – Mendja dhe çlodhja
El-Akhlâk wes-Sijer e Ibn Haz
Mos i dëgjo të tjerët çfarë thonë. Dëgjo vetëm Fjalët e Krijuesit. Ky
është shtegu për te një mendje plotësisht e shëndoshë dhe një çlodhje e
përsosur.
13. Kushdo që beson të jetë i sigurt nga çdo kritikë dhe qortim,
është i luajtur mendsh.
14. Kushdo që e studion thellësisht shpirtin e vet dhe e disiplinon
atë që të mos pushojë, derisa ta ketë gjetur të vërtetën, edhe nëse
fillimisht kjo është e dhimbshme, ai më shumë do të gjejë
kënaqësi në kritikë sesa në lavdërim. Vërtet, nëse i dëgjon
njerëzit ta lavdërojnë, edhe nëse është i meritueshëm, ai do të
krenohet dhe vlera e tij do të prishet.
Nëse i dëgjon njerëzit ta lavdërojnë dhe lavdërimi është i
pamerituar, ai do të kënaqet padrejtësisht, dhe ky është një
gabim i rëndë. Në anën tjetër, nëse ai i dëgjon njerëzit ta
kritikojnë atë siç e meriton, ai mund të udhëhiqet për të ndrequr
sjelljen që e çoi në të (kritikë). Kjo kritikë do të ishte një copë e
konsiderueshme e fatit të mirë të cilën vetëm një budalla do ta
injoronte. Nëse dikush kritikohet padrejtësisht dhe e kontrollon
vetveten, do të përfitojë nga butësia dhe durimi i tij. Për më
shumë, të gjitha punët e mira të bëra ndonjëherë nga kritikët e
tij, do t’i atribuohen atij dhe ai do të përfitojë nga ato në Ditën e
Gjykimit, kur ato do ta mbështesin në një vend të mirë, atëherë
kur ai do të ketë nevojë për to, ndonëse ato s’kanë qenë rezultat
i mundit të tij. Dhe kjo është një hise e lartë e fatit të mirë
përbuzja e së cilës do të ishte çmenduri. Nëse ai nuk i dëgjon
lavdërimet nga njerëzit, ajo çfarë thonë ata apo çfarë nuk thonë
nuk ka ndonjë dallim për të. Por, puna qëndron ndryshe me
kritikën që vjen prej tyre. Sido që të jetë, ai fiton, qoftë kur e
dëgjon kritikë e tyre, qoftë kur nuk e dëgjon.
15. Sikur të mos ishin fjalët e pejgamberit ( ﯽﻟﺻﷲﺍﮫﯾﻟﻋﻭﻡﻟﺳ ) rreth
lavdërimit të mirë i cili u jep sihariqin besimtarëve për
lumturinë e premtuar, do të kishte qenë një shenjë urtësie që të
Page 2
2 MBUROJA.net
preferoje më shumë të kritikoheshe qoftë dhe padrejtësisht sesa
të lavdëroheshe pa meritë. Por, këto fjalë janë thënë. Lumturia e
premtuar gjithmonë do të dalë nga merita, jo në mungesë të
meritës; do të shpërblehet vetëm objekti i lavdërimit, jo thjesht
fakti se janë shprehur lavdërime.
16. S’ka dallim mes virtyteve dhe veseve, mes akteve të devocionit
dhe akteve të rebelimit, përveç lidhur me atë që shpirti ndjen
tërheqje apo zmbrapsje. I lumtur është ai, që gjen kënaqësi në
virtyt dhe punë të mbarë ndërsa ikën nga vesi dhe rebelimi. I
palumtur është ai, shpirti i të cilit gjen kënaqësi në ves dhe
rebelim ndërsa ikën nga virtyti dhe punët e mbara. Kjo s’është
gjë më pak sesa rendi i shenjtë i gjërave të caktuara me urtësinë
e Allahut fuqimadh.
17. Kushdo që jep mundin për përjetësinë, është në anën e engjëjve.
Kushdo që jep mundin për të keqen, është në anën e dreqërve.
Kushdo që kërkon famë dhe fitore, është në anën e tigrave.
Kushdo që kërkon kënaqësi trupore, është në anën e kafshëve.
Kushdo që kërkon para vetëm sa për të pasur e jo për të
harxhuar në detyrat e devocionit dhe akteve të lavdërueshme të
sadakasë, është tepër i poshtër, tepër i ndyrë për t’u krahasuar
me një kafshë; ai më shumë u përngjan ujërave që mblidhen në
vendet e paarritshme në shpella: asnjë kafshë nuk përfiton prej
tyre.
18. I urti nuk gjen kënaqësi në cilësinë e cila e zbret atë nën tigrat,
nën kafshët që s’flasin dhe nën objektet e pajetë. Ai i gëzohet
vetëm përparimit të tij në virtytin me anë të cilit Allahu e dallon
atë nga po këta tigra, kafshët që s’flasin dhe objekte të pajetë: ky
është virtyti i inteligjencës, të cilin ai e ndan me engjëjt.
19. Kushdo që ndjehet krenar për trimërinë që nuk zbatohet në
drejtimin e duhur, në shërbim të Allahut ( ﮫﻧﺎﺣﺑﺳﻭﯽﻟﺎﻌﺗ ), le të dijë
se tigri është më trim se ai, dhe luani, ujku e elefanti, po ashtu,
janë më trima se ai.
20. Kushdo që lëvdohet me fuqinë e vet fizike, le ta dijë se mushka,
kau dhe elefanti janë fizikisht më të fuqishëm se ai.
Page 3
3 MBUROJA.net
21. Kushdo që lëvdohet me mundësinë e tij për të mbartur pesha të
rënda, le ta dijë se gomari mund të mbartë pesha më të mëdha.
22. Kushdo që lëvdohet me vrapimin e tij, le ta dijë se qeni dhe
lepuri janë vrapues më të shpejtë sesa ai.
23. Kushdo që lëvdohet me tingullin e zërit të tij, le ta dijë se shumë
zogj kanë zërin më të ëmbël se ai, dhe tingulli i flautit është më
elegant dhe më joshës se tingulli i zërit të tij.
Si mund të lëvdohet apo kënaqet dikush me cilësitë në të cilat
këto kafshë janë më superiore?
24. Por, njeriu që ka intelektin e fortë, dija e të cilit është e gjerë dhe
punët e të cilit janë të mira, duhet të gëzohet, sepse vetëm
engjëjt dhe njerëzit më të mirë janë më superior se ai në ato
çështje.
25. Allahu ( ﮫﻧﺎﺣﺑﺳﻭﯽﻟﺎﻌﺗ ) thotë:”Kushdo që e ka frikë qëndrimin para
Allahut dhe e ruan veten nga epshet, do të hyjë në Xhenet”. (en-
Nâzijât, 40) Këto fjalë përfshijnë të gjitha virtytet: kontrollim i
vetvetes nga epshet do të thotë largim nga prirja natyrore që
personi ka ndaj hidhërimit dhe epshit, gjëra që janë nën urdhrin
e tekës. Pastaj, krejt çka mbetet për shpirtin të shfrytëzojë është
intelekti që i ka dhënë Zoti, arsyeja e shëndoshë që e dallon nga
kafshët, nga insektet a krimbat dhe nga tigrat.
26. Kam parë shumicën e njerëzve - përveç atyre që i ka ruajtur
Allahu, dhe ata janë të pakët – të hedhin veten në mjerim, në
ankthe e rraskapitje të kësaj bote dhe të grumbullojnë një mal
gjynahesh, që do të thotë se në Ahiret ata do të hyjnë në
Xhehenem dhe s’do të përfitojnë nga qëllimet perfide për të cilat
kujdesen aq shumë, siç është dëshirimi i rritjes së çmimeve, çka
do të sillte fatkeqësi për fëmijët e të pafajshmit, apo dëshirimi i
sprovave të rënda për ata që i urrejnë. Ata e dinë shumë mirë se
këto qëllime të liga nuk do të sjellim medoemos atë që e
dëshirojnë dhe s'do të garantojnë ardhjen e saj. Sikur ata të
pastronin dhe të përmirësonin qëllimet e tyre, do ta shpejtonin
çlodhjen e shpirtrave të tyre; ata do të kishin kohë t’i
kushtoheshin vetëve të tyre e punëve të tyre, dhe kështu do të
Page 4
4 MBUROJA.net
përfitonin shumë, veç kthimit të shpirtrave të tyre nga Zoti, dhe
krejt këtë pa e ngutur apo vonuar realizimin e dëshirave të tyre.
A ka mashtrim më të madh sesa qëndrimi kundër të cilit po
paralajmërojmë këtu, dhe a ka lumturi më të madhe se ajo që po
parashtrojmë?
27. Kur reflektojmë mbi jetëgjatësinë e universit, e shohim atë të
kufizuar në momentin e tanishëm ... E kaluara dhe e tashmja
janë aq të pakuptimta, sikur të mos ekzistonin fare. A ka më të
humbur se njeriu që shkëmben ardhmërinë e përjetshme për një
moment që kalon më shpejt sesa një kapsitje syri?
28. Kur njeriu fle, ai e lë botën dhe harron tërë gëzimin e mërzinë.
Sikur ai të rrinte në këtë gjendje kur të ecën (i zgjuar), do ta
njihte lumturinë e përsosur.
29. Një burrë që dëmton familjen dhe fqinjët e tij (që e dëmtojnë
atë), është më i ulët se ata. Kushdo që e kthen të keqen me të
keqe, është po aq i keq (sa ata). Kushdo që përmbahet nga të
kthyerit e së keqes, është zotëriu i tyre, eprori i tyre dhe më i
virtytshmi ndër ta.